Workshop groepswerk in het ziekenhuis, zo start je dat
4 februari 2010
Introductie Trainer
• Sander Muntz
• Sinds 1989 werkzaam in het LUMC.
• Afdelingen: Niertransplantatie, neurologie/revalidatie,
kinderoncologie, detachering kinderrevalidatie.
• Momenteel: staflid verantwoordelijk voor het groepswerk en
maatschappelijk werker binnen het expertiseteam oncologie.
• Groepswerk: ouders kinderen met kanker, ouders overleden
kinderen, PEPP en PEPH training, gespreksgroep mannen
met HIV.
• Docent Hogeschool: o.a. groepswerk.
2
Kennismaken groep
• Welke organisatie?
• Ervaring met groepswerk?
• Plannen voor de toekomst?
• Verwachtingen van workshop?
3
4
Wat is groepswerk nu precies(www.groepsmaatschappelijkwerk.nl)
• Methode is naast systeem gericht werken en individuele
begeleiding een derde basis methode.
• Maakt gebruik van de interactie tussen de groepsleden
onderling en interactie tussen groepsleden en
maatschappelijk werkers.
• Delen van ervaringen, uitwisselen informatie , en erkenning
van problemen zijn de belangrijkste pijlers van het
groepsmaatschappelijk werk.
• Groepsmaatschappelijk werk is psychosociale hulpverlening
in een groep.
• Veranderingsprocessen worden bevorderd door doelbewust
aansturen op groepsfenomenen.
5
Waarom groepswerk
• Effectief
• Gebruik maken van de interactie tussen patiënten.
• Lotgenoten ontmoeten elkaar.
6
• Op andere wijze om kunnen gaan met problemen
• Meer vertrouwen in eigen mogelijkheden
• Gevoel van erkenning, groepscohesie, ervaren van acceptatie
en verbondenheid
• Herkennen van overeenkomstige ervaringen
• Leren van elkaar door communicatie en feedback
• De kracht van het uiten van emoties herkennen en inzetten
• Leren door anderen te ondersteunen en te adviseren
• Meer zelfinzicht door herkenbaar verwoorden door anderen
Wat zijn de effecten
7
Werkzame factoren van groepswerk
• Betrokkenheid van groepsleden en groepswerker
• Ruimte krijgen voor inbreng
• Inzicht krijgen in de problematiek en de mogelijkheid tot gedragsverandering
• Herkennen en erkennen van problemen
• Het leren van elkaar d.m.v. feedback, ervaringen
• Het experimenteren vanuit een veilige leeromgeving
• Hoop
• Humor
• Voorbeeldgedrag van de groepswerker
• Gemeenschappelijke bewustwording
• Informatie + educatie
8
• Lotgenotenkontakt: erkenning, herkenning, ondersteuning.
• Psycho-educatie: informatie en voorlichting over relevante thema’s.
• Cognitief en vaardigheid georiënteerde groepen.
• Gedragsmodificatie: deelnemers oefenen gedragsalternatieven met elkaar
Welke vormen van groepswerk zijn er?
9
Waarom groepswerk in ons ziekenhuis
Missie van de dienst maatschappelijk werk/PS
Patiënten toerusten om de opname en behandeling, met zo min mogelijke aanslag op emotionele en economische reserves te doorstaan.
In professionele contacten wordt uitgegaan van de waarden:
• Integriteit en autonomie
• Recht op informatie en steun
10
• Patiënten kliniek psychiatrie
• Naasten van mensen met een depressie
• Vrouwen met HIV
• Sclerodermie patiënten
• Nieuwe diagnose reumatoïde artritis
• Fertiliteit patiënten en hun partner
• Ouders van slechthorende kinderen
• Mammaca patiënten tot 60 jaar
• Herdenkingsavond overleden kinderen
• Ouders van te vroeg geboren kinderen
• Parkinson patiënten en hun partners
Groepswerk binnen de dienst maatschappelijk werk/PS
11
• Huntington patiënten en hun partners.
• Mannen met HIV.
Vervolg groepen
Toekomst
• Mannen met Prostaatkanker en hun partners.
• Mannen met een testistumor en hun partners.
• Jonge vrouwen met kanker.
• Dialysepatienten en hun partners(Training van het NIVEL)
12
13
• Voorlichting
• Groepsgesprek
• Opdrachten
• Informatie geven
• Vaardigheden aanleren
• RET-training
• Lotgenotencontact
• Uitwisselen van ervaringen
• Inzichtgevend
• Lichaam en gedragsgerichte coping strategieën
• Creatieve therapie
• Psycho educatie
Werkwijze en methoden
Patiënt Educatie Programma
Psychosociale aspecten
Het patiëntsysteem:
1. de patiënt
2. partner of primaire verzorger
Psychosociale aspecten
Verandering in rollenpatroon
• Hulpverlener / kostwinner / huishouden
• Karakterverandering patiënt
• Gelijkwaardigheid (jij beslist)
• Aandacht gefocust op patiënt
Psychosociale aspecten
Verhoogde afhankelijkheid
• Verhoogde afhankelijkheid heeft vaak een verlaagd zelfbeeld
(gevoel van eigenwaarde) tot gevolg met als gevolg:
kwetsbaarder voor psychologische distress
Psychosociale aspecten
Verandering in toekomstverwachtingen:
• Toekomstperspectief is veranderd
• Onzekerheid
• Angst
• Partner: “Als ik maar gezond blijf”
Psychosociale aspecten
IN RELATIE MET
professionele hulpverleningprofessionele hulpverlening
directe omgevingdirecte omgevingonderlingonderling
patiëntsysteempatiëntsysteem
Communicatieproblemen
Psychosociale aspecten
Communicatieproblemen directe omgeving:
• Verschil in communicatievermogen
• Reacties van onbegrip
“Als ziekteprocessen lang gaan duren en niet wezenlijk
veranderen, gaan mensen zich ten opzichte van de
zieken en hun partners machteloos voelen en nutteloos
en verliezen ze hun interesse in de situatie”
Psychosociale aspecten
• Omgeving vormt een ander beeld van patiënt en van de ernst
van de ziekte, 24 uur versus een paar uur op zijn best
• Ongewenste adviezen
Psychosociale aspecten
Communicatie- problemen met
de directeomgeving
Communicatie- problemen met
de directeomgeving
Communicatie-problemenonderling
Communicatie-problemenonderling
Communicatie-problemen metprofessionelehulpverlening
Communicatie-problemen metprofessionelehulpverlening
SOCIAALSOCIAAL
ISOLEMENTISOLEMENT
Diagnose
t
Info behoefte Ziekte van ParkinsonInfo behoefte Ziekte van Parkinson
Info-behoefte Coping
Informatie behoefte tijdens verloop ZvP
Aandachtspunten voor hulpverleners
Theoretische achtergrond
Kwaliteit van leven model
Psychologisch
Biologisch Sociaal
International Classification of Functioning
disabilities and Health (ICF) (WHO 2001)
Doel PEPP
Patiënt Educatie Programma Parkinson
Patiënt Partner/mantelzorger
Doel PEPP
“Een systematische en professionele benadering om patiënten en partners door
overdracht van kennis en aanleren van vaardigheden te ondersteunen,
complementair aan de medische behandeling,
om zodoende hun kwaliteit van leven te verbeteren”
Inhoud PEPP
Groepen:
• 5 – 7 deelnemers per groep
• Patiënten en partners apart
• 1 of 2 trainers per groep
• Intake belangrijk: toetsen van verwachtingen
• Groepssamenstelling
• Cognitief functioneren
• Stadium ziekte
• Leeftijd
• Sekse
Inhoud PEPP
Inhoud PEPP
Inhoud PEPP
Huiswerkbespreking
Actieve informatie
Oefening
Huiswerk volgende keer
Smaakmaker
Inhoud PEPP
Vragen?
INTERVENTIES IN GROEPEN
Interveniëren aan de hand van de niveaus !!
Niveaus in groepen:
• Inhoudsniveau: wat• Procedureniveau: hoe• Interactieniveau: wat tussen de groepsleden speelt• Bestaansniveau:individuele proces (de binnenwereld van de
groepsleden)• Contextniveau: invloed van de buitenwereld
Interventies inhoudsniveau:
• Luisteren en samenvatten
• Doorvragen
• Thematiseren
• Informatie geven
• Groepsleden aanspreken op positieve kwaliteiten
• Doel verhelderen
• Groep op het resultaat gericht houden
Interventies op procedureniveau
• Agenda bieden
• Regels voor participatie e.d. (omgangsregels aangeven)
• Grenzen stellen
• Verantwoordelijkheid nemen en houden
• Inbrengen van werkvormen
• Onzichtbare interventies
Interventies op interactieniveau:
• Rollen en posities in de groep ter sprake brengen
• Zorgen voor evaluatiemomenten
• Herkenning vragen
• Zorg delen
• Meta-communicatie
• Kritiek bespreekbaar maken
• Groepsklimaat benoemen
Interventies bestaansniveau
• Doorvragen naar individuele ervaring
• Bevorderen van openheid
• Zelfonthulling
• Erkenning geven
• Functionele stiltes de tijd geven
• Een niet-veroordelende houding
• Onderlinge feedback stimuleren
• Confronteren
Interventies contextniveau
• Stigma’s benoemen
• Maatschappelijke dimensie verhelderen
• Vragen die leiden tot bewustwording
• Verhelderen van socialisatie en levensgeschiedenis
• Context in het vizier brengen
• Verbinden met de buitenwereld
• Transfer bevorderen
Praktische tips voor het starten van een groep
• inventariseren
• welke doelgroep
• overleg in ziekenhuis
• welke methode
• hoe te werven
• overdag of avond
• wel of geen intake
• ruimte reserveren
• materiaal in orde maken
• met een discipline samen etc.
40
Oefenen
• De eigen leiderschapsstijl
• Wat houdt je tegen een groep te beginnen
• Welke problemen kun je met groepsleden tegenkomen.
• ETC
41
De ervaring die je zelf als deelnemer hebt opgedaan: een goede en een lastige ervaring.
• doel groep (wat voor groep was dat en wat was het doel van
die groep: bijv. volleybalteam: doel: goed niveau halen of
gezellig sporten met elkaar)
• groepscohesie, veiligheid/ vertrouwen
• leiderschap
• Welke behoeften hebben deelnemers van de begeleider?
42
Welke behoeften hebben deelnemers van de begeleider? Welke behoeften hebben deelnemers van de begeleider?
Rol van de begeleider in de groep
• Wat dat zegt over de rol van begeleider?
• Wat is je eigen begeleiderstijl?
• Wat zie je jezelf doen en waar denk je, hoe moet dat?
43
Inventarisatie
Wat weerhoudt me momenteel om meer trainingen te gaan geven/groepen te gaan begeleiden
Welke oplossingen zijn hiervoor te bedenken
44
Inventariseren van vragen.
• De eerste bijeenkomst
• Een ongemotiveerde groep
• Een dominant groepslid.
• Een groep die wil uitwisselen en zich niet aan het programma
wil houden
• ?
45
Oefenen met interventies
• Een groep van spelers die gedrag uitvergroten
• Andere groep observeren met doel interventie te bedenken
• Daarna wisseling en toepassen interventie
• Wisseling van groep
46
Interventies en leiderschap
• Welke interventie werkt wel en welke niet
• Hoe verhoudt dit zich tot je leiderschapsstijl
47
Vragen en afronding
• Wat zou je nog willen leren/uitproberen voordat je een groep
begint.
• Wat vond je van de workshop
• Aanbevelingen.
48
Bedankt voor Uw
aandacht!!!
49