Allemaal woordenTaal in context – HC 4

Marie Meeusen

Maak aantekeningen!

Netwerk?• We leren woorden door ze te clusteren.

• Een woord staat semantisch nooit alleen.

• Woordenschat plaatst ons in een genetwerkte wereld.

Copyright 2008 PresentationFx.com | Redistribution Prohibited | Image © 2008 clix/sxc.hu | This text section may be deleted for presentation.

Copyright 2008 PresentationFx.com | Redistribution Prohibited | Image © 2008 clix/sxc.hu | This text section may be deleted for presentation.

Objectieven?Extrinsieke motivatie• hoger cijfer voor woordenschat op toets• hoger cijfer voor taalgame teamproject

Intrinsieke motivatie• motivatie om meer woorden te leren!• gepaste communicatie met klant/docent/...• in welke wondere wereld wonen onze

woorden?

Niet-sequentieel programma

• woordenlijst HBO-woordenschat (#cdmdatic)

• woordenlijst WAK (teamproject)

• hoe beginnen wij eraan?

• hoe beginnen zij eraan?

En ook nog• taalvariatie

• woordsoorten

• taalverwerving

(tussendoor: academische woordenschat)

• incidenteel en intentioneel woorden leren

• hyponiemen/hyperoniemen/synoniemen

• jargon/register/tone-of-voice

Stadia taalverwerving?• vanaf 5 jaar ‘voltooiingsfase’: vooral de

woordenschat breidt zich uit

• hoe kinderen in de basisschool woorden leren = hoe volwassenen woorden leren

• praktijk, geen theorie! EN herhaling

• metaforisch taalgebruik (letterlijk/figuurlijk)

‘Dat is een hele boterham!’

Woordenschat HBO

• staat op het intranet (vakpagina)• alle woorden op de lijst kunnen in je toets voorkomen• je moet bij sommige woorden zelf nog de betekenis

opzoeken • oorsprong: posters aan de Hogeschool Gent (14

‘departementen’) - taalbeleid

Bron: ‘Woordenboek voor correct taalgebruik’

Regionale taalvariatie

Wat moet je kunnen?

Cf. diagnostische toets

- de betekenis kennenZe kent zichzelf niet. Ze geeft blijk van totaal gebrek aan …

- woordsoort aanpassenKan je eventjes … of die vergadering plaatsvindt? (verificatie)

Woordsoort?

= de familie waartoe een woord behoort.zelfstandig naamwoord hond, meisje, liefde

lidwoord een, het, de

bijvoeglijk naamwoord oud, gek, hopeloos

werkwoord roesten, aaien

voorzetsel in, op, tegen, tussen

… …

Grammaticaal netwerk

• Het gekke meisje aait de oude hond.

• De gekke hond aait het oude meisje.

• *Gekke het meisje aait oude de hond.

• *Oude liefdes roest niet.

(volgorde, verbuiging, vervoeging)

Semantisch netwerk

• Het gekke meisje aait de oude hond.

• Oude liefde roest niet.

• De gekke hond aait het oude meisje.

• Oude liefde aait niet.

Brabant_Water_Den_Bosch_GPS_uitje_20090528_800_08.jpg

Poëzie speelt met semantische lacunes/hiaten/leemtes

Incidenteel leren van woorden?• Gebeurt niet helemaal ‘per ongeluk’…• Houd een week lang bij wat je allemaal leest.

– De Spits?– Het boek van Marketing?– De bonusfolder van Albert Heijn?– NRC? De Volkskrant? Vakliteratuur? Blogs? …?– Woordenboek (http://www.bib.hva.nl)

Klik op ‘media’, dan ‘databanken’, dan scrollen…

En vooral…nieuwsgierigheid!

http://thumbs.dreamstime.com/thumblarge_344/1229488173KwLn5x.jpg http://static0.demorgen.be/static/FOTO/pe/

5/6/2/media_xl_4030247.jpg?20110127155540

http://static-p3.fotolia.com/jpg/00/01/61/40/400_F_1614063_xElu4aOCUI5cu4jt2C01Bz9I6cHaNg.jpg

De rest van de voorstelling wordt u aangeboden door…mijn nachtrust & vrije tijd.

De rest van de voorstelling wordt u aangeboden door mijn nachtrust en vrije tijd.

Intentioneel leren van woordenWoordsoort ‘intentie’ en ‘intentioneel’?

Volgens de viertakt (M. Verhallen)

- voorbewerken

- semantiseren

- consolideren

- controleren

Bron en tip: http://www.youtube.com/watch?v=MtelbWXvF9A

(Instructie woordenschat)

1. voorbewerken= activeren van voorkennis

= wat begrippen ‘laten vallen’ (cf. ontwerp)

Voorbereiding (leerkracht/ontwerper) is cruciaal!

Maak onderscheid:

Welke woorden kunnen ze zelf afleiden?

Welke woorden zijn echt moeilijk?

Houd achtergrond in achterhoofd

• ‘mijter’ in een Sinterklaasverhaal

• ‘semantiek’ als je al een les Internetstandaarden hebt gehad

Zelfstudie?

• Bekijk de woorden in de lijst

• Maak een onderscheid tussen woorden die:– je al kent en kan spellen– je al kent maar niet kan spellen– je niet kent maar wel kan spellen– … (wat voor jou logisch is)

2. semantiseren

• Hoe gevarieerder, hoe beter.

- uitleggen

- uitbeelden

- uitbreiden

• Door uit te breiden ontstaan ‘clusters’.

Hyperoniem (‘boven’, ‘over’)Hyponiem

Zelfstudie? Idem!- Zoek synoniemen. Bv. objectief - doel

- Zoek antoniemen. Bv. (andere betekenis): objectief – subjectief

- Is er een beeld dat blijft hangen?

- Welke woorden horen in dezelfde cluster thuis?Bv. objectief – subjectief – hypothese - verifiëren

3. consolideren

= herhaling (gemiddeld 7 keer)

Laat dezelfde woorden meerdere keren aan bod komen. Verander de context en opdracht.

Spelletjes zijn hier erg welkom!

Ideetjes voor het teamproject

Zie reader TIC p. 81 (bron: WAK)

- Plaatjes koppelen aan woorden

- Woorden rubriceren, bv. streep alle onbeleefde woorden door

- Betekeniskenmerken noemen, bv. een tandenborstel heeft zachte haren omdat…

- …

Rings a bell?

• Inderdaad… eerste hoorcollege teamproject!

• Ga op zoek naar een nieuwe ‘context’:

- nieuwsgierig zijn

- verschillende brillen opzetten

4. controleren

= Beheersen de leerlingen de woorden echt? Ken ik alle woorden?

Teamproject:

mik niet enkel op competitie of gevaar

… maar ook op behulpzaamheid en nieuwsgierigheid

Kortom?

consolideren = controleren

Nog wat belangrijke begrippen…

- Denotatie en connotatie

- Register en jargon

- Tone-of-voice

Denotatie versus connotatie

denotatie = woordenboekbetekenis

connotatie = gevoelswaarde

hoer – lichtekooi - prostituee - meisje van plezier - …

eufemisme/melioratief

pejoratief

Jargon/vaktaal

vaktaal is gericht op het verbeteren van de communicatie van mensen in een bepaald vakgebied en het uitsluiten van misverstanden

jargon is gericht op het versterken van de sociale banden in de groep en het gericht uitsluiten van buitenstaanders

Jargon of vaktaal?

• academische woordenschat?

• wetstratees (Belgische politiek)?

• sms-taal?

• De koningen van het jargon…

Register

= aan een bepaalde situatie gebonden taalgebruik

- zinsbouw

- woordenschat

Jargon is moeilijk te leren…

maar registers daarentegen…

Register

• formeel/informeel

• poëtisch/platvloers

• …

Tone-of-voice

= meer dan het juiste register kiezen

dus niet enkel woordenschat en zinsbouw…

- ook spelling (geschreven tekst)

cf. e-mail naar docent/klant/…

- ook intonatie (spraak)

Tone-of-voice in je taalgame…

• Spreekt je ‘character’ standaardtaal?

• Heeft je ‘character’ hulp nodig? (zielige stem)

• Of gaat je ‘character’ het kind helpen? (vastberaden stem)

• Wisselt het character van tone-of-voice?

• Probeer de kinderen goed in te schatten en niet te onderschatten.

cf. uitdaging - verveling

Respecteer ‘divergent thinking’

Bron: ‘Taal centraal’ (de Rijke & de Wit)

RSA Animate – Changing education paradigms

Vanaf 7:45

Fragment Zeitoun: p. 114-115 en p. 116-117