TaalsToornisAfasie

paTi

ënTe

nin

for

ma

Tie

2

In deze folder geeft de afdeling logopedie van Maasstad Ziekenhuis u

informatie over een taalstoornis ten gevolge van een neurologische

stoornis (afasie). Wij adviseren u deze informatie zorgvuldig te lezen.

Wat is afasie? Afasie, A (=niet) fasie (=spreken) betekent dat iemand niet meer kan

zeggen wat hij wil. Praten, het vinden van de juiste woorden, begrijpen

wat een ander zegt, lezen, schrijven en gebaren maken zijn onderdelen

van onze taal. Wanneer als gevolg van hersenletsel één of meer

onderdelen van de taal niet goed meer functioneren, noemt men dit

afasie. Men kan de taal niet meer gebruiken. Geen twee mensen met

afasie zijn gelijk, afasie is bij iedereen anders. De ernst en de omvang

van de afasie zijn onder andere afhankelijk van de plaats en de ernst

van het hersenletsel, het vroegere taalvermogen en iemands

persoonlijkheid.

Sommige mensen met afasie kunnen taal wel goed begrijpen, maar

moeite hebben met de opbouw van zinnen doordat zij moeite hebben

met het vinden of kiezen van de woorden (bijvoorbeeld: stoel in plaats

van tafel). Woorden kunnen verkeerd worden uitsproken (bijvoorbeeld:

schaaf of smaar in plaats van schaar) of verkeerd worden geschreven.

Deze mensen hebben vaak wel een goed inzicht in hun taalproblemen.

Zij horen en begrijpen wat er fout gaat, maar kunnen zichzelf niet

verbeteren.

Anderen kunnen juist grote problemen hebben met het begrijpen van

taal, kunnen niet lezen en spreken juist veel. Maar wát zij zeggen kan

TaalsToornisAfasie

3

voor de gesprekspartner niet of moeilijk te begrijpen zijn doordat de

woorden die zij gebruiken niet in onze taal voorkomen. De taal bestaat

uit nonsenswoorden. Deze mensen hebben vaak geen goed inzicht in

hun taalproblemen omdat zij niet horen en begrijpen wat er fout gaat.

Indien mensen taal niet of zeer slecht begrijpen en er weinig tot geen

mogelijkheden zijn om zich te uiten, dan is er sprake van een zeer

ernstige taalstoornis waarbij communicatie nauwelijks mogelijk is.

Het taalvermogen van de meeste mensen met en afasie bevindt zich

ergens tussen deze uitersten. Let wel: Afasie betekent niet dat de

patiënt zijn verstand verloren heeft of “niet goed meer bij zijn hoofd is”.

Iemand met een afasie beschikt over het algemeen nog volledig over

zijn intellectuele capaciteiten.

Hoe ontstaat afasie?Afasie ontstaat door hersenletsel. De oorzaak van hersenletsel is

meestal een bloedvataandoening. In medische termen heet het een

CVA; een Cerebro (=hersenen) Vasculair (=bloedvat) Accident

(=ongeval). Letterlijk dus een ongeval in een bloedvat van de hersenen.

Een CVA wordt in de volksmond vaak een beroerte genoemd. Soms is

een verwonding van de hersenen (trauma) of een gezwel in de hersenen

(een hersentumor) de oorzaak. Door een beroerte of door één van de

andere oorzaken, wordt de bloedsomloop in de hersenen verstoord.

Op de plaats waar te weinig bloed komt, ontstaat zuurstofgebrek.

Hierdoor sterven de hersencellen op die plaats af. Hoe erg de gevolgen

zijn, hangt onder andere af van de grootte van het getroffen gebied in

4

de hersenen. De gebieden voor de taal liggen bij de meeste mensen in

de linker helft van de hersenen. Bij letsel in het taalgebied spreken we

van afasie.

LogopedieVan alle mensen die getroffen worden door afasie wordt 60 tot 70%

opgenomen in een ziekenhuis. Voor veel mensen zal hier het eerste

contact met een logopedist plaatsvinden. Een logopedist houdt zich

bezig met het onderzoeken van de onderdelen van de taal. Door dit

onderzoek wordt er inzicht verkregen in de beperkingen van de taal, de

mogelijkheden voor communicatie en het verloop van de afasie tijdens

de opname.

Bijna altijd is er na het ontstaan van de afasie enig spontaan herstel.

Zelden is het herstel volledig; er zijn immers hersencellen in het

taalcentrum afgestorven die niet terugkomen. Toch is er met veel

oefenen, telkens weer proberen en volhouden vaak verbetering te

krijgen. Binnen het revalidatieproces geeft de logopedist onder andere

taaltherapie. Bij deze therapie staat het weer kunnen communiceren

voorop.

Bij de verbetering van de communicatie kan de gesprekspartner hulp

bieden. De behandelend logopedist kan hiervoor aanwijzingen geven

en begeleiden. Ook de eventuele partner en kinderen van de

afasiepatiënt zullen bij de behandeling en begeleiding betrokken

worden. Als iemand afasie krijgt treft dit immers het hele gezin.

5

Communicatie bij afasieAfasie betekent dat er problemen zijn met het communiceren; dus met

het uitwisselen van gedachten, gevoelens en ervaringen. Dit is te

merken in de communicatie met anderen. Bij afasie vraagt praten met

elkaar veel geduld. Lang niet iedereen heeft dat geduld. Het is heel

belangrijk om bij de persoon met afasie duidelijk te krijgen op welke

manier de communicatie het makkelijkst verloopt. Beide

gesprekspartners kunnen veel doen om een gesprek zo goed mogelijk

te laten verlopen.

Adviezen om de communicatie te verbeterenDe adviezen zijn bedoeld om de communicatie met mensen met afasie

beter te laten verlopen. Het gebruik maken van de adviezen is echter

geen garantie voor communicatie op het niveau van voor de

taalstoornis.

Algemene adviezenIemand met een taalstoornis is niet doof. Spreek daarom niet −

automatisch zeer luid en behandel hem met respect.

Spreek niet over, maar mét de persoon. −

Zorg voor een rustige omgeving. Geluiden van radio, televisie of −

ander achtergrond lawaai kan storend zijn.

Maak goed oogcontact. −

Neem de tijd voor een gesprek. −

6

Adviezen bij een slecht taalbegripSpreek zoveel mogelijk in korte, eenvoudige zinnen. −

Benadruk de belangrijkste woorden uit een zin (trefwoorden) en −

schrijf deze op.

Maak een eenvoudige tekening. Dat helpt de boodschap te −

begrijpen en te onthouden. Bovendien kan het later gebruikt

worden om duidelijk te maken wat er besproken is.

Controleer altijd of een boodschap begrepen is. −

Herhaal eventueel het gesprokene aan de hand van datgene wat u −

opgeschreven heeft.

Stimuleer ‘te praten met handen en voeten’. Het gaat er niet om −

hoe iets duidelijk gemaakt wordt, als u het maar begrijpt. Het

stimuleert vaak om ondersteunende gebaren te maken als u zelf ook

gebaren maakt en aanwijst waarover u praat.

Stel eenvoudige vragen. −

Breng structuur aan in het gesprek. Vraag eerst over wie het gaat, −

daarna wat er gebeurd is en eventueel waar of wanneer.

Als u er echt niet uitkomt, kan u het onderwerp even laten rusten en er

later op terug komen. Misschien lukt het dan wel.

Soms kan het handig zijn om bij het praten met elkaar gebruik te maken

van ondersteunende communicatiemiddelen. Het vergt enige tijd om

gewend te raken aan het gebruik van een ondersteunend middel. De

logopedist adviseert en begeleidt u hierin.

7

Zo kunt u, eventueel samen met uw gesprekspartner, een

communicatieschrift maken. Dit is een schrift waarin de mensen uit de

omgeving van de patiënt kunnen opschrijven of tekenen wat er

besproken is. Er is dan altijd een geheugensteuntje bij de hand. Ook

kunnen in het schrift al bekende dingen geschreven worden of foto’s

worden opgeplakt. Dan hoeft deze informatie alleen nog maar te

worden opgezocht en aangewezen.

Hoe moeilijk het soms ook is: geef in ieder geval de communicatie

nooit op. Het is belangrijk dat u blijft proberen met elkaar te praten,

immers communicatie is voor iedereen van levensbelang.

NazorgIndien logopedische nazorg nodig is, zorgt de afdeling logopedie voor

een verwijzing. Tevens zorgt de afdeling ervoor dat u terecht kunt bij

een logopedist bij u in de buurt. Alle logopedische gegevens worden

dan naar de betreffende logopedist gestuurd.

Binnen Maasstad Ziekenhuis is er ook een mogelijkheid om poliklinisch

logopedisch behandeld te worden. Wij bespreken tijdens opname alle

mogelijkheden met u, aan de hand van dit gesprek kunt u een keuze

maken over uw nazorg.

Tot slotWij hopen dat deze folder u inzicht in de taal- en communicatieproble-

men bij afasie heeft gegeven. Mocht u naar aanleiding van deze

informatie nog vragen hebben, stelt u die dan gerust aan de

logopedist.

Maasstad ZiekenhuisPostbus 9100, 3007 AC Rotterdam

Telefoon 010 – 291 19 11

www.maasstadziekenhuis.nl

info@maasstadziekenhuis.nl

Locatie ZuiderGroene Hilledijk 315, 3075 EA Rotterdam

Locatie ClaraOlympiaweg 350, 3078 HT Rotterdam

mzp2169 oktober 2008