Post on 07-Jan-2016
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
1/102
GRIJS, ZILVER EN GOUDDe demografische toekomst van
Ridderkerk
Rapport
Gemeente Ridderkerk
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
2/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
1/101
Maart 2012
Auteur:
Charlotte Nauta (BMC)
Met bijdragen van:
Henk van den BergeImke Jager
Sven Kemps
Leni KielenRoeland Luijendijk
Elly van Pagee
Ludo van der PoelJan Willem Steeman
Martijn van der Valk
Fotos:Jos Wesdijk en BMC
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
3/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
2/101
INHOUD
HOOFDSTUK 1 INLEIDING 6
1.1 Krimp, vergrijzing en ontgroening 6
1.2 Antwoorden op demografische veranderingen 6
1.3 Gevolgen van demografische veranderingen 6
1.4 Data en bronnen 8
1.5 Leeswijzer 8
HOOFDSTUK 2 DEMOGRAFISCHE ONTWIKKELINGEN 10
2.1 Demografie van de gemeente 10
2.2 Ontwikkelingen bevolking naar leeftijdsopbouw 10
2.4 Ontwikkeling van het aantal huishoudens 18
2.5 Demografie per wijk 18
2.6 Demografische ontwikkeling in BAR 18
HOOFDSTUK 3 DNA IN 2010 EN 2030 22
3.1 Wonen 22
3.2
Werken 24
3.3 Mens en maatschappij 26
3.4 Mobiliteit 30
HOOFDSTUK 4 DE GEVOLGEN 32
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
4/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
3/101
4.1 Woningmarkt: kwantitatieve en kwalitatieve gevolgen 32
4.2 Dalende beroepsbevolking 34
4.3 Onderwijs en arbeidsmarkt 34
4.4 Meer hoogbejaarden meer zorg 36
4.5 (Sport)voorzieningen: meer gericht op ouderen 38
4.6 Toenemende vraag naar maatwerkvervoer 38
HOOFDSTUK 5 ONTWIKKELLIJNEN EN HANDELINGSSTRATEGIEN 40
5.1 Oplossingsrichtingen 40
5.2 Ontwikkellijnen: Begeleiden benutten 40
5.4 Ontwikkeling van handelingsstrategien 42
5.3 Transformatie van de woningvoorraad 44
5.3.1 Zilver 44
5.3.2 Goud 44
5.4 Investeren in de openbare ruimte en groene kwaliteit van woon-milieus 46
5.4.1 Zilver 46
5.4.2 Goud 46
5.5 Concentratie/bundeling of relocatievoorzieningen 48
5.5.1 Zilver 48
5.5.2 Goud 48
5.6 Mobiliteit en collectief OV 50
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
5/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
4/101
5.6.1 Zilver 50
5.6.2 Goud 50
5.7 Innovatie, scholing en werkgelegenheid 50
5.7.1 Zilver 52
5.7.2 Goud 52
5.8 Branding/promotie 54
5.8.1 Zilver 54
5.8.2 Goud 54
5.9 Sturingsfilosofie: (be)sturen en uitvoering 56
HOOFDSTUK 6
CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN 58
BIJLAGE A
REACTIE BURGERS 62
BIJLAGE B
REACTIE MAATSCHAPPELIJKE PARTNERS 87
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
6/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
5/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
7/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
6/101
Hoofdstuk 1 Inleiding
1.1 Krimp, vergrijzing en ontg roening
De raad van de gemeente Ridderkerk heeft in juni 2009 de structuurvisie
vastgesteld. En van de uitdagingen genoemd in de structuurvisie is hetstreven naar een gezonde bevolkingsopbouw. Ook in de
bestuurskrachtmeting is opgemerkt dat de demografische verandering eennadere uitwerking nodig heeft.
De gemeente is ervan overtuigd dat de demografische ontwikkeling nvan de onderwerpen is die van grote invloed zijn op de toekomst van de
gemeente. De gevolgen van deze ontwikkeling zijn te merken in bijna alle
beleidsvelden, van onder andere het woonbeleid en de arbeidsmarkt tothet zorgbeleid en de onderwijshuisvesting. Een goede analyse van deze
ontwikkelingen is van vitaal belang om keuzes te kunnen maken voor detoekomst van Ridderkerk.
De demografische veranderingen zijn voor Ridderkerk te duiden als:
een absolute afname van het aantal inwoners;
vergrijzing, een sterke absolute en relatieve toename van het aantal
65-plussers;
ontgroening, een absolute en relatieve daling van het aantal jongeren(zie voor meer informatie Hoofdstuk 2).
1.2 Antwoor den op demografisch e veranderingen
De demografische veranderingen in Ridderkerk worden erkend enherkend, maar de houding die past bij de gewenste ontwikkeling is nog
onbekend. Deze verkenning geeft daar een antwoord op. De verschillendereacties die we in het algemeen zien bij krimp zijn het bagatelliserenvan
de demografische cijfers, het bestrijden van krimp door bijvoorbeeld
nieuwbouw binnen de eigen gemeente (het ons-denken), het begeleiden
van de gevolgen van de demografische verandering door het binden en
behouden van mensen en het behouden van de leefbaarheid en het
benutten van de demografische verandering door in te spelen op de
zilveren economie. Het bagatelliseren van cijfers betekent het door blijvenzoeken naar de juiste prognose, terwijl we weten dat het beeld daardoor
niet wezenlijk verandert. Prognoses zijn per definitie schattingen van eenmogelijke ontwikkeling. In de loop der tijd kunnen allerlei ontwikkelingen de
bevolkingsontwikkeling benvloeden. Het bestrijden van de demografische
veranderingen is niet/nauwelijks mogelijk, omdat in vele gebieden in Zuid-Holland, Zeeland en West-Brabant dezelfde demografische veranderingen
spelen. Begeleiden en benutten zijn mogelijke strategien die wij in onze
benadering gebruiken.
1.3 Gevolgen van demografische veranderingen
De demografische veranderingen hebben gevolgen op allerleibeleidsterreinen. De reikwijdte van de gevolgen zal gezien de
bevolkingsafname, de vergrijzing en ontgroening breed zijn. Daarom zijnhier vier domeinen belicht, te weten:
wonen;
werken;
mens en maatschappij;
mobiliteit.
Onder deze vier domeinen vallen diverse onderwerpen (zie figuur 1). Ook
deze onderwerpen komen in voorliggende rapportage aan de orde.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
8/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
7/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
9/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
8/101
Figuur 1 Domeinen
Wonen
Woningen
Woonomgeving
Werken
Bedrijventerreinen
Detailhandel
Mens en maatschappij
Onderwijs
Zorg
Welzijn en sport
Mobiliteit
Mobiliteit
ICT
Figuur 2 Gevolgen van de demografische veranderingen
Wij brengen de demografische situatie in beeld voor het jaar 2011/2012.
Voor 2030 doen wij hetzelfde. Ook voor de domeinen wonen, werken,
mens en maatschappij en mobiliteit komen de bestaande situatie en dieanno 2030 in beeld.
De toekomstige situatie is gebaseerd op het reeds vigerende beleid en de
bestaande trends. Vervolgens stellen we ons de vraag of het aanbod opde vier domeinen tegemoet komt aan de vraag van de bevolking anno
2030. Is er een onbalans tussen vraag en aanbod? Als dit het geval is dan
stellen wij strategien en bouwstenen voor op basis waarvan deze
onbalans kan worden bijgesteld. De keuzes die worden gemaakt kunnenhet beleid op verschillende terreinen benvloeden. Het aanpassen van dit
beleid maakt geen deel uit van deze verkenning.
1.4 Data en bronnen
Over het dalende aantal inwoners is een stijgend aantal bronnen beschik-
baar. Het Rijk, provincies, gemeenten, planbureaus, wetenschappers,
taskforces, topteams: ze schrijven allemaal over krimp. In dit rapport isgebruikgemaakt van bestaande informatie. Deze informatie is afkomstig
van verschillende bronnen en heeft ook betrekking op verschillende jaren.
In de tekst zijn de bronnen en de jaartallen aangegeven, waarop de
gegevens betrekking hebben.
1.5 Leeswijzer
Dit rapport is als volgt opgebouwd.
Hoofdstuk twee gaat in op de demografie en de demografischeontwikkelingen tot en met 2030.
Hoofdstuk drie gaat in op de bestaande situatie (het DNA) enontwikkelingen binnen de vier verschillende domeinen.
Hoofdstuk vier toont de gevolgen van de demografischeveranderingen.
Met behulp van de informatie uit de vorige hoofdstukken, schetsen wijin hoofdstuk vijf enkele handelingsperspectieven en bouwstenen.
In hoofdstuk zes zijn de conclusies en aanbevelingen opgenomen. In hoofdstuk zeven wordt de reactie van het maatschappelijk
middenveld opgenomen.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
10/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
9/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
11/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
10/101
Hoofdstuk 2 Demografische ontwikkelingen
2.1 Demografie van de gemeente
Ridderkerk in de provincie Zuid-Holland ligt op het eiland IJsselmonde,
een klein gedeelte ligt op het subeiland de Zwijndrechtse Waard. Degemeente telt 44.937 inwoners (1 april 2011, bron: CBS) en heeft een
oppervlakte van 25,32 km. De gemeente is n van de BAR-gemeenten(Barendrecht, Albrandswaard en Ridderkerk) en behoort tot de Stadsregio
Rotterdam. De prognoses laten zien dat de totale bevolkingsomvang van
Ridderkerk zal afnemen (zie tabel 1). In 2025 is de verwachte omvang eenkleine 43.500 inwoners, zon 1.300 kleiner dan nu.
Tabel 1 Bevolkingsaantallen Ridderkerk en Zuid-Holland
inwoners jaar Ridderkerk provincie
Zuid-Holland
absoluut aantal inwoners 2010 44.746 3.505.611
absoluut aantal inwoners 2015 44.232 3.552.799
absoluut aantal inwoners 2020 44.342 3.629.636
absoluut aantal inwoners 2025 43.474 3.700.679
Bron: Centraal Bureau voor d e Statistiek (CBS), provincie Zuid-Holland
De gendexeerde cijfers laten zien dat Ridderkerk van een indexcijfer 100in 2010 naar 97 in 2025 zakt. De provincie laat een stijging zien van 100
naar 106 in deze zelfde periode. De cijfers laten een lichte stijging van de
inwonersaantallen in 2020 zien, maar in de periode daarna nemen deaantallen wederom af. Figuur 3 laat de gendexeerde cijfers en de tijdelijke
afvlakking van de trend zien.
Figuur 3 Bevolkingsaantallen Ridderkerk en Zuid-Holland
Andere prognoses laten andere cijfers zien. De trend blijft echter gelijk: de
totale bevolking neemt af in Ridderkerk. Provinciale cijfers van Ridderkerklaten de verwachting tot 2030 zien. Deze cijfers laten een daling van het
aantal inwoners van 7% zien.
2.2 Ontwikkelingen bevolking naar leeftijdsopbouw
Een nadere analyse van de huidige en de toekomstige bevolkings-
ontwikkeling naar leeftijdsopbouw geeft het volgende beeld (zie tabel 2): het aantal kinderen in de leeftijd van de basisschool en middelbare
school neemt af;
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
12/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
11/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
13/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
12/101
de groep tussen de 30 en 60 jaar neemt fors af; deze leeftijdscategorie
bevat een groot deel van de werkzame beroepsbevolking;
het reeds hoge percentage ouderen vanaf 70 jaar zal fors toenemen.
Tabel 2 Bevolkingsprognose naar leeftijdscategorie (x 1.000)
Bevol king 2011 2030Tot 10 jaar 4,2 3,4
10-20 jaar 5,1 3,9
20-30 jaar 4,8 3,8
30-40 jaar 4,7 3,9
40-50 jaar 6,8 4,4
50-60 jaar 6,4 5,3
60-70 jaar 6,2 7,0
70-80 jaar 4,4 5,9
80-90 jaar 2,0 3,7
90 jaar of ouder 0,3 0,5
Totaal 44,9 41,7
Bron: Centraal Bureau voor d e Statistiek (CBS), provincie Zuid-Holland 2010
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
14/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
13/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
15/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
14/101
Vergrijzing van de bevolking
De vergrijzing van de bevolking is n van de belangrijkste veranderingenvan de samenstelling van de bevolking. Het aantal 75-plussers neemt in
Ridderkerk toe van 4.119 in 2010 tot 6.134 in 2025 (zie tabel 3): absoluut
een toename van 2.015 senioren. In de provincie is de tendens eender.
Het percentage senioren is in de provincie op dit moment aanzienlijk lagerdan in Ridderkerk, namelijk 6,9% in Zuid-Holland ten opzichte van 9,2% in
Ridderkerk. De toename van senioren is in Ridderkerk tot 2025 ook sterkerdan het provinciale gemiddelde, namelijk 14,1% van de inwoners van
Ridderkerk is 75 jaar of ouder en in de provincie is dit gemiddeld 9,3%. De
vergrijzing treedt in Ridderkerk dus sterker op dan gemiddeld in deprovincie Zuid-Holland.
Tabel 3 Senioren in Ridderkerk en gemiddeld in Zuid-Holland
aantal senioren (75 jr en ouder) jaar Ridderkerk Zuid-Holland
aantal senioren 2010 4.119 242.037
aantal senioren 2015 4.656 254.425
aantal senioren 2020 5.169 282.400
aantal senioren 2025 6.134 345.888
% senioren totale bevolking jaar Ridderkerk Zuid-Holland
percentage senioren 2010 9,2 6,9
percentage senioren 2015 10,5 7,2
percentage senioren 2020 11,7 7,8
percentage senioren 2025 14,1 9,3
Bron: RIS, Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), provincie Zuid-Holland
Figuur 4 Percentage senioren op de totale bevolking in Ridderkerk en gemiddeld in Zuid-
Holland
Bron: RIS, Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), provincie Zuid-Holland
Figuur 4 toont deze zelfde informatie. De lijn die de ontwikkeling van het
aandeel senioren aangeeft, ligt voor Ridderkerk hoger dan de lijn voor het
gemiddelde van Zuid-Holland. Het percentage 75-plussers was in 2010 alaanzienlijk groter dan het provinciaal gemiddelde. De komende 15 jaar
stijgt dit aandeel fors van 9,2% naar 14,1% (provinciaal 9,3%).
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
16/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
15/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
17/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
16/101
Ontgroening van de bevolking
Wat de jongeren (tot en met 17 jaar) betreft kent Ridderkerk een dalende
ontwikkeling. De daling is sterker dan die gemiddeld in de provincie Zuid-Holland. Het percentage jeugdigen was in 2010 18,2% in Ridderkerk, het
Zuid-Hollandse gemiddelde was 21,1%. De afname van het percentagejeugdigen is in de komende 15 jaar in Ridderkerk aanzienlijk forser dan hetprovinciale gemiddelde, namelijk circa 15% in Ridderkerk en 19% in Zuid-
Holland (zie tabel 4).
Tabel 4 Jeugdigen in Ridderkerk en gemiddeld in Zuid-Holland
aantal jeugdigen (0-17 jaar) jaar Ridderkerk Zuid-Holland
aantal jeugdigen 2010 8.160 740.315
aantal jeugdigen 2015 7.223 719.157
aantal jeugdigen 2020 6.784 706.731
aantal jeugdigen 2025 6.481 703.766
% jeugdigen op totalebevolking
jaar Ridderkerk Zuid-Holland
percentage jeugdigen 2010 18,2 21,1
percentage jeugdigen 2015 16,3 20,2
percentage jeugdigen 2020 15,3 19,5
percentage jeugdigen 2025 14,9 19,0
Bron: RIS, Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), provincie Zuid-Holland
Figuur 5 Percentage jeugdigen op de totale bevolking in Ridderkerk en gemiddeld in Zuid-
Holland
Bron: RIS, Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), provincie Zuid-Holland
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
18/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
17/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
19/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
18/101
2.4 Ontwikkeling van het aantal huishoudens
In totaal telt de gemeente Ridderkerk 19.834 huishoudens (in 2010, primos
huishoudensprognoses 2009). Zon 31% betreffen alleenstaanden, 6%betreffen eenoudergezinnen, bijna 35% zijn samenwonenden zonder
kinderen en ruim 28% zijn samenwonenden met kinderen. Er komen, dooronder andere de vergrijzing, steeds meer kleinere huishoudens. In 2030 ishet aantal huishoudens toegenomen tot 21.372. Vooral het aandeel
alleenstaanden zonder kinderen neemt toe (van 31 tot 38%). Het aandeel
samenwonenden met kinderen neemt met 4% af tot 24%.
2.5 Demografie per wijk
Van de bevolkingsaantallen per wijk beschikken wij alleen over de huidige
situaties. Prognoses per wijk ontbreken vooralsnog. Het aantal inwonersper wijk is weergegeven in tabel 5.
Tabel 5 Inwoneraantallen per wijk in 2010
Bevolking 2010
Bolnes 7.562
Centrum 4.379
Cornelisland 23
Donkersloot 143
Drievliet 8.354
Het Zand 3.020
Oost 6.162
Oostendam 656
Rijsoord 3.130
Slikkerveer 8.551
West 3.236
Totaal 45.216
Bron: Gemeente Ridderkerk, 2012
Drievliet/Het Zand is de wijk met de meeste inwoners. Ongeveer een kwartvan de inwoners van Ridderkerk woont hier. Slikkerveer telt ook nog een
ruime 8.000 inwoners. Ridderkerk-west heeft de minste inwoners.
De leeftijdsopbouw in de wijken varieert onderling. In de wijken Het Zanden Oostendam wonen relatief de meeste jongeren tot en met22 jaar. Deleeftijdscategorie 23 tot en met 64 jarigen is relatief ondervertegen-woordigd in West (circa 40% terwijl dit in de andere wijken 50 tot 65% is).
In West is het aandeel ouderen van 65 jaar en ouder meer dan 40%. In
Bolnes is een op de vier inwoners ouder dan 65 jaar en in Oost is dit netiets lager. De overige wijken hebben een minder vergrijsde bevolking
(Gemeente Ridderkerk, 2012).
2.6 Demografische ontwikk eling in BAR
De grijze druk is een maat die de verhouding tussen het aantal personen
van 65 jaar en ouder en de personen in de productieve leeftijdsgroep van20 tot 65 jaar weergeeft. Deze cijfers zijn voor Albrandswaard, Barendrecht
en Ridderkerk aanwezig (zie tabel 6).
Tabel 6 Ontwikkeling van de grijze druk in de BAR-gemeenten
2010 2020 2030 2040
Alb randswaard 21,51 33,12 46,40 57,61
Barendrecht 20,44 30,02 41,94 53,21
Ridderkerk 34,66 43,26 49,33 52,66
Totaal 26,09 35,69 45,75 53,90
Bron: PEARL2009 Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), Planbureau voor de
Leefomgeving (PBL)
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
20/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
19/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
21/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
20/101
Anno 2010 is de grijze druk in Ridderkerk aanzienlijk hoger dan in
Albrandswaard en Barendrecht. Dit is te begrijpen door de sterke bouw-productie in deze twee gemeenten, waardoor veel jonge gezinnen zijn
aangetrokken. In 2020 en 2030 is de grijze druk in Ridderkerk volgens
deze prognose nog altijd hoger dan die in Albrandswaard en Barendrecht,
maar ook daar neemt de grijze druk toe. Dit geldt ook voor de periodedaarna. Dan ligt er een grotere grijze druk in Albrandswaard en
Barendrecht dan in Ridderkerk.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
22/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
21/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
23/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
22/101
Hoofdstuk 3 DNA in 2010 en 2030
3.1 Wonen
In Ridderkerk zijn ruim 20.000 woningen, waarvan iets meer dan de
helft in de koopsector. Van de bijna 10.000 woningen in de huursectoris 8.100 corporatiebezit, waarvan 7.800 woningen van Woonvisie.
Tabel 7 Aantallen woningen en woonmilieus per wijk
Wijk huur koop totaal woonmilieu
Bolnes 1930 1648 3578 Suburbaan1(grondgebonden,
gemengd en langs Rijnsingel deel
compact)
Slikkerveer 1481 2262 3743 Suburbaan,
(grondgebonden, gemengd)
Centrum oost
west
4021 2747 6768 Suburbaan (grondgebonden,
gemengd, compact met name
langs de Rijkswegen)
Drievliet
Het Zand
2022 2553 4575 Suburbaan (grondgebonden, klein
deel gemengd)
Oostendam
Rijsoord
441 1064 1505 Dorps
Totaal 9895 10274 20169
Bron: Gegevens WOZ-administratie 2010
1Suburbane woonmilieus staan los van de stad en hebben eigen voorzieningen.Suburbaan wonen zit tussen st ad en platteland.
In 2020 zijn er 1.000 nieuwe woningen gerealiseerd. Een groot deel
bestaat uit eengezinswoningen en exclusieve appartementen aande rivieroever. Er zijn in 2015 in de wijken door renovatie en
nieuwbouw 350 nultredenwoningen toegevoegd door Woonvisie. Er is
nog maar ruimte voor 250-300 woningen in de laatste uitbreidings-locatie Het Zand. De overige woningen worden gerealiseerd op
herstructureringslocaties (voormalige bedrijventerreinen, dan wel
sloop/nieuwbouw van woningen in de wijken).
De doelen van het gemeentelijk beleid zijn verwoord in onder meer deWoningbouwstrategie. Wij vatten de uitgezette lijnen als volgt samen.
Een doelstelling is het bijdragen aan een gezonde regionale
woningmarkt. Voor Ridderkerk is een afname van de sociale voorraadvan 41% in 2010 naar 38% in 2015 voorzien en dit daalt verder tot
34,5% in 2020. Er is een groei van 20.255 woningen in 2010 naar
21.355 in 2020 in een suburbaan grondgebonden woonmilieu enexclusief woonmilieu in de bestaande plannen opgenomen (oever-
locaties langs de Nieuwe Maas).
Een tweede doel is het zodanig ontwikkelen en verdelen van de
lokale woningvoorraad dat wordt bijgedragen aan een evenwichtige
bevolkingsopbouw. Het plan is om vooral eengezinswoningen te
bouwen voor jonge gezinnen en draagkrachtigen.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
24/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
23/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
25/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
24/101
Echter het aantal jongeren en gezinnen neemt af, wat resulteert in een
fors overschot aan portiek- en etagewoningen en een overschot aan
eengezinswoningen. Dit betekent dat er sprake zal zijn van eenonttrekking aan de voorraad van portieketagewoningen. Dit biedt wel
kansen voor herontwikkeling van een gemengd woonmilieu per wijk
voor met name de senioren en starters. Ook moet op korte termijn
worden ingezet op groene luxe woonmilieus, niet direct gekoppeld aanwijken, maar aan geschikte locaties voor de doelgroep koopkrachtige
een- en tweeverdieners. Een selectieve verkoop van huurwoningenmoet bijdragen aan de gewenste wooncarrire in de wijk en als
bijdrage aan de sociale samenhang van die wijk. Gezien de
demografische ontwikkeling in Ridderkerk (minder gezinnen) en in deregio (sterke vergrijzing) is het bouwen ten behoeve van een
evenwichtige bevolkingsopbouw niet gewenst. De demografische
verandering vindt in grote delen van het land plaats. Gezien dedemografische ontwikkeling is het bouwen ten behoeve van een
evenwichtig bevolkingsopbouw in de wijken niet gewenst, omdat daar
juist nieuw gebouwd zou moeten worden voor senioren(sloop/nieuwbouw).
Een derde doel is het bouwen van levensloopgeschikte woningen voorde doelgroep ouderen in de nabijheid van zorg-, ontmoetings- en
winkelvoorzieningen. De sterke vergrijzing heeft directe invloed op de
vraag naar woningen. Ouderen willen zo lang mogelijk in hun woningblijven wonen, maar dit betekent dat aanpassing van woningen nodig
is. Voor zorgbehoevenden is zorg in huis nodig. De vraag naar
grondgebonden gelijkvloerse woningen of appartementen in eenkleinschalig complex, liefst in de wijk en met zorg, zal eveneens
toenemen. Ook is het advies om bij nieuwbouw meteen domotica aan
te brengen.
3.2 Werken
Ridderkerk heeft veel werkgelegenheid op eigen grondgebied. De
Ridderkerkse werkgelegenheid is vooral te vinden op Donkersloot. Erzijn ongeveer 18.000 arbeidsplaatsen, ongeveer 1 arbeidsplaats per
2,4 inwoners. Ongeveer 60% van deze arbeidsplaatsen wordt gevuld
door Ridderkerkers. Ridderkerk is sterk in reguliere, lokale, gemengdewerkgelegenheid, zoals lokale bouwbedrijvigheid, lokaal georinteerde
handel en reparatie, vervoer, opslag en communicatie. Ook de
nautische industrie is hier vertegenwoordigd.
Naast de lokale werkgelegenheid maakt Ridderkerk natuurlijk deel uit
van Rotterdam/Rijnmond met de havengerelateerde werkgelegenheid,
de kennisintensieve bedrijvigheid van de zuidvleugel van de Randstad
en de productiegebieden van de glastuinbouw.
We zien dat in Ridderkerk de groothandel sterk is vertegenwoordigd.
De Greenery is van groot belang voor de ontwikkeling van de economie
in de regio. De werkgelegenheid die dit cluster levert komt terug in
de sectorstructuur van de BAR-gemeenten. In de sectorstructuur van
Ridderkerk komen detailhandel, groothandel, industrie, vervoer en
opslag, bouwnijverheid en de zorgsector naar voren. De gemeente
heeft ingestemd met de ontwikkeling van een 90 hectare groot boven-
regionaal bedrijventerrein voor Agrofood-industrie in de Polder Nieuw
Reijerwaaard. Dit bedrijventerrein heeft versterking van de Rotterdamse
haven als doel. De bedoeling is een sterke orintatie op innovatie.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
26/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
25/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
27/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
26/101
Ridderkerk kent een verspreid en tamelijk ruim aanbod aan detail-
handelvoorzieningen voor de dagelijkse behoefte. Er zijn verscheidene
supermarkten verspreid over de wijken. Rijsoord is de enige wijk waargeen supermarkt is. Omdat de prognosecijfers per wijk ontbreken is
niet goed inzichtelijk te maken wat de demografische veranderingen
betekenen voor de detailhandel. Hele forse veranderingen zijn niet te
verwachten op grond van wat wij nu weten.
Ridderkerk heeft relatief veel lager- en middengeschoold personeel.De arbeidsparticipatie is laag wanneer we dit vergelijken met bijvoor-
beeld Rotterdam, Barendrecht, Vlaardingen, Capelle en Spijkenisse.
Gezien de oudere bevolking is dat niet verwonderlijk.
Ontwikkelingen op het gebied van ruimte en economie zijn:
Regionalisering: een groeiende concurrentie tussen regios.Onzekerheden blijven, de landelijke economie is voor een
belangrijk deel afhankelijk van de wereldeconomie.
Duurzaamheid, de groene economie en verdere technologiseringblijven in opkomst en zijn kansrijk voor een groene gemeente als
Ridderkerk. Nieuwe technologien maken bedrijvigheid mogelijk
op schone en kleinschalige wijze, bijvoorbeeld thuiswerken,mogelijkheden voor de zorg op afstand et cetera.
Werkgelegenheid met een lager opleidingsniveau is kwetsbaar
voor verplaatsing van productie naar regios elders in de wereldwaar goedkoper geproduceerd kan worden. Vooralsnog hebben
wij niet kunnen waarnemen dat dit speelt in Ridderkerk.
Begin 2012 zijn ongeveer 600 burgers uit Ridderkerk klant van de
Sociale Dienst. Het aantal klanten van de Sociale Dienst zal de
komende jaren toenemen als gevolg van de Wet Werken naar
vermogen. Als het instrument loondispensatie goed gaat werken zal
een (aanzienlijk) deel van de klanten nooit volledig uitstromen. Eenkleiner wordende arbeidsmarkt biedt meer kansen voor mensen die nu
aanspraak maken op een inkomensondersteunende voor-ziening.
In 2030 zal er een flexibelere arbeidsmarkt zijn dan nu, dit betekentdat de Sociale Dienst van de gemeente Ridderkerk (of welke vorm dan
ook) in ieder geval moet kunnen inspringen op deze flexibelerearbeidsmarkt.
3.3 Mens en maatschappij
3.3.1 Onderwijs
In alle Ridderkerkse wijken zijn basisscholen, hoofd- of dislocaties
gevestigd. Het aanbod is naar onderwijsvorm en denominatie ruimgevarieerd. Ridderkerk heeft twee opleidingen voor het voortgezet
onderwijs (het openbare Gemini College en het protestant-christelijkeFarelcollege). Ook is er praktijkonderwijs (Maxima college) en zijn erthans twee mbo-opleidingen (Aldeba College en Da Vinci College).
Het Albeda College biedt opleidingen als arbeidsmarktgekwalificeerd
assistent, gastheer/gastvrouw, helpende zorg en welzijn, kok enparticulier beveiliger. Het Da Vinci College heeft opleidingen in de
richting van verkoper en filiaalmanager.
Het aantal basisschoolleerlingen zal gelet op de huidige prognose
(Pronexus december 2010) tussen 2012 en 2029 dalen met 21,3%
van 3.645 naar 2.867. De hiervan afgeleide behoefte aan onderwijs-
voorzieningen daalt met eenzelfde percentage.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
28/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
27/101
Tabel 7 Aanbod zorg en welzijnsvoorzieningen voor ouderen per wijk
Wijk Woonmilieu
Ridderkerk-
west
ouderen Riederborgh/SWOR Wijkcentrum divers
aanbod
Soos west, 2x koffieochtend,
vrijdagmiddagactiviteit,
seniorenrestaurant, activiteiten Gilde
Alzheimercafe 1 x per maand i.s.m. onder
andere Reijerheem/Salem
zorg Zorgcentrum Riederborgh
volwassenen Pameijer Woonvorm 's-Gravenhof
Slikkerveer ouderen Swor Koffie-ochtend en Soos in wijk-
voorzieningcentrum. Tevens diverse sport-
activiteiten SRS. Ontmoeting/maaltijd in kerk
de Donck, koffieochtend Wilhelminakerk
volwassenen
dagbesteding
Dagcentrum Pameijer
Ridderkerk-
oost
ouderen Burg. vd Wayfortstraat: Recreatieve
Seniorenclub Leger des Heils
Ger. Kerk de Levensbron: Koffieochtend SWOR
Ontmoetingsruimte Vondelparck (Woonvisie)
Ridderkerk-
centrum
ouderen Ouderensoos SWOR, MFC het Plein,
activiteiten Gilde, MFC Het Plein. Gymnastiek
SRS in Het Plein
Wijk Woonmilieu
Drievliet
Het Zand
ouderen Woonzorgcentrum Reijerheem (Woonvisie) en t
Ronde Sant
Seniorenrestaurant Reijerheem
Koffieochtend Ichtuskerk
Koffie-inloop De FuikOuderensoos Wijkactiviteitencentrum De Fuik
Pameijer Beschermende Woonvorm 't Ronde
Sant
Oostendam
Rijsoord
ouderen Gymzaal Linnenstraat
SWOR Ouderensoos Korenbloem
SWOR Ouderensoos de Bron
Koffieochtend SWOR/Hervormde kerk
Bolnes ouderen Wijk Voorzieningen Centrum Bolnes;
ouderensoos SWOR, seniorenrestaurant en
Werkproject Pameijer
Bron: wijkontwikkelingsplannen, SWOR, PAMEIJER
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
29/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
28/101
De gemeente heeft deze ontwikkeling in beeld gebracht met de notitieovercapaciteit onderwijshuisvesting Ridderkerk (juli 2011). Samen met
de schoolbesturen wordt hierop momenteel beleid ontwikkeld. Dit
beleid is gericht op het per wijk afstemmen van de behoefte van de
diverse maatschappelijke instellingen op het aanwezige aanbodvan huisvestingsvoorzieningen.
Het aantal leegstaande lokalen uitgaande van de capaciteit in 2011
bedraagt 57, 39 permanente en 18 tijdelijke lokalen. Een beperkt
aantal dislocaties zal verlaten zijn, omdat de leerlingen in hethoofdgebouw passen. Een aantal leegstaande onderwijsruimtes zal
om maatschappelijke, financile en/of tactische reden in gebruik zijn
bij andere maatschappelijke instellingen; van kinder- tot ouderen-opvang. Gebouwen worden meer multifunctioneel gebruikt. In 2013 zal
het Passend Onderwijs ingevoerd zijn. Het is nog niet bekend wat de
gevolgen hiervan zijn voor het leerlingenaantal per school en de aanelk schoolgebouw te stellen eisen.
Ook het aantal vo-leerlingen daalt, zij het vertraagd. Van het mbo zijngeen prognosecijfers aanwezig; aangenomen wordt dat ook het aantal
mbo-leerlingen daalt. Barendrecht straalt een ambitie tot groei van het
mbo uit. Dit kan nadelige gevolgen hebben voor het leerlingenaantalvan de Ridderkerkse mbo-scholen.
3.3.2 Zorg
In 2010 zagen we een breed aanbod aan voorzieningen voor welzijnen zorg. Dit aanbod is ook sterk verspreid over de wijken (zie tabel 7).
Naast dit decentrale aanbod beschikt Ridderkerk over:
Stichting Welzijn Ouderen Ridderkerk;
Steunpunt Mantelzorg (bij SWOR);
Connect2act (steunpunt vrijwilligers Sport en Welzijn).
We zien nu al, door de snel groeiende groep ouderen, dat de
druk op zorg toeneemt. De zorgzwaarte stijgt door de groeiende
gemiddelde levensduur. Het aantal dementerenden/Alzheimer-patinten is fors toegenomen de afgelopen jaren en dit zal zich
voortzetten. Dit betekent een sterk groeiende vraag naar intensieve
zorg. Op dit moment stabiliseert het aantal intramurale verzorgings-
en verpleeghuisplaatsen, terwijl de vraag naar verzorgingshuis- en
verpleeghuiszorg (zowel binnen tehuizen als thuis) stijgt ondanks het
beleid om mensen thuis te laten wonen.
3.3.3 Sport en welzijn
Ridderkerk beschikt over een ruim aanbod aan sportvoorzieningen en
sportverenigingen. Deze liggen verspreid over de gemeente. Desportverenigingen hebben betalende leden en werken met vrijwilligers.
Er zijn geen sportverenigingen die een sterk bovenlokale orintatie
hebben. Een aantal sportaccommodaties is aan vernieuwing toe ofstaat deels leeg. Het aanbod is weergegeven in tabel 8.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
30/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
29/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
31/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
30/101
Tabel 8 Sport- en welzijnsaccommodaties
Sport
1 zwembad (binnen- en buitenbad);
7 gymzalen;
4 sporthallen;
6 sportparken.
Welzijn
4 wijkcentra (1 sluit later dit jaar)
1 jongerencentrum, 3 jeugdsozen
1 vrijwilligerssteunpunt (met
spreekuren in de wijk)
Bron: Stichting Sport en W elzijn
Het beheer, onderhoud en exploitatie sport- en welzijnsaccom-
modaties zijn ondergebracht bij Stichting Welzijn. Het gemeentelijk
beleid is gericht op de promotie van sport ten behoeve van debevordering van de gezondheid.
Een belangrijke ontwikkeling is de voortgaande individualisering, maarook socialisering (geborgenheid, gedeelde verantwoordelijkheid). Het
dorpse gevoel is in onze gemeente nog sterk aanwezig en wordtonder andere versterkt door het actief verenigingsleven. Ook in desport zien we deze tendens van individualisering terug. Het blijkt niet
eenvoudig de vrijwilligers voor de verenigingen te behouden. Dit zijn
overigens landelijke trends, waarbij Ridderkerk niet afwijkt van elders.
3.4 Mobiliteit
Ridderkerk heeft een goede weginfrastructuur; kenmerkend is een
goed onderhouden netwerk van ontsluitingswegen, erftoegangs-wegen, (fiets)paden en verblijfsgebieden.
Ridderkerk heeft geen spoorverbindingen. Bestuurlijk en maatschap-
pelijk ontbreekt het draagvlak om een eventuele tramverbinding metRotterdam aan te (laten) leggen.
De verplaatsingen van de Ridderkerkers vinden, gemeten naar hetfietsgebruik, relatief vaak per auto plaats. Dit is opvallend, omdat velen
in de eigen gemeente werken. Het fiets- en OV-gebruik blijft achter bij
het landelijk gemiddelde. Om die reden is bij het vaststellen van deStructuurvisie in 2009 een prioritering gemaakt naar de belangrijkheid
van wijzen van vervoer. Het gemeentebestuur heeft een prioriteiten-
volgorde vastgesteld: eerst investeren in het gebruik van de fiets, danhet openbaar vervoer, dan de voetganger en dan de auto.
In 2009 is gestart met de uitvoering van maatregelen om het fiets-gebruik te stimuleren. Het accent ligt daarbij vooral op verbetering van
de veiligheid voor de fietser en het aanbieden van goede stalling-
voorzieningen voor fietsen bij bushaltes en winkelvoorzieningen. Dekomende jaren staan vooral in het teken van de aanleg van
hoogwaardige fietsroutes. Het OV is in Ridderkerk vertegenwoordigd
met een fijn vertakt busnet (verzorgd door Qbuzz), dat aangevuldwordt met een particuliere (gratis) buurtbus. Deze buurtbus komt
vooral tegemoet aan de behoefte van sociaal openbaar vervoer. Het
gebruik van het busvervoer wordt gestimuleerd door het verbeterenvan de toegankelijkheid van bushaltes, vooral voor mensen met een
beperking. Dit project is in uitvoering en wordt in 2012 afgerond. De
kwaliteit van het busvervoer staat door Rijksbezuinigingen helaasonder grote druk.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
32/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
31/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
33/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
32/101
Hoofdstuk 4 De gevolgen
4.1 Woningmarkt: kwantitatieve en kwalitatieve gevolgen
Naast een bescheiden kwantitatieve vraag, als gevolg van de toename
van het aantal huishoudens, bestaat er een kwalitatieve vraag. In het
algemeen geldt dat de vraag naar woningen die zijn toegesneden op
alleenstaanden en ouderen zal toenemen.
Een bescheiden aantal nieuwe woningbouwprojecten in het hogere
segment kunnen hoogopgeleiden binden en boeien bijvoorbeeld uit deRandstad. Dit alleen is nooit voldoende. Dergelijke bouwprojecten
kunnen alleen kans van slagen hebben als ook de werkgelegenheiden het voorzieningenaanbod gericht is op dit hogere segment.
Qua typering van de woningbehoefte doen zich in de gebieden
verschillende ontwikkelingen voor. De verwachting is dat wat betreftde behoefte uit Ridderkerk er een overschot zal zijn aan huurwoningen
in het grotere segment en een tekort aan nultredenwoningen en
duurdere eengezinshuurwoningen.
De vergrijzing zorgt voor een (sterk) andere woonvraag: een vraag
naar geschikt en verzorgd wonen voor ouderen. Er is in de toekomstvooral extra behoefte aan woningen voor alleenstaanden en woningen
geschikt voor ouderen, zoals appartementen of nultredenwoningen.
Deze twee segmenten van de woningmarkt laten nu al een tekort aanwoningen zien. Bij een toenemende vraag naar woningen voor
ouderen zal ook een toename zijn van vraag naar woningen op een
korte afstand tot voorzieningen, vooral voor de ouderen tot 80 jaar.Ouderen vanaf 80 jaar zullen ook meer zorg behoeven. De vraag naar
zorg op maat, aanleunwoningen, verzorgings- en verpleeghuizen zal
toenemen.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
34/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
33/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
35/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
34/101
4.2 Dalende beroepsbevolking
De beroepsbevolking neemt fors af. De afname van de beroeps-
bevolking betekent ook een beperktere basis voor bestaande
bedrijven, namelijk de kans op het wegtrekken van bedrijven neemttoe. Dit kan weer leiden tot een verdere bevolkingsdaling, omdat men
met de bedrijven wegtrekt. Een andere beweging is ook mogelijk,
namelijk dat de woon-werkbalans door bijvoorbeeld de inzet van
moderne technieken (internet, telewerken, maar ook het zogenoemde
nieuwe werken) meer in evenwicht komt, waardoor meer mensen
dicht bij huis aan de slag kunnen. Dit beperkt een migratie naar
andere gebieden en heeft dus een positief effect. Omdat ook de
kwalitatieve verschillen in de aard van de werkgelegenheid een rol
spelen, is dat zeer onzeker en lastig door de gemeente te
benvloeden.
4.3 Onderwijs en arbeidsmarkt
De verwachte gevolgen zijn voor het onderwijs beperkt. De bestaande
opheffingsnorm voor het basisonderwijs bedraagt 169 leerlingen.
Mogelijk verdwijnen enkele dislocaties en zal samenwerking metandere scholen of andere functies een oplossing kunnen bieden. Per
wijk bestaat nog steeds een passend basisonderwijsaanbod.
Leegkomende dislocaties, lokalen en gymzalen kunnen een andereinvulling krijgen. Denk hierbij vooral aan woningbouw voor ouderen,
gezien de veelal centrale ligging van deze voorzieningen in de wijken.
Schoolbesturen zullen gezamenlijk moeten verkennen wat en waargewenste samenwerkingsverbanden zijn met andere scholen en
tussen functies. Dit proces zal niet stoppen maar begint pas.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
36/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
35/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
37/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
36/101
Het voortgezet onderwijs komt niet onder druk te staan. Er bestaan
nog steeds twee gezonde vo-scholen met een passend en op elkaarafgestemd onderwijsaanbod.
Alles valt of staat met de kwaliteit van de opleidingen. Leerlingenkunnen ook gebruikmaken van opleidingen buiten Ridderkerk.
Kwaliteit van het onderwijs staat garant voor de toestroom van vele
leerlingen.
Of het mbo-aanbod in de huidige omvang blijft bestaan is onduidelijk.
Veel hangt af van de ontwikkelingen in de omliggende gemeenten, devraag naar dit type onderwijs en de kwaliteit van de scholen. De
aanwezigheid van een mbo-instelling in Ridderkerk is niet vanzelf-
sprekend. Bedacht moet worden welke richtingen passen bij deRidderkerkse jongeren en bij de werkgelegenheid die de stad te
bieden heeft.
4.4 Meer hoogbejaarden meer zorg
Door de groeiende zorgvraag zal eenvijfde van de beroepsbevolkingwerkzaam moeten zijn in de zorg. De vraag naar zorg zal explosief
toenemen: bijvoorbeeld het aantal dementerenden/Alzheimer-patinten verdubbelt de komende 30 jaar. Figuur 13 geeft inzicht inde verschillende zorgvragen. Een groter beroep op mantelzorgers en
vrijwilligers is noodzakelijk. De bereidheid om vrijwilligerswerk te doen
is aanwezig, echter het aantal potentile vrijwilligers daalt.
In de periode tot 2030 ontstaat een gestaag tekort aan woningen
voor geschikt en verzorgd wonen. Bij geschikt wonen gaat het omwoningen die kunnen worden aangepast aan gehandicapten of
ouderen. Het grootste gedeelte van deze woningen bestaat uit
nultredenwoningen. Bij verzorgd wonen gaat het om ouderen-woningen, waar op afroep extramurale zorg of verpleging mogelijk is.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
38/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
37/101
Figuur 13. Specificering van vraag en aanbod van intramurale plaatsen in 2030
Zorgprofielen
Profiel 1: Dit betreft ouderen die relatief gezond zijn en geen of weinig beperkingen
ervaren en zelfstandig kunnen blijven wonen;
Profiel 2: Ouderen met mobiliteitsproblemen die minimaal een geschikte woning nodig
hebben (zoals nultreden) maar wel zelfstandig kunnen blijven wonen; een deel van deze
ouderen zal de behoefte hebben aan het zogenoemde beschut wonen (niet-AWBZ
gendiceerd).
Profiel 3: Ouderen met mobiliteitsbeperkingen die ondersteuning in de persoonlijke
verzorging nodig hebben. Deze ouderen kunnen in principe zelfstandig blijven wonen
maar hebben wel een zorgpost in de nabije omgeving nodig voor welzijn, zorg en
diensten.
De vraag naar zelfstandig wonen met zorg aan huis in aantal toenemen. Deze kan
worden opgevangen door bijvoorbeeld het aanpassen van bestaande woningen en het
aanbieden van diensten aan huis.
Profiel 4: Ouderen met somatische beperkingen die dusdanig van aard zijn dat een
intramurale woonomgeving vaak noodzakelijk is.
Dementie: dit betreft een afzonderlijke categorie ouderen waarvan ongeveer 30% van
de groep in aanmerking komt voor 24-uurszorg en toezicht (intramuraal wonen). De
vraag naar zogenoemde clusterwoningen (AWBZ-gefinancierd en met 24-uurs oproep-
bare zorg) zal de komende tien jaar stijgen.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
39/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
38/101
4.5 (Sport)voorzieningen: meer gericht op ouderen
Door de daling van de inwonersaantallen neemt het draagvlak vanvoorzieningen af. Dit geldt voor maatschappelijke voorzieningen,
winkels, culturele en sportvoorzieningen. Doordat de leerlingaantallen
afnemen, neemt de behoefte aan gymzalen voor het onderwijs af.Gymruimte zal minder nodig zijn of beschikbaar zijn voor andere
activiteiten. Het in stand houden van deze voorzieningen zal dekomende jaren extra investeringen vergen, naast andere f inancierings-vormen (zoals sponsoring door het lokale bedrijfsleven) en de inzet
van vrijwilligers.
Er vindt een verschuiving plaats van de doelgroep van welzijnsorgani-
saties. Door de toename van het aantal ouderen neemt het beroep op
diensten voor ouderen toe. Dit betreft ouderenadviseurs, signalerendehuisbezoeken, cursussen en gemaksdiensten (maaltijd, boodschap-
pen, huishouden). Dit brengt waarschijnlijk ook een verschuiving met
zich mee in de vraag naar sport- en welzijnsvoorzieningen. Boven-dien zal door een toename van het aantal senioren het aantal
hulpbehoevenden en/of chronisch zieken toenemen. De koppeling
tussen sport en gezondheid zal hierdoor waarschijnlijk sterker worden.
4.6 Toenemende vraag naar maatwerkvervoer
Afstanden kunnen door de toename van de spreiding van bijvoorbeeld
het voorzieningenaanbod toenemen. Ook heeft een oudere bevolking
meer behoefte aan vervoer op maat. Het bereikbaar houden van
gebieden en voorzieningen is van groot belang voor de leefbaarheiden aantrekkelijkheid. Maatwerkoplossingen zijn nodig om verschil-
lende doelgroepen goed te bedienen. Dit kan gaan om collectief
kleinschalig OV, maar ook om ICT-oplossingen die verplaatsingen
overbodig maken. Ook een andere organisatie van diensten is
denkbaar, zoals het naar de inwoners toe komen.
Momenteel vindt op stadsregionaal niveau onderzoek plaats naartoekomstbestendig OV. Kwaliteitsverbetering staat hierbij voorop.
Maatwerkvervoer krijgt in dit onderzoek nadrukkelijk de aandacht. Ook
is hierbij oog voor slimme combinaties met het wmo-vervoer.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
40/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
39/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
41/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
40/101
Hoofdstuk 5 Ontwikkellijnen en handelingsstrategien
Figuur 14 Oplossingsrichtingen
5.1 Oplossingsrich tingen
De opgaven zijn in het vorige hoofdstuk geschetst. Dit hoofdstuk gaat
in op mogelijke oplossingsrichtingen. Wij beschrijven twee ontwikkel-
lijnen met een aantal bouwstenen. In figuur 14 zijn opgenomen: het DNA 2010 en 2030: dit is in hoofdstuk 3 beschreven;
twee ontwikkellijnen: de lijnen begeleiden en benutten (5.2);
handelingsstrategien: van transformatie van de woningvoorraadtot branding en promotie in de kolommen in de kleuren van de
regenboog (5.3);
de sturingsfilosofie: (be)sturen en uitvoering (5.4).
5.2 Ontwikkellijnen: Begeleiden benutten
In de inleiding is reeds aangegeven dat er in de literatuur over krimp
wordt gesproken van vier mogelijke reacties. Twee ervan staan
centraal in deze verkenning, te weten het begeleiden van de gevolgenvan de demografische veranderingen en het benutten van de
demografische veranderingen. Het begeleiden vraagt een reactievehouding van de gemeente. Het benutten vereist een actievere een
proactieve houding (zie figuur 15). Bagatelliseren van cijfers en
bestrijden van demografische verandering achten wij (ingegeven doorliteratuur) weinig zinvol.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
42/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
41/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
43/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
42/101
Figuur 15 Ontwikkelingslijnen
Begeleiden = ZILVER Benutten = GOUD
Reageren op de gevolgen van de
demografische veranderingen.
Nadelen zo veel mogelijk wegnemen.
Partijen faciliteren bij hun activiteiten die
gericht zijn op het wegnemen van de
nadelen van de demografische
veranderingen.
Anticiperen op de gevolgen van
demografische veranderingen.
Actief op zoek naar meerwaarde door de
demografische veranderingen.
Partijen stimuleren de kansen te
benutten. De realisatie van het beleid
wordt zoveel mogelijk overgelaten aan
(markt)partijen.
De beide ontwikkellijnen zijn uitgewerkt voor de zes handelings-
strategien.
5.4 Ontwikkeling van handelingsstrategien
In Ridderkerk is vergrijzing en ontgroening van de bevolking een feit.
Een aantal gevolgen is al merkbaar of zal binnen twintig jaar optreden.
Van belang is dat de effecten van maatregelen dikwijls pas op termijnvoelbaar zijn, terwijl er wel beleid en plannen in de pijplijn zitten.
Bovendien is Ridderkerk geen eiland, maar als ook de buurgemeenten
bijvoorbeeld hun woningbouwplannen gaan uitvoeren, ontstaat er eenforse overcapaciteit en dus op termijn leegstand. Ook wordt er te veel
van hetzelfde woonmilieu gebouwd, gericht op gezinnen, terwijl de
vraag vooral ligt bij ouderen (en starters).
De voorzieningen (winkels, scholen et cetera) kunnen in bepaalde
wijken onder druk staan als gevolg van de demografische verande-ringen. Samenwerking en afstemming zijn noodzakelijk. Maar ook
zullen we te maken krijgen met grotere afstanden naar winkels en
voorzieningen, terwijl de bevolking per saldo juist minder mobiel wordt.Dit vraagt om maatwerkoplossingen. Verder komt de zorg nog meer
onder druk te staan, omdat enerzijds de vraag naar zorg toeneemt en
anderzijds de beroepsbevolking afneemt (in het algemeen).
Om te anticiperen op bovengenoemde gevolgen van demografische
veranderingen zijn er zes handelingsstrategien, te weten:
transformatie van de woningvoorraad;
investeren in de openbare ruimte (OR) en groene kwaliteit;
concentratie/bundeling of relocatievoorzieningen;
mobiliteit/collectief openbaar vervoer (OV);
innovatie, scholing en werkgelegenheid;
branding en promotie.
De zes handelingsstrategien zijn opgenomen in het spinnenweb. De
in te zetten strategie verschilt per gebied en situatie. In sommigeomstandigheden is een transformatie van de woningvoorraad nodig, in
andere situaties biedt een concentratie van de voorzieningen uitkomst
om de leefbaarheid op peil te kunnen houden. Een combinatie vanstrategien is weergegeven met de gestreepte lijn. In dit voorbeeld zijn
strategien gericht op mobiliteit en concentratie van voorzieningen
ingezet.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
44/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
43/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
45/102
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
46/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
45/101
24 bouwstenen
Begeleiden = ZILVER Benutten = GOUD
1
2
3
4
5
Afspraken over de transformatie woonmilieus en woningvoorraad
Stimuleren van woningsplitsing
Collectiviteit particuliere woningvoorraad
Afspraken over de transf ormatie woonmilieus en woningvoorraad
Stimuleren van woningsplitsing
Collectiviteit particuliere woningvoorraad
Het nieuwe wonen
Kleinschalige complexen met service voorzieningen
6
7
8
Van uitleg naar revitaliseren
Investeren in leefbaarheid
Van uitleg naar revitaliseren
Investeren in leefbaarheid
Openbare ruimte afstemmen op nieuwe vraag
9
10
11
12
Verdichten en vervlechten
Versterken combinatie wonen, zorg en welzijn
Incentives voor het bevorderen doorstroom wmo-clienten
Verdichten en vervlechten
Versterken combinatie wonen, zorg en welzijn
Incentives voor het bevorderen doorstroom wmo-clienten
Benutten kennis en innovatie
13
14
Bevorderen informele stromen Bevorderen informele stromen
Brede benadering van to egankelijkheid
15
16
17
18
19
20
21
22
Gedifferentieerd aanbod werkgelegenheid
Ontsluiten van een grotere beroepsbevolking
Gedifferentieerd aanbod werkgelegenheid
Ontsluiten van een grotere b eroepsbevolking
Meer dan werken alleen
Versterken van de gouden markt
Bevorder lokaal ondernemerschap
Omscholing van beroepsbevolking richting zorg
Benut niches
Benutten van bovenregionaal bedrijventerrein voor agrofood-industrie
23
24
Vertel wat Ridderkerk te bieden heeft Vertel wat Ridderkerk te bieden heeft
Ridderkerk als logistiek brandpunt
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
47/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
46/101
De volgende bouwstenen worden er nog aan toegevoegd.
Het nieuwe wonen
Flexibiliteit en maatwerk zijn de begrippen waarmee het nieuwe wonen
kan worden geduid. Nieuwe woningen, passend bij de behoefte van
de veranderende bevolking, kunnen snel worden gerealiseerd.
Het zijn bijvoorbeeld mobiele units, mantelzorgunits, tijdelijke (pauze)huisvesting voor tijdelijke arbeidskrachten. Ook experimenten metsamenwooncomplexen, golden areas en dergelijke behoren tot de
mogelijkheden.
Kleinschalige complexen met service voorzieningen
Bijvoorbeeld in de sfeer van appartementen in kleinschalige
complexen worden ook luxere woningen aan de bestaande woning-voorraad toegevoegd. Dit luxere segment is en blijft een klein
onderdeel van de totale voorraad.
5.4 Investeren in de openbare ruimte en groene kwaliteit van woon-
milieus
In sommige gebieden komt de kwaliteit van de leefomgeving onder
druk te staan. Door leegstand of gebrek aan investering in buurten
ontstaat een neerwaartse spiraal die onder andere ten koste gaat van
de openbare ruimte. Investeren in de openbare ruimte is nodig. Ook is
er ruimte om de relatie met het omliggende landschap te versterken
en het bebouwde gebied te verknopen met grootschalige landschaps-
structuren.
5.4.1 Zilver
Van uitleg naar r evitaliseren
Dit geldt voor zowel de woningvoorraad als de voorraad aan bedrijven
en kantoren. Het ontwikkelen van nieuwe uitleggebieden zal veelal
leiden tot leegstand in het bestaande bebouwde gebied. Nieuwbouwn sloop zullen vaker hand in hand gaan. Dit vereist een andere
mindset.
Investeren in leefbaarheid
Investeren in de openbare ruimte blijft nodig en zal nog meer
nodig zijn als de gevolgen van de demografische verandering leiden
tot plaatselijke leegstand van woningen, bedrijven, winkels envoorzieningen (maatschappelijk vastgoed).
5.4.2 Goud
De ontwikkellijn goud neemt de bouwstenen van de lijn ZILVER over,
te weten:
van uitleg naar revitaliseren;
investeren in leefbaarheid.
De volgende bouwsteen wordt er nog aan toegevoegd.
Openbare ruimte afstemmen op nieuwe vr aag
Uitstraling, sfeer en imago van een wijk maken een wijk aantrekkelijk.Bovendien stellen de demografische veranderingen ook andere eisen
aan de inrichting van de openbare ruimte. Mensen hebben meer vrije
tijd en zijn daardoor in staat meer gebruik te maken van de buiten-
ruimte. Dit betekent bijvoorbeeld: de aanleg van meer routes voor
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
48/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
47/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
49/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
48/101
wandelen en fietsen, powerwalk paden, uitzichtpunten, horeca in het
groen, meer aandacht voor de inrichting van de openbare ruimte met
meubilair. Maar ook voor jongeren kan het aanbod in kwalitatieve zinworden versterkt met meer spel en speelmogelijkheden in de
openbare ruimte. Ook de organisatie van gezamenlijke activiteiten in
het groen of de openbare ruimte is een uitwerking van deze gedachte.
5.5 Concentratie/bundeling of relocatievoorzieningenDoor een afname van het volume van het gebruik komen voor-zieningen onder druk te staan (bijvoorbeeld: er zijn te weinig leerlingen
voor het in stand houden van de openbare basisschool). Bij
concentratie van voorzieningen vindt er verdichting plaats op n ofenkele bepaalde plekken. Daarbij kunnen bestaande functies worden
verplaatst, functies samengaan en nieuwe functies worden toe-gevoegd. Door de verdichting en vervlechting van functies kunnen
meer mensen kiezen om dicht bij de voorzieningen te wonen.
Bovendien neemt door een combinatie van functies de aantrek-
kingskracht van de plek toe en wordt het verzorgingsgebied vergroot.
5.5.1 Zilver
Verdichten en vervlechten
Door de verdichting en vervlechting van functies kunnen er meer
mensen kiezen om dicht bij de voorzieningen te wonen. Bovendienneemt door een combinatie van functies de aantrekkingskracht van de
plek toe en wordt het verzorgingsgebied vergroot.
Versterking combinatie wonen, zorg en welzijn
De vergrijzing doet de vraag naar combinaties van wonen, zorg en
welzijn en woonservicegebieden stijgen. Het lokaal op peil houden vande zorg vraagt een continue aandacht. Een mogelijke oplossing is het
slim verknopen van het aanbod. Hierdoor kunnen meerdere functies in
een gebouw worden aangeboden en kunnen gemeenschapshuizen enverenigingen door samenwerking meer voor elkaar krijgen.
Incentives voor het bevorderen doors troom Wmo-clinten
Het stimuleren van Wmo-clinten door te stromen naar levensloop-
bestendige flats zou een van de doelen van de gemeente kunnen
zijn. Dit heeft een gunstig effect op de kosten en maakt zorg beterbereikbaar.
5.5.2 Goud
De ontwikkellijn goud neemt de bouwstenen van de lijn ZILVER over,
te weten:
verdichten en vervlechten; versterking combinatie wonen, zorg en welzijn;
incentives voor het bevorderen doorstroom Wmo-clinten.
De volgende bouwsteen wordt er nog aan toegevoegd.
Benutten kennis en innovatie (ICT)
Met nieuwe technieken bereiken slimme oplossingen de woonkamersvan een steeds grotere groep mensen. Zorg op afstand is met de ICT-
faciliteiten mogelijk, waardoor clinten thuis kunnen worden geholpen
of begeleid en meer voorzieningen voor hen toegankelijk worden. Het
begeleiden van de inname van medicijnen kan bijvoorbeeld op afstand
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
50/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
49/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
51/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
50/101
gebeuren. De ouderen van 2040 zijn nu 40 jaar en ouder. Zij zijn
bekend met multimedia en de verschillende communicatiemogelijk-
heden via computer en mobiel. Dat geeft mogelijkheden voor detoekomst.
5.6 Mobiliteit en collectief OV
Afstanden kunnen door de spreiding van bijvoorbeeld het
voorzieningenaanbod toenemen. Ook heeft een oudere bevolkingmeer behoefte aan vervoer op maat. Het bereikbaar houden vangebieden en voorzieningen is van groot belang voor de leefbaarheid
en aantrekkelijkheid van het gebied. Maatwerkoplossingen zijn nodig
om de verschillende doelgroepen en bestemmingen goed te kunnenbedienen. Dit kan gaan om collectief kleinschalig OV, maar ook om
ICT-oplossingen die verplaatsingen overbodig maken of een andere
organisatie van diensten, zoals het naar de inwoners toe komen.
5.6.1 Zilver
Bevorderen informele stromen
Mobiliteit moet het vaak hebben van informele stromen. Doordat niet
alle inwoners de mogelijkheid hebben om hun eigen mobiliteit teorganiseren, is er een nieuwe behoefte aan het ontstaan: het
verbinden van partijen. Om het voorzieningenniveau op het gewenste
peil te brengen moeten inwoners meer verantwoordelijkheid krijgen enzullen zij via informele contacten en creatieve oplossingen bijdragen
aan het gewenste voorzieningenniveau in hun eigen woonomgeving.
5.6.2 Goud
De ontwikkellijn goud neemt de bouwstenen van de lijn ZILVER over,
te weten:
bevorderen informele stromen.
De volgende bouwsteen wordt er nog aan toegevoegd.
Brede benadering van toegankelijkheidSociale en fysieke toegankelijkheid moet het mogelijk maken datmensen met een beperking ook toegang hebben tot een aantrekkelijk
en ruim aanbod van voorzieningen en mogelijkheden. Hierdoor
kunnen zij deel uitmaken van de samenleving. Dit stelt bijvoorbeeldeisen aan de inrichting van de openbare ruimte, het collectief vervoer
en het aanbod van voorzieningen. Voorzieningen kunnen meer dan nu
naar de inwoners toe komen (boodschappendienst, mobiele
bank/bibliotheek, gemeenteloket aan huis, zorg en verzorgende
diensten aan huis, et cetera).
5.7 Innovatie, scholing en werkgelegenheid
De beroepsbevolking neemt de komende decennia in omvang af. Een
goede balans tussen de beroepsbevolking en het aanbod van
passende werkgelegenheid is van belang. Naast de aanwezigheid vanvoldoende en voldoende gedifferentieerde werkgelegenheid gaat het
om scholing, kennis en innovatie om de regio vitaal te houden en de
bewoners te binden aan het gebied.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
52/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
51/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
53/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
52/101
5.7.1 Zilv er
Gedifferentieerd aanbod werkgelegenheid
Het arbeidspotentieel loopt terug en dit heeft zeker risicos voor nieuw
te creren bedrijvigheid. De ambitie bestaat om meer hoogwaardig
werk aan te trekken om zo de hogeropgeleiden te kunnen vasthouden
of aantrekken. Daarnaast zet de gemeente ook in op behoud van dewerkgelegenheid voor de huidige inwoners. Een gedifferentieerd
aanbod maakt de gemeente weerbaarder voor economische verande-ringen. Wel zijn de mogelijkheden van de gemeente om hierop te
sturen beperkt en ligt het primaat bij de private sector.
Ontsluiten van een grotere beroepsbevolking (binnen en buiten de regio)
De arbeidsmarkt is in verandering en deze moet flexibeler worden.
Door de vergrijzing is iedere arbeidskracht hard nodig. Rotterdammersen anderen zijn meer dan welkom als zij de Ridderkerkse beroeps-
bevolking kunnen completeren.
5.7.2 Goud
De ontwikkellijn goud neemt de bouwstenen van de lijn ZILVER over,te weten:
gedifferentieerd aanbod werkgelegenheid;
ontsluiten van een grotere beroepsbevolking (binnen en buiten deregio).
De volgende bouwstenen worden er nog aan toegevoegd.
Meer dan werken alleen
Een groot deel van de beroepsbevolking wordt door Ridderkerkers zelf
ingevuld. Echter, er is ook werkgelegenheid die door arbeidskrachten
van elders worden ingevuld. Deze instroom aan arbeidskrachten kanworden verleid zich in Ridderkerk te vestigen. Voor deze groep
arbeidskrachten en hun gezinnen ligt er een opgave: huisvesting! Degemeente kan hierin een actieve rol spelen.
Versterken van de gouden markt
Veel ouderen betekent veel consumenten, waarvan een deel vitaal enkoopkrachtig. Voor private partijen is dit een kans. De gedachten
kunnen uitgaan naar nieuwe producten die het gemak en/of het
comfort van de oudere bevolking dient, bijvoorbeeld de ontwikkeling
van instrumenten ten behoeve ouderen, technische toepassing ten
behoeve van het verhogen van comfort, ontwikkeling van clint-
gerichte dienstverlening (eventueel in de sfeer van recreatie,
ontspanning en wellness).
Bevorder lokaal ondernemerschap
Krimp biedt een kans, want het kan betekenen dat er meer ruimte is
voor lokaal ondernemerschap. De grootste kansen liggen er wanneer
aangesloten wordt op de bestaande sterke economische dragers van
het gebied. Ook kan gezocht worden naar mogelijkheden om lokale
ondernemers te laten profiteren van nieuwe kansen (de gouden markt)
die de nieuwe bevolkingssamenstelling met zich mee brengt.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
54/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
53/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
55/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
54/101
Omscholing van beroepsbevolking richting zorg
Het omscholen van de beroepsbevolking naar zorggerelateerde
banen, gebeurt op dit moment in bescheiden mate. In de toekomst zijnmensen opgeleid in de zorg op alle niveaus heel hard nodig. Veel
massaler zullen mensen worden omgeschoold of opgeleid in diverse
onderdelen van de zorg. Dit zijn geen overheidgestuurde, maar privateomscholingstrajecten.
Benut niches
Nichemarkten kunnen aantrekkelijk zijn voor Ridderkerk. Niche-
markten zijn ook juist voor kleine gespecialiseerde bedrijfjes attractief.
De sleutel tot succes in het verkrijgen van een niche is om een niche-markt te vinden waar de klanten ondanks hun specifieke kenmerken
toch benaderbaar zijn (eventueel met behulp van innovatieve
marketingstrategien) en dat nog niet door een gevestigde aanbiedergeclaimd wordt.
Benutten van bovenregionaal bedrijventerrein voor agrofood-industr ieHet bovenregionale bedrijventerrein heeft betekenis voor de regio.
Ridderkerk kan trachten optimaal te profiteren van de nieuwe
bedrijven voor de versterking van de eigen differentiatie op dewoningmarkt en de lokale voorzieningen. Het verzorgen van catering,
restaurant, hotelfaciliteiten, vergadermogelijkheden, rondleidingen in
Ridderkerk, et cetera kunnen een impuls aan de lokale economiegeven.
5.8 Branding/promotie
Het hechten en binden van de bestaande bewoners, met name de
jongeren, is hierbij het doel. Jongeren verlaten Ridderkerk voor
bijvoorbeeld studie of werk elders, maar een groot deel van hen wil
wel terug (na een aantal jaren).
5.8.1 Zilver
Vertel wat Ridderkerk te bieden heeft
Ridderkerk heeft een sterke eigen identiteit: een deel van de stads-
regio Rotterdam met dorpse eigenschappen, cultuurhistorie en enkelebijzondere groene/blauwe linten. De contrasten van het stedelijke en
het dorpse vormen een kwaliteit van Ridderkerk dat verteld magworden en kan bijdragen aan het binden en boeien van inwoners.
5.8.2 Goud
De ontwikkellijn goud neemt de bouwstenen van de lijn ZILVER over,
te weten:
gedifferentieerd aanbod werkgelegenheid;
ontsluiten van een grotere beroepsbevolking (binnen en buiten de
regio).
De volgende bouwsteen wordt er nog aan toegevoegd.
Ridderkerk als logistiek brandpunt
Ridderkerk heeft een gunstige ligging ten opzichte van economische
kernlocaties zoals Rijnmond, West-Brabant en de Vlaamse Ruit. Het
benutten kan door middel van het verbeteren van de logistieke ketens,faciliteiten en technologien, gericht op een efficinte afhandeling,
verwerking en aansturing van de goederenstromen.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
56/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
55/101
Vierluik voor zelforganisatie
Bron: BMC, Grenzen bereikt? 2010
De nieuwe overheid is een activerende overheid, die uitgaat van meer zelforganiserend
vermogen in de samenleving.
Nieuwe schaarsteVanuit inhoudelijk en financieel perspectief hebben de verschillende beleidssystemen
hun grenzen bereikt. De samenleving is echter krachtig genoeg om publieke
doelstellingen vorm te geven via slimme publiek-private arrangementen. Dit betekent
een nieuw sociaal contract voor nieuwe publiek-private arrangementen. De collectieve
sector kampt met personeelsproblemen. In beginsel staat er niets in de weg om de
private sector veel meer in te schakelen bij de ontwikkeling van voorzieningen.
Outsourcing biedt mogelijkheden.
Mens en maatschappij
Arrangementen gaan uit van het zelforganiserend vermogen van mensen en faciliteren
dit ook: ze versterken de uitvoeringskracht door nadrukkelijke eigengebruikers in te
schakelen. Daarbij is de erkenning van differentiatie een belangrijk uitgangspunt. De
arrangementen sluiten aan op de maatschappelijke context van mensen. Het is de
overgang van de verzorgingsstaat naar de civil society, met de crisis als katalysator.
De belangrijkste beleidssystemen moeten ingrijpend geherstructureerd worden. Bij de
nieuwe arrangementen zijn vragen aan de orde als:
Wordt het probleemoplossend vermogen van burgers goed aangesproken?
Wordt de juiste prikkel voor activering en participatie van burgers
vastgesteld?
Voldoet het programma aan de eis van eindgebruiker en professional?
Wordt het programma doelmatig georganiseerd en bestuurd?
Omgeving
Waar we een economische en culturerele concentratie van voorzieningen zien in
stedelijke netwerken, zien we rust, ruimte, verschraling en krimp daarbuiten. Nadat de
overheid zich jarenlang heeft geconcentreerd op de groei van de bebouwde omgeving,
is nu een omslag nodig. De beperkte mogelijkheden tot voortgaande uitbreiding van
voorzieningen vraagt om de potenties van de aanwezige capaciteit creatief te benutten.
Er zal geaccepteerd moeten woerden dat groei, groei, groei niet langer het credo kanzijn.
Bestuur en samenleving
De prominente overheidsaanwezigheid op een aantal gebieden gaat gepaard met
complexe regelgeving en mechanismen voor sturing en controle. Deze moeten worden
afgebouwd of omgevormd. De overheid moet een prominentere rol krijgen als
marktmeester, met private en publieke partijen die op hetzelfde speelveld hun diensten
aanbieden. Dat is dus een heel andere rol dan die van een overheid die betaalt en
bepaalt. We zien een samenspel tussen burgers en maatschappelijke organisatie
welke is gericht op de aanpak en oplossing van maatschappelijke opgaven.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
57/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
56/101
5.9 Sturingsfilo sofie: (be)sturen en uitvoering
Een nieuwe koers op toekomst vraagt om een passende sturings-filosofie. De gemeente doet een beroep op de eigen verantwoordelijk-
heid van haar inwoners, ondernemers en instanties. De overheid kan
en wil toekomstige vraagstukken niet alleen oplossen (zie linker-pagina).
Rollen en taken zijn aan het veranderen, in de samenleving en bij deoverheid. Voor de overheid geldt dat een sterkere samenwerking met
andere overheden, instanties, ondernemers en bewoners steeds
belangrijker wordt om doelen te realiseren. Dit vereist een nieuweoverheid, die meer verantwoordelijkheid overlaat aan de samenleving
en mensen aanspreekt op hun eigen kracht. De kracht van Ridderkerk
zit immers in de inwoners van de gemeente. Mensen die elkaar
kennen, ontmoeten en helpen. Een blijvende sociale cohesie en
aandacht voor elkaar, met veel vrijwilligers en verenigingen en een
grote saamhorigheid. Maar ook met een eigen verantwoordelijkheid.
Leefbaarheid wordt niet voor, maar door bewoners gemaakt en vereist
dan ook de inzet vanuit de mensen zelf. Ridderkerk wil deze eigen
kracht benutten en de ruimte geven aan betrokken burgers en
ondernemers. De gemeente treedt meer en meer op als regisseur en
facilitator, gericht op samenwerking, het geven van sturing en vooral
het bieden van ruimte aan derden om zaken op te pakken. Deze
samenwerking vindt al naar gelang het onderwerp in wisselende
coalities plaats. Daarbij is het uitgangspunt minder vanuit beperkingen
te denken en meer vanuit ruimte voor initiatieven (ja, mits in plaats
van nee, tenzij). Positief verleiden, waarbij de samenleving in principe
zelf uitvoert. Kortom, een regisserende overheid en een verant-
woordelijke samenleving.
Veel gemeenten zijn bezig uitvoerende taken op basis van langdurigecontracten op afstand te zetten: een regiegemeente. In plaats van
uitvoerder wordt de gemeente bestuurder op afstand. Het samenspel
tussen regiegemeente en de uitvoerende samenwerkingspartner doeter toe en bepaalt het succes.
Door meer een regisseursrol te gaan vervullen verwacht de gemeenteonder meer een bezuiniging te realiseren. De afspraken worden
neergelegd in een meerjarig contract met een uitvoeringspartner. In de
overeenkomst zijn verschillende aspecten geregeld om tot eenconstructieve samenwerkingsrelatie te komen. Er is een overleg-
structuur opgesteld, er is een rapportagestructuur ontworpen en er
liggen prestatieafspraken. De gemeente wordt opdrachtgever van deuitvoerende samenwerkingspartners.
Wij volstaan nu met deze beschrijving van de veranderende rol van deoverheid en de sturing en uitvoering door partijen, omdat hier vooral de
vraag centraal staat wat de gevolgen zijn en wat we er aan kunnendoen. De vraag hoe de gemeente Ridderkerk de bouwstenen wil
benutten zal de komende maanden moeten worden beantwoord.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
58/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
57/101
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
59/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
58/101
Hoofdstuk 6 Conclusies en aanbevelingen
6.1 Conclusies
Niet bestrijden
De demografische verandering is een feit. Het gaat vooral om deverandering in de samenstelling van de bevolking in Ridderkerk.
Ridderkerk vergrijst; er zijn meer ouderen en mensen worden ouder.
Dit heeft gevolgen voor Ridderkerk. Het bestaande sluit niet meer aanop de vraag van de bevolking anno 2030. Het bestrijden van de
demografische verandering lijkt weinig zinvol, omdat Ridderkerk niet
de enige gemeente is die hiermee te maken heeft. Het is eenlandelijke trend, waar enkele gebieden een uitzondering op vormen.
Gevolgen voornamelijk voor wonen
In Ridderkerk zien we dat de gevolgen van de demografischeverandering vooral betrekking heeft op wonen. De vraag naar
woningen zal veranderen doordat de vraag van
eenpersoonshuishoudens en zorgbehoevenden toeneemt. Gelijktijdigneemt de vraag van meerpersoonshuishoudens met kinderen af.
De gevolgen voor het voorzieningenniveau als geheel zijn beperkt. Hetaanbod is thans verspreid over de gemeente en de afstanden zijn
relatief gering waardoor veranderingen in het aanbod niet tot hele
grote problemen zal leiden. Wel is meer samenwerking en zijncreatieve oplossingen nodig om de bestaande kwaliteiten te
behouden. Met de bouwstenen hebben wij daar een voorzet voor
gedaan.
Amb iti es en kansen
Wij hebben het begeleiden en benutten als ontwikkellijnen uitgewerkt:
Begeleiden = ZILVER. Dit is het reageren op de gevolgenofwel het passen op de winkel;
Benutten = GOUD. Dit is bovenop de reactie van ZILVER het
anticiperen op kansen (GOUD).
Deze ontwikkellijnen zijn vormgegeven door middel van 24bouwstenen. Deze bouwstenen zijn maatregelen die afhankelijk van
velerlei factoren, onder meer de financile/economische situatie,
kunnen worden toegepast.
\
6.2 Aanbevelingen
Samenwerking gemeenten/regio
Afstemming tussen gemeenten is nodig wanneer het draagvlak voor
bijvoorbeeld voorzieningen afneemt. Anders ontstaat er ongewensteconcurrentie en het leegtrekken van gebieden, met als gevolg dat de
kwaliteit van het aanbod hieronder lijdt. Bovenlokale regie voorkomt
dat er onderlinge concurrentie ontstaat.
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
60/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
59/101
Rol van de g emeentelijke overheid
De gemeente Ridderkerk heeft binnen de regio en binnen de eigen
gemeente naar private partijen en inwoners toe een eigenverantwoordelijkheid. Ridderkerk moet heldere en duurzame keuzes
maken en deze uitdragen. Het credo: zeg wat je doet en doe wat je
zegt is van groot belang in complexe samenwerking.
Koppeling van dienstverleningAls de voorzieningen en de leefbaarheid onder druk staan door eenwijziging van de bevolkingssamenstelling, dan kan de oplossing
gevonden worden in het vergroten van de samenwerking tussen
partijen en de samenhang in een gebied. Op die manier kunnenmiddelen efficinter worden ingezet en andere financieringsbronnen
worden aangeboord. Dit kan door in te zetten op een samenwerking
tussen organisaties en het koppelen van dienstverlening. Het zal hiergaan om wisselende coalities: ieder vraagstuk of beleidsveld kent zijn
eigen spelers en belanghouders. Iedere vorm van samenwerking kan
weer een andere uitkomst hebben. Hier geldt geen generiekeblauwdruk, juist het leveren van maatwerk vergroot het draagvlak en
succes.
Betrokkenheid niet overheden bij m aatschappelijk opgaven
Overheden, (maatschappelijke) ondernemers en onderwijsinstellingen
hebben elkaar nodig. De periode van groei op alle vlakken ligt
voorlopig achter ons. De komende decennia zullen in het teken staan
van het kwalitatief op elkaar aansluiten van vraag en aanbod. Het
behoud of het vergroten van de kwaliteit geldt voor vrijwel het hele veld
van woningen, openbare ruimte, onderwijs, voorzieningen et cetera.
Kwaliteit maakt het verschil
De komende decennia zullen in het teken staan van het kwalitatief op
elkaar aansluiten van vraag en aanbod. Het behoud of het vergrotenvan de kwaliteit geldt voor vrijwel het hele veld van woningen,
openbare ruimte, onderwijs, voorzieningen et cetera.
Continuteit in beleid
De demografische veranderingen blijven de komende decennia. Ditbetekent dat de vraag telkens blijft veranderen. Het aanbod moethierop blijven aansluiten. Om een mismatch te kunnen voorkomen is
continue monitoring nodig. Dit vraagt om het regelmatig agenderen en
evalueren.
Doorvertaling in beleid en begroting
Deze rapportage brengt de bouwstenen in beeld: wat kan men doenom een mismatch tussen vraag en aanbod te voorkomen. Het is nu tijd
voor daden en de bevindingen en keuzes van college en raad door te
vertalen in het beleid en de gemeentelijke begroting. De vraag hoe wede gewenste bouwstenen gaan implementeren moet bovenaan de
agenda staan.
6.3 Vervolg
Het te kiezen ambitieniveau is richtinggevend voor de vervolgacties.
Daarom is het wenselijk dat de raad zich uitspreekt over het gewensteambitieniveau: zilver of goud. Afhankelijk van de ambitie van de raad
en de financile mogelijkheden komt het college met een concreet
voorstel om de bouwstenen zoveel mogelijk in onderlinge samenhangop te pakken.
DEDEMOGRAFISCHETOEKOMSTVANRIDDERKERK
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
61/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
60/101
De gemeente Ridderkerk zal in overleg met lokale maatschappelijke
partners en met gebruikmaking van de geformuleerde bouwstenen eenuitvoeringsprogramma opstellen.
DEDEMOGRAFISCHETOEKOMSTVANRIDDERKERK
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
62/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
61/101
In
DEDEMOGRAFISCHETOEKOMSTVANRIDDERKERK
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
63/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
62/101
Bijlage A Reactie Burgers
DEDEMOGRAFISCHETOEKOMSTVANRIDDERKERK
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
64/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
63/101
buchel c/o tekeningenbank 2012
DEDEMOGRAFISCHETOEKOMSTVANRIDDERKERK
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
65/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
64/101
Tijdens een participatieavond op 16 april 2012 is over de inhoud van de nota Grijs, Zilver, Goud gesproken met burgers. Bij di t gesprekwaren 24 inwoners aanwezig, waaronder 5 raadsleden. Daarnaast hebben 4 inwo ners een bijd rage per email geleverd.
VoorafActie ondernemen op de onderdelen die je nu op korte termijn
kunt doen. Niet wachten tot 2030
Kijk niet naar wat je niet kunt, maar naar wat je wel kunt. En watje wel kunt, snel mee beginnen!
Fijn dat het zichtbaar wordt gemaakt nu, en dat er wat wordt
gedaan nu!
Helemaal eens; nu handelen op basis van de kennis van nu
over de toekomst!
Mensen die jonger zijn erbij betrekken (en vergrijzing nietnoemen anders komen ze niet).
Daarom is de uitnodiging voor de bijeenkomst over de notaGrijs, zilver en goud ook breed verspreid. Helaas zien we
weinig jongeren vanavond.
Let op de aandachtspunten voor ouderen: gezondheid preventie
(ook sport), huisvesting (ook in duurdere segment, dan houd je
de rijkere Ridderkerker binnen want die geven hun geld dan uitin Ridderkerk), gezonde voeding / eetservice voor ouderen
(preventie), mobiliteit, daginvulling (als je niets te doen hebt isdat niet goed voor je - ook vrijwilligerswerk aandacht), zorg (voorde kwetsbare groepen) en welbevinden / positieve
leefgemeenschap (borgen!).
Zie hieronder.
TransformatiewoningvoorraadRegionale afspraken
over kwantiteiten en
kwaliteiten
We missen in Ridderkerk jonge gezinnen. Als je kijkt naar de
ontwikkelingen in Ridderkerk, dan zie je dat de demografische
ontwikkelingen aangeven dat het aantal inwoners vooral daalt
door vertrek naar buurgemeenten. Dat zijn vaak jonge gezinnen.
De raad van Ridderkerk heeft in januari 2011 een
Woningbouwstrategie vastgesteld. Daarin is onder andere
vastgelegd, dat een bouwopgave wordt gezien voor
eengezinswoningen, levensloopgeschikte woningen en
DEDEMOGRAFISCHETOEKOMSTVANRIDDERKERK
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
66/102
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
65/101
Dat vertrek komt met name omdat Ridderkerk (blijkbaar?)
onvoldoende bouwt (resp. heeft gebouwd) voor die doelgroep.Door dit vertrek groeien er ook geen kinderen op van die
gezinnen, die zich ook weer zouden kunnen vestigen in
Ridderkerk etc. Hiermee is een eerste aanzet gegeven voor eenneerwaartse spiraal.
duurdere woningtypen in luwe woonmilieus.
De raad heeft benadrukt, dat hij vooral wil inzetten opeengezinswoningen voor startende jonge gezinnen.
In het Werkboek woningbouwstrategie is in beeld gebracht
welke locaties er zijn of komen voor nieuwbouw vanwoningen in Ridderkerk tot ongeveer 2020. Dit Werkboek is
behandeld in de raad van oktober 2011. De raad heeft
dringend verzocht een verschuiving aan te brengen in hetprogramma, namelijk meer eengezinswoningen bouwen en
minder appartementen.
Ridderkerk heeft geen grote bouwlocaties meer. De
komende jaren gaat het vooral om herstructurering en sloop /
nieuwbouw. Er zijn prestatieafspraken gemaakt met deStadsregio en met Woonvisie over de ontwikkeling in de
woningvoorraad tot 2015. Dit is het kader waarbinnen op dit
moment wordt gewerkt aan de uitwerking van deafgesproken woningbouwprogrammas.
Er wordt dus geprobeerd jonge gezinnen aan Ridderkerk tebinden door waar mogelijk voor hen nieuw te bouwen dan
wel door doorstroming woningen voor hen vrij te krijgen.
Dit zal zeker ook door sloop / nieuwbouw gebeuren.
In mei 2012 zijn de bewoners van iets minder dan 200
woningen ten noordoosten van het centrum van Ridderkerkgenformeerd over de voorgenomen sloop van hun woning.
De inzet is om minimaal een zelfde aantal woningen nieuw
terug te bouwen, waarbij de inzet is om daarmee zo goed
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
67/102
66/101
mogelijk aan de door de raad geformuleerde uitgangspunten
recht te doen. Ook rondom de Geerlaan en in een deel vanRijsoord zal de woningvoorraad voor 2020 voor een deel
aangepast worden aan de woonwensen van deze tijd door
sloop en / of renovatie.Variatie in de
woningvoorraad
Variatie in het woningaanbod is nodig. Zorg voor kleine huizen
voor ouderen maar ook voor gescheiden mensen (steeds meer).
Zij hebben meer en kleinere huizen nodig. Zorg gelijktijdig voorgrote huizen (evt met huurtoeslag) voor anderen.
Ik wil graag als oudere een redelijk groot huis en ik wil liever
huren. Net als ik, willen sommige mensen die vermogen hebben
opgebouwd, bijvoorbeeld in een koopwoning, hun kapitaal
omzetten in cash.
Er is een tekort aan woningen die ook voor ouderen geschiktzijn in het duurdere segment. Ik wil graag een 4-
kamerappartement met een balkon waar ik heerlijk kan zitten en
ruim om mijn tuinset heen kan lopen.
Betrek ouderen bij jongerenprojecten. Kijk wat mensen willen ensluit je daarbij aan.
Variatie in de woningvoorraad is voor de gemeente
uitgangspunt. Daarom zijn er de afgelopen jaren veel
portiekwoningen zonder lift gesloopt. Daarvan waren er teveel. Daarvoor zijn appartementen met lift en
eengezinswoningen terug gekomen.In de Woningbouwstrategie is verwoord welke categorie
woningen in Ridderkerk toegevoegd dan wel gesloopt
moeten worden om op termijn voldoende variatie in aanbodvan woningen te krijgen.
Bij het bouwen van woningen denken zowel aan jongeren als
aan ouderen, aan woningen waarin men zijn hele leven kan
blijven zitten zonder te moeten verhuizen, dus aan
levensloopbestendig vanaf het begin, niet al te klein, niet al te
groot; geluiddicht!, voorzieningen in de buurt/wijk,
vrijwilligerskernen (= een niet rele wens?) binnen een wijk,
geen groen opofferen. Dus eigenlijk: gewoon de wijk goedindelen met van alles en nog wat door elkaar, ook met
eengezinswoningen. Als oudere alleenstaande wil ik een
echtpaar te logeren kunnen hebben, dus 2 behoorlijke
Er wordt bij sloop / nieuwbouw in de wijken goed nagedacht
welke woningen er terug gebouwd moeten worden voor een
evenwichtige bevolkingsopbouw in de wijk. Ook wordt
regelmatig gevraagd naar woonwensen. Zo is dat door de
gemeente en Woonvisie in 2009 gedaan, voorafgaand aan
de Woningbouwstrategie (zie voor de resultaten de website
van de gemeente).In de maanden juni en juli 2012 is er een regionaal
onderzoek, waaraan iedereen in Ridderkerk weer mee kan
doen. Ook de resultaten daarvan zullen gepubliceerd
DE DEMOGRAFISCHE TOEKOMSTVANRIDDERKERK
7/17/2019 203.nota.grijs zilver goud.pdf
68/102
67/101
slaapkamers. Voor jongere alleenstaande die kinderen krijgen is
dat ook goed.
Betaalbare appartementen zijn ook nodig.
Als Woonvisie alle ouderen bij elkaar in een f lat concentreert
(Gouden Regenplantsoeners noemen hun flat de Riederborgh
4) dan gebeurt er nooit wat.
worden.
De gemeente moet ook durven loslaten en anderen de kans
geven om zaken te ondernemen. Een voorbeeld is hoe degemeente de welstand tot in detail regelt (zie bouweisen bij Van
Pelt terrein). Waarom in het Zand (mi een van de laatste
bouwlocaties) geen experiment me