1

Wondzorg bij bejaardenDr. Bea MellaertsDienst geriatrie

Imeldaziekenhuis Bonheiden

2

Bejaarden: verschillen/ gelijkenissen, foto verpleging

3

Bejaarden: verschillen/ gelijkenissen: foto bejaarden

4

Frailty

5

6

Wondzorg bij bejaarden

Bejaarden: polypathologieWonden: dikwijls mengeling van verschillende oorzakelijke factoren

ArteriëelVeneusDiabetes mellitus (art. + ven.)‘Scheur’wonden door fragiliteit

huid Decubitus…..

7

Dus: nazicht en behandeling van wonden bij bejaarden: ook multifactoriëel !

Cave: bejaarden hebben minder beschermingsmechanismen sneller ontstaan van complicaties

Daarenboven: wondbehandeling moet gezien worden in de contekst van de conditie van de ‘hele’ patiënt

8

Arteriële ulcera

9

Arteriële ulcera: algemeen

Slagaderpathologie (aorta, beenarteries,..)Vooral onderste ledematenArteriële insufficiëntie ischemie pijnwonden mobiliteitsproblemen amputatieZuurstofgebrek weefselnecrose vooral distale letselsMeestal niet enkel problemen OL, ook coronaropathie, cerebrovasculaire pathologie,…

10

Arteriële ulcera: nazicht

Klinisch!!

Arteriële doppler/duplex: grotere bloedvaten

NMR angio: zo HK wenselijk

Rx arterio: zo HK wenselijk

11

Arteriële ulcera: R/

Preventie!!!

Regelmatige oefening (stappen)

Preventie van complicaties, met name wonden

Trauma vermijden, cfr. slecht genezen, extreme warmte of koude vermijden, goed schoeisel

pedicure

12

Arteriële ulcera: R/

Medicatie: ?? evt. anti-aggregans

evt. stop vasoconstrictoren (betablokkers)

Endovasculaire ingrepen (dilatatie en stenting)

Klassieke vasculair heelkundige ingrepen (bypass)

Necrose droogleggen

Amputatie

13

Veneuze ulcera

14

15

Veneuze ulcera : algemeen

Veneuze insufficiëntieCongenitale klepafwijkingen/ zwakte van de venenwand/vnl. posttrombose beenGeen goede wisselwerking spierpomp en venen retrograde drukstoten capillairen verbreden, kronkelen, lekken oedeem…lipodermatosclerose…bruine pigmentatie door hemosiderine … hyperkeratose…atrofie blanche…stoot… ulcus

16

Veneuze ulcera: preventie

Beweeg veel (lopen, fietsen, zwemmen) en draag daarbij een elastische kous (ook bij warm weer)Dat is de belangrijkste leefregel. Juist op warme dagen is de kous vaak het hardst nodig. Vermijd "spring" sporten Voorkom overgewicht Vermijd knellende kledingstukken als strakke broeken, elastieke banden en dergelijke Zorg voor gemakkelijk schoeisel. Hoge hakken verhinderen een goede pompwerking van de kuitspieren. Leg de benen omhoog bij langdurig zitten. 's Nachts kan ook het voetuiteinde van het bed iets worden verhoogd

17

Veneuze ulcera: nazicht

Veneuze duplex (echo + doppler)

Arteriele pathologie uitsluiten

18

Verschil veneus - arterieel

veneus

Beperkte diepteAfgeronde vormenGele necroseLaag op onderbeen, vooral rond malleoliPijnlijk +/-Pijn ↓ bij hoogstandVeneuze stigmata (pitting, hyperpigmentatie,hyperke-ratose, atrophie blanche)EAI> 0.8

arterieel

Diepgaande necroseGrillige vormenZwarte necroseOnderbeen, scheenbeen, voet, hiel, tenenZéér pijnlijkPijn ↓ bij afhangenArteriele symptomen (koude voeten, trage refill, slechte of afwezige pulsaties)EAI< 0.8

19

Veneuze ulcera: R/

Hoogstand OL (oedeem), inwindelen

Stoten vermijden

HK veneuze insufficientie :varices (oppervlakkig veneus systeem, diep veneus systeem, combinaties)

20

Scheurwonden

Gevoelige huid, weinig elasticiteit

Minste trauma geeft wonden

Bvb. Wegnemen van een kleefverband, schurende bewegingen

R/ randen approximeren, dichtplakken zo mogelijk (evt. met steristrips)

R/ zo approximatie niet mogelijk: vetverband

21

Decubitus

22

23

Decubitus: bestaat dit nog??

Terug van weggeweest?

Nooit weggeweest?

Opnieuw in ‘opmars’?

24

Bezuinigingen in Nederlandse rusthuizen menselijke ramp

In Nederland dwingen bezuinigingen rust- en verzorgingstehuizen ertoe maaltijden en tussendoortjes te beperken. Een verpleeghuis in Oud-Beijerland (Zuid-Holland) kwam zowaar op het idee een 'pyjamadag’ in te voeren. De bewoners, die er al drie dagen op zeven wegens personeelsgebrek onder de dekens blijven, zouden voortaan ook op zondag niet aangekleed worden. De directie was ook van plan de bejaarden nog maar één keer om de drie weken te douchen. Protest alom, maar de bezuinigingen komen er. Van dergelijke wantoestanden blijven we in ons land gepaard. Of zit hier ook een pyjamadag aan te komen?

Bron: Kerk en leven 2004

25

Decubitus: niet geliefd

Waarom haten we decubituswonden?

Bewijs van onze morbiditeit

Bewijs van falen

Bewijs van ‘futiliteit’ om ermee door te gaan

Diagnostisch oninteressant

26

Decubitus: terminologie

Term: decubitus: ‘neerliggen’

Nu eerder « drukulcus »

Dus: druk is nodig in ontstaan, of druk in combinatie met schuifkrachten en wrijving

Meestal thv beenderige ‘ondergrond’

Gaande van niet-wegdrukbare roodheid tot necrose met blootliggende spieren en botten

27

28

29

Decubitus: stadia

4 verschillende stadia

1. Roodheid die niet weggaat of afzwakt

2. Keratinelaag weg, onderliggende dermis

3. Doorheen huid, blootliggen subcutane weefsels (maar geen fascia, spier of bot)

4. blootliggen fascia, spier of bot

1. Lijkt op cellulitis, doch is niet warm, ‘weefselschade’

2. Schaafwonde (meestal propere bodem, doch exsudaat of droge korst mogelijk)

3. Kan proper zijn met rozig granulatieweefsel, of vochtig, of met necrotische basis, kan nabije huid ondermijnen

4. Idem als st. 3; zo bot bloot: cave osteomyelitis

30

31

Decubitus: preventie

Preventie= risicodetectie

Risicodetectie= screening

Norton-schaal

Braden-schaal

32

Decubitus: risicofactoren

Functionaliteit (mobiliteit en activiteit)Bewustzijnsniveau (geestelijke status, mogelijkheid om pijn en ongemak weer te geven)Acute en chronische ziektenVerminderd zuurstofaanbodOvergewicht of extreem ondergewichtAtrofische huidIncontinentie…..

33

Norton-schaal

34

Braden-schaal

35

Decubitus: preventie-principes

Druk-en schuifkrachten verminderenGrootteTijd

Middelen: Drukverlaging: daling van grootte van de druk en de schuifkracht

LichaamshoudingenZwevende hielenDrukreducerende matrassenDrukreducerende kussens

Drukpuntverandering: daling van duur van druk en schuifkrachtWisselhoudingAlternerende systemen

36

Decubitus: principes voor R/

Idem als voor preventie

Necrotisch weefsel verwijderen

Genezend weefsel moet vochtig blijven

Afgesloten ruimten in de wonde vermijden

Pus draineren

Steriliteit= onmogelijk, wonden moeten proper gemaakt worden maar niet steriel

37

Decubitus: principes voor R/

Systemische AB???

Enkel zo cellulitis in omgevende weefsel of sepsis of osteomyelitis

Soms blaassonde

Adekwate voeding (evt. TPN, evt. PEG??)

38

Decubitus: therapie

Welk product?? Welke methode??

Er is niet slechts 1 heiligmakend

Enthousiasme= goed gezien aandacht++

39

behandeling opmerkingen

Drukopheffende matras Goedkope meestal inefficiënt, duurderde tot zeer goed

Dunne occlusieve verbanden (poly-urethaanfilm, bvb. Opsite, Tegaderm)

Bruikbaar voor stadium 2, transparante zijn beter (cfr. Opvolging mogelijk), slechts om de 3 dagen vervangen tenzij vochtcollecties

Hydrocolloid en andere dikkere occlusieve verbanden (Comfeel)

Bruikbaar voor stadium 2 en 3, creëer geen afgesloten ruimte, niet gebruiken voor wonden met veel vochtdrainage of veel necrose

Topische AB Zelden nodig, soms om geur te verdrijven, bvb. Tiberal lokaal

Systemische AB Alleen bij cellulitis rondom, of sepsis, of osteomyelitis

40

Isobetadine, Dakin-oplossingen,… Cave: kan genezend weefsel beschadigen

Nat - tot - droog verbanden Beste verband voor niet-chirugisch debridement, opletten bij genezend weefsel, zo snel mogelijk stoppen

Nat - tot - nat verbanden Beste verband voor diepe stadium 3 en 4 wonden met belangrijke vochtdrainage, moet herhaaldelijk vervangen worden, vul alle openingen, maar prop niet op!!

Chirurgisch debridement (aan bed, in OK) Nodig voor gefixeerd necrotisch weefsel

Chirurgisch herstel Nodig voor stadium 4 wonden als de algemene status van de patiënt het toelaat

41

Ideale verbandmateriaal:

Mag wondheling niet storenOnderhoudt een vochtig wondmilieuLaat uitwisseling van gassen toeIs ondoordringbaar voor micro-organismenIs goed verdraagbaar voor de patiënt (comfort)Kan (genoeg) vocht opnemenHeeft een goede kosten/baten verhouding

42

Ideale verbandmateriaal:

Moet steriliseerbaar zijnMoet ‘vooraf gekende’ verwachtingen hebbenMoet beschikbaar zijn binnen en buiten het ziekenhuisMoet de vooropgestelde (maximale) tijd ter plaatse kunnen blijvenMoet anatomisch congruent zijnMoet….. en ….en ….…Maar……bestaat niet

43

Besluit:

Preventie eerst

Niet elk letsel is te voorkomen

Niet elk letsel is te genezen

Kijk naar en evalueer

Schat de ernst in

Prijs/ kwaliteit/tolerantie

44