l a r c i e r • b i b l i o t h e e k h a n d e l s r e c h t

V

Inhoudstafel

De Bibliotheek Handelsrecht Larcier . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I

Voorwoord bij de Reeks Mededinging, Marktpraktijken en Intellectuele Rechten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . III

Voorwoord . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1

Hoofdstuk I. Inleiding . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Afdeling 1. Enkele inleidende opmerkingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3

Afdeling 2. Waarom staatssteun en waarom een Europees staatssteunrecht? . . . 5§ 1. Waarom staatssteun? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5

A. Welvaartsoverwegingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5B. Rechtvaardigheidsoverwegingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

§ 2. Waarom staatssteunrecht? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Hoofdstuk II. Het begrip staatssteunrecht: de constitutieve bestanddelen . . 9

Afdeling 1. Artikel 107, lid 1 VWEU: het begrip ‘staatssteun’ . . . . . . . . . . . . . . 9

Afdeling 2. Steun aan een onderneming of ondernemingen . . . . . . . . . . . . . . . . 9§ 1. Het begrip ‘steun’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9§ 2. Het begrip ‘onderneming’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 17§ 3. Een voordeel dat een onderneming “onder normale marktomstandigheden”

niet zou hebben gekregen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 19A. De lidstaat als economische actor v. de lidstaat als overheid . . . . . . . . 19B. Het criterium van de private investeerder in een markteconomie . . . . 20C. Criteria gebaseerd op het criterium van de private investeerder . . . . . 35

Afdeling 3. Selectiviteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 66§ 2. Algemene maatregelen v. selectieve maatregelen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69§ 3. Materiële selectiviteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 72§ 4. Geografische selectiviteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 73§ 5. Sectorale selectiviteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 77§ 6. Rechtvaardiging door de aard of opzet van de regeling . . . . . . . . . . . . . . . . 78

Afdeling 4. Met staatsmiddelen bekostigd en toerekenbaar aan de Staat . . . . . . 81§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 81§ 2. Met staatsmiddelen bekostigde steunmaatregel van de Staat . . . . . . . . . . . . 82

A. Steunmaatregel van de Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 82B. Het begrip ‘staatsmiddelen’ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 84

§ 3. Toerekenbaar aan de Staat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

Afdeling 5. Daadwerkelijke of potentiële belemmering

233858LWS_STATEI_CS5_PC.indb 5 05/02/2015 17:36:42

l a r c i e r • b i b l i o t h e e k h a n d e l s r e c h t

VI INHOUDSTAFEL

van de mededinging en negatieve invloed op de interstatenhandel . . . . . . . . . . . 97§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 97§ 2. Daadwerkelijke of potentiële belemmering van de mededinging . . . . . . . . . 98§ 3. Negatieve invloed op de interstatenhandel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 99§ 4. De minimis- regeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108

A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 108B. Verordening 1407/2013: algemeen regime inzake de minimis- steun . . 109C. Verordening 717/2014: de minimis- steun in de visserij- en

aquacultuursector . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 115D. Verordening 1408/2013: de minimis- steun in de landbouwsector . . . . 116E. Verordening 360/2012: de minimis- steun bij vergoedingen voor DAEB’s . . . 117

Hoofdstuk III. Maatregelen die verenigbaar zijn met de interne markt . . . . 118

Afdeling 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118

Afdeling 2. Steunmaatregelen van sociale aard aan individuele verbruikers . . . . 119

Afdeling 3. Steunmaatregelen tot herstel van de schade veroorzaakt door natuurrampen of andere buitengewone gebeurtenissen . . . . . . . . . . 121

Afdeling 4. Steunmaatregelen ter compensatie van nadelen als gevolg van de deling van Duitsland . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 125

Hoofdstuk IV. Maatregelen die verenigbaar kunnen worden verklaard met de interne markt . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

Afdeling 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 126

Afdeling 2. Discretionaire bevoegdheid van de Commissie . . . . . . . . . . . . . . . . 127§ 1. Beginselen bij de uitoefening van de discretionaire bevoegdheid . . . . . . . . . 127§ 2. De beoordelingswijze in het kader van artikel 107, lid 3 VWEU . . . . . . . . 129

A. Algemeen: de balancing test . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129B. Doel van gemeenschappelijk belang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 129C. Geschikt instrument . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 131D. Positieve mededingings- en handelsbalans . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 133

Afdeling 3. Steunmaatregelen ter bevordering van de economische ontwikkeling van behoeftige streken . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 137

Afdeling 4. Steunmaatregelen voor belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang en voor het opheffen van een ernstige verstoring in de economie van een lidstaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139

§ 1. Steunmaatregelen voor belangrijke projecten van gemeenschappelijk Europees belang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139A. Mededeling Financiering Projecten van Gemeenschappelijk

Europees Belang . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 139B. De beschikkingspraktijk van de Commissie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 141

§ 2. Steunmaatregelen voor het opheffen van een ernstige verstoring in de economie van een lidstaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144A. Ernstige verstoring . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 144B. Economie van een lidstaat . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 146

233858LWS_STATEI_CS5_PC.indb 6 05/02/2015 17:36:43

l a r c i e r • b i b l i o t h e e k h a n d e l s r e c h t

INHOUDSTAFEL VII

Afdeling 5. Steunmaatregelen voor economische ontwikkeling . . . . . . . . . . . . . 147§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147

A. Economische ontwikkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 147B. Beschadiging van het gemeenschappelijk belang . . . . . . . . . . . . . . . . . 148

§ 2. Sectorale staatssteun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 150§ 3. Horizontale staatssteun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 151

Afdeling 6. Steunmaatregelen voor bevordering en instandhouding van cultuur en cultureel erfgoed . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152

Afdeling 7. Andere soorten van steunmaatregelen aangewezen bij besluit van de Raad, op voorstel van de Commissie . . . . . . . . . . 155

Hoofdstuk V. De Groepsvrijstellingsverordening . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156

Afdeling 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156

Afdeling 2. Toepassingsgebied . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 156

Afdeling 3. Drempels . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 159

Afdeling 4. Transparante steun . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 170

Afdeling 5. Stimulerend effect . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 171

Afdeling 6. Steunintensiteit en in aanmerking komende kosten . . . . . . . . . . . . . 174

Afdeling 7. Cumulering . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 175

Afdeling 8. Controle . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 177

Hoofdstuk VI. Capita selecta . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179

Afdeling 1. Vergoedingen voor diensten van algemeen economisch belang . . . . 179§ 1. DAEB’s en artikel 106, lid 2 VWEU . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 179§ 2. Het begrip ‘diensten van algemeen economisch belang’ . . . . . . . . . . . . . . . 179§ 3. Vaststelling van een DAEB en controle door de Commissie . . . . . . . . . . . . 180§ 4. Controle door Commissie op andere aspecten van een DAEB . . . . . . . . . . 183§ 5. DAEB’s en het staatssteunrecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184

A. Wat aan het Altmark- arrest voorafging . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 184B. Het arrest Altmark . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 185C. De Altmark- criteria en de Mededeling DAEB’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . 188D. Het de minimis- regime t.a.v. vergoedingen voor DAEB’s . . . . . . . . . . . 198E. Het Besluit inzake interpretatie van artikel 106, lid 2 VWEU . . . . . . . 202F. De kaderregeling inzake verenigbaarheid van staatssteun in het kader

van DAEB’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 208

Afdeling 2. Financiële transparantie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213§ 1. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213§ 2. Publieke ondernemingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 213§ 3. Ondernemingen belast met bijzondere of uitsluitende rechten

of met een DAEB . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 216

Afdeling 3. Steun voor infrastructuurprojecten . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218§ 1. Staatssteun bij tenuitvoerlegging van publieke infrastructuurprojecten . . . . 218

233858LWS_STATEI_CS5_PC.indb 7 05/02/2015 17:36:43

l a r c i e r • b i b l i o t h e e k h a n d e l s r e c h t

VIII INHOUDSTAFEL

A. Algemeen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 218B. Infrastructuur in het belang van allen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 219C. Infrastructuur in het belang van één of meerdere specifieke

ondernemingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 220D. Infrastructuur voor de uitoefening van overheidstaken . . . . . . . . . . . . 221

§ 2. De overheid als partner in een infrastructuurproject – PPS . . . . . . . . . . . . . 222A. Staatssteun aan private partner . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 222B. Staatssteun aan entiteit opgericht in het kader van PPS . . . . . . . . . . . . 222C. Staatssteun aan private aandeelhouder(s) van de SPV . . . . . . . . . . . . . 223D. Staatssteun aan derden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 224

Geconsulteerde rechtspraak, conclusies en beschikkingen/besluiten . . . . . . . . . . 229

Arresten Hof van Justitie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 229

Arresten Gerecht . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 233

Conclusies advocaten- generaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 237

Beschikkingen Commissie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 239

233858LWS_STATEI_CS5_PC.indb 8 05/02/2015 17:36:43