Centrum School & Veiligheid, Zwarte Woud 2, 3524 SJ Utrecht

Telefoon: 030 2856616 (schooldagen van 09.00 – 13.00)

Website: www.schoolenveiligheid.nl 1

Onderwijspersoneel vo & sociale media

Gebruik van sociale media

Onderwijspersoneel gebruikt

in toenemende mate sociale

media zoals Facebook en

Twitter in relatie tot school.

Praktische mededelingen op

Facebook aan hun leerlingen,

Twitter-uurtjes voorafgaand

aan een toets en huiswerk-

begeleiding via sociale media

zijn allemaal voorbeelden van

good practices.

Wat zijn risico’s van

gebruik van sociale media?

Waar ligt de grens van

online contact tussen docent

en leerling?

Hoe gaat u als school om

met dreigementen?

In dit informatieblad

informeren we u als

schoolleider in het voortgezet

onderwijs over de

bedreigingen die het gebruik

van sociale media met zich

meebrengt.

De actualiteitenrubriek EenVandaag deed in 2011 in samenwerking

met Scholieren.com en 1VJongerenpanel onderzoek onder 1.600

scholieren naar de mening van leerlingen over sociale media. Hieruit

bleek dat ruim een kwart van hen contact met docenten had via

sociale media. In bijna de helft van de gevallen gaat het naast

schoolzaken ook over privézaken. Docenten die met hun leerlingen

persoonlijke zaken bespreken via sociale media, doen dit omdat ze

vinden dat hun band met hun leerlingen hierdoor beter wordt. Veel

leerlingen stellen contact via sociale media met hun docent ook op

prijs. Toch geeft 60% van de ondervraagde scholieren aan, dat een

docent zich niet met privézaken moet bemoeien.

Online contact zet de professionele afstand die onderwijspersoneel tot

leerlingen hoort te houden, op de helling. Door het toevoegen van

leerlingen als vriend op Facebook, wordt de scheidslijn tussen privé en

werk dunner. Steeds meer onderwijsinstellingen en personeelsleden

zijn zich hiervan bewust. Eén op de tien leerlingen zegt een docent te

kennen die door privégesprekken op Twitter of Facebook bij de

directeur op het matje werd geroepen. Daarnaast loopt personeel het

risico dat er klachten komen van ouders of leerlingen.

Online contact

"Door Facebook weet ik wat er speelt", aldus een docente.

“Ik denk dat je een betere band krijgt met je leraar en dat vind ik met

betrekking tot de lessen positief." (Lucia, 14 jaar)

“De docent is beter op de hoogte hoe het gaat met de leerling en weet

daardoor hoe hij ze in de klas moet behandelen.” (Marieke, 14 jaar)

Daarnaast loopt personeel het risico dat er klachten komen van ouders

of leerlingen.

Centrum School & Veiligheid, Zwarte Woud 2, 3524 SJ Utrecht

Telefoon: 030 2856616 (schooldagen van 09.00 – 13.00)

Website: www.schoolenveiligheid.nl 2

Een aardrijkskundedocent kreeg een

berisping van de schoolleiding toen bleek

dat hij op internet een erotisch getinte

roman bijhield. Dit ontdekte een leerlinge

van de school bij toeval. (30-01-2011)

Grensoverschrijdend

Privépersoon

Voor onderwijspersoneel is het van belang dat zij

zich bewust zijn van wat ze online zetten. Het gezag

van een docent verdwijnt op het moment dat deze

‘te kijk staat’ op internet of uitspraken doet via

sociale media die slecht vallen. Zeker als deze

berichten raken aan het vak dat zij op school geven.

Met compromitterende beelden of felle uitspraken

zijn niet alleen personeelsleden zelf kwetsbaar,

maar ze kunnen zo ook het imago van de school

beschadigen. Ouders klagen naast het ‘vriendschap-

pelijke’ online contact van de mentor met hun zoon

of dochter, ook geregeld over de manier waarop een

docent zich op zijn/haar profielpagina profileert.

Zowel bij de klachtencommissies als bij de

vertrouwensinspecteurs van de Onderwijsinspectie,

komen elk jaar klachten binnen over ongewenst

Het Fioretticollege in Lisse heeft in mei 2012 een leraar maatschappijleer ontslagen.

Aanleiding waren anti-islamitische berichten die de man na schooltijd via Twitter

had verspreid. Zijn anti-islamtweets waren voor de schooldirectie aanleiding de

leraar op het matje te roepen. Uitkomst van dit gesprek was dat de docent

onmiddellijk werd geschorst. Zijn contract liep aan het einde van het schooljaar af, en

is niet verlengd.

digitaal gedrag van onderwijspersoneel. Een filmpje

van een paaldansende docente op een vrijgezellen-

avondje of een foto van een dronken docent

omringd door lallende vrienden in de kroeg laat een

verkeerde indruk achter.

In de media verschijnen regelmatig berichten over

ongewenste relaties tussen onderwijspersoneel en

leerlingen waarbij het intieme contact via sociale

media werd opgebouwd. Sommige personeelsleden

gaan dus nog een stap verder dan amicaliteit. Wat

begint met onschuldige en vriendschappelijke

berichten eindigt in sommige gevallen in

grensoverschrijdend gedrag. Dit kostte

in 2007 minstens twintig personeelsleden hun baan.

Waarschijnlijk is dit slechts het topje van de ijsberg,

omdat de meeste problemen op dit gebied intern op

school opgelost worden.

Centrum School & Veiligheid, Zwarte Woud 2, 3524 SJ Utrecht

Telefoon: 030 2856616 (schooldagen van 09.00 – 13.00)

Website: www.schoolenveiligheid.nl 3

Begin november 2013 berichtte Omroep

Brabant dat een 29-jarige lerares

geschiedenis van het ds. Pierson

College in Den Bosch ontslagen is voor

het telefonisch versturen van pikante

berichten aan leerlingen.

Een geschiedenisdocent van het

Gemini College in Lekkerkerk is

ontslagen omdat hij via Facebook

seksueel getint contact onderhield met

een leerlinge. (18-10-2012)

Privépersoon

Omgaan met grensoverschrijdend gedrag

Met name starters zijn vatbaar voor uitglijders. Ze zijn

zelf opgegroeid met internet en zien vaak geen kwaad

in omgang met leerlingen via sociale media. Doordat

ze meestal wat onzeker zijn, overschrijden dergelijke

contacten sneller de grens van wat pedagogisch

toelaatbaar is. “Je wil leuk gevonden worden, en dan

kun je soms te ver gaan”, aldus een docente.

Daarnaast is in het voorgezet onderwijs het

leeftijdsverschil met leerlingen vaak klein. Al te

amicale omgangsvormen liggen dan op de loer, ook

op de sociale media. De vertrouwensinspecteurs van

de Onderwijsinspectie formuleren als uitgangspunten

voor online contact tussen personeel en leerlingen dat

deze ‘functioneel en school gerelateerd is’. Frans

Lathouwers, advocaat bij de AOb, geeft als vuistregel

bij digitale correspondentie met leerlingen: ‘Kun je

wat je schrijft aan een leerling, ook aan je collega’s

laten lezen?’

Centrum School en Veiligheid adviseert scholen

het veiligheidsbeleid uit te breiden, met regels en

een protocol op het gebied van sociale media. Een

toenemend aantal scholen neemt maatregelen om

misbruik en ongewenst gebruik van sociale media

tegen te gaan. Scholen bespreken het onderwerp

en stellen protocollen op voor het gebruik van

sociale media door onderwijsmedewerkers. In een

protocol sociale media staat hoe

onderwijspersoneel zich online hoort te gedragen

in de communicatie met collega’s, leerlingen én

ouders. Behalve als leidraad voor personeel biedt

een protocol de school mogelijkheden om op te

treden als regels overtreden worden. Een klacht

kan getoetst worden aan de voorschriften inzake

het correct gebruik van sociale media. Zorg voor

duidelijke sancties bij het overtreden van de

regels. Afhankelijk van de aard van de overtreding

kan een maatregel worden opgelegd, variërend

van een waarschuwing tot schorsing of zelfs

ontslag.

Voor het opstellen van een protocol sociale media

hoeven scholen niet opnieuw het wiel uit te vinden,

op internet zijn voldoende voorbeelden te vinden.

Een aantal organisaties als CNV, Besturenraad, AVS

en FNV stelden voorbeeldprotocollen op die scholen

kunnen gebruiken voor het opstellen van een eigen

protocol sociale media. De Besturenraad biedt een

praktisch modelprotocol dat tegemoet komt aan de

dagelijkse praktijk op de school. In het ‘protocol

social media’ van CNV staan tips hoe leraren sociale

media kunnen benutten om kennis uit te wisselen,

maar ook adviezen om conflicten te voorkomen. Het

standaardprotocol is eenvoudig aan te passen voor

gebruik op de eigen school.

U vindt de voorbeelden op

www.schoolenveiligheid.nl

Centrum School & Veiligheid, Zwarte Woud 2, 3524 SJ Utrecht

Telefoon: 030 2856616 (schooldagen van 09.00 – 13.00)

Website: www.schoolenveiligheid.nl 4

Dreigementen Bedreigingen aan het adres van de school, geen vreemd

verschijnsel meer. Dreigementen kunnen een enorme

impact hebben. Vaak is niet meteen duidelijk waar de

bedreiging vandaan komt en hoe serieus het bericht

moet worden genomen. Hoewel het in de meeste

gevallen om valse meldingen gaat, doen scholen er

slim aan bedreigingen toch serieus te nemen. Als het

onverhoopt mis gaat, komt de school immers niet weg

met de mededeling ‘Hadden we maar…’.

Bovendien laat onderzoek zien dat daders voorafgaand

aan de aanslag vaak direct signalen afgeven dat ze iets

van plan zijn. Onderzoekers noemen deze signalen ‘red

flags’. In ruim 80 procent van de gevallen blijkt de dader

vooraf een signaal af te geven binnen de eigen peer

group, bijvoorbeeld via sociale media. In ruim de helft van

de gevallen gebeurt dat zelfs meerdere malen.

Meer informatie hierover vindt u in de Handreiking

preventie en omgaan met schoolaanslagen (pdf bestand).

Gedragsregels en protocollen ten spijt, scholen zullen

er rekening mee moeten houden dat het toch mis kan

gaan en dat er via de sociale media negatieve

berichten over de school worden verspreid of

dreigementen aan het adres van de school zijn. Hoe

eerder de school hiervan op de hoogte is, hoe sneller

er gereageerd kan worden. Het verdient aanbeveling

om een of meerdere personen te belasten met het

toezicht op sociale media. Zodra blijkt dat er

negatieve uitingen over de school circuleren, kan

actie worden ondernomen richting directie en/of

politie. ROC van Twente heeft in januari 2012 een

De politie heeft voor de derde keer in korte

tijd een 15-jarige jongen uit Apeldoorn

aangehouden voor het versturen van

dreigtweets over zijn school, het Edison

College. (01-02-2013)

In april 2013 bleven Leidse middelbare

scholen dagenlang gesloten na een anoniem

bericht op Twitter waarin werd gedreigd

met een schietpartij.

Aanpakken van dreigementen

zogenoemd Webcare Team ingesteld, bestaande

uit drie communicatiemedewerkers. Zij speuren

de sociale media af op zoek naar berichten waarin

het ROC van Twente op een negatieve wijze

genoemd en/of bedreigd wordt.

Op de volgende pagina leest u acties die u en

andere partijen kunnen nemen. Mocht u aangifte

willen doen, verwijzen we u naar ons

informatieblad ‘Aangifte doen binnen het

onderwijs’.

Centrum School & Veiligheid, Zwarte Woud 2, 3524 SJ Utrecht

Telefoon: 030 2856616 (schooldagen van 09.00 – 13.00)

Website: www.schoolenveiligheid.nl 5

Acties bij bedreigingen

Wat kan een school doen als er op wat voor manier dan ook een dreigement binnenkomt?

Neem contact op met de politie - Inschatting dreigingsniveau

- Opsporingsonderzoek

- Verhoogde surveillance

Waarschuw het bevoegd gezag - Beslissing wel/niet ouders informeren

- Beslissing wel/niet de media te informeren.

Informeer medewerkers - Alert zijn op verdachte situaties en deze melden bij

de politie

- Onrust onder leerlingen en ouders in banen leiden

- Bij vragen van ouders en leerlingen correct verwijzen

Neem praktische maatregelen - Schooldeuren gesloten houden

- Verhoogd toezicht bij entree, op schoolplein

- Leerlingen van school laten ophalen door

familieleden

Zorg dat iedereen op school op de hoogte is van het

protocol sociale media. Onderwijspersoneel kan op

het bestaan gewezen worden door een mail of bij de

arbeidsovereenkomst. Door leerlingen en personeel

het protocol te laten tekenen, is de school er zeker

van dat iedereen op de hoogte is van het bestaan van

het protocol.

Om samen in gesprek te gaan over online gedrag en

contacten, kan het spel Gedragen gedrag of het

dilemmaspel Met open blik worden gespeeld. Beide

zijn te bestellen bij Centrum School en Veiligheid. De

spellen zijn een hulpmiddel om op een vrolijke manier

te komen tot afspraken. Gezamenlijk opstellen van

het protocol zorgt voor bekendheid en gedragenheid.

Bekendheid

Meer informatie

Heeft u nog vragen over dit onderwerp? Neem dan

contact op met Centrum School & Veiligheid:

030-285 66 16