4 DE VOLKSKRANTZATERDAG 5 JUNI 2010

DE VOLKSKRANTZATERDAG 5 JUNI 2010 5

B oeken B oeken

In het literaire en zakelijke archiefvan Willem Elsschot vond curatorWieneke ’t Hoen veel nieuws, het-geen leidde tot de tentoonstellingDicht bij Elsschot die tot en met 31december te zien is in het Lette-renhuis te Antwerpen.

In de gelijknamige boekuitgave(Athenaeum-Polak & Van Gennep)staat onder meer de menukaartafgedrukt, horende bij de lunchin de Handelsbeurs die WinstonChurchill werd aangeboden op 17november 1945, toen hij erebur-ger van Antwerpen werd.

Bij die gelegenheid sprak Els-schot de Engelse staatsman alsvolgt toe: ‘Because you have beenthe prominent leader by whoseaction we recovered the liberty ofspeaking and writing, we, the au-thors and poets of Antwerp,brought before you a modest sou-venir of your visit to our good oldc i t y. ’

Daarbij overhandigde hij Chur-chill, schrijft Wieneke 't Hoen, eeninktpot. In 1953 zou Churchill deNobelprijs voor Literatuur krij-

gen, na Mauriac en vóór Heming-way. Die inktpot was een uitgele-zen geschenk.

Churchill kreeg een inktpot

NIEUWSET C.

Ze blijft thuis in haar flat in Kra-kow, maar de Poolse dichteresWislawa Szymborska (86) is ertoch bij op 18 juni 2010 in Rotter-dam. Dan zal op het festival Poe-try International de film ‘Einde enbegin’ van John Albert Jansenworden vertoond, waarin de dich-teres thuis haar verzen leest. ‘Deeerste gefilmde beelden’, snoefthet programmaboekje. Niet waar.Niettemin: om naar uit te kijken.

Niet langer zoeken naar oudekranten, dankzij de nieuwe sitek r a n t e n . k b. n l , waarop pagina’svan vier eeuwen zijn te raadple-gen. Zoals Het Nieuws van denDag, 25 februari 1887, toen J. Zür-cher vertelde over de dood vanMultatuli aan ‘asthma en ookeene verkoudheid’, enkele dageneerder. ‘Hij zat liggend in dezelfdehouding, zooals hij gewoonlijkzijn middagdutje deed.’

Het tijdschrift Over Multatulikon niet achterblijven iets tedoen aan het 150-jarig jubileumvan Max Havelaar. Nummer 64van de 32ste jaargang is daaromgeheel gewijd aan de roemruch-te roman. Onder de contribuan-ten valt Saskia Pieterse op, diein 2008 promoveerde op deIdeën. Zij toont nog eens glas-helder aan waarom je Multatulionrecht doet door hem in tekorten, zoals Ivo de Wijs (metWoutertje Pieterse) en Gijsbertvan Es (met Max Havelaar) heb-ben gedaan. Wat voor zwaktewordt aangezien, de uitwei-ding, ‘is feitelijk een bewustepoëticale keuze van Multatuli.

Daar wringt de schoen.’ Mul-tatuli schreef heel bewust zon-der een duidelijke verhaallijn ofplot. Alleen met grof geweldkun je Max Havelaar en Wo u -tertje Pieterse terugbrengen tot

simpele verhalen, zoals De Wijsen Van Es hebben gewild. Maarals je de uitweidingen schrapt,‘dan verdwijnt alle dynamiekuit de tekst’. Bij Multatuli is hetprobleem interessanter dan deoplossing.

Lof van de uitweiding

Szymborska thuis Multatuli’s doodPOETRY INTERNATIONAL VIER EEUWEN KRANTEN

De amanuensis is speciaal voor mijgestorven en denk maar niet dat heteenvoudig is daarmee te leven. Denkevenmin dat het eenvoudig is om inpyjamabroek door je slaapkamer telopen, zoals ik nu, terwijl je vrouw doetalsof ze slaapt.Uit Moorddiner van Mohanna van den Kroonenberg.Van Oorschot; € 16,50.

EERSTE ZIN

Fictie T h ri l l e r s c h ri jve rAndrea Camilleriverdiepte zich in de‘d u i s te re ’ schilderC a ravag g i o .

Dagboek van eenlichtschuwe geest

D e hoogbejaarde schrijver AndreaCamilleri (1925) geeft met hetklimmen der jaren blijk van een

almaar groeiende werklust. In Neder-land verschenen in betrekkelijk kortetijd van zijn hand Luigi Pirandello – Bio -grafie van een verwisselde zoon, Het ABCvan de maffia `(over de ‘pizzini’, de mini-briefjes waarmee ‘capo dei capi’ Bernar -do Provenzano zakelijk communiceer-de) en daarnaast een gestage stroommisdaadverhalen met commissarisMontalbano, die al jaren mateloos po-pulair zijn in Italië, ook als televisiese-rie.

Camilleri is een veelzijdig auteur,maar de Montalbano-boeken vormende hoofdmoot van zijn oeuvre, en in deinleiding van het onlangs verschenenZwarte zon merkt Camilleri dan ook opdat hij ‘in de eerste plaats’ auteur van‘politieromans’ is.

Zwarte zon is geen politie- of misdaad-roman, al heeft de auteur onmisken-baar ingrediënten uit dat genre aan zijnraamvertelling toegevoegd. Tijdens eenbezoek aan zijn geboorte-eiland Siciliëkomt Camilleri, personage in zijn eigenroman, in contact met een mysterieusheerschap. De man, die niets over zich-zelf kwijt wil, is via zijn inmiddels over-leden echtgenote in het bezit gekomenvan een document van groot kunsthis-torisch belang.

Het gaat om onbekende dagboeknoti-ties van Caravaggio (1571-1610), alsmedetwee optische apparaten die de schilderzou hebben gebruikt tijdens zijn werk(Camilleri verwijst hier naar de opzien-barende wetenschappelijke ontdekkingvan een tiental jaren geleden dat Cara-vaggio, Van Eyck, Vermeer en anderegrote schilders gebruikmaakten van op-tische hulpmiddelen als spiegels en len-zen).

De mysterieuze figuur stelt Camilleriin de gelegenheid één dag lang in de pa-pieren schat te grasduinen en er passa-ges uit over te nemen –meer is hem niettoegestaan. Het resultaat van dat over-schrijfwerk is het binnenwerk van dezeraamvertelling: fragmenten en flardenuit de dagboeknotities van Caravaggio,niet alleen met ‘mogelijk wat fouten’vanwege de haast, ook heeft Camillerinaar eigen zeggen ‘hier en daar de ste-kelige en hoekige manier van schrijvenvan Caravaggio, in een niet al te be-schaafd Italiaans’, ‘aangepast’.

Caravaggio (die naam verwijst naarhet plaatsje bij Bergamo en Milaan waarhij werd geboren, eigenlijk heette hijMichelangelo Merisi) schilderde in eenhyperrealistische stijl, die in zijn tijdvaak als onbetamelijk werd gezien. Zijncurriculum getuigt van heel wat tu-mult. De dagboeknotities waar in Zwar -te zon sprake van is, betreffen de laatstejaren van diens leven (1606-1609), toende schilder hospitaalridder bij de Malte-zer orde werd en op het eiland in het ge-vang belandde (dankzij Camilleri’s ver-haal wordt nu eindelijk duidelijk waar-om hij vast werd gezet) en ontsnapte,en vervolgens onder meer in Agrigentoen Syracuse op Sicilië verbleef, ook hiervoortdurend op de vlucht.

Camilleri heeft deze roman geschre-ven om de vele ‘blinde vlekken’ in hetturbulente leven van Caravaggio in tekleuren, zoals historicus Hans van Breehet in zijn nawoord wat onhandig zegt.Daarbij gaat het Camilleri vooral om detotstandkoming van veel beroemdewerken van Caravaggio, die in het boek-je in kleur zijn afgebeeld, zoals ‘De Em-maüsgangers’ en ‘De onthoofding vanJohannes de Doper’.

De Nederlandse titel van het boekje(de oorspronkelijke luidt Il colore delsole, ‘De kleur van de zon’) verwijst naarCaravag gio’s ‘allergie’ voor licht, die zouverklaren waarom daglicht en zonne-schijn ontbreken op zijn schilderijen.Daarnaast duidt de term ‘zwarte zon’ op

Non-fictie Aan devooravond van het WKworstelt Zuid-Afrikamet zichzelf om detoekomst. DoorVamba Sherif

I n De weg naar Kaapstad gaat deMarokkaans-Nederlandse schrij-ver Abdelkader Benali uitvoerig inop de betekenis die voetbal heeftvoor Afrika. Voor talentvolle jonge

Afrikanen vormt de sport een belofte; zedromen ervan als voetballer een beterleven te kunnen opbouwen in Europa.

Benali, die het hele continent door-kruiste, te beginnen in Marokko, is vollof over Zuid-Afrika. Hij noemt het ‘eenprachtig theater omringd door bergke-tens, zeeën en alle wonderen van de we-reld. Vogels vormen het koor en groteen kleine beesten het decor.’Wie zou nazo’n omschrijving niet bekropen wor-den door het verlangen om naar het WKaf te reizen?

Zeer veel Afrikanen, niet alleen voet-baltalenten, dromen echter juist vaneen reis in omgekeerde richting. Volks -krant-correspondent Kees Broere, die aljaren in Afrika woont, volgde samenmet fotograaf Sven Torfinn een groepjonge mannen die vanuit Ghana naarAmsterdam probeerden te komen omzo te ontsnappen aan een hard en ar-moedig bestaan. ‘Als een vogel nietvliegt, zal hij hongerig gaan slapen',luidt een Ghanees gezegde dat doorBroere in Van Accra naar Amsterdamwordt aangehaald.

Broere probeert de levensverhalenvan zijn Afrikaanse reisgenoten te ach-terhalen. Het levert scherpe observatiesop, soms hartverscheurend. Toch blijf jeje afvragen of de auteur niet blijft vast-

zitten in de rol van toeschouwer. Im-mers, hij is wél in het bezit van een Euro-pees paspoort, toegangsbewijs voor hetparadijs waarvan deze mannen slechtsdroomden. Hij kan daardoor hun misè-re en hun aspiraties niet echt delen. Demigranten die de gevaarlijke tocht we-ten te volbrengen, worden bij aankomstgeconfronteerd met de harde werkelijk-heid: het beoogde paradijs lijkt in nietsop wat hen was voorgespiegeld. To c hgaat de ondergrondse migratie door.‘Wij zijn allemaal reizigers’, zegt de Gha-nees George tegen Broere. Niet alleenAfrikanen, alle wereldbewoners.

Dat geldt ook voor de NederlandseCoby Pateel die in de jaren vijftig methaar familie naar Zuid-Afrika vertrok. Zijis een van de geïnterviewden in Ek sienjou! van Esther Bootsma, Afrika-redac-teur bij de NOS. Ook zij kijkt met ge-mengde gevoelens terug op haar land-verhuizing. ‘In Landsmeer hadden weeen twee-onder-een-kap woning’, verteltze, ‘hier moesten we met helemaal nietsopnieuw beginnen’. Haar leven langbleef Coby Pateel naar Nederland ver-langen, ze miste de gezelligheid. Zekoos er alleen voor in Zuid-Afrika te blij-ven omdat haar kinderen daar geborenen getogen zijn. Wanneer Nederlandershaar ook nog gingen verwijten dat zedoor er te wonen voor Zuid-Afrika koosen het apartheidsbewind in stand hielphouden, irriteerde dat haar mateloos.

Esther Bootsma heeft voor Ek sien jou!mensen met zeer uiteenlopende achter-

Misdaad en angst in schitterend land Iedereen diehet kan betalen,heeft huishoudelijkp ersoneel

TIJDSCHRIFT

A D V E RT E N T I E

A D V E RT E N T I E

VROEGER IN BEELDBEKIJK JE OP

Michelangelo Merisi da Caravaggio: Me-dusa (circa1597). Uffizi, Florence

BLOEDSTOLLENDETHRILLERS VAN TOPAUTEURS

Alle actietitels van topauteursLee Child – Simon Beckett – Robert Ludlum –Patricia Cornwell – Jonathan Kellerman – James Rollins – Anthony Zuiker – Mo Hayder – Val McDermid –Robert Goddard

zijn nu verkrijgbaar in de boekhandel!Actieperiode 15 mei tot 15 augustus 2010www.uitgeverijluitingh.nl / www.uitgeverijsijthoff.nl LUITINGHOok bijv. deze thriller!

urs

Verse Ramsjg e s c h i e d e n i s

M. North ⁄ De geschiedenis van Nederland18,95 ⁄ 6,90

F. Denissen ⁄ De vrouwen van Mussolini32.50 ⁄ 12.50

Gerard Aalders ⁄ Operatie Safehaven – Kruis-tocht tegen een Vierde Rijk 29.50 ⁄ 9.90Chris Vos e.a. ⁄ De Geheime Dienst – Verhalenover de BVD 27.00 ⁄ 6.90Maurits, Prins van Oranje 29.95 ⁄ 12.50P.J. Buijnsters ⁄ Lust en Leering – Geschiede-nis van het Nederlandse kinderboek in de19de eeuw 59.95 ⁄ 25.00C. Finkel ⁄ De droom van Osman – Geschiede-nis van het Ottomaanse Rijk 1300-1923

49.90 ⁄ 19.90Gert Oostindie ⁄ De parels en de kroon – Hetkoningshuis en de koloniën 19.90 ⁄ 7.90Harm Stevens ⁄ Dutch Enterprise and theVOC 1602-1799 16.95 ⁄ 6.90The Dutch encounter with Asia 1600-1950

29,95 ⁄ 12,50Judith Summers ⁄ De vrouwen van Casanova

27.50 ⁄ 9.90

l i t e r a t u u rPieter Steinz ⁄ Het web van de wereld-literatuur 23.50 ⁄ 7.90Jessica Durlacher ⁄ Emoticon 19.90 ⁄ 7.90Edwin de Vries ⁄ Hélena 17.50 ⁄ 5.00Hans den Hartog Jager ⁄ Zelf God worden

21.90 ⁄ 7.90D.& M.Preston ⁄ De Taj Mahal 27.50 ⁄ 9.90Marguerite Duras ⁄ Zelfportret van een wildmeisje – Cahiers 1943-1949 25.00 ⁄ 7.90Jay McInerney ⁄ Het goede leven 12.50 ⁄ 5.00Alexandre Dumas ⁄ De drie musketiers

15.00 ⁄ 5.00K. Stassijns ⁄ 3000 jaar wereldpoëzie in 500onsterfelijke gedichten 29.95 ⁄ 12.50

f i l o s o f i eFrancis Bacon ⁄ Aforismen 24.95 ⁄ 9.90P. Hadot ⁄ Lofrede op Socrates 9.50 ⁄ 3.90Ruud Welten (red.) ⁄ Sartre, een hedendaagseinleiding 19.95 ⁄ 7.90Sylvian De Bleeckere ⁄ Leren Filosoferen –Meedenken in onze tijd 19.50 ⁄ 6.90Erasmus – Een portret in brieven 20.00 ⁄ 7.90

n o n - f i c t i eWilfred Thesiger ⁄ De Moeras-Arabieren

22.50 ⁄ 6.90Christiaan Snouck Hurgronje ⁄ Mekka

39.90 ⁄ 15.00Janet Browne ⁄ Over het ontstaan van soortenvan Darwin 18.00 ⁄ 6.90Daniel Goleman ⁄ Het nieuwe leiderschap

15.00 ⁄ 5.00Bert Treffers ⁄ Het hart van Rome 25.00 ⁄ 7.90

k u n s t &c u lt u u r

Nigel Spivey ⁄ Hoe kunst de wereld maakt29.90 ⁄ 12.50

Goddelijk geschilderd – Honderd meester-werken van Museum Catharijneconvent

22.95 ⁄ 9.90Julie -Marthe Cohen ⁄ Gifts from the heart –Ned.-joodse ceremoniële kunst 34.50 ⁄ 12.50Het zuiden tegemoet – De landschappen vanHerman van Swanevelt 1603-1655 19.95 ⁄ 6.90The Portrait Miniatures in the Collections of the House of Orange-Nassau 135.00 ⁄ 49.50Willem Kalf 1619-1693 29,95 ⁄ 12,50

Bovenstaande boeken worden geleverdaan boekhandels in heel Nederland.

Voor verkoopadressen en informatie:ramsj@planet.nl ⁄ www.stevensterk.nl

www.ramsjkrant.nl

Al deze titels zijn verkrijgbaar bij:boekhandel Steven Sterk, Utrecht,Bol.com, selexyz adr. heinen, ’s-Her-togenbosch - selexyz broese, Utrecht- selexyz dekker v.d. vegt, Nijmegen,Arnhem - selexyz de tille, Leeuwarden- selexyz dominicanen, Maastricht -selexyz donner, Rotterdam - selexyzgianotten, Breda & Tilburg - selexyzkooyker, Leiden - selexyz scheltema,Amsterdam & Almere - selexyz schol-tens, Groningen - selexyz van piere,Eindhoven - selexyz verwijs, Den Haag

Steven Sterk

Open dagen bij Steven Sterk!Van 5 t/m 7 juni zijn 1,5 miljoen boeken in

het magazijn te koop voor het publiek.Openingstijden 12.00 – 17.00 uurHellingbaas 1 – 8401 JH Gorredijk

Vrouwen doen de was in de rivier, Kwazulu-Natal, Zuid Afrika. Foto uit Karel To m e ï ’s Flying over South Africa (uitgeverij Scriptum, € 59,90), met honderden luchtfoto’s op groot formaat van landschappen en stedenin de negen Zuid-Afrikaanse provincies. Foto Karel Tomeï

Menu van de Antwerpse lunch op17 november 1945, waarbij Wil-lem Elsschot Churchill toesprak.Uit Dicht bij Elsschot

gronden geïnterviewd, wat het boekboeiend maakt. Sommigen zijn teleur-gesteld in het nieuwe Zuid-Afrika, maardat is zeker niet bij iedereen het geval.Hugo Tempelman, wiens verhaal me hetmeest is bijgebleven, is een echte opti-mist. Hij heeft als arts de strijd aange-bonden met de aids-epidemie en pro-beert zwarte Zuid-Afrikanen over te ha-len om aidsremmers te slikken om tevoorkomen dat ze ooit aan de gevreesdeziekte bezwijken.

Ook de vroegere Nederlandse anti-apartheidsactivist Bart Luirink heeftzich in het van de apartheid bevrijdeZuid-Afrika gevestigd. Esther Bootsmainterviewde hem, maar hij schreef ookzelf een boek, Puur goud, waarin hijopenhartig vertelt over zijn tijd in deAnti-Apartheid Beweging Nederland totop heden. Luirink moest strijd leverenop twee fronten: tegen de apartheid,maar ook voor de rechten van homo’sin het conservatieve Zuid-Afrika. De pas-sages over Luirinks liefdesleven en datvan anderen die zijn seksuele voorkeurdelen, zijn aangrijpend.

P uur goud is een bijzondere ge-tuigenis, doorspekt met hu-mor en relativeringsvermo-gen. En Luirink is een idealist,die bijvoorbeeld weigert huis-

houdelijk personeel te nemen, terwijl inZuid-Afrika iedereen die dat kan betalenminstens één, en meestal meer mensenin de huishouding heeft werken.

Huishoudelijk personeel is het themain Fanie en Rose van Petra Quaedvlieg.Quaedvlieg en haar man woondensinds 1997 als buitenlandse correspon-denten in Zuid-Afrika (tegenwoordig inChina). Fanie was hun tuinman, Rose deoppas. Het zijn totaal verschillende per-soonlijkheden, Fanie uitbundig, metgrote plannen, maar ook verslaafd aanalcohol. Rose is de rust zelve; een tragi-sche figuur die haar zoon Sipho verloor,maar met dit verlies omgaat alsof ze vansteen is. In die schijnbare onverschillig-heid ligt misschien wel de kracht van deZuid-Afrikanen: de kunst om door tegaan, om naar de toekomst te kijken.

De omgang van Qaedvlieg en haarman met Fanie en Rose wordt geken-merkt door schuldgevoel, door een

de duistere krachten die het leven vande schilder beheerst zouden hebben –Caravaggio had zelfs een moord op zijngeweten.

Camilleri slaagt met Zwarte zon glans -rijk in zijn opzet: zijn grote verdienste isdat hij ons leken met nieuwe aandachtnaar al die meesterwerken van de groteCaravaggio laat kijken, ze als het warein een nieuw licht plaatst. Voor kennersen kunsthistorici heeft de schrijver on-getwijfeld wat al te driest gebruikge-maakt van de vrijheid die de witte vlek-ken van de kunstgeschiedenis hem bo-den.

Naast Zwarte zon verschenen er ooktwee recente Montalbano-gialli van Ca-milleri, bij twee verschillende Neder-landse uitgeverijen. In Sporen in hetzand, waarvan de Italiaanse uitgave uit2007 dateert, vindt commissaris Mon-talbano op een ochtend op het strandvlak bij zijn huis een dood paard. Hetdier blijkt gruwelijk mishandeld, en dedaad lijkt een dreigende boodschap,waarschijnlijk voor de eigenaar ervan.En dus zetten Montalbano en zijn vastemedewerkers zich met overgave aan dezaak. Die voert hen, na een klassiekeschijnbeweging in de plot, naar illegalepaardenraces en een geval van afper-sing.

Naast de hoofdbrekens die de zaakzelf hem kost, wordt Montalbano ge -plaagd door onmiskenbare symptomenvan de middelbare leeftijd – een midlifecrisis waar veel van zijn lezers zich meteen bitter lachje in zullen herkennen.Gelukkig is er balsem voor Montalba-no’s gebutste ziel: de uiencompote ende caponata van zijn huishoudster Ade-lina, of de hemels bereide vis in zijn fa-voriete trattoria.

Ook in Zeven maandagen met Montal-bano, uit 2005, is de zo vaak door eenheerlijk slecht humeur geplaagde com-missaris in topvorm. Het begint meteen bizarre reeks gedode dieren, in op-

lopende grootte: eerst een vis, vervol-gens een kip, een geit, een olifant. En ie-dere keer laat de dader op de plaats de-lict een cryptische boodschap achter.Montalbano weet zich aanvankelijkgeen raad, en het lijkt eerder een zaakvoor de dierenbescherming. Maar om-dat de reeks ‘moorden’ opmaat lijktvoor groter onheil, bijten Montalbanocum suis zich erin vast.

Verrassend is het allemaal allang nietmeer, maar wel is commissaris SalvoMontalbano als altijd onweerstaanbaaronaangenaam gezelschap.

Edwin Krijgsman

★★★★★Andrea Camilleri: Zwarte zon.Uit het Italiaans vertaald door MaaikeD i c k e.Conserve; 136 pagina’s; € 20,-.ISBN 978 90 5429 296 8.

★★★★★Andrea Camilleri: Sporen in het zand.Uit het Italiaans vertaald door LiesbethD i l l o.Prometheus; 224 pagina’s; € 18,95.ISBN 978 90 446 1333 9.

★★★★★Andrea Camilleri: Zeven maandagenmet Montalbano.Uit het Italiaans vertaald door WillyHemelrijk.Serena Libri; 129 pagina’s; € 14,95.ISBN 978 90 76270 562.

overweldigende behoefte om tuinmanen oppas te helpen. Desondanks slaagtFanie er niet in zijn zich almaar verderopstapelende problemen op te lossen.Alles wat hij onderneemt, mislukt. Uitdit heel persoonlijke verhaal rijst lang-zaam het beeld op van een land dat nogsteeds met zichzelf worstelt, een landwaar angst voor de ander en misdaadnog altijd alomtegenwoordig zijn.

Nergens komt dat worstelen met zich-zelf zo duidelijk naar voren als in Hetland van Soekmekaar. Vo l k s k r a n t -journa -list Marnix de Bruyne bezocht het dorpSoekmekaar voor de eerste keer in 1994.Het was een blank dorp waar iedereenvoor de Nasionale Partij van De Klerkstemde. Voor de bewoners stond bijvoorbaat vast dat de zwarten, als ze ooitde gelegenheid zouden krijgen het landte gaan regeren, er een zooitje van zou-den maken. De Bruyne raakte meer enmeer gefascineerd door Soekmekaar.Vanaf 1994 ging hij er steeds weer heen.

Hij ontmoette er de zelfverzekerde za-kenman Sanaomadi en de dichteres Ne-lia Vorster. Zijn gids, Sacharia, schoothem steevast te hulp als er problemenwaren. Sacharia en De Bruyne raaktenbevriend. De wandelende bibliotheekvan het dorp, Odie Coetsee, rekende afmet De Bruynes misvatting dat Soekme-kaar een plek was waar zwarten en blan-ken elkaar uiteindelijk zouden vinden.

Het gaat in Soekmekaar niet zozeerom de verhouding tussen blank enzwart of om de vraag hoe die beter engelijkwaardiger kan worden. Allesdraait er om de grond. Aan wie behoorthet land waarop het dorp gebouwd istoe? Komt het de blanken toe die Soek-mekaar hebben gesticht, of de zwartendie het nu beginnen op te eisen? Delandkwestie staat ook centraal in het re-

laas van De Bruyne. Wat maakt iemandtot eigenaar van de grond? Het feit datje voorouders er zijn overleden en be-graven? Of de aankoop van de grond?De boeren uit Soekmekaar zijn bang datZuid-Afrika een tweede Zimbabwe zalworden. De zwarten wachten met smartop het moment dat ze zich het land vanhun voorouders kunnen toe-eigenen.De Bruyne schrijft pakkend over dit fun-damentele conflict, dat de dilemma’swaarmee Zuid-Afrika vandaag de dagkampt pijnlijk helder maakt.

Vamba Sherif (Liberia, 1973) is schrijver. Hijpubliceerde Het land van de vaders (1999),Het koninkrijk van Sebah (2003) enZwijgplicht (2006). Sherif groeide op inLiberia en Koeweit en kwam in 1993 naarNederland.

★★★★★Abdelkader Benali: De weg naarKaapstad – Voetbal in 2010.De Arbeiderspers; 180 pagina’s; € 12,50.ISBN 978 90 295 7210 1.

★★★★★Esther Bootsma: Ek sien jou!Podium; 199 pagina’s; € 17,-.ISBN 978 90 542 9291 3.

★★★★★Kees Broere: Van Accra naarAmsterdam.Meulenhoff Manteau; 222 pagina’s;€ 19,95.ISBN 978 90 542 9291 3.

★★★★★Marnix de Bruyne: Het land vanS o e k m e k a a r.Podium; 271 pagina’s; € 17,50.ISBN 978 90 575 9407 6.

★★★★★Bart Luirink: Puur goud – Andereverhalen uit Zuid-Afrika.Augustus; 303 pagina’s; € 19,90.ISBN 978 90 457 0294 0.

★★★★★Petra Quaedvlieg: Fanie en Rose.Athenaeum – Polak & Van Gennep143 pagina’s; € 16,95.ISBN 978 90 253 6740 4.