DUURZAAM

DIGITALISEREN:

PRINCIPES &

STRATEGIEEN

Rony Vissers & Bert Lemmens | PACKED vzw

4 juni 2015 | Netwerk Aalst

PACKED VZW

● 2006 – 2010: platform voor archivering en conservering

van kunst op elektronische en digitale dragers

● 2011 – heden: expertisecentrum digitaal erfgoed ● expertise m.b.t. digitaal erfgoed opbouwen, hertalen en ter beschikking

stellen

● ICT-processen: creatie, catalogisering, opslag, online toegankelijk maken,

uitwisseling

● ook beleid: in organisatie, en bij overheden

● brede cultureel-erfgoedveld

● sinds 2013 ook terug kunstensector

● projecten, maar ook loketfunctie

● 9 medewerkers, structurele subsidie: 274.396 euro

PACKED VZW

www.packed.be

www.projectcest.be

www.scart.be

www.projecttracks.be

www.scoremodel.org

AGENDA

● digitale duurzaamheid > duurzame digitale

toegankelijkheid

● bedreigingen

● principes

● strategieën

● knelpunten

VOORSTELLING

● Wie ben je?

● Waarom heb je je ingeschreven?

I. DIGITALE DUURZAAMHEID?

● digitaal

● duurzaamheid

● digitale tekst | beeld | video | audio

● compressie | generatieverlies

DIGITAAL?

digitaal’ (<Lat.), 1.

cijferverwerkend; -

2..in een binaire code

(DIGITALE) DUURZAAMHEID?

Digitale duurzaamheid refereert aan de langdurige

toegankelijkheid van digitale data. Dit is een grote technologische

uitdaging voor databeherende instellingen omdat er nog geen

passende oplossingen voorhanden zijn. Dit vereist zowel

beleidsmatige beslissingen in de vorm van een

duurzaamheidsstrategie, als praktische oplossingen voor behoud

en beheer van digitale data.

01000100 01101001 01100111 01101001 01110100 01100001 01101100 01100101 00100000 01100100 01110101 01110101 01110010 01111010 01100001

01100001 01101101 01101000 01100101 01101001 01100100 00100000 01110010 01100101 01100110 01100101 01110010 01100101 01100101 01110010

01110100 00100000 01100001 01100001 01101110 00100000 01100100 01100101 00100000 01101100 01100001 01101110 01100111 01100100 01110101

01110010 01101001 01100111 01100101 00100000 01110100 01101111 01100101 01100111 01100001 01101110 01101011 01100101 01101100 01101001

01101010 01101011 01101000 01100101 01101001 01100100 00100000 01110110 01100001 01101110 00100000 01100100 01101001 01100111 01101001

01110100 01100001 01101100 01100101 00100000 01100100 01100001 01110100 01100001 00101110 00100000 01000100 01101001 01110100 00100000

01110110 01100101 01110010 01100101 01101001 01110011 01110100 00100000 01111010 01101111 01110111 01100101 01101100 00100000 01100010

01100101 01101100 01100101 01101001 01100100 01110011 01101101 01100001 01110100 01101001 01100111 01100101 00100000 01100010 01100101

01110011 01101100 01101001 01110011 01110011 01101001 01101110 01100111 01100101 01101110 00100000 01101001 01101110 00100000 01100100

01100101 00100000 01110110 01101111 01110010 01101101 00100000 01110110 01100001 01101110 00100000 01100101 01100101 01101110 00100000

01100100 01110101 01110101 01110010 01111010 01100001 01100001 01101101 01101000 01100101 01101001 01100100 01110011 01110011 01110100

01110010 01100001 01110100 01100101 01100111 01101001 01100101 00101100 00100000 01100001 01101100 01110011 00100000 01110000 01110010

01100001 01101011 01110100 01101001 01110011 01100011 01101000 01100101 00100000 01101111 01110000 01101100 01101111 01110011 01110011

01101001 01101110 01100111 01100101 01101110 00100000 01110110 01101111 01101111 01110010 00100000 01100010 01100101 01101000 01101111

01110101 01100100 00100000 01100101 01101110 00100000 01100010 01100101 01101000 01100101 01100101 01110010 00100000 01110110 01100001

01101110 00100000 01100100 01101001 01100111 01101001 01110100 01100001 01101100 01100101 00100000 01100100 01100001 01110100 01100001

00101110 11000010 10100000 00001101 00001010

DIGITALE LEVENSCYCLUS

creatie

inventarisatie

beheer vindbaar maken

her-gebruik

preser-vering

DIGITAL BORN <> DIGITALE KOPIE

proactief:

duurzame

creatie

retroactief:

levensduur

analoge

origineel

verlengen

beleid?

middlen?

expertise

proactief handelen:

‘duurzaam’ creeren

retroactief handelen:

levensduur verlengen

DIGITAL BORN <> DIGITALE KOPIE

proactief handelen:

‘duurzaam’ creeren

retroactief handelen:

levensduur verlengen

=> ‘goeie praktijken’ ? => archiefbeleid?

middelen? expertise?

TEKST

w:1px

w:2px w:5px w:10px w:20px w:50px w:100px

w:40px

w:1085px

beeldgrootte: l (px) x w (px) resolutie: r (px/inch) BEELD

VIDEO

frame rate: f (frames/secord)

GELUID

samplefrequentie: f (kHz)

bitdiepte: b (bit)

uncompressed TIFF:

4403kB

lossless = omkeerbaar

= geen informatieverlies

lossy = niet omkeerbaar

= artefacten, kleurverlies COMPRESSIE

LZW compressed TIFF:

2097kB

PNG (x=90): 1665kB

JPEG (x=50): 125kB

JPEG (x=0): 17kB

DIGITAAL GENERATIEVERLIES

01001001 01001001 00101010 00000000 00011010 00000000 00000000 00000000 1111111111111101 1111111111111101 00111111 01111100

1111111111111101 01001011 00110011 00110110 00100100 01110000 01111000 01000110 00011001 00011010 00010010 01010010 01011011

00101001 00010001 00000000 1111111111111101 00000000 00000100 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000000 00000000

00000000 00000000 00000000 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000010 00000000 00000000 00000000

00000001 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000011 00000000 00000000 00000000 00000010 00000001

00000011 00000000 00000011 00000000 00000000 00000000 1111111111111101 00000000 00000000 00000000 00000011 00000001 00000011

00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000110 00000001 00000011 00000000 00000001

00000000 00000000 00000000 00000010 00000000 00000000 00000000 00001010 00000001 00000010 00000000 00110010 00000000 00000000

00000000 00000010 00000001 00000000 00000000 00010001 00000001 00000100 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00001000

00000000 00000000 00000000 00010010 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000001 00000000 00000000

00000000 00010101 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000011 00000000 00000000 00000000 00010110

00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 01000000 00000000 00000000 00000000 00010111 00000001 00000100

00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00010010 00000000 00000000 00000000 00011010 00000001 00000101 00000000 00000001

00000000 00000000 00000000 1111111111111101 00000000 00000000 00000000 00011011 00000001 00000101 00000000 00000001 00000000

00000000 00000000 1111111111111101 00000000 00000000 00000000 00011100 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000

00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00101000 00000001 00000011 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00000010

00000000 00000000 00000000 01110011 1111111111111101 00000111 00000000 01001000 00100000 00000000 00000000 00110100 00000001

00000000 00000000 00000000 00000000 00000000 00000000 01001000 00000000 00000000 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000

01001000 00000000 00000000 00000000 00000001 00000000 00000000 00000000 00001000 00000000 00001000 00000000 00001000 00000000

01000011 00111010 01011100 01010101 01110011 01100101 01110010 01110011 01011100 01000010 01100101 01110010 01110100 01011100

01000100 01101111 01110111 01101110 01101100 01101111 01100001 01100100 01110011 01011100 01000100 01100101 01110011 01101011

01110100 01101111 01110000 01011100 01001101 01100001 01100011 01100001 01100011 01100001 01011111 00110110 01110000 01101001

II. BEDREIGINGEN

● verouderde technologie

● onbetrouwbare dragers

● rechten

● omvang & beheer

● toegang via web

DIGITALE DUURZAAMHEID

Langdurige toegankelijkheid van digitale data. Dit is een grote

technologische uitdaging voor databeherende instellingen omdat

er nog geen passende oplossingen voorhanden zijn. Het

duurzaam beschikbaar houden van data vergt zowel

beleidsmatige beslissingen in de vorm van een

duurzaamheidsstrategie als praktische oplossingen voor beheer

en behoud. (Digitaal Erfgoed Nederland)

Wat kan er allemaal fout lopen?

#1 VEROUDERDE TECHNOLOGIE

#1 VEROUDERDE TECHNOLOGIE

#1 VEROUDERDE TECHNOLOGIE

● sleutel tot de code is verloren

● software die de sleutel toepast is verloren

● apparaat om de software uit te voeren is

verloren

#1 VEROUDERDE TECHNOLOGIE

#2 ONBETROUWBARE DRAGERS

● inherent fysiek verval van de drager (bitrot) of het

apparaat

● fysieke schade aan drager (of apparaat) door gebruik

● fouten bij codering (bv. bij kopiëren)

#2 ONBETROUWBARE DRAGERS

#2 ONBETROUWBARE DRAGERS

#3 RECHTEN

● toegang tot de inhoud is beschermd door

auteursrechten

● bestandscodering & -formaat zijn beschermd door

patenten

● software is beschermd zijn beschermd door patenten

● hardware is beschermd zijn beschermd door

patenten

#3 RECHTEN

“Minidisc recordings employ Adaptive Transform

Acoustic Coding (ATRAC),a data reduction algorithm

based on perceptual coding…

ATRAC is a proprietary format, with many versions and

variations, and for archival purposes it is advisable to

re-encode the resultant files of compressed recording

formats as .wav files.” (IASA - Guidelines on the

Production and Preservation of Digital Audio Objects)

#3 RECHTEN

Sony heeft de MiniDisc zo ontwikkeld dat de digitale

informatie niet zomaar kan overgezet worden naar de

computer. Opnemen van geluid is geen probleem maar

de andere richting werd versleuteld.

niet langer ondersteund en ontwikkeld > probleem

Vereist laatste versie van Windows-gebaseerde

software SonicStage V4.3 (Sony).

Overzetten naar een pc die niet onder Windows

(Windows 2000, Windows XP, Windows Vista) draait

kan enkel gebeuren in real time, bij voorkeur via een

optische I/O, door het verbinden van de audio-uitgang

van de MiniDisc-speler met een audio-ingang van de

computer.

Met de lancering van het Hi-MD-formaat begon Sony

ook software beschikbaar te maken die compatibel is

voor Apple. Maar deze Applecompatibele software is

niet compatibel met oudere MiniDisc-formaten.

#3 RECHTEN

#4. OMVANG & BEHEER

#4. OMVANG & BEHEER

#4. OMVANG & BEHEER

#4. OMVANG & BEHEER

● bestanden of inventaris bevat onvoldoende metadata

om de inhoud terug te vinden

● bestanden worden eindeloos gekopiëerd

● bestanden staan verspreid over verschillende

dragers, netwerklocaties of mappen

#5. TOEGANG VIA HET WEB

#5. TOEGANG VIA HET WEB

#5. TOEGANG VIA HET WEB

● toegankelijk maken bestanden ≠ missie

● onvindbaar door een slechte webinterface

● ontoegankelijk door verlies paswoorden

● ontoegankelijk door onwetendheid over

gebruiksgaranties externe hosting

● onderschatting kost van webhosting

● onderschatting veiligheidsrisico’s van communicatie

over het web

II. BEDREIGINGEN

● Verouderde technologie

● Onbetrouwbare dragers

● Rechten

● Omvang & beheer

● Toegang via web

(van toepassing in de hele

digitale levenscyclus)

creatie

inventarisatie

beheer vindbaar maken

her-gebruik

III. PRINCIPES

● documentatie

● acceptatiegraad

● rechtenvrij

● veilige opslag

● webtoegang

DIGITALE DUURZAAMHEID

Langdurige toegankelijkheid van digitale data. Dit is een grote

technologische uitdaging voor databeherende instellingen omdat

er nog geen passende oplossingen voorhanden zijn. Het

duurzaam beschikbaar houden van data vergt zowel

beleidsmatige beslissingen in de vorm van een

duurzaamheidsstrategie als praktische oplossingen voor beheer

en behoud. (Digitaal Erfgoed Nederland)

Welk lange termijn beleid kan je ontwikkelen?

#1 DOCUMENTATIE

Zorg dat je weet

hoe je digitale documenten

gecodeerd zijn.

● Zijn codering en formaat goed beschreven in een document?

● Heb je die documenten in je bezit?

● Kan je de code van het bestand eenvoudig openen?

● Bevat het document voldoende informatie over zichzelf?

ARCHIVERINGSFORMATEN

CODERING FORMAAT

TEKST utf-8 IETF: RFC3629 (2003)

XML W3C: XML1.0 ed. 5 (2008)

BEELD uncompressed TIFF

v6.0 baseline

Adobe: TIFF v6.0 (1992)

jp2/ lossless JPEG2000 pt.1 iso/iec 15444-1

BEWEGEN

D BEELD

MXF SMPTE 378M-2004, Material Exchange Format (MXF) --

Operational pattern 1A (Single Item, Single Package)

(2004)

FFV1 http://ffmpeg.org/~michael/ffv1.html

MKV http://www.matroska.org/technical/specs/index.html

GELUID

LPCM

WAV Microsoft: Resource Interchange File Format (RIFF) for

Windows 3.1

AIFF http://lehre.hki.uni-

koeln.de/kurz/kurz1/planets/fileformats/AIFFSpecs.pdf

FLAC https://xiph.org/flac/format.html

#2 ACCEPTATIEGRAAD

Controleer regelmatig of

de wereld om je heen

je digitale documenten kan gebruiken.

● Is er software en hardware beschikbaar om het document te

openen?

● Bestaat er meer dan een programma om het document te

openen?

#3 RECHTENVRIJ

Zorg dat je het document kan openen

zonder inbreuk te plegen

op iemands rechten.

● Is het gebruik van het bestand vrij van licenties?

● Is het bestand vrij van technische mechanismen die de

toegang beperken?

#4 VEILIGE OPSLAG

Zorg dat digitale documenten

veilig zijn opgeslagen.

● Zijn alle documenten op draagbare dragers gekopieerd naar

een veilige opslag?

● Worden documenten die bij elkaar horen op een plaats

bewaard?

● Zijn dubbels verwijderd?

#5 WEBTOEGANG

Publiceer documenten op het web

onder een erkende open data licentie.

● Kan je alle documenten openen met een URI?

● Zijn de voorwaarden waaronder je documenten publiceert

goed vastgelegd?

● Bevatten de documenten een verwijzing naar de

eigendomsrechten en de licentievoorwaarden?

● Zijn de gebruiksvoorwaarden voor werk, beeld en webpagina

duidelijk omschreven?

boek:

Dick Bruna

foto:

Rijksmuseum

website:

Rijksmuseum

IV. ACTIES

● niets…

● conservatie

● documentatie

● kopieren & verspreiden

● regelmatige controles

● migratie & transcodering

● emulatie

DIGITALE DUURZAAMHEID

Langdurige toegankelijkheid van digitale data. Dit is een grote

technologische uitdaging voor databeherende instellingen omdat

er nog geen passende oplossingen voorhanden zijn. Het

duurzaam beschikbaar houden van data vergt zowel

beleidsmatige beslissingen in de vorm van een

duurzaamheidsstrategie als praktische oplossingen voor beheer

en behoud. (Digitaal Erfgoed Nederland)

Wat kan je op korte termijn doen?

#1 NIETS

#2 CONSERVATIE

#2 CONSERVATIE

● nauwgezet en in aangepaste omstandigheden

bewaren van hardware, software en bestanden

● slechts in zeer specifieke gevallen gewenst

● vereist ook onderhoud (bv. interne batterij)

#3 DOCUMENTATIE

#3 DOCUMENTATIE

● documenteren van hardware, software en bestanden

● bv. met software bepaalde bestanden zijn

aangemaakt, en onder welke besturingsprogramma

en op welke hardware die software draait

● handleidingen voor hardware en software (gedrukt?

op cd? online?)

#4 KOPIEREN & VERSPREIDEN

#4 KOPIEREN & VERSPREIDEN

● aanmaken van archiveringsbestanden,

reproductiebestanden, raadplegingsbestanden, …

● aanmaken van back-up kopieën

● bewaring van back-ups op verschillende

geografische locaties

● kopiëren op zich kan nieuwe bedreigingen m.b.t.

omvang en beheer introduceren

#5 REGELMATIGE CONTROLES

#5 REGELMATIGE CONTROLES

● controle van functioneren hardware en software

● controles op virussen

● controles op volledigheid

● controles op integriteit

#6 MIGRATIE & TRANSCODERING

● migreren naar een ander formaat

● transcoderen naar een andere codec

● opletten voor informatieverlies

● opletten voor functionaliteitsverlies

● zoveel mogelijk beperken, vereist kennis

● migreren / transcoderen naar duurzaam

archiveringsformaat

#7 EMULEREN

#7 EMULEREN

● nabootsen van oorspronkelijke omgeving waarin het

bestand werd gebruikt

● hardware en software

● ontwikkelen emulatieplatformen is specialistenwerk

● niet voor alles zijn er emulatieplatformen

● emulatieplatformen zijn vaak resultaat van reverse

engineering (wettelijk?)

GOEDE STRATEGIE = COMBINATIE

● verschillende strategie combineren

● alle aspecten moeten beschreven worden tot

echte, volledige strategie

● meestal geen kant-en-klare oplossingen

● in bepaalde gevallen nog geen oplossingen

Bedreigingen Principes Acties

●verouderde

technologie

●onbetrouwbare

dragers

●rechten

●omvang & beheer

●toegang via web

● documentatie

● acceptatie

● rechtenvrij

● veilige opslag

● webtoegang

● niets…

● conservatie

● documentatie

● kopieren &

verspreiden

● regelmatige

controles

● migratie &

transcodering

● emulatie

V. HUISWERK - KNELPUNTEN

● Back-up:

Ik weet niet / ik heb nergens een

actuele back-up van mijn

bestanden staan.

● Integriteit:

Ik weet niet of een bestand

betrouwbaar is of niet.

● Raadpleegbaarheid:

Ik krijg een bestand / bestanden

niet meer open.

● Dragers:

Ik weet niet hoe ik AV dragers

kan afspelen.

● Archief:

Ik weet niet waar al mijn

bestanden zich bevinden.

● Duurzaam creëren:

Ik weet niet hoe ik duurzame

bestanden maak.

● Opslagcapaciteit:

Hoe kan ik dubbels verwijderen

en varianten detecteren?

VI. HUISWERK - OPDRACHT

● Welke drie knelpunten zijn het meest herkenbaar voor jouw

organisatie?

● Beschrijf die knelpunten specifiek voor jouw organisatie.

● Beschrijf de oplossing voor jouw organisatie: ● Welke bedreigingen zijn van toepassing op jouw situatie?

● Welke principes moet je navolgen om die bedreigingen te beheersen?

● Welke acties ga je ondernemen om die bedreigingen te minimaliseren.

● Welke middelen heb je ter beschikking om dit knelpunt aan te pakken?

TRACKS-ontmoetingsmoment omtrent

archief- en collectiezorg

• 23 juni 2015, namiddag

• BRONKS Brussel

• Zie TRACKS-website:

http://www.projecttracks.be/nl/nieuws/detail/t

racks-ontmoetingsmoment-omtrent-archief--

en-collectiezorg---23-juni-2015