Download - whitepaper open science @studiolakmoes

Whitepaper Open Science Studio Lakmoes 2011

1

Nooit eerder hadden wetenschappers zoveel mogelijkheden binnen handbereik om wetenschappelijke resultaten wereldwijd te verspreiden, internationaal samen te werken en sneller data te verzamelen. Tegelijkertijd is er een trend gaande die wetenschappers dwingt om meer dan ooit hun data te beschermen. Wetenschappers worden beoordeeld op het aantal publicaties in liefst de meest vooraanstaande wetenschappelijke tijdschriften. Hoe hoger wetenschappers op de publicatieladder staan, hoe meer subsidie, erkenning en mogelijkheden. Een slimme wetenschapper beschermt zijn of haar data dan ook hartstochtelijk tot het moment van publicatie. Dat is ook jammer: wetenschappers maken inefficiënt gebruik van alle technologieën zoals social media en Open Science. Waarom dat jammer is leg ik uit in deze whitepaper.

Open Science is een filosofie waarbij data, onderzoek en resultaten vrij toegankelijk is voor iedereen zonder copyright, patenten of andere controlemechanismen. Open Science staat voor:

-‐ Transparantie in methodieken, observaties en dataverzameling -‐ Openbaarheid en herbruikbaarheid van wetenschappelijke data -‐ Toegankelijkheid en transparantie van wetenschappelijke communicatie -‐ Gebruik van online tools om wetenschappelijke samenwerking te bevorderen


2

Voorbeelden van de toepassing van Open Science zijn de -‐ Natuurkalender > sterk staaltje citizin science. Buurtbewoners en scholen helpen

wetenschappers door waarnemingen van planten en dieren door te geven en zo het groei-‐ en bloeiseizoen mee te bepalen www.natuurkalender.nl

-‐ Galaxy Zoo > iedereen kan meehelpen in dit reusachtige sterrenkundige onderzoek. Leken bekijken foto’s van de Hubble Space Telescope en classificeren galaxieen www.galaxyzoo.org

-‐ The Open Science Project > op deze website zijn alle mogelijke open source programma’s verzameld op het gebied van scheikunde, antropologie en taalkunde, om er een paar te noemen. Gratis voor iedereen te gebruiken www.openscience.org

Social media is een verzamelterm voor online platformen waar gebruikers zonder professionele redactie de inhoud verzorgen. Een kenmerk van de social media is dat ze laagdrempelig en transparant zijn. Met elkaar in gesprek gaan is een belangrijk onderdeel van de social media. Voorbeelden van social media zijn Twitter, Facebook, Hyves, Tumblr, Linkedin en Wiki’s. Social media kunnen worden ingezet om Open Science te bevorderen. Social media die op dit moment ingezet worden door een selecte groep wetenschappers zijn Twitter (korte berichten), wetenschappelijk bloggen (met reactiemogelijkheid) en Linkedin (om c.v. te delen).

Sommige onderzoeksvelden, met name computerwetenschappen, ICT en informatica, zetten actief social media in en maken gebruik van open source programma’s. Vrijwel alle andere onderzoeksgebieden, met name de levenswetenschappen houden zich verre van social media en Open Science. Wetenschappers lopen over het algemeen niet warm voor social media en Open Science. Waar ligt dat nu aan? 1. Geheimhouding Geheimhouding staat hoog op de agenda van wetenschappers. In de race om als eerste onderzoeksgroep met bepaalde resultaten of bevindingen te komen, schermen wetenschappers hun data rigoureus af van de buitenwereld en soms ook van collega-‐onderzoekers. Alleen publicaties in wetenschappelijke tijdschriften tellen. Wie blogt over onderzoeksresultaten moet niet gek opkijken als een ander vervolgens met die resultaten een Science-‐publicatie in de wacht sleept. 2. De cultuur Wetenschappers zijn in het algemeen niet geneigd data en onderzoek te delen en te verspreiden die niet helemaal ‘af’ is, gecontroleerd, getest en zich nog in de ‘concept-‐fase’ bevindt. Niet alleen omdat een ander met de data er vandoor kan gaan, maar ook omdat de resultaten verkeerd geinterpreteerd kunnen worden. 3. Vertrouwen Onderzoekers zijn erg beschermend over hun (voorlopige) onderzoeksresultaten. Zelfs het beperkt online delen van tussenresultaten met directe collega’s op een online community stuit op bezwaren. Delen van kennis op platformen als Google docs of Linkedin kan riskant zijn: het is immers een externe server waar deze data op wordt opgeslagen. Hoe betrouwbaar zijn deze platformen? Wordt informatie niet doorverkocht?


3

4. De credits Als data vrij wordt gedeeld en verspreid, van wie is een bepaald idee, resultaat of onderzoek dan nog? Wie krijgt de credits? 5. Toegang tot experts Veel wetenschappers hebben al een netwerk van onderzoekers om zich heen die hen helpen bij hun onderzoek. Hoewel een online netwerk toegang biedt tot veel meer en veel verschillende collega’s over de hele wereld, heeft de gemiddelde wetenschapper genoeg aan zijn bestaande netwerk.

Waarom zouden wetenschappers eigenlijk moeite doen om met social media en Open Science aan de slag te gaan. Peer review Het peer review systeem is een onderdeel van de wetenschap dat wellicht van de mogelijkheden van social media en Open Science sterk kan profiteren. Het huidige peer review systeem is antiek, traag en inefficiënt. Een systeem van post-‐publicatie review zou wellicht veel beter werken. Wetenschappers publiceren hun werk en onderzoeksresultaten zodra ze denken dat het geschikt is voor bredere verspreiding en publicatie. Zij dienen hun werk in bij centrale uitgevers, die ervoor zorgen dat het werk wordt ge-‐reviewed en in het juiste tijdschrift terecht komt. Hierdoor hoeft een artikel maar een keer ge-‐reviewed te worden. Wetenschappers dienen niet langer hun artikelen in bij het ene na het andere tijdschrift, net zolang tot het wordt gepubliceerd, maar dienen het een keer in bij de uitgever. Zo’n systeem werkt alleen als het voldoende transparant en open is, zodat lezers weten waarom een bepaald artikel in een bepaald wetenschappelijk tijdschrift is geplaatst. De wisselwerking tussen lezers en auteurs wordt verbeterd, doordat reviewers en lezers op elkaar kunnen reageren en lezers en auteurs op de reviews kunnen reageren. Kennis delen en citizen science Wetenschappers treden steeds vaker naar buiten met hun onderzoeksresultaten: ze zitten bij Pauw en Witteman aan tafel en schrijven ingezonden brieven naar de kranten. Social media geven wetenschappers een nieuw gereedschap om op laagdrempelige manier over hun onderzoek te communiceren met niet-‐wetenschappers: burgers, maar ook beleidsmensen, het bedrijfsleven, studenten en scholieren. Ook gezien de opkomst van citizen science initiatieven zoals de Natuurkalender (www.natuurkalender.nl), waar Nederlanders data over biodiversiteit verzamelen en Galaxy Zoo (www.galaxyzoo.org) waar burgers wereldwijd sterrenstelsels in kaart brengen, wordt de interactie tussen wetenschappers en burgers steeds belangrijker. Data wordt sneller verzameld en een groter publiek raakt gefascineerd door de resultaten van wetenschappelijk onderzoek. Verspreiding van tools en methodes Door Open Science toe te passen kunnen tools en methodes sneller en breder verspreid worden. Een voorbeeld van een succesvol Open Science platform dat tools en methodes deelt is The Open Science Project (www.openscience.org). Dit platform biedt toegang tot gratis open source sofware in diverse onderzoeksvelden zoals de natuurwetenschappen, taalkunde, nanotechnologie en antropologie. Een prettige bijkomstigheid van deze vorm van dataverspreiding is dat ook wetenschappers uit minder ontwikkelde landen gratis toegang hebben tot de betreffende tools. Maatschappelijke roep om transparantie

Dwars tegen de stroom in zien we al steeds vaker wetenschappers, vaak die met een ICT of technologie-‐achtergrond, kennis op een laagdrempelige manier via het web publiceren. Open Science projecten zijn redelijk succesvol in het onsluiten van kennis voor andere wetenschappers en een breder publiek. Langzaam maar zeker zoeken steeds meer wetenschappers social media op zoals Linkedin of starten hun eigen science blog.


4

Tegelijkertijd roept de samenleving om meer transparantie en inzicht in overheidsgesubsidiëerde onderzoeksprogramma’s en subsidies voor onderzoek. Bestuurders roepen op tot een meer maatschappelijk en toepassingsgerichte beoordeling van onderzoek. Het peer review systeem is aan een update of wellicht een algehele vervanging toe. Deze revoluties in de wetenschappelijke wereld zijn onomkeerbaar en bieden grote kansen voor Open Science en social media. Wetenschappers dienen zich ten minste af te vragen hoe zij ten opzichte van deze ontwikkelingen staan en hoe zij de toekomst van hun eigen onderzoeksgebied zien.

Gebruik van deze whitepaper is toegestaan voor niet-‐commerciële doelen. Hiervoor dient toestemming gevraagd te worden aan Studio Lakmoes ([email protected]). Aan dit whitepaper kunnen geen rechten worden ontleend. Studio Lakmoes is niet verantwoordelijk voor gevolgen die voortvloeien uit fouten in deze whitepaper.