DT: regels, fabels, fouten

Taal in context: hoorcollege 2Marie Meeusen

Opzet hoorcollege

1. Schema en vervoeging (getal & tijd) 2. Sterke vs. zwakke werkwoorden3. De persoonsvorm4. De onvoltooid tegenwoordige tijd5. De onvoltooid verleden tijd: stam en ‘t

exkofschip6. Het voltooid deelwoord7. De infinitief

En tot slot…

8. Even oefenen9. SNS10. Alternatief voor ‘taalbeugel’

‘febbekakske’

Gebruik een schema als je oefent!

Op p.35 van de reader zonder paginanummers

Vervoegen? Getal

ENKELVOUD1. Ik2. Jij, Je, (U)3. Hij, Zij, Het, (U), …

MEERVOUD1. We, Wij2. Jullie3. Zij, Ze, …

Vervoegen? Tijd…1. onvoltooid tegenwoordige tijd (ott):

bv. ik werk, ik lees

2. onvoltooid verleden tijd (ovt):bv. ik werkte, ik las

3. voltooid tegenwoordige tijd (vtt): bv. ik heb gewerkt, ik heb gelezen

4. voltooid verleden tijd (vvt): bv. ik had gewerkt, ik had gelezen

En ook nog deze vier…5. onvoltooid tegenwoordige toekomende tijd (ottt):

bv. ik zal werken, ik zal lezen

6. voltooid tegenwoordige toekomende tijd (vttt): bv. ik zal gewerkt hebben, ik zal gelezen hebben

7. onvoltooid verleden toekomende tijd (ovtt): bv. ik zou werken, ik zou lezen

8. voltooid verleden toekomende tijd (vvtt): bv. ik zou gewerkt hebben, ik zou gelezen hebben

Sterke werkwoorden

• KlankveranderingBv. lees – las – gelezen

http://t2.gstatic.com/images

Zwakke werkwoorden (D & T)

Speel – speelDe - gespeelD werk – werkTe - gewerkT

http://t3.gstatic.com/imageshttp://www.swiferhoeve.be

IS HET EEN PERSOONSVORM?

De persoonsvorm

= de veranderlijke ‘as’ van de zin- heeft (verzwegen) onderwerp De oude man vertrekt.

Vertrek!- heeft vaak ‘handlangers’werkwoordelijk gezegde Ik zou willen luisteren.naamwoordelijk gezegde Hij is knettergek.- congrueert met onderwerp (getal)

*de media liegt? De media liegen!

Zoek de persoonsvorm

Maak ja/nee-vraag. Pv staat vooraan. Ik zou willen luisteren.

Zou ik willen luisteren?Hij loog en beweerde dat het niet waar was.

Loog hij?Beweerde hij dat het niet waar was?Was het niet waar?

IS HET EEN TEGENWOORDIGE TIJD?

JA, HET IS EEN PERSOONSVORM.

JA!

- Stam ik vind / ik speelvind jij? / speel jij? (als jij/je onderwerp is en na pv. staat -

inversie)- Stam + t jij vindt, hij vindt, u vindt

Vindt u / speelt u?(als u onderwerp is en na pv. staat -

inversie)- Infinitief 1ste, 2e en 3e pers. mv.

wij, jullie, zij vinden

De onvoltooid tegenwoordige tijd (ott)

Moeilijk? Misschien…

• Antwoord maar! Speel maar.• Antwoord jij maar! Speel jij maar.• Verantwoord je maar!Vergis je niet.• Antwoordt u maar. Speelt u maar.

Verantwoordt u zich maar. Wast u zich maar.u = onderwerp dus + t

• Verantwoord uw gedrag. Was uw haar.• Verantwoord u maar. Was u maar.

u ≠ onderwerp

Wie/wat + pv. + …?

bv. Het kind straft de vrouw.Wie/wat straft?antwoord: Het kind = onderwerp

Kortom? Zoek niet enkel de persoonsvorm, maar ook het onderwerp.

IS HET EEN TEGENWOORDIGE TIJD?

JA, HET IS EEN PERSOONSVORM.

NEE!

De onvoltooid verleden tijd (ovt)

• Ovt van een sterk werkwoord? Lijstje leren…bedriegen bedroog bedrogennijgen neeg genegen

De ovt van een zwak werkwoord…

De stam…

= infinitief – ENBranden brand/en brandZetten zett/en zetSpelen spel/en speelVerhuizen verhuiz/en verhuisVerven verv/en verf

‘t kofschip?

http://zegnouzelf.blogspot.com/2010/04/t-kofschip.html

‘t exkofschip!

Of xtc-coffeeshop…Of exfokschaapshit?

Huh? Wat is er mis met ‘t kofschip?

De Engelse werkwoorden doen ook mee. En krijgen een Nederlands jasje aan..

de onvoltooid verleden tijd:‘t exkofschip

t x k f s ch p h sj= stemloos_________________________________________d v z g b l / r /w+ alle klinkers = stemhebbend

http://www.infobarrel.com

Laatste letter van de stam?Stemloos (‘t exkofschip)

+ te(n) achter de stam

ik werkte wachttejij werkte wachttehij werkte wachttewij werkten wachttenjullie werkten wachttenzij werkten wachtten

Stemhebbend (niet in ‘t exkofschip + alle klinkers)

+ de(n) achter de stam

ik speelde landdejij speelde landdehij speelde landdewij speelden landdenjullie speelden landdenzij speelden landden

En opgelet: luister naar de stam!

• Ovt van verven / verhuizen?verv + de verhuiz + deverfde verhuisdeverfden verhuisdenEN OOK…geverfd verhuisd

NEE!

IS HET EEN PERSOONSVORM?

IS HET EEN VOLTOOID DEELWOORD?

JA!

Het voltooid deelwoord: veel gezichten…

1. voltooid tegenwoordige tijd (vtt): ik heb gewerkt

2. voltooid verleden tijd (vvt): ik had gewerkt

3. voltooid tegenwoordige toekomende tijd (vttt)ik zal gewerkt

hebben

4. voltooid verleden toekomende tijd (vvtt): ik zou gewerkt

hebben

5. als bijvoeglijk naamwoord: de gewerkte tijd

Het voltooid deelwoord: ‘t exkofschip

Stemloos (‘t exkofschip)

ge + stam + t

ge + zak + t

gefaxtgedeletet …

Stemhebbend (niet in ‘t exkofschip + alle klinkers)

ge + stam + d

ge + slaag + d

genaaidgedownload…

Let op…

• Sommige werkwoorden hebben al een ge- in de stam (of be-, ge-, ont-, her-, ver-, er-).

• Omdat dit voorvoegsel niet verdubbeld wordt in het voltooid deelwoord (vd) is het soms moeilijk vast te stellen of je met een pv of vd te maken hebt.bv. Het ongeluk gebeurt in de straat. (ott) Het ongeluk is in de straat gebeurd. (vd)

http://wikipedia.com

Bijvoeglijke naamwoorden

• Zijn vaak afgeleid van een voltooid deelwoord.• Er komt een – e achter het voltooid deelwoord.

Het huis is afgebrand Het afgebrande huisDe klant is opgelicht De opgelichte klant

Aanvulling op p. 32

NEE!

IS HET EEN PERSOONSVORM?

IS HET EEN VOLTOOID DEELWOORD?

NEE!

Dan is het een infinitief (hele werkwoord)

• Bv. Hij had gisteren gezegd dat het vliegtuig morgen zou landen.had = persoonsvorm (3 p. ovt – sterk)gezegd = voltooid deelwoordzou = persoonsvorm (3 p. ovt – sterk)landen = infinitief

Even oefenen

http://www.bloggen.be/morganblue

http://www.copytijgers.nl

http://www.copytijgers.nl

Bron: vervelende spam van www.puntenlijst.eu

Software Nederlandse Spelling

• Gebruik de inloggegevens in je mailbox.• Ga naar: http://interactief.plantyn.com/sns

Alternatief voor ‘taalbeugel’• Check intranet voor aankondiging wedstrijd• Gezocht: digitale ‘banner’, sticker, hashtag• Idee: speldenprikjes die door docenten én

studenten uitgedeeld kunnen worden.

http://www.taalloket.nl

http://www.iselinge.nl/Scholenplein/pabolessen/01022fafrika/desahara.htm