Transitie van de gebouwde omgeving:uitdaging van de eeuw

Jan Rotmans, Urgenda Regiotour 22 september 2011

twitter.com/janrotmans

Gebouwde Omgeving

gebouwde omgeving verantwoordelijk voor 40% energiegebruik

50-80% CO2-reductie is noodzakelijk de komende decennia

vereist een transitie van de gebouwde omgeving

Transitiefundamentele verandering van structuur, cultuuren werkwijzen op systeemniveau

structuur: institutionele opbouw, economischestructuur, fysieke structuur

cultuur: gedeelde beelden, waarden,paradigma’s en perspectief

werkwijzen: routines, regels, gedrag

fundamentele omslag in denken, organiseren, handelen

we bouwen wel goed, maar 

we bouwen niet de goede dingen

Transitie Bouwsector

Transitie van de bouwsector is noodzakelijk

van naar

aanbod vraag

product dienst

economisch maatschappelijk

20 jaar

DoorontwikkelingsfaseVoorontwikkelingsfase20 jaar

In welke fase van de transitie zit de bouw?

”Wijdverspreide toepassing van

het nieuwe paradigma

Kante

lpunt

Strijd tussen het oude en nieuwe paradigma

Regieraad Bouw

PSIBouw

Tijd

Opbo

uw va

n duu

rzame

same

nlevin

gl

Bouw zit hier

Consolidatie

Waar staat de bouw nu?

bouw is volop aan het vernieuwen

veel innovatie op projectniveau

toch blijft innovatie achter bij andere sectoren

vernieuwing nog te kleinschalig met weinig partijen

3 op 5 bouwbedrijven zullen sneuvelen

bedrijven die met “oude technologie” bezig zijn

en onvoldoende investeren in duurzame innovatie

zullen niet overleven

Transitie is Slagveld

Duurzaamheid komt in het DNA

van de bouw en wordt de motor

Visionaire Opgave Bouw

bouw dienstbaar aan de samenleving

richt zich op ruimtelijke omgeving i.p.v. gebouwde object

eindgebruiker kan zelf product samenstellen

duurzaam in termen van energie- en materiaalgebruik

flexibel, ontwerpend bouwen is standaard

stimuleer innovatieruimte voor koplopers

doorontwikkelen van vernieuwingsbeweging

focus op kansrijke niches klimaatadaptief bouwen (op water)duurzaam bouwen (gebiedsontwikkeling)

bouw iconen: duurzame voetbalstadions, drijvende wijken

verduurzaam gebouwde omgeving (bestaande voorraad)

Transitieagenda voor de Bouw

stimuleer innovatieruimte voor koplopers

doorontwikkelen van vernieuwingsbeweging

focus op kansrijke niches klimaatadaptief bouwen (op water)duurzaam bouwen (gebiedsontwikkeling)

bouw iconen: duurzame voetbalstadions, drijvende wijken

verduurzaam gebouwde omgeving (bestaande voorraad)

Transitieagenda voor de Bouw

Revolutie

andere gebouwenmulti-functioneel, organisch, waarden leverend

andere gebouwde omgevingsynthese mens, gebouw en omgeving

ander bouwprocesvraaggestuurd, dienstbaar aan samenleving

Gebouwde Omgeving in 2036

Dutch Research Institute For Transitions

Dutch Research Institute For Transitions

Floating City

water recreation

ecology:wetlands

technology: floating foundation

energy: decentralheat/cold storage

mobility: floatinghighway, water taxi

living / working units

Doorbraakplan

gebouwde omgeving energieneutraal in 2026

alle bestaande woningen, kantoren, scholen energieneutraal

inspiratie

transitie van kolen naar gas van 1955 tot 1965vrijwel gehele Nederlandse woningvoorraad

werd voorzien van gasaansluiting voor ruimteverwarming en koken

Urgentie

over 20 jaar is elk huis met een gasaansluiting

een groot risico voor een woningcorporatie

Gebouwde omgevingenergieneutraal door:

1. gebouwschil zo energiezuinig mogelijkgoed isoleren en zuinige installaties

2. duurzame energie opwekkenzonne-PV, zonneboilers, wind, omgevingswarmte

3. oppervlakte ontwikkelingenergie, water, fijn stof/NOx

Kosten / Batentotale kosten tot 2020

140 miljard Euro [73 miljard energiebesparing][67 miljard duurzame energie]

totale baten tot 2020

terugverdientijd, vermeden CO2-uitstootwerkgelegenheid (40.-50.000 banen per jaar)waardestijging vastgoed

> 140 miljard

Kosten / Baten

• investering voor woningbezitter: 20.000 Euroterugverdientijd is 10 jaar 6 jaar bij WOZ-waarde korting

• investering voor woningcorporaties: 15.000 Euroterugverdientijd is 12 jaar < 10 jaar bij WOZ- korting

• eigenaars van bedrijfspanden:terugverdientijd is 10 jaar 6 jaar bij 1/3 overheidssteun

• energiebedrijven:terugverdientijd is 10 jaar bij 3000 Euro per MW windenergie

Verduurzaming = Waardencreatie

het verduurzamen van de woningvoorraad is gunstig voor:

- economie [werkgelegenheid]

- bouwsector

- waarde van vastgoed

- milieu

- samenleving

- burgers en woningcorporaties

Dus……

technisch kan het in 15 jaar

financieel is het haalbaar

maatschappelijk is het voordelig

hoe krijgen we het georganiseerd?

Transitie Aanpak

• beginnen met koplopergemeentes

• slimme strategie van verleiding, beloning, verplichting en voorlichting

• bepalende partijen mobiliseren: gemeentes, corporaties, energiebedrijven, investeerders

• drie sporen: energiebesparing, duurzame energie enoppervlakte ontwikkeling

• in elke gemeente coalitie met investeerder

Pilots

met koplopers starten in 10 gemeenten

[corporaties, energiebedrijven, gemeenten, investeerder]

wie meedoet wordt beloond

daarna landelijk opschalen vanaf 2015

Roadshow

tour d’horizon langs 100 woningcorporaties

verduurzaming van woningvoorraad topprioriteit

energiesprong van SEV

Rol van Overheid

faciliteren

1. stel kaders voor duurzame ontwikkeling

2. juridische belemmeringen wegnemen

3. netwerkvorming stimuleren

4. slimme financiële constructies ontwikkelen

Faciliterende Overheid

agenderen

stimuleren

verbinden

schakelen

organisch ontwikkelen

Rol van Bedrijven

- pro-actieve houding in verduurzaming

- ruimte creëren voor duurzame innovatie

- nieuwe business-modellen ontwikkelen

- co-createur met overheid

gebouwde omgeving zal metamorfose ondergaan

bouwtransitie gaat het speelveld onomkeerbaar veranderen

mega-transitieproject: verduurzaming gebouwde omgeving

vraagt andere rol van overheid en bouwbedrijven

Conclusies