Bart VerdicktAdvocaat-vennoot Cazimir

Wetenschappelijk Medewerker UAntwerpen

1

Internationale nalatenschappen en successieplanning – Impact

van de Europese Erfrechtverordening

Inleiding● Jaarlijks 450.000 internationale nalatenschappen (9%-10%

van het totaal)

● 12-14 miljoen mensen in een ander land

● 13% van de huwelijken zijn internationaal

● 123 miljard euro

● Welk erfrecht is er van toepassing?

● Welk schenkings- of successierecht is er van toepassing?

2

STRUCTUUR DEEL 1: CIVIEL RECHT

I. Huwelijksvermogensrecht

II. Erfrecht

A. Wetboek IPR

B. Erfrechtverordening

3

STRUCTUUR DEEL 2: FISCAAL RECHT

I. Algemene principes Belgische schenkings-en

successierechten

II. Aandachtspunten internationale schenkings-en

successierechten

4

DEEL 1: CIVIEL RECHTJan en Dorien zijn gehuwd in Duitsland. Jan is Fransman en

Dorien heeft de Spaanse nationaliteit. Enkele jaren na het

huwelijk verhuizen ze naar België. Ze hebben bankrekeningen

in Duitsland en België en een onroerend goed in Spanje. Jan

overlijdt in België. Quid?

5

DEEL 1: CIVIEL RECHT● Huwelijksvermogensrecht komt voor erfrecht

I. Huwelijksvermogensrecht

II. Erfrecht

● Niet noodzakelijk hetzelfde recht

6

I. Huwelijksvermogensrecht● Geen Europese harmonisatie (voorlopig)

● Belgisch wetboek IPR, maar slechts in werking vanaf 2004

7

I. Huwelijksvermogensrecht● Geen Europese harmonisatie (voorlopig)

● Belgisch wetboek IPR, maar slechts in werking vanaf 2004

8

I. Huwelijksvermogensrecht

● Oud IPR - huwelijk voor 2004 (cascade):○ Gemeenschappelijke nationaliteit bij het huwelijk;○ Eerste gewone verblijfplaats bij het huwelijk;○ Renvoi!

● W. IPR - huwelijk na 2004 (cascade):○ Eerste gewone verblijfplaats na het huwelijk;○ Gemeenschappelijke nationaliteit bij het huwelijk;○ Staat waar huwelijk is gesloten.

9

I. Huwelijksvermogensrecht

● W. IPR: rechtskeuze mogelijk (art. 49 W. IPR)

○ Gewone verblijfplaats na het huwelijk;

○ Gewone verblijfplaats één echtgenoot bij het huwelijk;

○ Nationaliteit één echtgenoot bij het huwelijk.

10

II. Erfrecht● Erfrechtverordening is in werking getreden op 17 augustus

2015!

● Wetboek IPR blijft wel relevant (cf. toepassingsgebied

Erfrechtverordening)

11

A. Wetboek IPR

B. Erfrechtverordening

12

II. Erfrecht

Wetboek IPR● Geen rechtskeuze: opsplitsing

o Roerende goederen: gewone verblijfplaats

o Onroerende goederen: ligging van het goed, maar renvoi

13

Wetboek IPR● Rechtskeuze: 4 mogelijkheden

o Nationaliteit bij de keuze of bij overlijden

o Gewone verblijfplaats bij keuze of bij overlijden

● Beperking door de reserve!

● Bepaling blijft van belang na 17 augustus 2015!

14

Erfrechtverordening (ErfVo)“..het wegnemen van de belemmeringen voor het vrije verkeer van personen die thans moeilijkheden ondervinden om hun rechten te doen gelden in het kader van een erfopvolging met grensoverschrijdende gevolgen..”

15

Erfrechtverordening (ErfVo)● Groenboek Erfrecht en Testamenten van 1 maart 2005

● Goedkeuring op 4 juli 2012

● In werking sinds 16 augustus 2012 - directe werking

● Van toepassing op overlijdens vanaf 17 augustus 2015

16

Erfrechtverordening (ErfVo)● Harmonisatie van de verwijzingsregels m.b.t. een

internationale nalatenschap

● Geen harmonisatie erfrecht!

● Europese Erfrechtverklaring

17

Erfrechtverordening (ErfVo)● Welk recht is van toepassing op de vererving?

● Welk recht is van toepassing op de afwikkeling?

● Hoe komen erfgenamen in het bezit van goederen?

● Welke rechter is bevoegd voor geschillen?

● Is een buitenlands testament geldig? Of moet u een nieuw

testament opmaken?

● En een erfovereenkomst? Wat met een “Valkeniersclausule”?

18

Erfrechtverordening (ErfVo)● Uitvoeringswetten Erfrechtverordening

● Nederland: Wet van 5 november 2014

● België: wordt voorbereid…..

19

Toepassingsgebied ratione personae1. Onderdanen van een EU-lidstaat met gewone verblijfplaats

in EU - Belg woont in Duitsland

2. Onderdanen van een EU-lidstaat met gewone verblijfplaats

buiten EU - Belg woont in Amerika

3. Niet-onderdanen van een EU-lidstaat met gewone

verblijfplaats in EU – Amerikaan woont in België

20

Toepassingsgebied ratione loci● EU, met uitzondering van Verenigd Koninkrijk, Ierland en

Denemarken

○ Belg heeft onroerend goed in Verenigd Koninkrijk

○ Belg heeft bankrekening in Verenigd Koninkrijk

21

Toepassingsgebied ratione temporis● Overlijdens op of na 17 augustus 2015 - onmiddellijke

toepassing, maar wel art. 83 ErfVo

● Validatie van oude, geldige rechtskeuzes (!)

● Validatie van oude, ongeldige rechtskeuzes

● Idem testamenten of erfovereenkomsten

22

ToepassingsgebiedEen Nederbelg woont in Brasschaat. In 2013 heeft hij

rechtskeuze gedaan voor het Nederlandse recht (wettelijke

verdeling). Hij vraagt zich af of hij een nieuw testament moet

opmaken.

23

ToepassingsgebiedEen Griek woont in Frankrijk en kiest voor het Griekse recht in

2013. Hij overlijdt in 2019 in Frankrijk. Wat met de rechtskeuze?

24

Toepassingsgebied ratione materiae● Ruim toepassingsgebied (zie art. 23 ErfVo)

● Aantal zaken zijn uitgesloteno Voorvraag

o Staat en bekwaamheid

o Fiscale zaken

o Zakelijke rechten

o Trust

o Huwelijksvermogens- en relatievermogensrecht

o Schenkingen (althans contractueel statuut)

o Levensverzekeringen

o Inschrijving van onroerende goederen25

Toepassingsgebied ratione materiae● Levensverzekeringen - inbreng/inkorting (art. 188 Wet 4 april

2014)

● Trust/private stichting,… - overdracht valt wel onder

Erfrechtverordening

● Vennootschappen - overdracht (niet voorkoopregeling of

goedkeuringsregeling)

26

Toepassingsgebied ratione materiae● Herroepbaarheid van schenkingen

● Huwelijkscontract - Wet Valkeniers

● Huwelijkscontract - Verblijvings- of keuzebeding

27

Erfrechtverordening (ErfVo)A. Internationale rechtsmacht (bevoegdheid)

B. Toepasselijk recht

C. Europese erfrechtverklaring

28

Bevoegdheid● Vooraf: wie is “rechter”?

o Uitgebreide invulling door de Erfrechtverordening (Overw.

20 ErfVo)

o Belangrijke positie notaris (o.m. Erfrechtverklaring)

● Bevoegdheid raakt openbare orde (art. 15 ErfVo)

29

Bevoegdheid - Hoofdregel● Principe: rechter van de gewone verblijfplaats (art. 4 ErfVo) -

eenheid met toepasselijk recht

● Einde van forumshopping

● Over de hele nalatenschap; wel mogelijkheid tot beperking

van bevoegdheid (art. 12 ErfVo)

30

Bevoegdheid - HoofdregelEen Fransman heeft een appartement aan de Belgische kust,

waar hij regelmatig verblijft. Na zijn pensioen en het overlijden

van zijn vrouw spendeert hij meer en meer tijd aan de

Belgische kust en bouwt er een nieuwe vriendenkring uit en

leert er ook een nieuwe partner kennen. Hij overlijdt in zijn

appartement.

31

Bevoegdheid - HoofdregelEen Belg brengt de helft van zijn tijd door in zijn huis in Gent en

de andere helft in zijn appartement in Amsterdam. De

bevoegdheid van de Belgische of Nederlandse rechter heeft

belangrijke gevolgen. In principe zal de Belgische rechter zijn IPR

moeten toepassen en de Nederlandse rechter zijn IPR. Als het IPR van

elkaar verschilt, kan een erfgenaam er belang bij hebben om de zaak

te laten voorkomen bij de Belgische dan wel de Nederlandse rechter.

32

Bevoegdheid - Hoofdregel● Geen definitie

● Oorspronkelijk voorstel ook geen richtlijnen

● Niet altijd duidelijk

33

Bevoegdheid - Hoofdregel● Overweging 23: alle aspecten die het leven van de erflater

hebben gekenmerkt, in het bijzonder de duur, de

regelmatigheid, de omstandigheden en de redenen

● Overweging 24: complexe zaken

o Elders gaan wonen, maar toch nauwe band met land van

oorsprong

o Afwisselend in verschillende lidstaten

34

Bevoegheid - Subsidiair● Subsidiaire bevoegdheid (art. 10 ErfVo)

o Woonplaats buiten EU

o EU-rechter toch bevoegd

o Over de hele nalatenschap● Goederen in een lidstaat

● Nationaliteit OF vorige gewone verblijfplaats (hiërarchie)

o Over de goederen in die lidstaat

35

Bevoegdheid - SubsidiairEen Belg verhuist naar New York en overlijdt daar. Hij laat een

penthouse in New York, een appartement in Elsene en een

effectenportefeuille bij een Belgische en een Amerikaanse bank

na. Hij heeft 2 kinderen, Tom en Saskia. Ze wonen beiden in

België. Saskia dagvaardt Tom voor de Belgische rechtbank. Gaat

dit?

36

Bevoegdheid - SubsidiairEen Spanjaard woont in België. Hij verhuist naar China, maar

behoudt zijn appartement in Hasselt, dat hij verhuurt. Hij

overlijdt binnen 3 jaar na zijn verhuis. Welke rechter is

bevoegd?

37

Bevoegdheid - SubsidiairEen Duitser woont sinds enige tijd in België. Hij verhuist naar

Canada en overlijdt binnen 4 jaar na zijn verhuis. Hij heeft een

appartement in België en in Berlijn. Quid?

38

Bevoegdheid - Uitzonderingen● Uitzonderingen op de hoofdregel of subsidiaire regel

39

Bevoegdheid - Rechtskeuze● Bevoegdheid (enkel!) in geval van rechtskeuze (art. 5, 7 en 9

ErfVo)

o Geen forumkeuze

o Geen ambtshalve bevoegdheid

o Actie van partijen

40

Bevoegdheid - Rechtskeuze● Bevoegdheid in geval van rechtskeuze (art. 5, 7 en 9 ErfVo)

o Actie door erfgenamen!

▪ Forumovereenkomst (“kan” verklaren?)

▪ Geschikter forum op basis van verzoek waarbij rechter

zich onbevoegd verklaart

▪ Vrijwillige verschijning

41

Bevoegdheid - Noodbevoegdheid● Noodbevoegdheid (art. 11)

o Geen enkele “Europese” rechter is bevoegd

o Rechter van een lidstaat kan zich bevoegd verklaren

o Uitzonderlijk

42

Bevoegdheid - Specifiek● Aanvaarding/verwerping (art. 13 ErfVo)

o Gerechten van de lidstaat van persoon die verklaring wil

afleggen – notaris?

o Quid specifieke procedure voor beperking

aansprakelijkheid?

43

Bevoegdheid - Specifiek● Voorlopige en bewarende maatregelen (art. 19)

● Dringendheid niet vereist

● Elke lidstaat behoudt bevoegdheid (enkel voor materies die

vallen onder ErfVo)

o Wel: verzegeling, beslag, voorschot op nalatenschap?

o Niet: beheer/afwikkeling nalatenschap

44

Toepasselijk recht - Principe● Gewone verblijfplaats bij overlijden als uniforme regel

● Opnieuw: wat is gewone verblijfplaats?

● Gehele nalatenschap - einde opsplitsing!

● Universele toepassing - opletten voor niet-Europees IPR

● Confessio iuris

● Evaluatie

45

Toepasselijk recht - PrincipeEen Belg heeft een buitenverblijf in Spanje en besluit er om zijn

laatste dagen door te brengen. Hij houdt regelmatig contact met

zijn familie in België en zijn bankrekeningen blijven in België.

Welk recht is van toepassing op zijn nalatenschap?

46

Toepasselijk recht - PrincipeEen Belg overlijdt in Brugge. Tot zijn nalatenschap behoort een

appartement in Bali. De Belgische rechter kan zich ook

uitspreken over de vererving van dit appartement omwille van

de universele werking.

47

Toepasselijk recht● Bevestiging van toepasselijk recht

“Ik, Juan Gonzalez, geboren in Barcelona, heb de Spaanse nationaliteit. Sinds 2007 breng ik het grootste deel van mijn leven door in België met vrienden. In 2012 heb ik mij uitgeschreven in Barcelona. Mijn gewone verblijfplaats ligt sindsdien in België en dit wens ik op een duurzame wijze te bestendigen. Bijgevolg is het Belgische recht van toepassing op mijn nalatenschap op grond van artikel 21 van Verordening 650/2012”.

48

Toepasselijk recht - Uitzonderingen

1.Kennelijk nauwere band (escape-clausule)

2.Rechtskeuze

3.Openbare orde

4.Renvoi

5.Uiterste wilsbeschikking

6.Onroerende goederen/ondernemingen

7.Zakelijke rechten

49

Toepasselijk recht - uitzondering 1● Kennelijk nauwere band met een ander land -

“antimisbruikbepaling” in het privaatrecht

● Strikte toepassing

● Geen subsidiair aanknopingspunt

● Niet bij rechtskeuze!

50

Toepasselijk recht - uitzondering 1Een Italiaanse vrouw uit Milaan heeft een appartement aan de Belgische

kust, waar zij af en toe een week verblijft. Tijdens één van haar

verblijven heeft zij een auto-ongeval. Zij kan niet terugkeren en

verblijft in haar appartement tijdens de revalidatie. Zij overlijdt aan

haar verwondingen. Haar gewone verblijfplaats bij het overlijden is

België. Toch lijkt het in deze omstandigheden dat het Italiaanse recht

de erfopvolging moet beheersen, omdat deze situatie kennelijk nauwere

banden vertoont met Italië dan met België.51

Toepasselijk recht - uitzondering 1Een Nederlandse vrouw werkt jaar en dag in Amsterdam. Haar familie en haar hele

vermogen bevinden zich in Nederland. Ze leert een Italiaanse man kennen. Zij krijgt

een mooie aanbieding en wordt gevraagd om een Italiaanse vestiging van het bedrijf

te openen. Het koppel besluit naar Italië te verhuizen. Ze zet haar appartement in

Nederland te koop en ze gaan wonen in het appartement van de man in Milaan.

Slechts enkele weken na de aanvang van haar carrière overlijdt zij in een tragisch

verkeersongeval. Haar gewone verblijfplaats bevindt zich in Italië gelet op de

bedoeling van het koppel om zich in Italië te vestigen. Toch kan hier worden

geargumenteerd dat het Nederlandse recht van toepassing moet zijn gelet op de

kennelijk nauwere band met Nederland.52

Toepasselijk recht – uitzondering 2● Rechtskeuze voor het recht van de nationaliteit

● Dubbele nationaliteit

● Alles of niets

● Wetsontduiking?

53

Toepasselijk recht – uitzondering 2Ik verklaar uitdrukkelijk rechtskeuze te doen voor het erfrecht van

mijn nationaliteit, namelijk het Belgische efrecht, op grond van

artikel 22 van Verordening 650/2012.

54

Toepasselijk recht – uitzondering 3● “Kennelijke onverenigbaarheid” met openbare orde

● Openbare orde van het land van de rechter

● Voorstel Erfrechtverordening (art. 27)

● Onderscheid interne en internationale openbare orde

● Sanctie

55

Toepasselijk recht – uitzondering 3Reserve?

1. Verschil in modaliteiten

2. Verschil in beschermde groep van personen

3. Geen gelijk(w)aardige bescherming

4. Geen bescherming

56

Toepasselijk recht – uitzondering 31. Verschil in modaliteiten

• Verschil in berekeningswijze fictieve massa

• Verschil in omvang van het reservatair erfdeel

• Verschil in verjaringstermijn

• Verschil in aard van de aanspraken57

Toepasselijk recht – uitzondering 32. Verschil in beschermde groep van personen

• Ascendentenreserve

58

Toepasselijk recht – uitzondering 33. Geen gelijk(w)aardige bescherming

• Engelse family provision

• Bescherming in abstracto, maar niet in concreto

59

Toepasselijk recht – uitzondering 34. Geen bescherming

• Bescherming via rechtskeuze

• Discriminatie?

60

Toepasselijk recht – uitzondering 4● Renvoi

● In principe uitgesloten (maar samenlezen met artikel 10)

● Als er wordt verwezen recht van derde staat en:

o Terugverwijzing naar lidstaat;

o Verwijzing naar andere derde staat dat eigen recht toepast.

=> Toepassing renvoi!!

=> Combinatie met artikel 10 ErfVo!!

● Geen renvoi bij rechtskeuze61

Toepasselijk recht – uitzondering 4Een Belg verhuist naar Japan en overlijdt in Japan. Hij heeft een

Belgische bankrekening. De Belgische rechter is bevoegd (zie

hoger), maar welk recht moet hij toepassen?

Zelfde voorbeeld, maar de Belg verhuist naar Thailand.

62

Toepasselijk recht – uitzondering 5● Uiterste wilsbeschikkingen (art. 24)

o Toelaatbaarheid en materiële geldigheid van testamenten

(art. 26)

▪ Handelingsbekwaamheid, specifieke beletselen (cf. art. 909

BW), interpretatie

▪ Herroeping?

o Recht van gewone verblijfplaats bij opmaken van het

testament, tenzij keuze voor nationaliteit63

Toepasselijk recht – uitzondering 5● Erfovereenkomsten één persoon (art. 25)

o Toelaatbaarheid, materiële geldigheid en rechtsgevolgen

door het recht dat van toepassing zou zijn als erflater zou

overlijden bij ondertekening

o Enkel voor betrokken partijen

o Rechtskeuze

64

Toepasselijk recht – uitzondering 5Een Belgisch gehuwd koppel woont in Luxemburg. Er zijn

relationele moeilijkheden en ze hebben gelezen over de Wet

Valkeniers. Quid?

65

Toepasselijk recht – uitzondering 5Vader woont in Duitsland en sluit er een erfovereenkomst met 2

(van de 3) kinderen. Vader verhuist naar België en overlijdt

daar. Quid?

Belgische echtgenoten sluiten in België een Wet Valkeniers en

verhuizen nadien naar Spanje. Quid?

66

Toepasselijk recht – uitzondering 5● Erfovereenkomst meerdere personen (art. 25)

o Toelaatbaarheid volgens alle rechtsstelsels op dat

ogenblik

o Materiële geldigheid en rechtsgevolgen volgens recht

waarmee nauwst verbonden

o Rechtskeuze

67

Toepasselijk recht - uitzondering 6● Bijzondere regels die beperkingen opleggen voor of invloed

hebben op bepaalde bestanddelen

o Onroerende goederen/ondernemingen (art. 30 ErfVo)

o Niet enkel lex fori (ook derde staten)

o Strikt te interpreteren!

● Landbouwbedrijven / Preferentiële bewoning /

Uitonverdeeldheidtreding

o Niet: voorbehouden erfdeel of regels van IPR (Overw. 54)68

Toepasselijk recht - uitzondering 7● Zakelijke rechten (art. 31 ErfVo en Overw. 15))

o Quid toepassing van een recht dat niet gekend is (bijv.

(Nederlands) vruchtgebruik)?

69

Toepasselijk recht - uitzondering 7Belg woont in Kroatië en heeft Kroatisch onroerend goed. Kiest

voor het Belgisch wettelijk erfrecht.

Nederbelg maakt een “vruchtgebruiktestament” op naar

Nederlands recht

70

Toepasselijk recht – uitzondering 71. Is het recht gekend?

• Vruchtgebruik met andere bevoegdheden?

• Bijzonder legaat (zakelijk recht)

• Trust

• Aanspraken in de verdeling

71

Toepasselijk recht – uitzondering 72. Mechanisme van “aanpassing”

1° Mutatie van buitenlandse figuur

2° Equivalente “binnenlandse” figuur

○ Doel van buitenlandse figuur

○ “Rechter” beslist finaal (Overw. 17 ErfVo)

⇨ Rekening mee houden bij de uitwerking van de planning!!72

Toepasselijk recht - toepassingsgebied● Wat wordt er geregeld? (art. 23 ErfVo, vgl. art. 80,1 WIPR en

overw. 42 ErfVo)

● Alle aspecten van de erfopvolging, ook de aansprakelijkheid

van de schulden, de afwikkeling van de nalatenschap en het

beheer

● Niet-limitatieve lijst (art. 23 ErfVo)

73

Toepasselijk recht - toepassingsgebied● Openvallen nalatenschap (tijdstip, gronden, plaats)

● Aanwijzing rechthebbenden en erfdelen

● Bekwaamheid om te erven (niet om te

beschikken/ontvangen, cf. artikel 26; verwekte kinderen?)

● Onterving/onwaardigheid

74

Toepasselijk recht - toepassingsgebied● Overgang en overdracht aan de rechthebbenden

● Bevoegdheden erfgenamen, executeurs,..

● Aansprakelijkheid

● Beschikbaar deel

● Inbreng/inkorting (opletten bij emigratie!)

● Verdeling

75

Toepasselijk recht - vormvereisten● Vormvereisten van uiterste wilsbeschikkingen (art. 27 ErfVo)

o Vijf mogelijkheden

o Verdrag Den Haag 1961 (art. 75 ErfVo)

● Verklaring tot aanvaarding of verwerping

o Toepasselijk recht OF recht van de gewone verblijfplaats

van persoon die verklaring aflegt

76

Europese erfrechtverklaring● Wat is de Europese Erfrechtverklaring?

● De erfrechtverklaring is bestemd voor erfgenamen, recht- streeks tot de nalatenschap gerechtigde legatarissen en voor executeurs-testamentair of beheerders van de nalatenschap, die zich in een andere lidstaat dienen te beroepen op hun hoeda- nigheid of de daaraan verbonden rechten en/of bevoegdheden dienen aan te tonen

77

Europese erfrechtverklaring“Een snelle, soepele en efficie ̈nte behandeling van een erf-opvolging met grensoverschrijdende gevolgen in de Unie impliceert dat de erfgenamen, de legatarissen, de execu-teurs-testamentair en de beheerders van de nalatenschap eenvoudig hun rechtspositie en/of rechten en bevoegdhe-den moeten kunnen aantonen in een andere lidstaat, bij-voorbeeld een lidstaat waar zich goederen van de nala-tenschap bevinden. Om dit te verwezenlijken, moet bij deze verordening worden voorzien in de instelling van een eenvormige verklaring, de Europese erfrechtverkla-ring (hierna „de erfrechtverklaring”), die wordt afgegeven om in een andere lidstaat te worden gebruikt. Ten einde het subsidiariteitsbeginsel te eerbiedigen, mag de erfrecht-verklaring niet in de plaats treden van interne documen-ten met gelijkaardige strekking in de lidstaten.”

“...In het bijzonder dient de op grond van deze verordening afgegeven Europese erfrechtverklaring een geldig document te vormen voor de inschrijving van de goederen van de nalatenschap in het register van een lidstaat...” 78

Europese erfrechtverklaringDe heer X heeft de Belgische nationaliteit en woont in België samen met

zijn twee kinderen. Hij heeft een aanzienlijke bankrekening in Duitsland.

De heer X overlijdt en de kinderen willen het geld overbrengen naar België.

79

Europese erfrechtverklaringNotaris X uit Luxemburg wordt geraadpleegd voor een verkoop van een

appartement in Luxemburg. De heer Y, een Duitse onderdaan, is overleden

en laat 2 kinderen en een echtgenote na. Zijn 2 kinderen willen het

appartement verkopen.

80

Europese erfrechtverklaring● Verschillende regeling in Europa, zowel qua gevolgen als

qua auteur

● Geen zekerheid

● België: erfrechtverklaring (beperkt en geen internationaal

karakter)

● Frankrijk: acte de notoriéte (art. 730-1 Cc, notaris)

● Duitsland: Erbschein (§ 2353 ff BGB, rechtbank)

81

Europese erfrechtverklaring● 1 document dat in de hele EU werkt

● Grensoverschrijdende nalatenschappen

● Vervangt de interne instrumenten niet - “optioneel

instrument” (art. 62 ErfVo)

● Hopelijk wel unificatie

82

Europese erfrechtverklaring1. Voor wie? (art. 63 ErfVo)

● Erfgenamen, legatarissen, beheerders,... die hun rechten

willen uitoefenen in een andere lidstaat

o Hoedanigheid en aandeel in de nalatenschap

o Toebedeling van een nalatenschapsgoed

o Bevoegdheden van de beheerder

83

Europese erfrechtverklaring2. Bevoegde instantie (art. 64 ErfVo)

● Bevoegde lidstaat op grond van art. 4 (hoofdregel), art. 7

(rechtskeuze), art. 10 (subsidiaire regel) of art. 11

(noodbevoegdheid)

● Gerecht

● Elke autoriteit die op grond van nationaal recht bevoegd is

84

Europese erfrechtverklaring3. De aanvraag (art. 65 ErfVo)

● Op verzoek van erfgenamen, testamentuitvoerder, legatarissen

(die rechtstreeks tot de nalatenschap komen), beheerder,...

● Lidstaat waarvan de gerechten bevoegd zijn

● Te bepalen door elke lidstaat (voor 16/11/2014); België heeft

niets gedaan => notariaat?

● Opletten voor “dubbele” bewijsinstrumenten => Centraal

register voor Erfrechtverklaringen85

Europese erfrechtverklaring● Inhoud van de aanvraag - Bijlage 4 - Formulier IV -

Uitvoeringsverordening (optioneel?) - digitaal?

o Gegevens erflater

o Gegevens aanvrager

o Gegevens echtgenoot/partner

o Gegevens andere mogelijke rechthebbenden

o Elementen waarop men zich beroept

o Vermelding huwelijkscontract 86

Europese erfrechtverklaring4. De behandeling (art. 66 ErfVo)

● Bevoegdheidscheck (grensoverschrijdend karakter +

bevoegdheid)

● Verificatieprocedure!

● Onderzoek van de gegevens

● Verklaringen onder ede

● Alle rechthebbenden op de hoogte brengen

87

Europese erfrechtverklaring5. De afgifte (art. 67 ErfVo)

● Afgifte van de erfrechtverklaring - Bijlage 5 - Formulier V

● Weigering mogelijk

● Inhoud van de erfrechtverklaring (art. 68)

● Autoriteit van de afgifte

● Referentienummer dossier

● Datum

● Gegevens aanvrager, erflater, rechthebbenden

● Toepasselijk recht

● Omvang erfdeel 88

Europese erfrechtverklaring6. Rechtsgevolgen (art. 69)

● Slotstuk van de Erfrechtverordening - Europees bewijsinstrument

● Geen verdere procedure (art. 69, 1 ErfVo) - wel geen zelfstandige

executoriale titel

● Bewijs van “rechten” (met betrekking tot erfrecht) => wettelijk

vermoeden van juistheid (lid 2); omkering bewijslast

● Verbijzondering vermoeden voor derden (lid 3 en lid 4)

● Inschrijving van goederen (lid 5)89

Europese erfrechtverklaring7. Afschrift (art. 70 ErfVo)

● Originele erfrechtverklaring wordt niet afgegeven

● Afschrift dat zes maanden geldig is, uitzonderlijk langere

termijn

● Termijn verstreken: verlening of nieuw afschrift

90

Europese erfrechtverklaring8. Correctie, wijziging of intrekking (art. 71 ErfVo)

● “Kennelijke verschrijvingen”: correctie

● Wijziging of intrekking als strijdigheid met werkelijkheid

● Informatieplicht aan afschrifthouders

91

Europese erfrechtverklaring9. Rechtsmiddelen (art. 72 ErfVo)

● Bezwaarprocedure voor aanvragers of personen met een

rechtmatig belang

● Bij een gerechtelijke autoriteit

● Correctie, wijziging of intrekking

92

Impact op Belgische recht● Geen bevoegdheidsgrond meer voor Belgisch onroerend

goed

● Toepassing eenheidsstelsel (ook bijv. voor samenstelling

kavels)

● Afdwingbare rechtskeuze

● Belgische erfrechtverklaring blijft bestaan

● Nieuw Europees en grensoverschrijdend bewijsinstrument

93

DEEL 2: FISCAAL RECHT● Fiscale autonomie

● Overzicht aanknopingsfactoren

● Geen uniformiteit

● Risico op dubbele belasting

94

INLEIDING

BELGISCH SUCCESSIE- EN SCHENKINGSRECHT

95

België - Successierechten1. Rijksinwonerschap erflater (Gewest)

2. Tweede aanknopingsfactor: ligging onroerend goed

=> Arrest Eckelkamp!

96

België - Successierechten

Belastbare grondslag: wereldwijd vermogen

• Hoe dubbele belasting vermijden?

• Dubbelbelastingverdragen (DBV)

• Interne verrekeningsregels

97

België - Successierechten● DVB België-Frankrijk d.d. 20 januari 1959

● Domicilie bij overlijden

98

België - Successierechten● Onroerende goederen - ligging

● Handelszaken - inschrijving

● Schepen, boten, luchtvaartuigen - inschrijving

● Lichamelijke roerende goederen - ligging

● Andere roerende goederen - domicilie erflater

99

België - Successierechten

Belastingkrediet en progressievoorbehoud (art. 10)

100

België - SuccessierechtenInternrechtelijke verrekening (1923)

○ Belastingkrediet (art. 17 W.Succ. - art. 2.7.5.0.4 VCF)

○ Onderscheid successierechten of boedelbelasting

irrelevant

101

België - Successierechten1. Geen verrekening van het surplus

Voorbeeld: Onroerend goed in België (500,000 EUR), bankrekening in België (350,000 EUR), onroerend goed in Spanje (400,000 EUR), Vlaams Gewest, 1 erfgenaam

Berekening1) Verschuldigde rechten in België: 195.000 EUR + 46,500 EUR2) Belasting in België m.b.t. Spaans onroerend goed (86,666 EUR = maximale vermindering)3) Verrekening

Bijv. Spanje heft 10% successierechten: in totaal 241,500 EURBijv. Spanje heft 25% successierechten: in totaal 254,834 EUR

102

België - Successierechten2. Verrekening is beperkt tot onroerende goederen

• Kwalificatie volgens het land van de ligging

• Fictiebepalingen?

• Beslissing 20 maart 2008

• Roerende goederen? Onderscheid boedelbelasting en

verkrijgingsbelasting

• VLABEL?103

België - Successierechten3.Verrekening geschiedt per erfgenaam

Voorbeeld: Nederlandse OBV (alles naar LLE onder last om 99%

uit te betalen aan kinderen

● Nederland: erfenis voor LLE

● België: erfenis voor kinderen

104

België - Successierechten4. Verrekening beperkt tot “successierechten”

● Successierecht als boedelbelasting of als

verkrijgingsbelasting

● Meerwaardebelasting naar aanleiding van overlijden?

105

België - Schenkingsrechten● Registratierecht

● Belgische onroerende goederen

● Buitenlandse onroerende goederen

● Roerende goederen

106

België - Schenkingsrecht● Wel risico op dubbele heffing

● Belgisch onroerend goed

● Roerend goed via een Belgische notaris

● Roerend goed dat ter registratie wordt aangeboden (post factum

heffing)

● Geen risico op dubbele heffing

● Schenking buitenlands onroerend goed

● Schenking roerend goed zonder registratie107

België - Schenkingsrecht● Localisatiecriterium (Circulaire 20 oktober 2005)

● Wet○ Schenking door een “Belg○ Schenking door een niet-Belg van een onroerend goed

● Circulaire vult aan

● Overgenomen in VCF

108

België - Schenkingsrecht● Verrekeningsregels?

● Dubbelbelastingverdragen?

● Aangewezen op andere landen!

● Belang van pre-emigratieplanning bij verhuis, maar ook

anticiperen op buitenlandse regels!

109

CASUSSEN

AANDACHTSPUNTEN BIJ INTERNATIONALE

SCHENKINGS- EN SUCCESSIERECHTEN

110

Inleiding● Geen harmonisatie

● Niet alle landen belasten op dezelfde manier

○ Zowel aanknopingsfactor als soort belasting

● Persoonlijke aanknopingsfactoren

○ Nationaliteit erflater/erfgenaam, woonplaats

erflater/erfgenaam, vorige woonplaats

● Zakelijke aanknopingsfactoren111

1. Waar woont de erflater?● Aanknopingsfactor in vele landen

● België: rijksinwonerschap (VLABEL)

● Verenigd Koninkrijk: (deemed) domicile

● Duitsland: rijksinwonerschap - mogelijkheid om er te

verblijven

● Frankrijk (Administrative Supreme Court, 17 juni 2015)

112

2. Waar woont de schenker?● België (en meeste andere landen): rijksinwonerschap

● Nederland: principe van “extended domicile” op basis van

inwonerschap - fiscale dwaling

113

3. Nationaliteit als big brother● Het principe van de “extended tax liability” op basis van

nationaliteit

o Nederland (10 jaar)

o Amerika (onbeperkt)

o Duitsland (5 jaar)

114

4. Waar hebt u onroerend goed?● België: Wereldwijd vermogen

● Meeste landen belasten op basis van “onroerend”

situscriterium

o Uitzondering: Nederland

115

5. Hebt u vastgoed via vennootschap?● België: enkel onroerende goederen

● Toenemend belang situscriterium

● Vastgoed wordt nog steeds gekocht via vennootschap

● Lokale vastgoedvennootschappen: Spanje, Frankrijk,

Duitsland

● Buitenlandse vastgoedvennootschappen: Frankrijk en

Spanje (antimisbruikbepaling)116

6. Bent u een investeerder?● België: enkel onroerende goederen

● Toenemend belang situscriterium

● Frankrijk

● Amerika

● Spanje

117

7. Werkt elke techniek op dezelfde manier?

● Gesplitste aankoop

● Onder bepaalde voorwaarden interessant in België

● Gelijkaardige voorwaarden in Frankrijk

● Opletten in Spanje en Zuid Afrika

118

8. Hoe kan ik de vrijstellingen optimaal gebruiken?

● Belgische recht: geen (of zeer beperkte) abattementen /

belastbare grondslag = volle eigendom

119

8. Hoe kan ik de vrijstellingen optimaal gebruiken?

● Vele andere anderen hebben wel abattementen en soms andere grondslag:

o Werkt (meestal) niet bij testamenten

o Frankrijk:

• Echtgenoot / PACS: onbeperkt in successierechten / 80,734 EUR in

schenkingsrechten

• Kinderen: 100.000 EUR

o Italië: 1.000.000 EUR (blote eigendom)

o Spanje (afhankelijk van regio)

o Duitsland: 400.000 EUR per kind (blote eigendom) (unlimited tax liability)

120

9. Schenking met voorbehoud van vruchtgebruik

● België: veel gebruikte techniek van successieplanning

o Behoud van controle en inkomsten

o Fiscale planning

● Techniek werkt niet overal hetzelfde

o Nederland

o Amerika

121

10. Plannen over de generaties heen● België: schenking de residuo is een populaire techniek om

over de generaties heen te planning

● Opletten bij een verhuis naar Nederland!

● Deze techniek werkt niet in Amerika

122

11. Kinderen in het buitenland● Successie- en schenkingsrechten als verkrijgingsbelasting

● België: woonplaats verkrijgier irrelevant

● Frankrijk, Duitsland en Spanje: wel relevant

● Frankrijk: verhouding met dubbelbelastingverdrag?

123

12. Belastingen op verschillende niveaus

● België: indirecte belastingen geregionaliseerd

● Rekening houden met het localisatiecriterium

● Verenigde Staten: onderscheid federal tax en state tax

124

13. Oppassen voor andere belastingen!

● Canada / Zuid-Afrika: meerwaardebelasting bij overlijden

● Spanje: meerwaardebelasting bij schenking

● Rusland/Oekraïne: inkomstenbelasting

125

14. Europa, help?● Tussenkomst van Europa zeer beperkt ● Wel een OESO-Modelverdrag (1966 en 1982)● Impact beperkt - slechts 33 Verdragen (potentieel 351)● Recommendation 2011 “regarding relief for double taxation

of inheritances”● Voorlopig afwachten● Europa overweegt “hard law” zoals bij de

Erfrechtverordening126

14. Europa, help?● OESEO Modelverdrag● Uitgangspunt = woonplaats erflater/schenker● Bevoegdheidsverdeling:

1. Ligging onroerend goed

2. Permanent establishment / fixed base

3. Andere goederen

● Belastingkrediet of -vermindering

127

14. Europa, help?● Europees Hof van Justitie wel actief geworden sinds 2003

● In totaal 13 uitspraken

128

14. Europa, help?● Schending

○ Indien een bepaald gunstregime niet wordt verleend wanneer er werknemers in een andere lidstaat zijn (Geurts/Vogten)

○ Andere waarderingsmethodes die minder gunstig zijn voor buitenlandse goederen (Jager)

○ Bepaalde lasten zijn niet aftrekbaar in het recht van overgang, maar wel in de successierechten (Barbier, Eckelkamp, Arens-Sikken)

○ Hogere vrijstellingen bij schenkingsrechten (Mattner)○ Gunstigere regimes (Missionswerk Werner Heukelbach)○ Verschil in verjaringstermijn voor de schatting (Halley)○ Hogere vrijstellingen voor residenten (Welte)○ Onderscheid tussen residenten en niet-residenten (EC v Spanje, EC v Germany)○ Gunstregime beperkt tot goederen van één lidstaat (Q) 129

14. Europa, help?● Geen schending

○ Tienjaarstermijn (Hilten-van Der Heijden)• „….particularly if the legislation in question allowed

relief for inheritance taxes levied by other States”○ Geen verplichting tot verrekening (Block)

130

VRAGEN?

131

Mr. Bart Verdickt

Cazimir AdvocatenVijfhoekstraat 40C

1800 Vilvoorde

T. +32 (0)2 255 87 00F. +32 (0)2 255 87 05

E. bart.verdickt@cazimir.behttp://www.linkedin.com/in/bartverdicktTwitter: @Cazimir_Adv - @BartVerdickt

www.cazimir.be

Antwerpen - Brussel - Kortrijk132