Bijstandsverhaal door gemeenten

dinsdag 13 maart 2012

Wat u moet weten!

2

Programma

15.10 Welkomstwoord

* Bijstandsverhaal: hoeveel en op wie?

* Procesrecht

* Behoefte van de onderhoudsgerechtigde(n)

* Draagplicht van de onderhoudsplichtige

* Vragenronde

16.15 Borrel

3

Op wie kan verhaald worden (artikel 62 Wwb)

1. op degene die zijn onderhoudsverplichting jegens echtgenoot of minderjarig kind niet nakomt (bij het ontbreken van een gezinsverband of na echtscheiding/ ontbinding g.p.);

2. degene die zijn onderhoudsverplichting niet nakomt jegens het meerderjarige kind;

3. de ouder met gezamenlijk gezag (artikel 1:253w BW);

4. op degene die zijn onderhoudsverplichting jegens zijn ouders niet nakomt.

4

Wat zijn de wettelijke maatstaven in dit geval?

Het maximaal te verhalen bedrag wordt bepaald door enerzijds behoefte en draagkracht en anderzijds de kosten van bijstand.

Het plafond van het verhaalsbedrag wordt bepaald door:

1. de behoefte: draagkracht € 750,= / behoefte € 500,=/ verhaalsbedrag: € 500,=;

2. danwel de draagkracht: draagkracht € 250,= / behoefte € 350,= / verhaalsbedrag: € 250,=;

3. danwel de bruto-bijstandsuitkering (als deze lager is dan zowel de draagkracht als de behoefte).

5

Maximaal kan worden verhaald:

• het bedrag van de verleende bijstand• PLUS de loonbelasting• PLUS de premies zorgverzekeringen (die de

gemeente afdraagt) • PLUS de premie ziektekostenverzekering

een en ander voor zover geen verrekening mogelijk is met de fiscus en de bedrijfsvereniging.

6

Te ondernemen actie:

Stap 1Het leggen van contact met de onderhoudsgerechtigde(verkrijgen van inlichtingen over inkomen en controlevan behoefte).

Stap 2Het leggen van contact met de verhaalsplichtige

(controle van draagkracht, verhalen conform eerdere rechterlijke beschikking, bij weigering verhaalsbesluit conform beschikking of niet verhalen).

7

Vervolg Stap 2:

• Indien de draagkracht evident lager is: onderhoudsplichtige adviseren tot wijzigingsverzoek ter voorkoming van procederen.

• Indien de draagkracht evident hoger is: procedure starten conform artikel 62e Wwb en de rechter laten oordelen.

8

In geval van een wijzigingsprocedure: Verhaal aanzeggen tegen een bepaalde datum

waarbij:

• de hoogte van het verhaal mede afhankelijk is van de uitkomst wijzigingsverzoek;

• de gemeente zich meldt als belanghebbende in de procedure;

9

Verhaalsbesluit bij reeds bestaande rechterlijke beschikking

HoofdregelVerhaal in overeenstemming met de bestaande beschikking.

VerzetMogelijkheid tot verzet binnen 30 dagen door de verhaalsplichtige door middel van een verzoekschrift bij de rechtbank.

10

Gronden van verzet:

Niet:• Dat de onderhoudsverplichting ten onrechte is

opgelegd of onjuist is vastgesteld

Wel:• Onjuiste weergave van door alimentatierechter

vastgestelde onderhoudsverplichting in verhaalsbesluit

• Verkeerde toepassing van de wettelijke indexering

• Voldoening aan de onderhoudsplicht

11

WEL:

•het bestaan van dringende redenen om niet te verhalen of redenen om af te zien van verhaal wegens een schuldregeling•het einde van het verhaalsrecht•het einde van de onderhoudsplicht als gevolg van samenwoning of huwelijk

12

De gemeente kan de rechter verzoeken hetverhaalsbedrag (in afwijking van eenrechterlijke uitspraak) te wijzigen op grond van artikel 62e lid 2 Wwb indien:

a. indien de rechter deze uitspraak zou kunnen wijzigen op de gronden genoemd in artikel 1:157 en 1:401 BW;

b. indien de rechter geen rekening heeft kunnen houden met alle voor de betrokken beslissing in aanmerking komende gegevens en omstandigheden betreffende beide partijen.

Andere bijdrage dan opgenomen inde rechterlijke beschikking

13

“Gewone” wijzigingsgronden

• Wijziging van omstandigheden (artikel 1:401, lid 1 BW)• Bij uitspraak uitgegaan van onjuiste of onvolledige

gegevens uitgegaan (artikel 1:401 lid 4 BW)• Van rechtswege geldende limiteringstermijn van 12 jaar

te ingrijpend (artikel 1:157 lid 5 BW)• Van rechtswege geldende limiteringstermijn van de

duur van het huwelijk te ingrijpend (artikel 1:157 lid 6 BW)

• Wijziging in omstandigheden ten aanzien van door rechter vastgestelde termijn (artikel 1:401 lid 2 BW)

• Overeenkomst is aangegaan met grove miskenning van de wettelijke maatstaven (artikel 1:401 lid 5 BW)

14

Extra wijzigingsgrond voor gemeenten

De gemeente mag –naast de hiervoor genoemde gronden- ook wijziging vragen op grond van het feit dat de alimentatiebeschikking niet aan de wettelijke maatstaven voldoet omdat de rechter geen rekening heeft kunnen houden met alle voor die beslissing in aanmerking komende feiten en omstandigheden.

Dit doet zich met name voor in het geval van door partijen gesloten alimentatieovereenkomsten.

15

Alimentatieovereenkomst kan inhouden:

• Nihilstelling van de bijdrage (dus niets betalen)• Vaststelling van de bijdrage op een bedrag dat

afwijkt van de wettelijke maatstaven• Vaststelling van een afkoopsom ineens• Beperkingen in de duur van de bijdrage, afwijkend

van de wettelijke termijnen

Maar let op: overeenkomsten met een in maatschappelijk opzicht aanvaardbaar karakter(o.a. HR 3-2-1989, NJ 1989, 389)

16

Indien er geen rechterlijke uitspraak ligt en er volgt geen vrijwillige betaling door de onderhoudsplichtige die draagkracht lijkt te hebben, dan kan de gemeente een verzoekschrift tot verhaal indienen bij de bevoegde rechtbank met het verzoek tot vaststelling van de verhaalsbijdrage.

Indien er geen reeds bestaande rechterlijke beschikking is -> artikel 62h Wwb

17

Behoefte en behoeftigheid

•Kinderalimentatie •Partneralimentatie•Co-ouderschap•Samengestelde gezinnen•Nimmer samengeleefd in gezinsverband•Splitsingsproblematiek

18

Behoefte kinderen

• In beginsel vast te stellen aan de hand van de Tabel eigen aandeel ouders in kosten kinderen. Van belang is leeftijd kinderen, gezinsomvang en netto besteedbaar gezinsinkomen. Eventueel correctie met voor gehandicapt kind, kosten van topsport, privélessen en hoge schoolgelden. Uitzondering in Hof Den Bosch 14 februari 2012, LJN BV3856.

• Let op: overeenkomsten waarbij geheel van kinderalimentatie wordt afgezien zijn nietig(artikel 1:400 BW).

19

Co-ouderschap•In het algemeen wordt aangenomen dat de behoefte van een kind bij co-ouderschap groter is dan in een situatie dat een kind bij één ouder woont, o.a. door dubbele woonlast -> 16%•Co-ouderschap noopt soms tot het maken van ingewikkelde berekeningen. “Methode Bol” kan uitkomst bieden.

Samengestelde gezinnen•Hoe om te gaan met verschil in behoefte?

Nimmer samengeleefd in gezinsverband•Hoe wordt de behoefte dan vastgesteld?

Splitsingsproblematiek•HR 19 oktober 1979, NJ 1980/262•De gezinsbijstand mag voor de berekening van het verhaalsbedrag niet worden gesplitst in een deel voor de ouder en een deel voor de kinderen o.a. HR 28 februari 1997, NJ 1997/306.

20

21

Behoefte ex-echtgenoot

Standaardgevallen (?)

In beginsel 60 % van het netto besteedbaar gezinsinkomen -/- het aandeel van de ouders in de kosten van de kinderen (conform “tabel eigen aandeel ouders in de kosten kinderen”).

Uitzondering (o.a.):•HR 3 september 2010 (LJN BM7050) •HR 19 december 2003 (LJN AM2379)

22

Eigen verdiencapaciteit van de bijstandsgerechtigde• In de verhaalsprocedure kan worden opgeworpen en onderzocht

of van de vrouw in redelijkheid kan worden gevergd dat zij in haar eigen levensonderhoud voorziet (o.a. HR 23 februari 1996, NJ 1996/396).

• NB: Bijstandsverlening zelf niet ten toets. Behoefte van de onderhoudsgerechtigde is de enige toetssteen van de verhaalsrechter, aldus de HR. Uitzondering (o.a.): de alimentatiegerechtigde verzwijgt inkomsten of vermogen.

Draagkracht

• Terminologie• Inkomen• Lasten• Matiging• Nieuw gezin• Schuldsanering

23

24

Terminologie

Draagkracht: (percentage) van het verschil tussen de financiële middelen waarover de onderhoudsplichtige beschikt danwel redelijkerwijs kan beschikken en datgene dat hiervan betaald moet worden voor eigen levensonderhoud en degenen die tot zijn last komen.

Tremarapport: Richtlijnen die door de rechtspraak worden gehanteerd bij het bepalen van behoefte en draagkracht. Géén recht in de zin van artikel 99 RO. Rechter is vrij om af te wijken.

Voorrangsregel: Sinds 1 mei 2009 heeft het betalen van kinderalimentatie wettelijk voorrang op partneralimentatie. Indien beide ouders een inkomen boven de bijstandsnorm voor een alleenstaande hebben, dienen zij beiden bij te dragen in de kosten van hun kinderen.

25

Inkomen

“Redelijkerwijs te verwerven”

Iedere bron telt, zo ook:• Wiedergutmachungsuitkering (HR 7 oktober 1994, LJN

ZC1479)• gouden handdruk • smartengeld• inkomen / pensioen wat in buitenland wordt

ontvangen(HR 15 juli 1987, LJN AC4269)

• alle fiscale tegemoetkomingen, ook indien niet-aangevraagd

• vermogen in beginsel buiten beschouwing, tenzij (o.a. HR 12 december 2008, LJN BF7412 en HR 23 april 2010, LJN BL8622)

26

Inkomen-vervolg

Vermindering draagkracht door inkomensverlies:

•onvrijwillig: terugval kan aanleiding geven tot verlaging bijdrage (maar let op verdiencapaciteit)

•vrijwillig: relevant is of verlies herstelbaar is of niet. Buiten beschouwing laten verlies mag in ieder geval niet leiden tot zakken onder 90% van toepasselijke bijstandsnorm. (o.a. HR 23 januari 1998, LJN ZC2556)

Voorbeelden: vaste baan inruilen voor eigen zaak, vroegtijdig met pensioen gaan, verwerpen van een erfenis, vermogen in woning steken.

27

Lasten

Alle noodzakelijke lasten worden meegenomen, in ieder geval:

• bijstandsnorm alleenstaande (in 2012: € 935,= per maand), uitzondering via “Big Mac-index” Rb. Middelburg 11 januari 2012 LJN BV2280

• feitelijke woonlast (tot ten minste 1/3 van netto inkomen, daarboven matiging mogelijk, o.a. HR 2 mei 1980, LJN AB7452)

• premie (aanvullende) ziektekostenverzekering en eigen risico (tenzij betwist, dan aantonen)

28

Lasten-vervolg

Daarnaast wordt in beginsel rekening gehouden met:

• rente en/of aflossing op huwelijkse schulden• rente en/of aflossing op nahuwelijkse schulden (HR

11 juli 2008, LJN BD1843)

De onderhoudsplichtige dient bij het accepteren van nieuwe lasten rekening te houden met een bestaande onderhoudsplicht. Vraag is of het betalen van deze lasten voorrang dient te krijgen op het betalen van kinder- en/of partneralimentatie. Voorbeelden:

• premie arbeidsongeschiktheidsverzekering• pensioenpremie eigen verzekering

29

Matigingsbevoegdheid

Ook niet-financiële factoren spelen een rol:

• objectief: duur van het huwelijk, periode tussen moment scheiding en alimentatieverzoek

• subjectief: wangedrag (o.a. HR 17 maart 1978, LJN AC6215)

Let op verschil civiele procedure en verhaalsprocedure: in het geval van vaststellen kinderalimentatie spelen niet-financiële factoren géén rol, alleen behoefte en draagkracht zijn relevant. Wangedrag is geen reden voor matiging. Dit is echter anders in verhaalskwesties -> HR 16 januari 1998, LJN ZC2548.

Voorbeelden niet-financiële factoren in het kader van verhaal:

• mishandeling leidend tot vlucht naar een blijf-van-mijn-lijf-huis of een ander geheim adres

• incest en gevaar voor herhaling

• ernstige psychische problemen

30

31

Invloed nieuw gezin

• De nieuwe partner (waarmee men samenwoont) wordt gezien als zelfstandige economische eenheid. Zijn/haar inkomen wordt buiten beschouwing gelaten. Betalen van kinderalimentatie heeft voorrang op onderhouden nieuwe partner (artikel 4.5 Trema rapport). Zie ook “Thaise bruid”-arrest (Hof Den Haag, 12 april 2006, LJN AY3596).

• De onderhoudsplichtige wordt gezien als alleenstaande en wordt geacht de woonlasten te (kunnen) delen.

• De draagkracht wordt in beginsel gelijk verdeeld over alle kinderen waarvoor men onderhoudsplichtig is, tenzij aantoonbaar verschil in behoefte. Let op voortzetting gezag na einde relatie op grond van artikel 1:253w BW.

ProbleemDraagkracht van beide ouders is in totaal lager dan detotale kosten van de kinderen. Wat te doen met het restant?

OplossingVerdelen van de “armoede”. o.a. Hof Amsterdam 23 december 2008 LJN BU5809: Vader dient, ondanks gebrek aan draagkracht bij te dragen in de kosten.

32

33

Invloed schuldsanering

Indien onderhoudsgerechtigde zelf incasseert:

•Tot voor kort: aanbeveling Werkgroep Alimentatienormen (via Trema rapport) om bij vaststellen alimentatie rekening te houden met WSNP. Bij kinderalimentatie werd vrij te laten bedrag met de te betalen alimentatie verhoogd tot een bedrag van € 136,=.

•Inmiddels geldt HR 18 november 2011, LJN BU 4937: aanbeveling staat op gespannen voet met de Faillissementswet. Kinderalimentatievordering krijgt zo onterecht voorrang op andere vorderingen. Het bewerkstelligen daarvan gaat de rechtsvormende taak van de rechter te buiten.

NB: Een en ander geldt niet in het kader van bijstandsverhaal door u. Bij de toelatingstoets houdt de rechter al rekening met bijstandsverhaal en andere schuldeisers dan de gemeente mogen geen betere positie hebben.

34

Vragen?

mr. Carlijn F.L.A. van der Vegt-Boshouwers

cvandervegt@akd.nlmr. Chantal van der Sprong

cvandersprong@akd.nlmr. Christiane Verfuurden

cverfuurden@akd.nl

AKDFlight Forum 1Postbus 666, 5600 AR EindhovenTel.: +31 (0) 88 253 56 70Fax: +31 (0) 88 253 56 02Website: www.akd.nl