150 cm lang, 14 jaar jong en 81 kilo. Hoezo ziek?Steeds jonger, steeds zwaarder – o v e r g e w i ch tbij kinderen neemt toe. Veel tieners zien hetprobleem niet. In de praktijk van dokter HansBudde. „Je zou kunnen gaan fietsen.”

Wat heb je geleerd bijde diëtiste, vraagt dedokter. Ben ik vergeten,zegt het meisje

Door onze redacteurSheila Kamerman

Amsterdam. Het is een nare bood-schap die ik moet brengen, zegt dok-ter Hans Budde tegen het 18-jarigemeisje tegenover hem. Zij zal ook in-suline moeten gaan spuiten, net alshaar zusje van 14, vertelt hij haar. Hijkijkt zo serieus mogelijk.„Nee hoor, spuiten doe ik niet”, zegthet meisje beslist.„Ja, dat is rot om te horen, hè”, zegtde dokter. „Dames, we hebben echteen probleem.”

Dokter Budde oogt vriendelijk. Endat is hij ook. Maar hij is ook duide-lijk. Tegen de kinderen en tegen hunouders. Want overgewicht bij kinde-ren aanpakken is al zo lastig. Als dekinderen en de ouders niet door-drongen zijn van de ernst, is er geenbeginnen aan.

Het 18-jarige meisje weegt 95 kilo,bij een lengte van 154 centimeter.Haar zusje weegt 81 kilo. Zij is 1 me-ter 50 lang. Beiden hebben langezwarte haren en rinkelende sieraden.Ze hebben klinkende namen, als dezomerzon. Het zijn mooie meisjes.Ze hebben geen enkel ziektebesef, zalde dokter later zeggen.

Dokter Budde is kinderarts in hetSlotervaartziekenhuis in Amster-dam. Veel van zijn patiënten zijnobees, ze hebben extreem overge-w i ch t .

De moeder van de meisjes en haarvriend zijn er ook. „Is er geen tabletjedat kan helpen, dokter”, vraagt moe-der. „Dat stadium zijn we helaasv o o r b ij ”, zegt Budde. „Vertelt u eens,wat doet u om het gewicht van dedochters naar beneden te krijgen?”Moeder wil wat gaan zeggen, ze stokten begint dan te snikken. De meisjeskijken haar verschikt aan. „Je hoeftniet te huilen, mam”, zegt de jongste.„Ik snap het wel”, zegt Budde. „Ikheb gewoon slecht nieuws. Ik zeg:Het gaat zo niet goed.”„Ik ga niet aan de insuline”, zegt hetoudste meisje opnieuw.Rot hè, zegt de dokter.„Wat kan er gebeuren als je geen in-suline spuit als dat wel nodig is”,

vraagt hij het jongste meisje.Ze denkt even na. „Je kunt een hyperk r ij g e n ”, zegt ze dan.„Ja”, zegt Budde. „En je kunt ookveel problemen krijgen als je ouderwordt. Dat willen we voorkomen.”Jullie worden te zwaar, zegt hij. Dat isniet jullie schuld. Maar ik wil graagweten wat jullie kunnen doen omniet zwaarder te worden.„Sporten”, oppert het oudste zusje.„Goed plan”, vindt de dokter.„Kunt u wat voor me regelen, dok-ter?”Nee, zegt de dokter. „Dat moet je zelfdoen. Jij weet zelf veel beter wat jeleuk vindt.”Hoe ga jij naar school, vraagt hij aanhet jongste meisje. Ze gaat meestalmet de metro. „Je zou kunnen gaanfietsen. Dat hou je ook makkelijkervol dan twee keer in de week sport.”Ze knikt weinig enthousiast.

Ik heb een voorstel, zegt hij. „Julliemaken een plan. Jullie bedenken sa-men hoe jullie anders kunnen gaaneten en meer bewegen. Dan komenjullie bij mij terug en bespreken wehet plan.” Hij kijkt de meisjes, hunmoeder en haar vriend om beurtenaan. Ze zwijgen. „Hoe lang hebbenjullie nodig om een plan te maken?”

„Een maand?”, stelt het jongstemeisje voor. „Nee, dat duurt te lang”,zegt de dokter. „We moeten snel aande slag. Laten we zeggen, we makeneen afspraak over twee weken. Strengben ik, hè”, voegt hij er nog aan toe enhij lacht.

Deze meisjes hebben ouderdoms-diabetes, zegt hij als ze zijn vertrok-

ken. Hij ziet het steeds vaker, bijsteeds jongere kinderen. 15 procentvan de kinderen is te dik. Het geeft li-chamelijke klachten, maar ook psy-chosociale problemen: ze worden va-ker gepest.

Het is heel belangrijk om het over-gewicht aan te pakken, maar erg las-tig. En hij begrijpt het goed. Er is zo-veel verleiding en de porties wordensteeds groter. Dat kinderen dik wor-den, is niet gek. Ze moeten dus hunbest doen om slank te blijven.

Voordat ze dat doen, moet Buddehen overtuigen dat ze een probleemhebben. Vooral bij tieners is datmoeilijk, zegt hij. „Die hebben nogaleen kortetermijnvisie. Het lukt so-wieso alleen als het hele gezin mee-doet.”

Doet het hele gezin mee, dan heefthet Slotervaartziekenhuis een teambeschikbaar om het overgewicht aante pakken. Dokter Budde zit daarinals kinderarts. Er is een diëtiste, eenpsycholoog, een gezinstherapeut eneen nurse practitioner, een verpleeg-kundige die zich gespecialiseerdheeft in kinderen met overgewicht.Gezinnen kunnen individueel hulpkrijgen of in een groep, zodat zesteun hebben aan elkaar.

Er zijn ook huisbezoeken moge-lijk. De mensen die de thuisbezoekenafleggen, draaien een dag met een ge-zin mee waarvan ten minste een kinden een volwassene zwaar overge-wicht moeten hebben. Ze kijken meein de keuken en adviseren hoe het ge-zonder kan.

Niet iedereen wil dat. Vooral Ma-

rokkaanse en Turkse gezinnen wij-zen het af. Jammer, vindt Budde,want bij allochtone kinderen komtovergewicht vaker voor.

Er komt een meisje van 10 binnen.Ze heeft een bruine huid, haar kroes-haar in een staart. Als je niet zou we-ten dat ze tien jaar is, zou je haar 15schatten. Ze weegt 100 kilo, bij eenlengte van 160 centimeter. Ze komtmaandelijks twee tot drie kilo aan.Haar moeder is ook fors en heeftblond haar. Het meisje kijkt erg boos.Budde: „Hoi, hoe gaat het?”Het meisje kijkt stuurs voor zich uiten zegt niets.„Niet zo goed”, zegt haar moeder. Ikmoet streng zijn voor haar, maar datvind ik lastig. Ik voel me heel schul-dig over wat er is gebeurd.

De dokter knikt begrijpend. Dedochter is een jaar eerder seksueelmisbruikt door een ex-vriend vanhaar moeder. Volgens haar moeder isdat een belangrijke oorzaak van hetovergewicht en de boosheid van haardochter. Maar er zijn meer proble-men, het gezin heeft forse schulden.Budde tegen het meisje: „Als jij jezelfeen cijfer mag geven voor gezondeten, wat geef je?”Meisje: „Een zes.”Budde: „Een voldoende! Mooi. Waar-

Moeder kookt nuverantwoord. Haardochter heeft kort nahet eten weer honger

150 cm lang, 14 jaar jong en 81 kilo. Hoezo ziek?

Overgewicht neemt nog elk jaar toe

Dokter Hans Budde in gesprek met een jonge patiënt in het Slotervaartziekenhuis. Foto Thomas Donker

om geen 3 of een 4?”Meisje, binnensmonds: „Omdat ikveel fruit eet en weinig junkfood.”Budde: „Wat zou je moeten doenvoor een zesenhalf?”Meisje: „Minder junkfood.”Budde vist verder tot het het meisje teveel wordt en ze huilend de spreek-kamer verlaat.„Die eeuwige boosheid”, verzuchthaar moeder. „Zo is ze eigenlijk al-t ij d . ”Budde: „Als u de problemen in hetgezin op een rijtje zet, waar ergensstaat het probleem van haar ge-w i ch t ? ”Moeder: „Bovenaan. Ik heb geleerdgezond te koken. Maar tien minutenna het eten, heeft ze weer honger. Enze belooft klasgenootjes op schoolkoek en snoep. Dat moet ik dan mee-geven. Dat weiger ik, maar als ze danstennis schopt, zwicht ik. Ik begrijphaar ook.”

Het gezin heeft sinds kort hulpvan een sociaal pedagoog. En hetmeisje heeft een mentor op school dieze vertrouwt. Het lijkt Hans Buddeniet handig om nóg iemand in het ge-zin te introduceren. Budde zal de so-ciaal pedagoog en de mentor bellenom te kijken hoe hij hen kan bijstaan.

Er zijn ook successen, antwoordtHans Budde op de vraag of hij er somsniet moedeloos van wordt. Bij onge-veer 40 procent van de kinderenneemt het overgewicht af. Bij 60 pro-cent nemen bij-effecten van het hogegewicht af: ze krijgen een beter zelf-beeld, cholesterol daalt, ze wordenminder ongevoelig voor insuline.

Maar het blijft enorm lastig, omdatde meeste gezinnen kampen metgrote psychosociale problemen. Bud-de heeft een schriftje waarin hij desuccesverhalen opschrijft.

Dan komt een Marokkaans meisjevan acht jaar binnen. Zij was eerderbij dokter Budde en is daarna samenmet haar moeder een paar keer naarde diëtiste geweest. „Wat heb je ge-leerd”, vraagt Budde. „Dat ben ik ver-geten”, zegt het meisje.

En u, vraagt Budde aan de moeder.„Minder cola geven en minder eten”,zegt ze. En dan bezorgd: „Ze is nietveel afgevallen.”

Het meisje gaat op de weegschaalstaan: 55 kilo. „Maar ze is ook nietaangekomen”, zegt de dokter vrolijk.„Zorg ervoor dat ze niet aankomt, zegaat groeien en het komt vanzelfgoed. Het net als met kauwgom. Zerekken uit en worden vanzelf dun-n e r. ” Het meisje schiet in de lach.

Hij meet haar lengte: 137. „Prima,prima, je bent drie centimeter ge-groeid.” Hij pakt de grafiek erbij enwijst aan: „Kijk, als je drie jaar nietaankomt, dan zit je, floep, in hetgroene gebied.” Het groene gebiedbetekent: gezond gewicht.„Waar ga je naar toe deze zomer?”„Naar Marokko.”„Wat leuk zeg, wat ga je daar doen?”„Nou, daar is een snoepwinkeltje, vo-rig jaar ging ik daar elke dag heen.”Ze lacht guitig.„Als je dat nu maar laat”, roept dedokter quasi verschrikt.„Het winkeltje is nu weg”, zegt dem o e d e r.

NRC 070511 / PB / Bron: TNO

Overgewic ht bij jongeren tot 1 8 jaar in procenten

Nederlands NederlandsMarokkaans MarokkaansTurks Turks

Jongens Meisjes

5,1

9,4

13,3

23,4

32,5

15,8

25,2

7,2

11,914,9

30,231,7

24,5

29,1

1980 1997 2010