‘D

Al meer dan 500.000 Nederlandershebben onbeperkt toegang tot deVolkskrant

ABONNEREN

‘Texel is vol.’ Na Barcelona enAmsterdam kreunt nu ook Texelonder de enorme toestroom van

toeristen. Maar niet iedereen klaagt.

Mensje Melchior 24 augustus 2018, 17:35

it zijn toch tenten, of nietdan?’ Boerin Alphine Smitgebaart naar het verdorde

grasveld achter hun Texelseakkerbouwbedrijf. In een wijde kringstaan ze opgesteld, de veertien‘glampingtenten’. In de schaduw vaneen van de enorme tenten ligt eenuitgetelde vader in de bijgeleverdehangmat (‘de jongste slaapt ein-de-lijk’).Voor een andere tent drinken kinderenop de veranda een glas limonade. Zeaten net pannekoeken, gebakken in hetkeukentje met gasstel en stromendwater. Op boerencampingNoorderwaard geen moeilijk gedoe metwiebelige campinggasstelletjes. Met dewc-rol onder de arm naar hettoiletgebouw hoeft hier ook niet: in alletenten zit een toilet. De meest luxevariant heeft zelfs een ligbad.

Alphine en haar man Hans Smitwachtten acht jaar op een vergunningvoor hun boerencamping. Ze gingen inzee met Farmcamps. Dat bedrijf levertluxe tenten en regelt de boekingen voorboerencampings in het hele land. Defamilie Smit investeerde in de aanlegvan riolering, elektra, water en gas, eendouchehok en een campingwinkeltje.Het leek zo’n mooi plan om naast hetboerenbedrijf een goede boterham bij teverdienen. Maar een strengertoerismebeleid van de gemeente lijkt nuroet in het eten te gooien. Als het aan degemeente ligt, draait boerenglampingNoorderwaard geen derde seizoen. ‘Zezeggen dat deze tenten geenkampeermiddelen zijn, maarbouwwerken – verkapte huisjes dus. Enze dreigen nu met een dwangsom als westraks de boel niet definitief inpakken.Ik snap er niks van, álle Texelaarsondernemen weleens wat en willenmeeverdienen aan het toerisme.Waarom pikken ze nou juist ons eruit?’

‘Texel is Nederland in het klein’, zeggenTexelaars graag. Dan bedoelen ze datTexel alles heeft: polder, bos, duinen,strand, gezellige dorpen en bruisendeevenementen – en dat alles op zo’n 463vierkante kilometer. Een betereuitdrukking zou misschien zijn: Texel isde Europese massatoerismestad in hetklein. Veel Europese steden lijden onderovertoerisme. In Barcelona bijvoorbeeldneemt het toerisme met zo’n 25 procentper jaar toe, vooral door toedoen vanAirbnb. Verhuren aan toeristen islucratiever dan aan de Spanjaarden zelf,wat de huizenprijzen tot onbetaalbarehoogte heeft opgestuwd. Deburgemeester van Barcelona probeerthet toerisme in te dammen, onderandere met strengere regels voorAirbnb.

Ook Amsterdam – dat tien jaar geledennog een iets te succesvolle campagnevoerde om toeristen te trekken – kreuntin z’n voegen door de toestroom. Detoerist heeft het centrum overgenomen,klagen bewoners, en kotst er deportieken onder. Het nieuwegemeentecollege wil de drukteaanpakken met een plaatselijk Airbnb-verbod, de verplaatsing van de terminalwaar grote cruiseschepen aanmeren eneen hogere toeristenbelasting.

Toegegeven: de Texeltoerist zuipt enfeest niet (en kotst dus ook geenportieken onder). Hier komen vooralgezinnen met jonge kinderen en 50-plussers die van wandelen en fietsenhouden. Spandoeken zoals in Barcelonamet leuzen als ‘Dit is geen toerismemaar een invasie’ en ‘Tourists go home!’zul je op het eiland niet snel aantreffen.Maar de toerismediscussie is ook opTexel springlevend.

‘Texel is vol’, ‘we hebben het eiland nooitmeer voor onszelf’, ‘we rakenoverspoeld’, verzuchten Texelaars iningezonden brieven in de Texelse Couranten in de reacties op berichten overnieuwe initiatieven om toeristen te(blijven) trekken, zoals een langewadsteiger met uitkijkpunt bijvuurtorendorp De Cocksdorp. Een vande plaatselijke politieke partijen, Texel2010, had op de flyer voor degemeenteraadsverkiezingen zelfs detekst: ‘Stop groei toerisme! Texel dientook voor de inwoners leefbaar teblijven’ – met een stopbord ernaast omhet standpunt kracht bij te zetten.

Hoe behoudt een eiland met 13.645inwoners dat elk jaar bijna een miljoentoeristen trekt zijn eigenheid? ‘VeelTexelaars worstelen met die vraag’, zegtlokaal VVD-politicus Hennie Huisman.De van oorsprong Amsterdamse is nualweer bezig aan haar derde termijn alswethouder. Ze heeft een volgepropteportefeuille met financiën, economie entoerisme, wonen, duurzaamheid eninnovatie. Huisman is pragmatisch: ‘Ja,we moeten het toerisme in goede banenleiden. Maar het is óók onze levensader.In de hele discussie moeten we nietvergeten dat het ons veel oplevert.’Banen bijvoorbeeld: 80 procent van deeilanders is direct of indirect afhankelijkvan het geld (elk jaar zo’n 275 miljoeneuro) dat toeristen hierheen brengen.

Toch kan het onbestemde negatievegevoel dat bij veel Texelaars leeft nietzomaar worden genegeerd. Er komtbinnenkort een onderzoek of ‘de Texelseinfrastructuur de drukte nog aan kan’.Zijn de fietspaden nog wel berekend opal het fietsverkeer én de solexen en degemotoriseerde riksja’s die eroverheencrossen, als ware het de binnenstad vanAmsterdam? En kan het eiland hettoenemend autoverkeer nog aan? Eenpaar jaar geleden werd er wéér eengrotere boot in de vaart genomen, opdrukke dagen worden er dus nog meerauto’s gelost. Want naar Texel ga je hetliefst met de auto – een retourtje met jeauto kost maar 37 euro (op rustigerdagen zelfs 25). Ondertussen klagenTexelaars over de parkeerplaatsen in dedorpen die steeds vergeven zijn, en datde wegen veel drukker zijn dan vroeger.

De gemeente gaat strenger toezien op deBed and Breakfast-regeling. Texelaarsmogen maximaal drie kamers (en zesbedden) in hun huis verhuren, maar danmoet wel het grootste deel van het huisnog ‘gewoon’ bewoond worden. Je eigenhuis helemaal verhuren aan toeristen, erzelf een tijdje tussenuit gaan en zo flinkcashen, is verboden. WethouderHuisman: ‘Ik ben heel blij dat wij aldecennia die regel hebben; anderszouden we hier misschien ookAmsterdamse toestanden hebbenwaarbij de gewone woningen helemaalovergenomen worden door toeristen.Extra controleren doen we vooral omdathet gevoel leeft dat mensen hun huistóch verhuren. We gaan onze oren teluister leggen in de dorpen: kennenmensen eilanders die stiekem toch hunhuis zo verhuren? En als dat zo is, gaanwe boetes opleggen. Dat is het mooievan de sociale controle die we hier nogop het eiland hebben: mensen wetenprecies wat hun buren doen.’

Wil de gemeente de boerenglampingNoorderwaard aanpakken om hetstrengere beleid te markeren? Dat is hetniet, zegt Huisman. ‘Je mag gewoongeen boerencamping vullen metbouwwerken.’ Na wat doorvragen laatHuisman doorschemeren dat er toch welmeer aan de hand is dan een ordinairevergunningenstrijd. ‘We moeten wakenvoor organisaties die mee willenprofiteren van het sterke merk.’Huisman vermoedt dat het initiatief vanFarmcamps is uitgegaan, dat het bedrijfzijn oog op Texel heeft laten vallen enhier voet aan de grond wil krijgen. ‘Alswij onze eigenheid willen behouden,moeten we ervoor waken dat groteorganisaties van de overkant hier dezaken gaan overnemen. Anders wordtons eiland overgenomen door bedrijvendie vooral veel geld willen verdienen.’

Hele jaar door toeristenseizoen‘Ik moet het nog zien, van datcontroleren en handhaven’, zegt MennoStam, zelfbenoemde luis in de pels vande gemeente. ‘Texelaars gaan elkaar echtniet verklikken. Als de gemeente zonodig wil weten hoe het met illegaleverhuur zit, moet ze maar lekker zelf opAirbnb kijken.’ Stam, een fitte zeventigermet een zweem van een verbeten trekrond zijn mond (‘ze zeggen dat ik altijdzit te mauwen, maar ik wil gewoon datTexel een mooi eiland blijft’) woont inhet grootste dorp van het eiland, DenBurg. Zijn huis grenst aan het land vaneen boer. ‘Die vroeg laatst of het nieteens tijd werd dat ik de boel gingverkopen. Aan mijn huis zit een huisjevastgebouwd dat ik mag verhuren aantoeristen, dat is natuurlijk best lucratief.Maar ik zei dat ik nog zeker tien jaar meega. Was hij toch een beetjeteleurgesteld.’

Stam richtte 25 jaar geleden Tien voorTexel op, een organisatie die zich verzettegen de ongebreidelde groei van hettoerisme. Het begon met een protesttegen de plannen voor een hotel van 36meter hoog in De Koog en met eenkaartenactie als protest tegen demogelijke uitbreiding van het aantalbedden op het eiland van 45.000 naar47.000. ‘Ja, dat lijkt misschien geenenorme toename, maar als er geen remop het toerisme komt, zitten we straksop 60.000 bedden, of nog meer. Geef decommercie de kans en het hele eiland isstraks één groot vakantiepark. Iemandmoest ingrijpen om te voorkomen dathet echt helemaal uit de hand zoulopen.’

Het hotel en de uitbreiding van hetaantal bedden kwamen er niet, maarandere ontwikkelingen hebben Stam enzijn medestrijders niet kunnentegenhouden. De laatste decennia zijn erheel wat campings verdwenen,bungalowparken kwamen ervoor in deplaats. ‘Door die verstening is het hiertien maanden per jaar hoogseizoen.Vroeger was het in de zomer druk en washet eiland in de winter voor de Texelaars.Huisjes kun je het hele jaar verhuren, endus is het nu het hele jaar doortoeristenseizoen. Moet je eens in DenBurg op een maandagochtend als ermarkt is boodschappen gaan doen: jekunt er over de hoofden lopen. Het isgewoon veel te druk geworden, weworden overspoeld. Of wat dacht je vanalle braderieën en festivals? Het lijkt welalsof toeristen constant vermaaktmoeten worden.’

Als Stam dan toch een rondje Den Burgdoet, voelt hij zich een beetje ontheemd.‘Ik ken eigenlijk bijna niemand meer.Zoveel Texelaars zijn naar de overkantvertrokken. En de overkanters die hierlater naartoe zijn gekomen, vinden datalles maar moet kunnen. Dat je steedswel weer iets nieuws mag verzinnen omtoeristen te trekken. Heb je al gehoordover dat idiote plannetje van onzeeilanddichter om een huisje te plaatsenop een van de stilste plekjes van Texel, DeHors? Een huisje van bezinning moestdat zijn, waar mensen kunnenmediteren. Ik zou zeggen: het is daarheerlijk rustig, láát dat zo.’ Of deeilanddichter een overkanter is? ‘Vanorigine wel, ja.’

In de jaren zestig kwam het toerisme inNederland goed op gang. Na hetsappelen en buffelen tijdens dewederopbouw kregen Nederlanders eenhoger loon, meer vrije tijd, en ze werdenmobieler omdat ze zich een auto kondenveroorloven. De Nederlandse toeristontdekte al snel het grootsteWaddeneiland als toevluchtsoord.Gezinnen installeerden zich ineenvoudige huisjes of campings. In dejaren zeventig kwam de Duitse toeristook steeds vaker deze kant op.

Het Texelse veerpontbedrijf Teso (TexelsEigen Stoomboot Onderneming,waarvan de aandelen nog steeds inhanden zijn van Texelaars) sprong al aanhet begin van de jaren zestig in op hetsnel groeiende toerisme. De haven vande veerpont werd verplaatst naar dezuidpunt van het eiland, ’t Horntje,waarmee de overtocht een half uurkorter duurde. In 1980 kwam er eendubbeldekse boot in de vaart waaropveel meer auto’s konden. Ook toen alwaren er eilanders die hetmassatoerisme vreesden. Zeprotesteerden met spandoeken enbezwaarschriften.

Maar in de beginjaren van het toerismezagen ook veel Texelaars hun kansschoon om hun toen vaak nog magereboeren- of vissersinkomen aan te vullen.In de zomers trokken ze in dekippenschuur op het erf en verhuurdenze hun huis. In de decennia ernaverbouwden ze hun schuren en werdendat de vakantiehuisjes. Zo wil het datveel Texelse huizen ‘opgebouwderechten’ hebben met te verhurenvakantiehuisjes in hun tuin of aan hethoofdhuis vastgebouwd – huisjes die nunog steeds helpen de hypotheek tebetalen.

De korte overtocht (20 minuten), deredelijke prijs waarvoor je ook je automag meenemen en het feit dat heteiland groter is dan de andereNederlandse Waddeneilanden en er dusook op regenachtige dagen meer tebeleven valt dan op, pakweg,Terschelling of Ameland, maakt dat Texelverreweg de meeste toeristen trekt.

Elly Kroon (60), die al vanaf haar 12de opTexel komt, heeft de toeristen in steedsgroteren getale zien toestromen en derust van het eiland langzaam zienverdwijnen. Ze kwam er voor het eerstmet haar ouders, later met haar vrienden haar gezin. Met haar partner HansSiegmund kocht ze er een huisje en in dezomer gingen ze er bijna elk weekendnaar toe. Hun Utrechtse appartementademt een verlangen naar Texel. In debadkamer hangt een grote foto inplexiglas van het strand bij DeCocksdorp. De opdruk van Hans’ T-shirt:‘Quit your job, take de boot, go to Texel’,verraadt ook waar ze nu eigenlijk hetliefst zouden zijn.

Toch zijn ze deze warme zomer niet ophet Waddeneiland. Vorig jaar verkochtenze hun vakantiehuisje en schaften eencaravan aan. En die rijden ze alleen nogin het najaar en niet meer in hethoogseizoen die kant op. ‘We vinden hetin de zomer niet leuk meer’, zegt Elly. ‘Defietspaden zijn dan overvol, ook destranden zijn drukker geworden.Natuurlijk kun je de drukte nog welvermijden, maar zo ongerept als vroegeris het niet meer.’

Ruim een halve eeuw toerisme heeft heteiland onherroepelijk veranderd. NeemDe Koog, het meest toeristische plaatsjevan Texel. Aan de hoofdstraat van debadplaats heeft Ruurd Eijzinga eenappartement, met uitzicht op een bar eneen steakhouse. Eijzinga is eenlevensgenieter: hij werkt nog hard voorzijn softwarebedrijf, maar is in de zomerook maanden te vinden op zijn zeilschip.Hij is druk met zijn lidmaatschap van dedorpscommissie en speelt in de lokalepolitiek een bijrol als bestuurslid vanD66, omdat ‘je niet zoals zovelen hieralleen moet mopperen op wat degemeente allemaal bedenkt, maar beteractief kunt meedoen’.

Op zijn balkon kijkt hij graag naar hetgekrioel van de toeristen. ‘Kun jenagaan, voordat mensen hier hunschuurtje begonnen te verhuren,bestond De Koog uit niet meer dan eenpaar boerderijen. En moet je nu eenskijken.’ Hij wijst naar beneden, naar de‘mediterrane’ eettentjes (‘door Texelaarsverhuurd aan mensen van buiten, diemet goedkope shoarma of pizza’s snelgeld willen verdienen’), bars en detoeristenfuiken die geld proberen teverdienen met Texelse schapenvachten,schepnetjes die na één keer gebruikenbij het vuilnis kunnen enzeehondensleutelhangers. Aan het beginvan zijn straat houden een kleine kerkmet een wit koepeltorentje en een oudTexels huisje nog dapper stand.

Eijzinga, die twintig jaar geleden vanMonnickendam naar het eilandverhuisde, vindt eigenlijk dat Texelaarsdie ageren tegen het toerisme ‘gewooneen beetje zeuren’. Hij kijkt liever naarwat de toeristen het eiland (‘ik wileigenlijk zeggen ‘mijn eiland’, maar ik

Toeristen op de boot voeren de meeuwen. Foto PaulineNiks

REPORTAGE TEXEL

De Europesemassatoerismestad in het

klein: Texels levensaderslibt dicht

advertentie

Foto de Volkskrant

Foto Pauline Niks

Foto Pauline Niks

Camping en parkeerplaats aan het strand bij DeKoog. Foto Pauline Niks

Winkelstraat in Den Burg. Foto Pauline Niks

Markt in Den Burg. Foto Pauline Niks

Start Best gelezen Net binnen Meer

29-08-18 09(33Pagina 1 van 1