BeroepskankerenanderechemischenarighedenBijscholingNVAB– KringAmsterdam2november2015

Drs.P.vanBalen

Disclosurebelangenspreker(potentiële) Belangenverstregeling Geen/Ziehieronder

• Voorbijeenkomst mogelijk relevante relaties metbedrijven

• Geen

• Sponsoring ofonderzoeksgeld• Honorarium ofandere (financiële) vergoeding• Aandeelhouder• Andere relaties

• Geen• Geen• Geen• Geen

StellingenStelling1

Wijdoen teweinig aanprimaire preventievanaanarbeid gerelateerde aandoeningen.

Jaarlijks 20.000beroepsziekten waaronder5000mensen diekankerkrijgen.

Stelling2

Debedrijfsarts isgericht op tertiairepreventie en4e lijns preventie.

20-30cases vanberoepskanker wordenjaarlijks gemeld.

Terugdringen verzuim en re-integratie.

Nauwelijks periodiek medisch onderzoek(secundaire preventie).

Programma• Voorstellen

• Introductie

• Probleemstelling

• Casus� Genetische Gemodificeerde Organismen

• Een stukjegeschiedenis� Dedosismaakthetgif

• REACH enGHS� Grenswaarden

• Kankerverwekkende stoffen

• Actuele visieopkanker� Denken overkankerverwekkende stoffen� Risico branches enberoepen

• Wettelijkeverplichtingen

Even voorstellen• Peter van Balen

� Organisatiekundige� Arbeidshygiënist/toxicoloog� Stralingsdeskundige� Opleider/trainer

• Missie: Organisaties (en dus mensen) helpen om veiligheid en gezondheid te verbeteren.

• Ervaring gezondheidszorg, nucleaire industrie en (management)consultant.

• Om gezond oud te worden moet je jong beginnen.

• peter.van.balen@preventpartner.nl

Kanker door het werk• 28 april 2015: (ETUC) International

Workers’ Memorial Day.� Vertraging in vaststellen Europese

grenswaarden voor kankerverwekkende stoffen vanaf eind 2013 zorgt voor 150.000 doden.

• NL jaarlijks 4200 mannen en 700 vrouwen.

Recente voorbeelden• Defensie:

� ChroomVIproblematiek ->NS.� PX-10:[benzeen].

• Brandweer:� Blaas- (enandere vormen van)kankeralsberoepsziekte.

• Langdurig nachtwerk:� Verhoging kansopborstkanker.

• Dupont: � Blootstelling aan perfluoroctaanzuur

(PFOA)� Gezondheidseffecten:

� Nierkanker, � Zaadbalkanker, � Schildklierafwijkingen, � Verhoogd cholesterolgehalte, � Hoge bloeddruk bij zwangerschap � Colitis ulcerosa,

� Blootstelling via lozingen in het milieu (lucht en afvalwater) � M$1.6 schadevergoeding (nierkanker)

Vermijdbareberoepskanker

• Jaarlijks krijgen inNederland 3000– 5000mensen kanker doorhunwerk!

• Kandataantal danooknietkleiner?

CasusGenetischGemodificeerdeOrganismenGGOkankerverwekkend hoezo?• ArtikelinNEJM20augustus2015.

� Landrigan &Benbrook� GlyfosaatIARC2A(waarschijnlijk).� 2,4-dichloorphenoxyazijnzuur IARC2B(mogelijk).

• IndeVS• Glyfosaat->Onkruidbestrijdingsmiddel

• 1974:400.000 kg/jaar.• 2014:113.000.000 kg/jaar.

• Risicobeoordelingengebaseerdopverouderdestudies:

• Moderne inzichteninlagedosis,hormoonachtigewerkingenepigenetische effectennietzijnmeegenomen.

• Impactopvoortplantingenkinderenzijnnietmeegewogen.

Eenanderemaniervankijken• NonHodgkinLymfoominFrankrijkbeschouwdalsberoepsziekte voormensenintuin- enakkerbouw.

• NederlandverbiedtspuitenRoundup®opdestoepper1-1-2016,geenalgeheel verbod.

• Commentaarbijhetartikel:� Waardering:eenanderemaniervankijken.� Auteurswordtverwetenbiastehebben(vooringenomenheid: directeurorganisatievoorbiologischelandbouw).

� GGOzorgtookvoor lagereacrylamide(IARC2A)inaardappels.

� Paniekzaaierij:wetenschappelijkonvoldoendeonderbouwd.

� Veiligheidsfactor10instudiesmeegenomenvoorgevoeligstegroepen.

Eenstukjegeschiedenis• Praktisch:Kennisovergiftigestoffenisevolutionaireinformatie.

• Wegaanlangterug:� 1500BCEgypte(Ebers; Ontdektpapyrusrolmeteerstenogbekendefarmaceutischkompas).� 400- 250BCGriekenland(Hippocrates,Aristotelis,Theophrastuswerkoververgiften- Socratesgifbeker).

� 150BCGriekenland(Nicander: Theriaca;leergedichtdierlijkevergiften– Alexipharma;leergedichtvergiftenentegengiften).

� 82BCRome(Sulla:LexCornelia;verbodopdodenvanpersonendooreenvergift).� 50ADRome(Dioscorides:Materia Medica;5delige encyclopedieoverkruidengeneeskundeengeneeskrachtigestoffen).

� 200ADRome(Galenus:o.a.beschrijvingenvanformuleringenvoorgeneesmiddelen gebaseerdopplantaardigeendierlijksgrondstoffen).

� 1520ModerneToxicologieenFarmacologie.

• Grieks:� Toxikos;vergiftig– logos;kennis/leer� Pharmakon:vergift– Fármaka:geneesmiddel.

Pioniers in de (arbeids)toxicologie: Alleen de hoeveelheid maakt het gif

Experimentele basisvoor toxicologie als

wetenschap

Grondleggerarbeidsgeneeskunde

Grondleggermoderne toxicologie

Grondleggermoderne farmacologie

Grondlegger‘Industrietoxikologie’

ParacelsusPhilippus Bomabastus

von Hohenheim(1493 -1541)

Zwitserse alchemist enastroloog

Bernardino Ramazzini daCapri

(1633-1714)Italiaanse arts

MateoBoneventuraOrfila

(1787 -1853)Spaans- Fransearts

OswaldSmiederberg(1838-1921)

Duitse farmacoloog

Louis Lewin(1850 -1929)

Duitse farmacoloog

Beroepsmatige blootstelling enziekten

1556(D)(Longkanker )sterfte ondermijnwerkers

1775 (UK)ScrotumkankerschoorsteenvegersPercival Pott

1931 (UK)Asbestoseberoepsziekte

1908(N L)Heijermans, grondlegger

ar beidsgeneeskunde,‘Handleiding tot de kennis

van beroepsziekten’

1567 (CH)Mijnziekten

1700(I) Ramazzini schrijftover beroepsmatige

blootstelling en ziekten 1943(D) Longkanker doorasbest is beroepsziekte

20001500 1600 1700 1800 1900

1472(D) Gevarenzilver,kwikzilver en looddampen(goudsmeden en andereberoepen)

1911(N L)Registratiesysteem

beroepsziekten

1994 (NL)NedCentrum voorBeroepsziekten (NCvB)

1928(N L) 1ste Financiële compensatievoor beroepsmatige

loodvergiftigingen, kwikvergiftigingen, miltvuur(anthrax) en mijnwormziek te.

±1965 (NL) Kankerdoor asbest benoemd alsberoepsziekteStumphius (DeSchelde)

1761 (UK)Neuskanker en

snuiftabakJohn Hill

Indelingtoxicologie(1)• Mechanisme vantoxische activiteit

� Biochemischeenmoleculairetoxicologie� Gedragstoxicologie� Voedings toxicologie� Carcinogenese� Teratogenese� Mutagenese� Orgaantoxiciteit

• Meten vanstofen toxiciteit� Analytischetoxicologie� Toxiciteits testen� Toxicologischepathologie� Structuuractiviteit� Bio-wiskunde– statistiek� Epidemiologie

Indelingtoxicologie(2)• Toegepaste toxicologie

� Klinischetoxicologie� Veterinairetoxicologie� Forensischetoxicologie� Omgevings - milieutoxicologie� Arbeidstoxicologie

• Gebruik(chemisch)� Landbouwchemicaliën� Medicijnen/farmacologie� Drugs(genots- ofstimulerendemiddelen)� Voedingsadditieven(toevoegingenaanvoedsel)� Industriëlechemicaliën� Natuurlijkevoorkomende stoffen� Verbrandingsproducten

• Regelgevende toxicologie� Wet- enregelgeving� Risico-beoordeling

Dedosismaakthetgif• Dosiseffectrelaties

• Blootstellingofopname

• Blootstellingofeffectenmeten

Dosiseffectrelaties

Overlijden LD50LC50

Blootstelling – effect bij kankerverwekkende stoffen

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Res

pons

e

Dosis0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

Res

pons

e

Dosis

drem

pelw

aard

e

Giftigheid

Indicatorenvanblootstelling Blootstelling (inhalatie)

Huidblootstelling (wolk of nevel)

Huidblootstelling (spatten - contact)

Blootstelling(ingestie)

Oogblootstelling (spatten, wolk of nevel)

Interne dosis

Biologisch effectieve dosis

OPNAME

INGENOMENDOSIS

VROEGE BIOLOGISCHE

EFFECTEN

VERANDERENDE STRUCTUREN /

FUNCTIES

AANDOENING

INDIVIDUELE LEVENSTIJL FACTOREN

(roken, drinken, woongebied,

hobby’s)

INDIVIDUELE GEVOELIGHEIDS

FACTOREN(genetisch, geslacht, etniciteit, leeftijd, …)

Biologische monitoring van blootstelling -

biomarkers(bloed, urine,

uitademingslucht, speeksel, neusslijmvlies)

Omgevings monitoring van

blootstelling

Huidmonitoring van blootstelling

wipes - pads

Biomedisch onderzoek(chromosoom aberraties

in lymfocyten, SCE, indicatoren)

Medisch onderzoek

Aspectenvantoxischewerking• Tijd totoptreden (latentietijd)

� Directeeffecten� Lateeffecten

• Duurzaamheid vanheteffect� Reversibeleeffecten(omkeerbaar)� Irreversibeleeffecten(onomkeerbaar)

• Plaats vanheteffect� Lokaleeffecten� Systemischeeffecten

BlootstellingenEffect(Dosisvs Response)Blootstelling:

• Incidenteel.� Piekblootstellingen.

• Chronisch.� Sensibilisatie.� Vergroting“kans”effecten.

Effecten:

• Acuut (drempelwaarde).� Irritatie.� Vergiftiging.

• Late effecten (kans)� Allergie.� Carcinogeen.� Reproductie-toxisch.� Mutageen.� Teratogeen.

Informatieoverschadelijkeeigenschappenvanstoffen• Dierproeven: vaststellen LD50enLC50waarden.

• Laboratoriumproeven: bacteriën, gisten, zoogdiercellen (celkweek).

• Incidenten metblootstelling.

• Experimenten metblootgestelde vrijwilligers.

• Epidemiologische onderzoeken.

• Effecten:� Welkeeffecten?� Bijwelkedosistredendeeffectenop?

Biologischwerkingsmechanismen• Blokkade cel-receptoren.

• Verstoorde werking vancelmembranen.

• Verstoring vandeenergie huishouding incellen.

• Binding aanmacromoleculen (DNA,RNA,eiwitten).

• Verstoring vandecalcium huishouding.

• Selectieve doodvancellen.

• Schade aanerfelijk materiaal.

Industriële Revolutie1493-1541Hoeveelheid maakt het gif

1850-1929Industriële toxicologie

1911 (NL)Registratie beroepsziekten

1556 (D)Longkankermijnwerkers

1787-1853Moderne

toxicologie1886 (D)Concept OEL1838-1921

Modernefarmacologie

(UK) 1775Scrotumkanker

schoorsteenvegers1908 (NL)Basis arbeids-geneeskunde

2000

1500 1600 1700 1800 1900

toxicologiearbeidsgeneeskunde grenswaarden regelgeving

2007 (EU)REACH, ECHA

1938 (D)Lijst OELs

1978 (NL)Lijst OELs

1944 (USA)Lijst OELs 1991 (EU)

Lijst OELs 2007 (NL)Arbowet: private en publieke domein

1934 (NL)Veiligheidswet

1976 (NL)WGD

1995 (EU)SCOEL

1941 (USA)ACGIH 1951 (D)

DFG1983 (NL)Arbowet

Wetgevinglooptachterbijwetenschappelijkekennis!

REACHenCLPREACH• Registratie, Evaluatie, Autorisatie enbeperking vanCHemische stoffen.� EuropeseVerordening2007.

• Producenten enleveranciers;eigenschappen enrisico’s inhele keten(gebruik).� ChemicalSafetyReports–Veiligheidsinformatiebladen(VIB).

• Gebruikers: informatie meenemen voorveilige werkwijze.� Werkplekinstructies(WIK).� Aangevengebruik– blootstellingsscenario’s

GHSofCLP• UN- Globally Harmonised SystemofClassification and Labeling ofChemicals

• EU- Classification,Labelling and Packaging� RegelsvooretiketteringenhetindelenvangevaarlijkestoffenindeEU(1-6-2015).

• 9pictogrammen.� Gevarenklassen:

� Fysischegevaren� Gezondheidsgevaren� Milieugevaren� Aanvullendegevarenklasse

• CLPindelingmoetinVIB(REACH)zijnopgenomen!� H(Hazard)enP(Precautions)zinnen

9nieuwepictogrammen

Gevaarlijkechemischestoffen

Fysische gevaren

Ontplofbare stoffen

Ontvlambare stoffen

Oxiderende stoffen

Gassen onder druk

Zelfontledende stoffen & mengsels

Pyrofore stoffenBrandbare gassen na contact met waterBijtende stoffen

Gezondheidsgevaren

Acute toxische stoffen

Irriterende stoffen

Sensibiliserende stoffen

Mutagene kankerverwekkende stoffen

Voortplanting toxische stoffen

Doelorgaan toxische stoffen

Inhalatiegevaar

Milieugevaren

Aquatisch milieu

OzonlaagA

rbei

dshy

giën

e

AcuuttoxischestoffenDedosismaakthetgif!(Paracelsus)

• Categoriën:� Cat1:dodelijk bijinslikken(H300),huidcontact(H310)ofinademing(H330).� Cat2:Alscat 1maarmindertoxisch(H300– H310– H330).� Cat3:giftig(H301– H311– H331).� Cat4:schadelijk(H302– H312– H332).

• Voorbeelden:� Plantaardig:curare,nicotine,ricine,strychnine.� Bacterieel:botuline,tetanus.� Dierlijk:slangengif,batratoxine (pijlgifkikker),tetordotoxine (kogelvis).� Mineraal:arseen,thallium,cadmium,cyaankali,waterstofsulfide.� Synthetisch:zenuwgassen,dioxine,fosgeen.

Voorbeeldindelinggevaarklasseacuuttoxischestoffen(UN-GHS)Blootstelling

routeCat1 Cat2 Cat3 Cat4 Cat5

Oraal(mg/kg)

5 50 300 20005000

Dermaal(mg/kg)

50 200 1000 2000

Gassen(ppmV)

100 500 2500 20.000

Specifiekeindeling

Dampen(mg/l)

0,5 2,0 10 20

Stofenaerosolen(mg/l)

0,05 0,5 1,0 5

Irriterendestoffen• Categorieën (apartvoorhuidenoog):

� Cat1:bijtend(H314– H318).� Cat2:irriterend(H315– H319).

• Voorbeelden:� Sterkezuren(zoutzuurenzwavelzuur).� Sterkebasen(natronhydroxide).� Hogeconcentratiesvanzwakkezurenenbasen.

Sensibiliserendestoffen(Huidofluchtwegen)

• Aandoeningen:� Huidallergeencat 1(H317).� Inhalatieallergeencat 1(H334).

• Voorbeelden:� Natuurlijkestoffen;zoalsgraspollen,meelstof enhuidschilfersvan(proef)dieren.� Bestanddelen;vantwee-componentverven,lijmenenvloerproducten,zoalsepoxyhars,acrylaat-harsenisocyanaten.

� Metalen;nikkel,kobalt,chroom.� Conserveermiddelen;incosmetica,verven,lijmenetc.

Mutagenestoffen(Kwetsbaredoelorgaan;geslachtscellen)

• Categorieën:� Cat1A:gegevensbijmensenbekend(H340).� Cat1B:gegevensbijproefdierenbekend(H340).� Cat2:verdachtmutageen(H341).

• Voorbeelden:� Benzeen,kaliumchromaat,colchicine.

Kankerverwekkendestoffen• Categorieën:

� Cat1A:gegevensbijmensenbekend(H350).� Cat1B:gegevensbijproefdierenbekend(H350).� Cat2:verdachtcarcinogeen(H351).

• Voorbeelden:� Aflatoxine,asbest,K-Nachromaatendichromaat,melfalan.

Reproductie-toxischestoffen• Aandoeningen:

� Verminderdevruchtbaarheid.� Afwijkingenbijongeborenvruchtinbaarmoeder.

• Categorieën:� Cat1A:gegevensbijmensenbekend(H360).� Cat1B:gegevensbijproefdierenbekend(H360).� Categorie2:verdachtreproductie-toxisch(H361).

• Voorbeelden:� Narcosegassen(halothaan,lachgas),oplosbarealuminiumzouten,xyleen,warfarine(antistollingsmiddel/rattengif).

• H362:voortplantingstoxiciteit via lactatie (moedermelk)

Doel-orgaantoxische stoffen• Blootstelling:

� 1-malig (3categorieën) (H370– H371).� Herhaalde (2categorieën) (H372– H373).

• Categorieën:� Cat1:betrouwbare gegevens bijmensen ofproefdieren bekend.� Cat2:proefdier gegevens verondersteld schadelijk.� Cat3:tijdelijke effecten (narcotisch en luchtwegirritatie) (H336).

• Voorbeelden:� Zenuwstelsel: bepaalde insecticiden.� Luchtwegen: chloor,ammonia.� Hartenvaatstelsel: koolmonoxide, waterstofsulfide, tolueen.

Grenswaarden• Privaat

� InprincipedeverplichtingvanuitREACHvoorproducentenenleveranciersomdezevasttestellenvooralleblootstellingsscenario’s.

• Publiek (minSZW)� Aanvullendopprivaat.� Wettelijkverplicht(EU-grenswaardenenNL).� BijlageXIIIAArbeidsomstandighedenregeling(nietkankerverwekkendestoffen).� enXIIIBArbeidsomstandighedenregeling(kankerverwekkendestoffen).

• Beide gezondheidskundige grenswaarden� Uitzonderingdegrenswaardenvoorkankerverwekkendeenmutagenestoffeneninhaleerbareallergenestoffenzonderveiligegrenswaarde->haalbaarheidstoets.

CRMstoffen- definities• Mutagene stoffen(H340- H341)

� Hetvermogenvaneenstofomheterfelijkmateriaalteveranderen(gen,groepengenenofeenheelchromosoom).� Mutatiesingeslachtcellenkunnenwordenovergedragenophetnageslacht.

• Carcinogene stoffen(H350- H351)� Hetvermogenvanstoffenomoptermijnkankerteveroorzaken

� Genotoxischcarcinogenen:werkingsmechanismeviagenetischeschade:geendrempelwaarde.� Niet-genotoxischcarcinogenen:andermechanisme.� Bijvaststellengrenswaardeishetmaximalerisicojaarlijks1extragevalvankankerop10.000

blootgestelden.

• Reproductie toxische stoffen (H360– H361)� Effectenopdevruchtbaarheidvanmanofvrouw� Effectenopseksueelfunctioneren� Ontwikkelingsstoornisdoorblootstellingongeborenkindindebaarmoeder(teratogenestoffen).

Kankerverwekkend?

InternationalAgencyResearchonCancer(IARC)• Monografieën:

• Bewijslast:� Aanwijzingen/onderzoekbijmensen� Aanwijzingen/onderzoekbijdieren� Wetenschappelijkeoverwegingen

• Indeling in5categorieën:� Kankerverwekkendbijmensen� Waarschijnlijkkankerverwekkendbijmensen� Mogelijkkankerverwekkendbijmensen� Nietclassificeerbaar� Waarschijnlijknietkankerverwekkendbijmensen

IARC-indeling

Cat 4

Cat 3

Cat 2B

Cat 2A

Cat 1

Geen bewijs gevonden

Onvoldoende bewijs

Bewijs:✔Proefdieren✗Mensen

Bewijs:✔Proefdieren✓Mensen?

Bewezen bij mensen

Categorie2BenCategorie2A• Waarschuwing: Potentie! Wees voorzichtig!

• Mogelijk (2B)?� Treedthetwerkingsmechanismebijmensenop?� Zoja,onderwelkeomstandigheden?

• Waarschijnlijk (2A)?� Isereendrempelwaarde?� Hoeveelmensenzijnblootgesteld?� Watisdeblootstelling?

Kankerverwekkendestoffen- GHSSCOEL

• Categorieën:� Cat1A:gegevensbijmensenbekend(H350).� Cat1B:gegevensbijproefdierenbekend(H350).

� Cat2:verdachtcarcinogeen(H351).

MutagenenMutaties

Structureleveranderingen

Klassiekmodelcarcinogenese

Belangrijke kankerverwekkende stoffenDIRECT WERKENDECARCINOGENEN

PROCARCINOGENENMETABOLISCHE ACTIVATIENOODZAKELIJK

Alkylerende stoffen:• 1,3-Propiolacton• dimethylsulfaat• di-epoxybutaan• cyclophosphamide• chlorambucil• nitrosoureas

Polycyclische enheterocyclische aromatischekoolwaterstoffen:• benz[a]anthraceen• benzo[a]pyreen• dibenz[a,h]anthraceen• 3-methylcholanthreen• 7,12-dimethylbenz[a]anthraceen• benzeen

Natuurlijke plantaardige enmicrobiëleproducten:• aflatoxinB1• griseofulvine• cycasine• safrool (fenylpropeen)• betelnoten

Methylerende stoffen:• 1-acetyl-imidazol• dimethylcarbamoyl chloride

Aromatische amines,amides,azo-kleurstoffen:• 2-naphthylamine(β-naphthylamine)• benzidine• 2-acetylaminofluoreen,• Dimethylamino-azobenzeen(butteryellow)

Overig:• nitrosamineen-amides• vinylchloride• nikkel• chroom• insecticiden• fungiciden• polygechloreerdebiphenyl

ModernevisieopkankerOnderzoek

• Hallmarksofcancer

• TheHalifaxproject

• StudieEC2014

Voorbeelden kankerdoorhetwerk

• Blaaskanker

• Longkanker

• Leukemie

• Huidkanker

• Leverkanker

• Neus- enbijholtes

• Pleura enperitoneum

Cell 2011 144, 646-674DOI: (10.1016/j.cell.2011.02.013)

Dereguleringcellulaireenergiesystemen

Weerstaanvan

celdood

Genoominstabiliteit&mutaties

Nietafhankelijk

vangroeisignalen

Ongevoeligvoorgroei

onderdrukkers

Ontwijkenimmuunsysteem

Ongevoeligreplicatieceldood

Tumorstimulerendeontstekingen

Activatievaninvasieenmetastase

Aanmakenvannieuwebloedvaten

Halifax-project• Groepen wetenschappers over hele wereld

• Voor iedere Hallmark (kenmerk ) zijn stoffen in milieu en arbeidsplaats aangetroffen die deze stimuleren of in stand houden.

• Bijv:� Bloedvatenaanmaken:biphenyl� Verstoordmetabolisme: cadmium� Weefselbinnendringingenmetastase: ftalaten� Weerstandtegenceldood:lindaan� Replicatieve onsterfelijkheid:paracetamol� Voortdurendeproliferatiesignaal:ftalaten� Tumorstimulerendeontsteking:zwavelzuur� Verstorenimmuunsysteem:bisfenol A� Omzeilenantigroeisignaal:chloorpyrifos� Tumormicroklimaat:nikkel� Genoominstabiliteit:genotoxischecarcinogenen

Risicoberoepen/branches• Longkanker

� Hout,papierenmeubelstoffering.Bouwmaterialen,glas- ensteenproducerendeindustrie.Scheepsbouwenanderetransportmiddelenindustrie.Werknemersdieaankwartsstofwordenblootgesteld.Zinksmelterijen,verchromen,productiechroompigment,lassers,verfspuiters.

• Borstkanker� Verpleegkundigenenvliegtuigpersoneel.

• Huidkanker� Bestrijdingongedierten,kolen- enstaalindustrie,olieindustrie,dakdekkers,wegenbouwersenhoutimpregnatie,autoindustrie,drukkers,electronische industrie,agrarischesector.

• Longkanker� Arseen, asbest, beryllium, bischloor

methyl ether, cadmium, chroom, cokesovenemissies, dieseluitlaatgassen, kwarts, passief roken, PAK’s (koolteer, roet), nikkel.

• Borstkanker� Organische oplosmiddelen, w.o. alcohol� Langdurig nachtwerk

• Huidkanker� Arseen, pesticiden, PAK’s,

trichloorethyleen, bontverf, polychlorinated biphenyl, lood

MaatregelenIARC- 2Aen2B• Preventie: Zorgervoor dat ietsdatmogelijk schadelijk isnietschadelijk wordt.

� Houdtdeblootstellingopeenveiligniveau.� Vervangdooreenveiligeralternatief.� Stophetgebruikhelemaal.

Watzegtdewet• Kankerverwekkendestoffen(H350)staanindeSZW-lijst;bewezen indeEU(SCOEL)!

� Opgelet:IARCisnietleidend!

• AanvullendeeiseninArbobesluitart4.12enafdeling2hoofdstuk4.

1. Plicht:Voorkomzoveelalsmogelijk deblootstellingaankankerverwekkendeenmutagene stoffen.

2. Gebruikdaarvooralletechnisch mogelijkemaatregelen, inclusiefvervanging.

3. Aanvullenderegistratieeisen(zieookvolgendedia)

4. Eenregister vanblootgesteldewerknemers: blootstellingaankankerverwekkendeofmutagenestoffenofaanstoffendievrijkomenbijkankerverwekkendeprocessen(hierbijmoetookdehoogtevandeblootstellingwordenvermeld).

1. Werknemershebben rechtopinzageindegegevensoverzichzelf.2. Erzijnspecialeeisenvoorpro-actief informerenvanwerknemers.

5. Erzijnspeciale eisen voorhergebruikvanluchtopdewerkplek.

6. Het isvoorwerknemers onderde18jaarverbodenommetkankerverwekkendeofmutagenestoffentewerken.

Aanvullende registratie-plicht• De reden waarom het gebruik van

kankerverwekkende of mutagene stoffen of het toepassen van een kankerverwekkend proces noodzakelijk is.

• De reden waarom vervanging technisch niet uitvoerbaar is.

• De hoeveelheid kankerverwekkende of mutagene stof die per jaar gebruikt of gemaakt wordt of die aan die aanwezig is.

• Het aantal keer dat een kankerverwekkend proces per jaar wordt toegepast.

• Het soort werk dat met kankerverwekkende of mutagene stoffen wordt gedaan.

• Het soort werk waarbij een kankerverwekkend proces wordt toegepast.

• Het aantal werknemers dat betrokken is.

• Registratie van de namen van werknemers die met deze stoffen werken.� Blootstellingsregister (zie vorige dia).

• De doeltreffende beheersing van de blootstellingsrisico’s (met extra eisen voor een aantal specifieke stoffen).

• De persoonlijke beschermingsmiddelen die gebruikt worden.

• De gevallen waarin kankerverwekkende of mutagene stoffen of de kankerverwekkende processen worden vervangen, zodat werknemers geen of minder gevaar lopen.

Hoe zit het nu met Roundup®

Hoe zit het nu met Roundup®• Roundup® blijft in Nederland gewoon te

koop!

• Karwei, Intratuin en Ranzijn zijn verkoop Roundup® gestopt!

Exitpoll– Dekiezer(bedrijfsarts)bepaaltIkdoevoldoendeaanprimairepreventie

• GROEN

• ARGUMENT

Ikdoeonvoldoendeprimairepreventie

• PAARS

• ARGUMENT

Bronnen• Geschiedenis vandetoxicologieenarbeidsgeneeskunde:

� JolandaRijnkels &Teake Pal.HistorischPerspectief.Grenswaardenvoorberoepsmatigeblootstellingaanbestaandestoffen(NVT-ATsymposiumseptember2014).

� ErnestHodgson (ed),Atextbook ofmodern toxicology,3ded (2004).

• REACHenGHS� http://reachhelpdesk.nl� http://www.unece.org/trans/danger/publi/ghs/ghs_welcome_e.html

• Hallmarks ofcancer:� DouglasHanahan,RobertA.Weinberg.Hallmarks ofCancer: thenextgeneration.Cell,vol144,5,march2011,pp646-674.

• TheHalifaxproject:� W.H.Goodson etal.Assessing thecarcinogenic potential oflow-dose exposures to chemical mixturesintheenvironment: thechallenge ahead.Carcinogenisis,2015,vol36,supplement1,S254-S296.

� http://www.gettingtoknowcancer.org

• BeroepskankerindeEU� Lothar LiBner,KlausKuhl,TimoKaupinen,Sanni Uuksulainen.Exposure to carcinogens andwork-relatedcancer:Areviewofassessmentmethods.EE-OSHA2014.