energie in goede banen
energie in goede banen
JAArverslAG 2008
Waarden aan he t werk
Ja
ar
ve
rs
la
g 2
00
8
Concept en eindredactieElia, departement Communicatie
Grafische vormgeving en drukbegeleidingwww.concerto.be
Foto’sTobias Schlitt, Getty, net_efekt,tanakawho, robinbos, Elia
Verantwoordelijke UitgeverJacques Vandermeiren
Zetel van de vennootschapEliaKeizerslaan, 20B-1000 BrusselT +32 2 546 70 11F +32 2 546 70 [email protected]
ContactpersonenEva Suls, tel. +32 2 546 73 78Valérie Vanhemelen, tel. +32 2 546 75 11
Ce document est également disponible en françaisThis document is also available in English
April 2009
I n h o u d
Profiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Kerncijfers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Voorwoord van de voorzitter van de raad van bestuur* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Voorwoord van de voorzitter van het directiecomité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Vooruitzichten en uitdagingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
2008 in een oogopslag* .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Empathie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Verantwoordelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Onze verantwoordelijkheid: een zekere exploitatie van het Belgische elektrische systeem .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Onze verantwoordelijkheid: competitieve tarieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Onze verantwoordelijkheid: de veilige exploitatie van het interconnectienet met de buurlanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Onze verantwoordelijkheid: een efficiënt beheer van de transmissienetinfrastructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Onze verantwoordelikheid: respect voor het milieu en duurzame ontwikkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Ondernemend .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Integriteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Bestuur van de onderneming * . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Het Elia-aandeel – Informatie voor de aandeelhouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Voornaamste gebeurtenissen die zich hebben voorgedaan na de sluiting van het boekjaar* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Bijzondere opdrachten van de commissarissen in de loop van het boekjaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Geconsolideerde jaarrekening IFRS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Toelichting bij de jaarrekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Beschrijving van de risico’s en onzekerheden waarmee het bedrijf wordt geconfronteerd* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Regelgeving en tarieven* .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Reconciliatie eigen vermogen – nettowinst: Be GAAP - IFRS .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Verslag van het college van commissarissens .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Verkorte jaarrekening van Elia System Operator NV .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
* Deze hoofdstukken vormen het jaarverslag cf. Artikel 119 Wetboek van vennootschappen
Hoogspanningsnetten - België
Alz
ette
Mos
elle
Our
Sûre
Vierre
Semois
Lesse
Ourthe
Sambre
Warche
Amblève
Gileppe
Vesdre
Meu
se
Maa
s
Demer
Grote Nete
Ourthe
Vesdre
Meu
se
Dijle
Dyle
Rupel
Dende
r
Dendr
e
Sche
ldeLeie
Escaut
IJzer
Meu
se
Sambre
Eau
d’H
eure
Echelle Schaal
0 10 20 30 km
1 : 1 000 000Situation au
stand op 1-1-2009
Institut Géographique National Nationaal Geografisch Instituut
Amel
Holzwarche
We s e r
COURS D’EAU WATERLOPEN
Rivières et canaux Rivieren en kanalen
CENTRALES
centrale nucléaire
centrale hydraulique
centrale de pompage
existants
en projet
380kV
220-150kV
70kV
centrale thermique
parc d'éoliennes
centrale thermique en projet
CENTRALES
STATIONS
windmolenpark
thermische centrale in ontwerp
POSTES
bestaande
in ontwerp
380kV
220-150kV
70kV
MERCATOR
MOLENBEEK
Herbaimont
kerncentrale
thermische centrale
waterkrachtcentrale
pompcentrale
1 x 150 + 1 x 70 (2 x 150 + 1 x 70)
ONDERGRONDSE KABELS
câbles en parallèle
en construction ou en projet
2e terne en construction ou en projet 2de draadstel in aanbouw of in ontwerp
lignes à 2 ternes detensions différentes
tension d’exploitation inférieureà la tension de construction
Tableau des compositions deslignes à plus de 2 ternes:
1034
91 x 150 + 2 x 70 (3 x 150)
1 x 150 + 3 x 70 (4 x 150)
2 x 150 (2 x 380 + 2 x 150)
2 x 150 (4 x 150)
CABLES SOUTERRAINS
380kV
220kV
150kV
70kV
Samenstellingtabel van de lijnenmet meer dan 2 draadstellen:
1516
3 x 150 (4 x 150)
3 x 150 + 1 x 70 (4 x 150)
Nombre de ternes
installés
1
1
2
(avec numéro de référence dansle tableau des compositions)
56
2 x 150 + 2 x 70 (4 x 150) 1112
1718
4 x 70
3 x 150
3 x 220
1 x 380 + 2 x 150 (2 x 380 + 2 x 150)
380kV
220kV
parallele kabels22
150kV
70kV
prévus
1
2
2
> 2
12
2 x 150 + 1 x 70 (3 x 150)
4 x 150
Aantal draadstellen
voorzien uitgerust
(met referentienummer inde samenstellingstabel)
1 1
2 1
2 2
> 2
lijn met 2 draadstellenvan verschillende spanningen
uitbatingsspanning lagerdan de constructiespanning
78
1314
3 x 380 (4 x 380)
3 x 70
1 x 70 (4 x 150)
1 x 220 + 2 x 70
150 + 70
70(150)
4
in aanbouw of in ontwerp
ST-AMAND
PERONNESCS MARCINELLE
Marchienne
F. DE FER
70(150)
Maisières150 + 70
MARCHE-LEZ-ECAUSSINNES
PETROCHIM
LA CROYERE
La Louvière
BOEL HFBOEL TCC
GOSSELIES
AMERCŒUR
Liberchies
Keumiée
70(150)
150 +70
BAUDOURAIR
LIQUIDE
TERTRE
Elouges
PETIT MARAIS
GHLIN
CiplyPâturages
JEMAPPES
Boussu
Mons
70(150)
70(150)
150+70
150 + 30
150 + 70
30(150)
70(1
50)
70(150)
16
1 : 500 000
OBOURG
HARMIGNIES
VILLE/HAINE
TRIVIERES
BINCHE
BOELLL
BOELFOUR
150
+70 150 + 70
150 +70
150 + 70
70(150)
Estinnes
GOUY
BASCOUP
DAMPREMY
MONCEAU
Piéton(SNCB)
Fontainel’Evêque
MALFALISE
CARALFOC
70(150)
70(150)15
0+
70
2Anderlues
220 + 150
CENTRALEMARCINELLE
FLEURUS
MONTIGNIES
TERGNEE
AUVELAIS
FARCIENNES
BLANCHISSERIECharleroi
Gilly
LA PRAYE
PONT-de-LOUP
Heppigniessud
Jumet
(30)70+30(150)
70(150)
4
LA PRAYEFOUR
70(150)
JEMEPPE-SOLVAY
Fosses-la-Ville
Sambre
CHAMP-DE-COURRIERE
FELUY
COURCELLES
BUISSERET
Seneffe70(150)
12
2
CENTRALESENEFFE
Sombreffe
Marbais(SNCB)
Chassart
Gembloux
Wilrijk
SCHELLE
MHO
WOMMELGEM
MORTSEL
BASF
KETENISSE
OORDEREN
150+
36
9
NOORDLAND
St-Niklaas
HEIMOLEN
Temse
MERCATOR
15
0+
70
WALGOED
SCHELLE DORP
Hoboken
Aartselaar Kontich
WAARLOOS7
LIER
LINT
BEVEREN
ST-PAUWELS
LILLOBAYER
FINA
EKEREN7e HAVENDOK
MERKSEMSCHELDELAANKALLO
ZURENBORG
BURCHT
ZWIJNDRECHT
C.ZWIJNDRECHT
OeverBelliardstr.
Hovenierstr.Tabakvest
Moonstr.Berchem (NMBS)
150
+36
2
2
3
DAMPLEIN2
PETROL
2
NOORDERDOKKEN (NMBS)
ESSO
2
OELEGEM
ZANDVLIET
DOEL
380+
150
22
SOLVAY
1 : 500 000
1 : 500 000
Hermalles/Huy
MARCHIN
TIHANGE
Croix-Chabot
Jemeppe
Profondval
Ehein
Ramet Vesdre
Saives
CHERATTE
150
+70
Socolie
BERNEAU
NAVAGNE
GRAMME
Hte SARTE
CLERMONT
Ampsin-Neuville
Abée-Scry
Les Spagnes
RIMIERE
Poulseur
Esneux
Rivage(SNCB)
Ourthe
Anthisnes
70 (150)
AWIRS
Ivoz-Ramet
Fooz
Voroux(SNCB)
380
+15
0
LA TROQUE
SERAING ROMSEE
BRESSOUX
JUPILLE
CHERTAL
Hollogne
Ans
Alleur
Glain
Vottem
FNVottem
Montegnée
Tilleur
OugréeSclessin
Sart-Tilman
Angleur
FlémalleLE VAL
Grivegnée
Chênée
Magotteaux
BELLAIRE
Monsin
FN
Herstal
70(1
50)
70 (150)
70 (150)
70(220)
220
+15
0
8
17
14
16
16
164
3
150+70
Pouplin
Ferblatil
Incin. Herstal
LIXHE
CBR
Visé(SNCB)
Meu
se
13
Uitbatingsspanning
LIGNES AERIENNES BOVENGRONDSE LIJNENTension d’exploitation
2
2
3
2
70kV 70kV
2
2
2
2
2 LIGNES AERIENNES BOVENGRONDSE LIJNENUitbatingsspanningTension d’exploitation
2
2
2
22
2
2
15
0+
70
2
2
2
32
150kV 150kV
3
2
2
2
2
2
220kV 220kV
LIGNES AERIENNES BOVENGRONDSE LIJNENUitbatingsspanningTension d’exploitation
LIGNES AERIENNES BOVENGRONDSE LIJNENUitbatingsspanningTension d’exploitation
380kV 380kV
Hermalles/Huy
Croix-Chabot
Jemeppe
Profondval
Ehein
Ramet
Saives
Socolie
Ampsin-Neuville
Abée-Scry
Les Spagnes
Poulseur
Esneux
Rivage(SNCB)
Anthisnes
Ivoz-Ramet
Fooz
Voroux(SNCB)
Hollogne
Ans
Alleur
Glain
Vottem
FNVottem
Montegnée
Tilleur
OugréeSclessin
Sart-Tilman
Angleur
Flémalle
Grivegnée
Chênée
Magotteaux
Monsin
FN
Herstal
Pouplin
Ferblatil
Incin. Herstal
Visé(SNCB)
WilrijkSt-Niklaas
Temse
Hoboken
Aartselaar Kontich
OeverBelliardstr.
Hovenierstr.Tabakvest
Moonstr.Berchem (NMBS)
Marchienne
Maisières
La Louvière
Liberchies
Keumiée
Elouges
CiplyPâturages
Boussu
Mons
Estinnes
Piéton(SNCB)
Fontainel’Evêque
Anderlues
Charleroi
Gilly
Heppigniessud
Jumet
Fosses-la-Ville
Seneffe
Sombreffe
Marbais(SNCB)
Chassart
Gembloux
Soignies
Fourmies
Fays-les-Veneurs
Bonnert
Hatrival
Chiny Villers-s/Semois
Pâturages
Froidchapelle
HanzinelleCiney
Buissonville
Soy Sankt-Vith[Saint-Vith]
Carrièredu Milieu
Ath(SNCB)
BaulersSauvenière
Gembloux
Statte(SNCB)
Croix-Chabot
Wanze
Pepinster Gileppe
Vesdre
Bas-Warneton[Neerwaasten]
ST-Denijs - Boekel
Geraardsbergen
Kessel-lo
Leuven(NMBS)
HeverleeGasthuisberg
Lummen
Maasmechelen
Bornem
St-NiklaasHerenthout
Langveld
Gerdingen
Rijkevorsel
Arlon
Differd.Arbed
Belv. Arbed
Schif.
Monceau-en-Ardennes
Orgeo
Recogne
Neufchâteau
Vierre
Longlier (SNCB)
Marbehan(SNCB)
Respelt
Solre St-Géry
MomigniesChimay
Clermont
Thy-le-Château
Couvin
Romedenne
Pondrôme
Dinant
Sommière
Hastière
Herbaimont
Hogne(SNCB) Marche-en-
Famenne
CharneuxOn
Forrières(SNCB)
Cierreux
Quevaucamps
Harchies
Elouges
Thumaide
Lobbes
Ciply
Lens
Gerpinnes
Andenne
Florée
Sart-Bernard(SNCB)
Grands-Malades
Dorinne
Yvoir(SNCB)
Warnant
Namur
Marche-les-Dames
Waret
Leuze
Bois-de-Villers
St-Servais
Wierde
Comblain
BomalMiécret
Trois-Ponts
Bronrome
Bevercé
SpaTuron
Heid-de-Goreux
Amel
[Butgenbach]
Stephanshof
Bütgenbach
[Amblève]
Blandain
Bekaert
Kortrijk- NMBS
K.Oost
Ronse
Tournai
[Renaix]
Deux-Acren
Ronquières
Enghien (SNCB)
Braine-le-C.
Hoves
Meslin
Herfelingen
Appelterre
[Edingen (NMBS)]
Court-S t-Et.
Ottignies (SNCB)
Ceroux
St-Truiden
Landen
Jodoigne
Glatigny
Aische-en-Refail
Hannut
Tongeren
Borgloon
Ivoz
FoozSaivesMonsin
Stembert
Welkenraedt (SNCB)
Les Plenesses
Henri-Chapelle
Montzen(SNCB)
Soiron
Noordschote
Gavere
Zottegem
Baasrode
Welle EsseneDenderleeuw
(NMBS)
Hamme
Temse
Amylum
Willebroek
Tisselt
Duffel
Muizen
Geel/Oevel
Halen
Kersbeek
AarschotDorenberg
Pellenberg
Dowchemical
Hechtel
Opglabbeek
Bilzen
Paalsteenstr.
Hasselt
(NMBS)
Alken
Maaseik
Bekaert
Lanaken
Nijlen
Kalmthout
Turnhou t
Ravels
HerentalsOlen
St-Huibrechts-Lille
OverpeltInfrax
MARCHIN
CHERATTE
BERNEAU
NAVAGNE
Hte SARTE
CLERMONT
AWIRS
LA TROQUE
SERAING ROMSEE
BRESSOUX
JUPILLE
CHERTAL
LE VAL
BELLAIRE
CBR
SCHELLE
MHO
WOMMELGEM
MORTSEL
BASF
KETENISSE
OORDEREN
NOORDLAND
HEIMOLEN WALGOED
SCHELLE DORP
WAARLOOS
LIER
BEVEREN
ST-PAUWELS
LILLOBAYER
FINA
EKEREN7e HAVENDOK
MERKSEMSCHELDELAANKALLO
ZURENBORG
BURCHT
ZWIJNDRECHT
C.ZWIJNDRECHT
DAMPLEIN
PETROL
NOORDERDOKKEN (NMBS)
ESSO
OELEGEM
SOLVAY
PERONNESCS MARCINELLE
F. DE FER
MARCHE-LEZ-ECAUSSINNES
PETROCHIM
LA CROYERE
BOEL HFBOEL TCC
GOSSELIES
AMERCŒUR
BAUDOURAIR
LIQUIDE
TERTRE
PETIT MARAIS
GHLIN
JEMAPPES
OBOURG
HARMIGNIES
VILLE/HAINE
TRIVIERES
BINCHE
BOELLL
BOELFOUR
BASCOUP
DAMPREMY
MONCEAUMALFALISE
CARALFOC
CENTRALEMARCINELLE
FLEURUS
MONTIGNIES
AUVELAIS
FARCIENNES
BLANCHISSERIE
LA PRAYE
PONT-de-LOUP
LA PRAYEFOUR
JEMEPPE-SOLVAY
CHAMP-DE-COURRIERE
FELUY
BUISSERET
HEIMOLENHEZE
PETIT MARAIS
LATOUR
DOTTIGNIES[DOTTENIJS] BASSE-WAVRE
SCHIFFLANGE
ESCH-SUR-ALZETTE
HEINSCH
BERTRANGE
ROOST
VIREUX
THUILLIES
SNCB
CENTRALEMARCINELLE
SNCB
MARCOURT
ANTOING
AIR LIQ.
NIVELLES
CLABECQ
OISQUERCQ
SNCBCLERMONT
LE VAL
CHERTAL
STADEN
IEPER NOORD
WESTROZEBEKE ST-BAAFS-VIJVE
WORTEGEM
MOEN
TIELT
DESSELGEM
RELEGEM
TERLINDEN
KOBBEGEM
SCHAARBEEK
MOLENBEEK
DILBEEK
Q. DEMETS K.ZUID/MIDI
BUIZINGEN
WIJGMAAL
KNP
HERDEREN
SIDMAR
NIEUWEVAART
KENNEDYLAAN
KEERKEN
MALDEREN
BURCHT
ZWIJNDRECHT
WALGOED
BERINGEN
BALEN
BASF
SOLVAY
MALLE
ROUVROY
St-MARD
SNCB
HERSERANGE
OXYLUX
LANDRES
BELVAL
MONT ST.MARTIN
HEISDORF
LUMES
VILLEROUX
FLEBOUR
VIANDENS.E.O. BAULER
NIEDERSTEDEM
TRIER
JAMIOLLE
NEUVILLEPLATE-TAILLE
CHOOZ
MONT-LEZ-HOUFFALIZE
TERTRE
BAUDOUR
MARCHE-LEZ-ECAUSSINNES
PETROCHIMFELUY
GHLINOBOURG
HARMIGNIES
V/HAINELA CROYERE
BASCOUP
TRIVIERES
PERONNES
BINCHE
CHAMP-DE-COURRIERE
JEMEPPE-SOLVAY
GOSSELIES
FLEURUS
AMERCŒUR
DAMPREMY
MONCEAU MONTIGNIES
AUVELAIS
FARCIENNES
LA PRAYEFOUR
SEILLES
SNCB
Hte SARTE
SNCB
IEPER
MARQUAIN
HARELBEKE
HEULE
ZWEVEGEMWEVELGEM
PEKKE
MOUSCRON
KUURNE
MENENWEST
[MOESKROEN]
RUIEN
OUDENAARDE
LIGNETHIEULAIN
WATTINESGAURAINSNCB
EIZERINGEN
NINOVE WOLUWE-ST-L.ST-L. WOLUWE
HELIPORT WIERTZ
DHANIS
IXELLESELSENEFOREST
VORST
LABORELEC
ST-GENESIUS-RODE[RHODE-ST-GENÈSE]
CORBAIS
WATERLOO
BRAINE-L’ALLEUD
BAISY-THY
VIEUXGENAPPESNCB
NMBS
TIENEN BRUSTEM
AWIRSLA TROQUE
SERAING
BRESSOUXJUPILLE
ROMSEE
EUPEN
PT-RECHAIN
GARNSTOCK
BERNEAU
BATTICE
FIBER
KOKSIJDE
BEERST
ZEDELGEM
PITTEM
MUIZELAAR
BEVEREN
RUMBEKE
OOSTROZEBEKE
AALTERLANGERBRUGGE
SADACEM
RINGVAART
HAM
FLORA
DRONGEN
DEINZE
ZELE
ST-GILLIS-DENDERMONDE
MERCHTEMAALST NOORD
AALST
LOKEREN
MACHELEN
HOENDERVELD
WESPELAAR
LEEST
WILSELE
GRIMBERGEN
SIDAL
PUTTEMECHELEN
NMBS KRUISBAAN
HEIST/BERG
SCHELLE
-DORP
LIER
ZAVENTEM
HARENHEIDE
AMOCO
ESSOCHEM
HERCULES
TESSENDERLO
DIEST
TIP
HOUTHALEN
ZUTENDAAL
STALEN
GENK-LANGERLO
GODSHEIDE
SIKEL
ZONHOVEN
EISDEN
SLIJKENS
ZEEBRUGGE
BRUGGE
BLAUWE TORENHERDERSBRUG
EEKLO
KETENISSE
KALLO
BEVEREN
ST-PAUWELS
NOORDLAND
LILLO
BAYER
FINA
EKEREN
7e HAVENDOK
MERKSEMSCHELDE-
LAAN
ZURENBORGWOMMELGEM
OELEGEM
MORTSEL
St-JOB
DAMPLEIN
PETROL
NOORDERDOKKEN(NMBS)ESSO
BEERSE
POEDERLEEMOL
NYRSTAR
LOMMELOVERPELT
MHO
BLIGHBANK
THORNTONBANK
TIHANGE
GRAMME
RIMIERE
LIXHE
MERCATOR
LINT
ZANDVLIET
DOEL
ST-AMAND
GOUY
TERGNEE
COURCELLES
CENTRALESENEFFE
MAASBRACHT
MASTAING
CHIEVRES
GOUY
BRUEGEL
DROGENBOS
LIXHE
RODENHUIZEMERCATOR
KREEKRAK
ZANDVLIET
EINDHOVEN
AUBANGE
MOULAINE
VIGY
REVIN
MAZURES
LONNY
VESLE
ACHENE
AVELIN
CHEVALET
CENTRALE SENEFFE COURCELLES ST-AMAND
TERGNEE
COGNELEE
CHAMPION
RIMIERETIHANGE
GRAMME
BRUMECOO
WARANDE
AVELGEM
MEKINGEN
AVERNAS
IZEGEM
ZOMERGEM
BUGGENHOUT
VERBRANDE BRUG
LINTMEERHOUT
OBERZIER
VAN EYCK
EEKLO NOORD
BORSSELE
DOEL
MASSENHOVEN
DODEWAARD
GEERTRUIDENBERG
P r o f i e lElia bestaat uit uit twee wettelijke entiteiten: Elia System
Operator nv en Elia Asset nv, die als één economische entiteit
onder de naam Elia handelen. Samen met zijn dochteronder-
neming Elia Engineering heeft Elia om en bij de 1231 werkne-
mers in dienst. Elia is de beheerder van het Belgische trans-
missienet voor elektriciteit. Deze verantwoordelijkheid werd
aan de onderneming toevertrouwd op grond van de licenties
die door de federale regering (voor het net op 150 tot 380 kV)
en door de drie regionale overheden (voor de verbindingen
op 30 tot 70 kV) werden verleend. Als transmissienetbeheer-
der voor de elektriciteit in België vervult Elia diverse taken,
met respect voor de waarden die de onderneming hoog in
het vaandel draagt: empathie, verantwoordelijkheid, onder-
nemingszin en integriteit.
Elia tracht voortdurend een open en transparante dialoog te
voeren met de verschillende partijen die bij zijn activiteiten
betrokken zijn. Dit geldt zowel voor de klanten, leveranciers,
aandeelhouders, potentiële investeerders, overheden en de
bevolking als voor de personeelsleden van de Elia groep.
De voornaamste taak van de onderneming bestaat erin te
zorgen voor de betrouwbare en veilige transmissie van elek-
triciteit van de productie-eenheden in België en zijn buurlan-
den naar de verbruikers die zijn aangesloten op het Elia-net
(distributienetbeheerders en industriële grootverbruikers).
Door de centrale ligging van België in het West-Europese
elektriciteitsnet en de netto-invoer van België moet Elia ook
toezien op het veilige beheer van de internationale stromen
(invoer, uitvoer en transits) op zijn net.
K e r n c i j f e r sGeconsolideerde resultaten IFRS
(in € miljoen, resultaten per aandeel in €) 2008 2007 2006 2005 2004
Bedrijfsopbrengsten 757,3 731,7 711,5 714,2 704,5
EBITDA (1) 334,1 308,5 292,5 295,9 268,1
Winst na belastingen 103,1 77,6 75,9 76,5 59,5
Winst per aandeel (€) 2,14 1,62 1,58 1,60 1,42
Dividend per aandeel (€) 1,37 1,30 1,28 1,27 1,27
Aantal personeelsleden (31/12) 1 231 1 232 1 227 1 221 1 238
Lengte net in kilometer (31/12) 8 412 8 406 8 367 8 344 8 276
(1) EBITDA = Bedrijfsopbrengsten - kosten voor goederen en diensten - personeelskosten - voorzieningen - waardeverminderingen
Daarnaast waakt Elia permanent over het evenwicht tussen
enerzijds productie en invoer en anderzijds uitvoer en ver-
bruik in zijn regelzone. Aangezien elektrische energie moeilijk
kan worden opgeslagen, moet ze worden geproduceerd op
het ogenblik waarop de verbruikers haar nodig hebben. Dit is
noodzakelijk om de betrouwbaarheid van de bevoorradings-
zekerheid van het land te verzekeren.
Om zijn taken te kunnen vervullen, verzorgt Elia ook het on-
derhoud van zijn hoogspanningsinstallaties: lijnen, kabels,
transformatoren, ... Elia ontwikkelt en vernieuwt zijn net
met behulp van de modernste beproefde technologie. Daarbij
wordt niet alleen op proactieve wijze aandacht besteed aan
zorg voor het milieu, maar wordt ook het beleid inzake duur-
zame ontwikkeling ondersteund dat op Europees en Belgisch
niveau – zowel federaal als regionaal – wordt gevoerd.
Door zijn unieke en centrale positie op de Belgische elektri-
citeitsmarkt heeft Elia de taak om vernieuwende diensten
en mechanismen aan te bieden die de goede werking en de
ontwikkeling van deze markt in continentaal Europa mogelijk
maken.
De netbeheerder past strikt de wettelijke voorschriften in-
zake corporate governance toe, alsook de bepalingen van de
Code Lippens (de Belgische Corporate Governance Code voor
beursgenoteerde vennootschappen).
Elia is sinds 2005 genoteerd op de gereglementeerde markt
van Euronext Brussel.
2 Elia — Jaarverslag 2008
Energie was in 2008 een centraal thema in de gesprekken
op Europees niveau. Met de bekendmaking in januari 2008
van haar doelstellingen op het vlak van de vermindering
van de broeikasgassen, het duurzaam beleid en de ope-
ning van de energiemarkt, heeft de Europese Commissie
een duidelijk discussiekader vastgelegd alsook de doel-
stellingen voor de ondernemingen bepaald.
Zowel wat de verwezenlijking van de zogenaamde “drie
maal 20”-doelstelling (een vermindering met 20% van de
uitstoot van broeikasgassen, een stijging met 20% van de
energie-efficiëntie en een aandeel van 20% hernieuwbare
energie tegen 2020) betreft als de toekomstige integra-
tie van de elektriciteitsmarkten in Duitsland, Frankrijk en
de Benelux vervult Elia bewust een voorbeeldfunctie. Het
bedrijft speelt onder meer een concrete rol m.b.t. de im-
pact van de initiatieven die op Europees en Belgisch vlak
worden genomen ter bevordering van de vermindering van
de broeikasgassen. Het dient nogmaals vermeld dat om
20% van de totale energiebehoeften met hernieuwbare
energie te dekken, 34% van het elektriciteitsverbruik in
2020 op basis van hernieuwbare energiebronnen (water-
kracht, biomassa, windenergie, zonne-energie) moet wor-
den geproduceerd.
Elia heeft zich bijgevolg geëngageerd om de ontwikkeling
van windmolenparken in de Noordzee te ondersteunen.
Voorbeelden hiervan zijn onder andere de ondertekening
van een financieringsovereenkomst voor de aansluiting
van de eerste twee windparken voor de Belgische kust op
het net en de plannen op langere termijn om het Elia-net
op zeer hoge spanning naar de kuststreek te versterken,
zodat de door de regering geplande 2000 MW aan offshore
energie in het net kan worden geïnjecteerd.
In dit opzicht is de samenwerkingsovereenkomst met
de Duitse transmissienetbeheerder Vattenfall Europe
Transmission, wiens net grotendeels wordt gevoed met
energie die afkomstig is van windmolenparken in Noord-
Duitsland. Een bewijs van de de anticiperende houding
van Elia, dat de expertise in huis wil halen die het in de
toekomst nodig zal hebben om de energie die wordt ge-
produceerd door de grote windmolenparken op een veilige
manier te integreren.
Daarenboven onderzoekt Elia, in nauwe samenwerking met
zijn collega-distributienetbeheerders, de overheden en de
betrokken regulatoren hoe kleinschalige warmtekracht-
koppelingseenheden, gegroepeerd binnen verschillende
geografische gebieden, kunnen worden geïntegreerd. Tal
van aansluitingsprojecten voor het transmissienet werden
in de loop van het jaar aan het investeringsprogramma
toegevoegd.
De toekenning door het BIM van de titel “voorbeeldge-
bouw” aan het gebouw waarin vanaf volgend jaar het na-
tionale controlecentrum van Elia zal worden gehuisvest en
de investeringen in de gebouwen van Elia in Vlaanderen,
meer bepaald in Merksem, getuigen op een andere manier
van de inspanningen die Elia op het gebied van duurzame
ontwikkeling levert.
Wat betreft de onafhankelijkheid van de transmissieacti-
viteiten ten opzichte van de producenten en leveranciers
van elektriciteit en de “historische” aandeelhouders, kan
Elia steunen op zijn corporategovernancemodel, dat een
V o o r w o o r d
Voorwoord van de voorzitter van de Raad van bestuur
Ronnie Belmans, voorzitter van de Raad van bestuur
Elia — Jaarverslag 2008 3
duidelijke taakverdeling tussen de Raad van bestuur en
het Directiecomité garandeert en bepaalt dat de verant-
woordelijkheid voor het beheer van het transmissienet
voor elektriciteit en het opstellen van de ontwikkelings-
plannen aan het Directiecomité wordt toevertrouwd. De
vermindering van de deelneming van Electrabel in Elia tot
24,35% en de toegenomen participatie van de gemeenten
via Publi-T tot 33,01% bevestigen hetzelfde engagement
bij de aandeelhouders.
Elia is bovendien talrijke initiatieven blijven nemen met
het oog op de totstandkoming van de interne energie-
markt: de installatie van dwarsregeltransformatoren op
de Noordgrens om de veilige exploitatie van het net te
waarborgen wanneer de grensoverschrijdende stromen
exponentieel toenemen, met name ten gevolge van de
invoering van de intraday toewijzingsmechanismen met
Frankrijk, de interconnectieprojecten met Groot-Brittannië
en Duitsland, de verdere versterking van de interconnec-
ties met de buurlanden, de ontwikkeling van de pentala-
terale marktkoppeling – met als bekroning de keuze door
alle betrokkenen van het algoritme dat door Belpex werd
ontwikkeld, de oprichting van CASC-CWE, de gemeen-
schappelijke dienstenonderneming van alle netbeheerders
in Centraal-West-Europa, de oprichting, samen met het
Franse RTE, van Coreso, het eerste regionaal technisch
coördinatiecentrum, … Elia mag al deze projecten en initi-
atieven op zijn naam schrijven.
De benoeming van Daniel Dobbeni tot voorzitter van
ENTSO-E (European Network of Transmission System
Operators for Electricity), de nieuwe vereniging van
Europese netbeheerders die is samengesteld uit de
zes bestaande verenigingen van TNB’s (ETSO, UCTE,
NORDEL, BALTSO, UKTSOA en ATSOI) en werd opgericht
door uit 42 netbeheerders uit 34 landen, onderstreept
nog maar eens de geloofwaardigheid van de Belgische
transmissienetbeheerder binnen de groep van Europese
netbeheerders.
De volgende maanden zullen onvermijdelijk in het teken
staan van de recessie staan. In deze periode wenst Elia
meer dan ooit zijn taken ten dienste van zijn klanten en de
gemeenschap te vervullen in een sereen reglementair en
politiek kader dat bovendien stimulerend werkt. Het be-
lang van de elektriciteitsnetten in het raam van de duurza-
me ontwikkeling werd op het Europese voorplan geplaatst
door Voorzitter Barosso en door President Obama in de
Verenigde Staten. Dat is niet toevallig. Zij hebben immers
de sleutel in handen voor een efficiënte, competitieve en
duurzame elektriciteitsvoorziening voor iedereen.
Ronnie BelmansVoorzitter van de Raad van bestuur
4 Elia — Jaarverslag 2008
2008 blijft in ons geheugen gegrift als het jaar van de
grote tegenstelling tussen de eerste drie trimesters en het
laatste trimester. De eerste drie trimesters werden onder
meer gekenmerkt door een hoge inflatie als gevolg van
de aanhoudende vraag in alle economische sectoren, en
het laatste trimester werd overschaduwd door de enorme
financiële en economische crisis waaraan geen enkel land,
geen enkele industrietak of handelsonderneming ont-
snapt. In deze toch wel uitzonderlijke omstandigheden is
de Elia groep dit jaar van start gegaan met het meerja-
rige stimulerende reguleringsmechanisme voor de periode
2008-2011.
Elia is in 2008 er opnieuw in geslaagd om een uitstekende
betrouwbaarheid op het vlak van de elektriciteitsbevoor-
rading voor onze industriële klanten en de hele gemeen-
schap te waarborgen. Dat hebben we ongetwijfeld onder
meer te danken aan de inspanningen die we leveren op het
vlak van de vervangings- en preventieve onderhoudspro-
gramma’s van onze installaties en de permanente oplei-
ding van ons personeel.
Het investeringsprogramma om ons net te versterken en
verder uit te bouwen, hebben we overeenkomstig onze
verbintenissen gerealiseerd. De drie officiële inhuldigin-
gen die we in Wallonië, Brussel en Vlaanderen onder de
bescherming van de drie bevoegde ministers konden orga-
niseren, zijn daarvan een duidelijk bewijs.
De talrijke en efficiënte acties die we realiseren ten gun-
ste van de ontwikkeling van de markt worden steeds be-
langrijker gezien de verdere liberalisering van de interne
markt en de druk op de energieprijzen. De start van de
intradaymarkt voor de transmissiecapaciteit met Frankrijk
is hiervan een voorbeeld. De toename van de uitwisse-
lingsvolumes die via de energiebeurs Belpex worden ver-
handeld, heeft nog maar eens de toegevoegde waarde van
de trilaterale koppeling van deze drie markten bewezen.
Haar uitbreiding met Duitsland en het Groothertogdom
Luxemburg stelt ook opmerkelijke resultaten in het voor-
uitzicht op het gebied van de integratie van de markten
van Centraal-West-Europa (Central West Europe – CWE).
De maatregelen die in samenwerking met de distributie-
netbeheerders worden genomen voor de aansluiting van
de gedecentraliseerde productie-eenheden, maken deel
uit van de concrete ondersteuning van Elia aan de duur-
zame ontwikkeling binnen de drie Belgische regio’s.
Op internationaal niveau werd de coördinatie tussen de
Europese netbeheerders op verscheidene vlakken ver-
sterkt. Elia was daarbij altijd een stuwende kracht. Onze
experten hebben de fundamenten gelegd voor de oprich-
ting van de gemeenschappelijke dienstenonderneming
CASC-CWE met de netbeheerders van de vijf betrokken
landen. Slechts enkele maanden na de oprichting werden
de eerste gezamenlijke capaciteitstoewijzingen op alle
interne grenzen van deze regio met succes gerealiseerd.
Samen met onze Franse collega RTE hebben we eveneens
Coreso opgericht. Dit is het eerste gemeenschappelijke
regionaal technisch coördinatiecentrum van verschillende
TNB’s, dat tot doel heeft de operationele veiligheid van
het Europese net te verbeteren. De Britse collega-trans-
missiennetbeheerder National Grid zal zich aansluiten bij
Coreso en de Duitse transmissienetbeheerder Vattenfall
Europe Transmission, waarmee we bovendien een samen-
werkingsovereenkomst hebben ondertekend, toonde vanaf
de bekendmaking van het project interesse.
V o o r w o o r d
Voorwoord van de voorzitter van het Directiecomité
Daniel Dobbeni, voorzitter van het Directiecomité
Elia — Jaarverslag 2008 5
ontwikkeling geen rechtstreekse impact heeft op de gere-
guleerde winst van Elia, moet ze met bijzondere aandacht
worden gevolgd om de forse stijging van onze interestlas-
ten zoveel mogelijk te beperken in het voordeel van onze
klanten.
In dit verband hebben we in het laatste trimester van 2008
een aantal maatregelen genomen die tot doel hebben onze
kosten verder te beperken en de prioriteiten van ons in-
vesteringsprogramma opnieuw te evalueren. Deze maat-
regelen moeten de ontwikkeling van het net aan te passen
aan de evolutie van de industriële en commerciële acti-
viteiten van onze klanten. Daarbij mogen we onze doel-
stellingen betreffende de betrouwbaarheid en de kwaliteit
van de elektriciteitsvoorziening in het land niet uit het oog
verliezen. Via deze aanpak willen wij de gevolgen van de
economische en financiële crisis voor onze toekomstige ta-
rieven beperken; dit moet er terzelfder tijd toe bijdragen
dat wij de ondernemingen en de gemeenschap, zodra dit
mogelijk is, proactief zullen kunnen blijven ondersteunen,
zodra de economische heropleving op gang komt.
Al onze teams hebben zich ertoe verbonden om deze uit-
daging in 2009 én in de verdere toekomst aan te gaan.
Daniel DobbeniVoorzitter van het Directiecomité
Intern werd onze organisatie herzien om de efficiëntie-
doelstellingen op het gebied van operational excellence te
bereiken. Zo werd ons engineeringbureau geïntegreerd in
een nieuwe dochteronderneming, Elia Engineering, die in-
staat voor het beheer van de expertise en de technische
opleidingen van de hele groep.
De aanpassing van ons mission statement en de lancering
van een opmerkelijke campagne om onze naambekendheid
te vergroten, waren bedoeld om onze ambities bekend te
maken en ons imago te verbeteren. Hiermee speelden we
in op een verzoek van onze stakeholders: klanten, regule-
rende instanties, politieke wereld, medewerkers…
Dit is het eerste jaar waarin meerjarentarieven worden
gehanteerd, die onze klanten een stabiele transportprijs
voor een termijn van vier jaar bieden. We realiseerden
tevens de ons door de CREG opgelegde efficiëntieverho-
ging, een inspanning waar al onze klanten baat bij heb-
ben, evenals het bijkomende streefdoel van de door onze
aandeelhouders verwachte kostenverlaging. Dit resultaat
heeft van alle betrokkenen meer inspanningen gevergd
dan verwacht omdat de inflatie een flink stuk hoger bleek
te liggen dan de prognoses van het federaal Planbureau die
wij voor het bepalen van onze transmissietarieven hadden
gebruikt. Daarenboven waren we door de financiële crisis
genoodzaakt om onze pensioenfondsen te herfinancieren.
Deze financiële en economische crisis was ook voelbaar
door een significante daling van de energievolumes die
door onze industriële klanten op het Elia-net worden af-
genomen. Dit leidde tot een daling van onze inkomsten
die pas vanaf de tweede regulatoire periode van vier jaar
in onze tarieven kan worden doorgerekend. Hoewel deze
6 Elia — Jaarverslag 2008
V o o r u i t z i c h t e n e n u i t d a g i n g e n
Het komende jaar zal in het teken staan van de interne
energiemarkt, de duurzame ontwikkeling en een
oordeelkundige aanpak van de financiële en economische
crisis om het economische herstel, zodra de eerste
tekenen daarvan zichtbaar worden, te ondersteunen en te
stimuleren.
De opdracht van CASC-CWE, de gemeenschappelijke
dienstenonderneming van de transmissienetbeheerders
van de Centraal-West-Europese regio, wordt verruimd:
zij zal voortaan ook instaan voor de maandelijkse en
dagelijkse veilingen. Coreso, het regionaal technisch
coördinatiecentrum dat door RTE en Elia werd opgericht,
zal op kruissnelheid komen en nieuwe partners zullen
aansluiten. ENTSO-E, de nieuwe vereniging opgericht door
42 transmissienetbeheerders uit 34 Europese landen,
start met haar activiteiten en zal de eerste concrete
maatregelen uitwerken om de uitvoering voor te bereiden
van het 3de pakket maatregelen inzake de interne
energiemarkt.
Elia — Jaarverslag 2008 7
Vermits voor 2009 een verdere daling van de
uitwisselingsvolumes en een stijging van de financiële
lasten worden voorspeld, zal een nauwgezet beheer van de
kosten en de investeringsuitgaven in 2009
aan de orde zijn. Zo kan Elia op proactieve wijze zijn
klanten en de gemeenschap ondersteunen, zodra het
herstel zich zal aandienen.
Er zal bijzondere aandacht worden besteed aan de
netversterkingsprojecten in verschillende regio’s van
ons land. Zo worden aanzienlijke investeringen in het
vooruitzicht gesteld voor de economische ontwikkeling
van de Antwerpse haven, alsook voor de aansluiting
van offshore windmolenparken in de kuststreek en de
aansluiting van nieuwe productie-eenheden en onshore
windmolens in Wallonië.
Elia zal deze maatregelen actief steunen. Daartoe zal
het bedrijf zijn bilaterale projecten voortzetten, die
meer bepaald betrekking hebben op de toekomstige
realisatie van nieuwe interconnecties met Groot-
Brittannië en Duitsland, de versterking van zijn
interconnectielijnen met Frankrijk en het Groothertogdom
Luxemburg. De industriële indienststelling van de
dwarsregeltransformatoren die in 2008 werden geplaatst,
zal een veilig beheer van het Belgische net mogelijk
maken ondanks het feit dat de onvoorspelbaarheid van de
elektriciteitsstromen die door ons net vloeien, voortdurend
toeneemt.
8 Elia — Jaarverslag 2008
Elia en National Grid overwegen de aanleg van
een nieuwe interconnector tussen België en het
Verenigd Koninkrijk.
0 6 / 0 2 / 0 8Het aantal intraday gates op de interconnectie
Frankrijk-België wordt verhoogd tot twaalf.
2 0 / 0 2 / 0 8
Elia en Vattenfall Europe Transmission ondertekenen een
samenwerkingsovereenkomst om bij te dragen tot de
bevoorradingszekerheid, de integratie van hernieuwbare
energiebronnen en de marktontwikkelingen in Europa.
0 9 / 0 5 / 0 8
2 0 0 8 i n e e n o o g o p s l a g
De zeven netbeheerders van de Centraal-West-Europese regio, meer bepaald
uit de Benelux, Duitsland en Frankrijk, richten CASC-CWE (Capacity Allocation
Service Center – Central West Europe) op in Luxemburg.
0 3 / 1 0 / 0 8
De aansluiting van het zeewindmolenpark van Belwind op het
Elia-net is contractueel geregeld.
3 0 / 0 6 / 0 8
Elia — Jaarverslag 2008 9
Op het Belgische net wordt een recordvolume voor import genoteerd
van 3500 MW tussen 11 uur en ‘s middags.
0 3 / 0 4 / 0 8
0 5 / 0 6 / 0 8
J a a r 2 0 0 8Er heeft zich geen belangrijke gebeurtenis voorgedaan na de
sluitingsdatum van het boekjaar.
Een jaar na de ondertekening van de intentieverklaring boeken de partners
uit de Centraal-West-Europese regio significante vooruitgang op weg naar een
geïntegreerde Europese elektriciteitsmarkt.
42 transmissienetbeheerders uit 34 landen richten ENTSO-E
(European Network of Transmission System Operators for Electricity) op.
Daniël Dobbeni wordt als voorzitter gekozen.
1 9 / 1 2 / 0 8
RTE en Elia maken hun voornemen bekend om samen een
coördinatiecentrum op te richten om de elektrische veiligheid van de
Centraal-West-Europese regio te verhogen.
0 5 / 0 9 / 0 8
Em
p at h i E
Veiligheid
van de werknemers.
Informatie op volledig
transparante wijze delen.
Onze klanten:
onze voornaamste zorg.
P.12 P.13 P.14
De permanente opleiding,
doorheen de loopbaan, van al zijn
medewerkers is een essentieel
onderdeel van de aanpak van Elia.
Van bij zijn oprichting was het voor Elia
belangrijk om zijn missie ten dienste
van de bevoorradingszekerheid en de
elektriciteitsmarkt ook te vertalen in
een sociaal engagement.
Elia kan de technische scholen
en universiteiten een belangrijke
meerwaarde bieden.
Em
p at h i E
P.16 P.17 P.19
Openstaan voor de andere en luisteren naar
zijn gevoelens en mening, bereid zijn om
de ander te begrijpen en toch zijn
eigenheid bewaren.
12 Elia — Jaarverslag 2008
Deze bereidheid komt uiteraard tot uiting binnen
het bedrijf zelf, tegenover alle werknemers van
de Elia groep, maar ook buiten Elia, ten aanzien
van onze klanten, onze aandeelhouders,de potentiële in-
vesteerders, de overheden waarmee we samenwerken, de
omwonenden van onze projecten, studenten die interesse
tonen voor onze activiteiten, …om slechts de voornaamste
belanghebbenden te noemen.
Onze klanten: onze voornaamste zorgDe commerciële dienst vormt de hoeksteen van de relatie
tussen Elia en zijn klanten. De key account managers func-
tioneren als “interfaces” en treden op als “ambassadeurs” van
het bedrijf. Hiervoor steunen zij op hun grondige kennis van
het net en de elektriciteitsmarkt enerzijds en hun betrokken-
heid bij de omgeving van de klant anderzijds. Verscheidene
specifieke acties zijn erop gericht de dialoog tussen alle spe-
lers op de elektriciteitsmarkt te bevorderen.
Weten wat de behoeften en eisen van elk van deze groepen zijn, erop anticiperen en er rekening mee houden bij iedere stap die de onderneming neemt: dat is de weg die Elia wil volgen.
E m p a t h i e :
E l i a v o e r t e e n p e r m a n e n t e d i a l o o g m e t d e v e r s c h i l l e n d e g r o e p e n a c t o r e n d i e b i j z i j n a c t i v i t e i t e n b e t r o k k e n z i j n
Users’ group: een platform voor informatie-uitwisseling en discussieZo hebben onze klanten de mogelijkheid om hun stem te
laten horen binnen de Users’ Group, een platform voor de
uitwisseling van informatie tussen vertegenwoordigers van
alle groepen marktspelers – industriële klanten, distributie-
netbeheerders, producenten, regulatoren, de administratie
Energie, …
Belangrijke thema’s worden hier besproken vooraleer ze van
naderbij worden bestudeerd in de werkgroepen. Nieuwe pro-
ducten, marktmechanismen, toewijzing van capaciteit op de
grenzen, … zijn enkele van de thema’s die in deze context aan
bod zijn gekomen.
Elia — Jaarverslag 2008 13
Klantendag: de gelegenheid bij uitstek om standpunten en informatie uit te wisselenElia organiseert elk jaar een speciale dag waarop alle klanten
worden uitgenodigd. Op de editie van 2008 waren ongeveer
120 deelnemers aanwezig. Het was een gelegenheid om die-
per in te gaan op een brede waaier van thema’s, zoals de
nieuwigheden en aanpassingen op het vlak van de produc-
ten (aansluitings- en toegangscontracten, telecommunicatie-
net, metering, …), de tools die voor het netbeheer worden
gebruikt, de eerste resultaten na de indienstneming van de
dwarsregeltransformatoren, de ontwikkelingsplannen voor
het Belgische net en hun ontwikkeling in het licht van de ini-
tiatieven inzake hernieuwbare energie, projecten met een in-
ternationale dimensie, … De klantendag biedt de deelnemers
ook de mogelijkheid om nieuwe contacten te leggen.
Elia heeft in 2008 ook een informatiesessie voor de bedrijfs-
federaties georganiseerd. Het initiatief werd zeer op prijs
gesteld door de deelnemers, die in het kader van hun be-
roepsactiviteiten graag, meer wilden vernemen over de ont-
wikkeling van de elektriciteitsmarkt in België en in Europa.
Informatie op volledig transparante wijze delenDankzij zijn centrale rol op de energiemarkt beschikt Elia over
een grote hoeveelheid informatie die het in alle openheid met
de andere marktactoren deelt.
De website van Elia, die zowel “real time” als “historische”
marktgegevens bevat, is een waardevolle bron van informatie
die voor alle partijen die bij de elektriciteitsmarkt betrokken
zijn relevante informatie ter beschikking stelt, die nuttig is
om hun handelsactiviteiten adequaat uit te oefenen. Verbruik,
productie, het opheffen van onevenwichten, fysische en
marktinformatie over het gebruik van de interconnecties, in-
vesteringsprojecten, onbeschikbaarheden van netelementen,
enz. zijn enkele voorbeelden van rubrieken die op de inter-
netpagina’s van Elia terug te vinden zijn.
Bij de publicatie van deze informatie wordt uiteraard rekening
gehouden met alle bepalingen inzake vertrouwelijkheid waar-
aan de beheerder van het transmissienet voor elektriciteit
zich dient te houden.
Daarnaast publiceert Elia elke maand “Elia News”, een elek-
tronische nieuwsbrief waarin de belangrijkste informatie over
de activiteiten van de onderneming wordt samengevat. Al wie
meer wil weten over de onderneming, kan zich op deze news-
letter abonneren.
Voor al onze vergunningsdossiers zijn talrijke ontmoetingen met regionale en gemeentebesturen voorzien. Communicatie is zeer belangrijk. Ze is nodig om onze boodschap efficiënt en assertief over te brengen en het goede verloop van onze projecten te waarborgen. Hoewel we jammer genoeg niet altijd met open armen worden ontvangen, proberen we telkens om ons standpunt voor te stellen en zo goed mogelijk te laten aanvaarden.
Valérie Jadot, Manager Permits
14 Elia — Jaarverslag 2008
PersoneelOp 31 december 2008 telde de Elia groep 1 231 werknemers,
waarvan 233 bij Elia System Operator, 812 bij Elia Asset en
186 bij Elia Engineering. In 2008 heeft Elia heeft 115 mede-
werkers aangeworven met een contract voor onbepaalde duur
(115 in 2007) en 8 personen met een contract voor bepaalde
duur (30 in 2007).
Nieuwe benaming voor ons engineeringfiliaalBel Engineering draagt sinds 3 november 2008 de naam Elia
Engineering. Deze verandering gaat gepaard met de over-
dracht van de expertiseactiviteiten en de technische opleidin-
gen voor de hele Elia groep. Dankzij deze naamsverandering
zal het engineeringbureau, dat verantwoordelijk is voor inves-
teringsprojecten, onderzoek en de indienstneming van uitrus-
tingen, mee de initiatieven kunnen genieten die Elia een heel
jaar lang heeft genomen om de bekendheid en de zichtbaar-
heid van de Elia groep voor de buitenwereld te vergroten.
Veiligheid van de werknemersDe veiligheid van de eigen medewerkers en van het personeel
van onze contractors is een absolute prioriteit.
De veiligheidsresultaten tonen aan dat Elia tot de meest vei-
lige industriële ondernemingen in België en in Europa behoort.
Dit wijst erop dat de aangehouden inspanningen om zowel
de intrinsieke veiligheid van de installaties als de werkpro-
cedures en methodes te verbeteren, loont en moet worden
voortgezet.
Om enerzijds na te gaan of de veiligheidsprocedures en in-
structies correct begrepen en toegepast worden en anderzijds
een efficiënte terugkoppeling van de ervaringen te waarborgen,
De dialoog met de omwonenden: openheid troefElia doet al het mogelijke om de omwonenden van zijn instal-
laties te informeren over belangrijke gebeurtenissen en hun
gevolgen, zowel bij ontwikkelingsprojecten en onderhouds-
werkzaamheden als bij noodinterventies.
De aanwezigheid van vertegenwoordigers van Elia op infor-
matievergaderingen voor het publiek of overheden, een per-
manent bereikbare hulplijn via de regionale technische se-
cretariaten in Brussel, Merksem en Namen, gratis metingen
van magnetische velden op verzoek van de omwonenden van
onze installaties, een contactadres [email protected] voor de vra-
gen van het publiek,... zijn slechts enkele voorbeelden van de
aandacht die Elia besteedt aan de omwonenden van zijn in-
stallaties, de overheden en alle anderen die meer informatie
over de onderneming wensen.
Alle aanvragen die wij in 2008 langs deze weg ontvingen heb-
ben een nauwkeurig antwoord gekregen. Daarnaast worden
elk jaar nog eens ongeveer 50 000 vragen behandeld door
de regionale technische secretariaten, die zich engageren om
deze zo snel mogelijk te beantwoorden.
Van links tot rechts en van boven naar onder: Daniel Dobbeni, Jacques Vandermeiren, Jan Gesquière, Markus Berger, Roel Goethals, Frank Vandeberghe en Hubert Lemmens
Elia — Jaarverslag 2008 15
werden in 2008 120 veiligheidsaudits uitgevoerd. Een aantal
van de vaststellingen tijdens deze audits hebben ondertussen
tot concrete verbeteringen geleid.
Om de veiligheidsresultaten te bestendigen, nog te verbete-
ren en te borgen over een langere periode, werden in 2008
maatregelen genomen om een duurzame gedragsverandering
tot stand te brengen op het gebied van de perceptie van het
risico dat samenhangt met de complexe technische activitei-
ten die de netbeheerder moet uitvoeren.
Hiertoe zijn er o.a. twee veiligheidsweken opgezet (van
5 tot 9 mei en van 8 tot 12 september) met verschillende
activiteiten.
Aan de doelgroepen aangepaste veiligheidstime-outs
doorheen alle departementen en directies waarin dieper
op de mechanismen die tot een ongeval leiden en op de
risico-herkenning werd ingegaan. Dit gebeurde zowel
voor de “terreinmensen” als voor de personen die in een
kantooromgeving werken.
Filmfragmentjes op het intranet die op een uitnodigende
manier deden stilstaan bij de oorzaken die tot ongeval-
len leiden en hoe ze te vermijden.
Middagontmoetingen rond ergonomie in de
kantooromgeving.
Info rond veilig manueel verplaatsen van lasten en een
informatiecampagne hierrond.
Kennismakingssessies over het thema “levensreddende
handelingen”
Een veiligheidsfotowedstrijd die moet bijdragen tot de
sensibilisering binnen de groep.
Naast een vast agendapunt in de equipes, werd veiligheid ook
op lokaal niveau het onderwerp van trimestriële veiligheid-
toolboxmeetings in de services centers.
Frequentiegraad Ernstgraad
2005 2006 2007 2008 2005 2006 2007 2008
Elia 10,0 8,0 2,7 5,1 0,10 0,18 0,03 0,10
Hoofdzetel 1,4 2,6 0,0 2,7 0,00 0,05 0,00 0,03
Service Area Noord 8,7 14,6 2,8 5,8 0,08 0,26 0,02 0,12
Service Area Zuid 30,9 17,5 11,3 14,2 0,02 0,31 0,15 0,35
Elia Engineering 6,8 3,3 0,0 0,0 0,05 0,13 0,00 0,00
0,20
2
4
6
8
10
12
2005
2006
2008
2007
0,1 0,0
Evolutie ernstgraad en frequentiegraad van de groep Elia 2005-2008
Ernstgraad
Freq
uenc
iegr
aad
16 Elia — Jaarverslag 2008
met de activiteiten en het werkkader van de onderneming en
leren ze elkaar ook kennen, om een start te geven aan de
opbouw van hun professioneel netwerk.
Voor jonge kaderleden is er het programma ‘Campus Elia’, dat
de verscheidene facetten en processen van de onderneming
verduidelijkt. Het programma wordt afgerond met de studie
van een “business case” waarvan het scenario ontleend is aan
een reële situatie. De deelnemers moeten een oplossing zoe-
ken in groepjes. De resultaten worden voorgesteld en vervol-
gens besproken met de CEO en leden van het directiecomité.
Kennisoverdracht Vanaf november 2008 werden de knowhow en het knowledge
management voor de uiteenlopende technische disciplines,
samen met het technische opleidingscentrum (Education
Center) gecentraliseerd binnen Elia Engineering. Dit moet
leiden tot een efficiënter en coherent beheer van de verschil-
lende strategische kennisdomeinen die de onderneming moet
waarborgen om haar professionele expertise voor de toe-
komst te vrijwaren en verder uit te bouwen in een omgeving
die voortdurend evolueert.
Top Employer 2009Zoals in 2007, nam Elia ook in 2008 deel aan de CRF enquête
Top Employers, en wat het label ‘Top Employer 2009’ ople-
verde. Voor Elia betekent het Top Employer 2009 label – dat
werd toegekend aan 42 Belgische ondernemingen – een extra
troef om zich op de arbeidsmarkt kenbaar te maken als een
voortreffelijke werkgever.
Partner van het onderwijsElia kan de technische scholen en universiteiten een belang-
rijke meerwaarde bieden door de leerlingen in de praktijk te
laten kennismaken met de uiteenlopende disciplines van het
transmissienetbeheer. Een zeer gewaardeerde leerervaring
voor de leerlingen en een opportuniteit voor Elia om deze
jongeren als potentiële werkkrachten aan te trekken.
Elia zet voor de technische scholen een didactisch project op
ContractorsOp basis van een project dat in 2008 werd afgerond, zijn
we erin geslaagd onze criteria voor de selectie, uitsluiting en
schorsing van contractanten op basis van het aspect veilig-
heid te verstrengen. Deze criteria zijn vervolgens in het aan-
koopproces geïntegreerd, waarbij er uiteraard voor gezorgd
werd dat hun impact op de voorgestelde prijs beperkt bleef.
AanwervingenIn 2008 werden 123 nieuwe medewerkers bij Elia aangewor-
ven, om aan de aanwervingsbehoeften te kunnen voldoen,
deels om voor de opvolging te zorgen van werknemers die
met pensioen of in uitstap gegaan zijn, deels om nieuwe func-
ties in te vullen die werden gecreëerd in de context van de li-
beralisering en internationalisering van de elektriciteitsmarkt.
Het personeelsbestand van Elia bestaat voor meer dan een
derde uit jongeren die zijn aangeworven na de oprichting van
Elia. Het aantal werknemers met meer dan tien jaar anciën-
niteit is geleidelijk gedaald van 68% in 2002 tot 63% in 2008.
Bij Elia zijn ongeveer 17% van de personeelsleden vrouwen.
Menselijk kapitaal continu verbeterenDe permanente opleiding, doorheen de loopbaan, van al zijn
medewerkers is een essentieel onderdeel van de aanpak van
Elia, dat een efficiënte en professionele dienstverlening aan
de klanten nastreeft.
Naast de gebruikelijke training ‘on the job’, biedt Elia zijn me-
dewerkers een gevarieerd opleidingsaanbod, gaande van alle
relevante technische kennis en taalcursussen tot opleidingen
om gedrags- en sociale competenties en andere vaardighe-
den verder te ontwikkelen.
Bijzondere aandacht wordt daarbij besteed aan nieuwe mede-
werkers. Gedurende het eerste jaar in de onderneming krij-
gen zij een opleidingsprogramma dat erop is toegespitst hun
integratie in de onderneming te vergemakkelijken. Via een
eerste introductiedag en een Lighting Day, maken ze kennis
Elia — Jaarverslag 2008 17
dat hen meer uitleg verstrekt over de vele aspecten van het
vakgebied “hoogspanning” en het beheer van het transmis-
sienet. In 2008 werd een didactische brochure opgesteld en
aan de scholen bezorgd.
Technical Education TrophyIn het schooljaar 2007-2008 organiseerde Elia voor het eerst
de Elia Technical Education Trophy. Deze wedstrijd richt zich
tot leerlingen van het laatste jaar secundair technisch on-
derwijs, uit de afdelingen elektriciteit, elektromechanica en
elektronica.
Via een schriftelijke proef werden uit elke gemeenschap de
tien beste klassen geselecteerd. Zij konden zich in 10 prak-
tische en theoretische proeven met elkaar meten tijdens een
spannende en sportieve wedstrijd. Het werd voor alle deel-
nemende scholen een boeiende ervaring, waarvan ook de
leerkrachten het pedagogische niveau sterk waardeerden. Bij
de scholen van de Vlaamse gemeenschap werden de leerlin-
gen van het Scheppers Instituut Herentals de winnaars; bij
de Franstalige Gemeenschap ging de eerste prijs naar het
Institut Saint-Laurent uit Herstal.
Beide winnende teams werden gelauwerd tijdens de inhuldi-
gingsplechtigheid van het Education Center op 7 mei 2008,
door een vertegenwoordiger van de minister van Onderwijs
van de Franse gemeenschapsregering.
BedrijfsbezoekenElia organiseert geleide bezoeken, bestaande uit een algeme-
ne voorstelling, gevolgd door een bezoek aan een controle-
center en aan een hoogspanningsstation. Tijdens zo’n bezoek
kunnen de deelnemers zich een beeld vormen van de activi-
teiten van de netbeheerder. In principe gaan deze bezoeken
door in de Elia-site in de Brusselse havenzone, waar ook het
Elia Education Center is gevestigd.
Elia ChallengeElk jaar kan een aantal technische scholen in aanmerking ko-
men om zijn studenten een eindwerk te laten uitvoeren in het
domein van de hoogspanning. Dit gebeurt onder begeleiding
van specialisten van Elia.
De deelname omvat het bezoek aan een hoogspanningsstation
en de uitwerking van een project dat in rechtstreeks verband
staat met de hoogspanningstechnologie en de activiteiten van
Elia. De school ontvangt van Elia een financiële ondersteuning
voor de realisatie. De verschillende projecten worden voorge-
steld in aanwezigheid van de leden van het directiecomité.
JobbeurzenOok in 2008 bleken jobbeurzen een zeer nuttig instrument
voor de rekruteringsacties van Elia. Naast de twee grote job-
beurzen, Talentum in het voorjaar en Career Launch in het
najaar, heeft Elia ook deelgenomen aan de belangrijkste jobe-
vents georganiseerd door universiteiten en hogescholen.
Aanwezigheid in de universiteiten en hogescholenElia-specialisten nemen geregeld deel aan vormingsprojecten
en -initiatieven van universiteiten en hogescholen en zijn als
sprekers te gast op symposia en seminaries die worden geor-
ganiseerd door universiteiten en hogescholen.
Zo heeft Elia in 2008 als sponsor zijn steun verleend aan de
Belgian BEST Engineering Competition (beBEC), een wed-
strijd in het kader van BEST (Board of European Students
of Technology) tussen teams van ingenieursstudenten
uit verschillende disciplines en afkomstig van 6 Belgische
universiteiten.
Ook de BEST wintercourse, voor ingenieursstuddenten uit heel
Europa, mocht op een passende deelname van Elia rekenen.
StagesElia heeft een beleid opgezet dat toelaat om stages te or-
ganiseren voor de laatstejaarsstudenten van hogescholen en
universiteiten. Tijdens deze stages leren de studenten de on-
derneming en de werksfeer kennen; vaak is een stage dan
Mannen Vrouwen Totaal Voltijdse equivalenten
Directie 7 0 7 7
Kaderleden 368 61 429 408,8961
Bedienden 649 146 795 718,1358
Totaal 1 024 207 1 231 1 134,0319
Samenstelling personeel Elia groep op 31 december 2008
18 Elia — Jaarverslag 2008
BrandingcampagneMet het oog op de nieuwe internationale context en de talrijke
uitdagingen waaraan Elia het hoofd moet bieden, is het vandaag
van fundamenteel belang om een positief imago uit te dragen
tegenover de verschillende stakeholders en belanghebbenden.
Elia moet zich op de arbeidsmarkt kunnen positioneren als een
dynamische en toekomstgerichte werkgever om nieuwe werk-
nemers te blijven aantrekken. Dit is absoluut noodzakelijk om
de doeltreffendheid en de kwaliteit van de dienstverlening in
stand te kunnen houden.
Om onze projecten voor de versterking en de uitbreiding van
het net in het belang van onze klanten en de markt tot een
goed einde te brengen, moeten we op het vertrouwen van om-
wonenden en overheden kunnen rekenen. Dit is een essentiële
voorwaarde om, door middel van een constructieve dialoog, tot
de meest geschikte oplossingen te komen.
Als beursgenoteerde onderneming moet Elia ook het vertrou-
wen van de huidige en potentiële investeerders kunnen genie-
ten om over voldoende kapitaal te beschikken voor de verdere
duurzame ontwikkeling van zijn activiteiten als beheerder van
het transmissienet voor elektriciteit.
De burgers vertegenwoordigen een belangrijke groep die recht
heeft op duidelijke informatie over Elia in zijn hoedanigheid
van transmissienetbeheerder voor elektriciteit, zijn functie en
activiteiten.
Met het oog hierop besliste de groep om voor het grote publiek
een uitgebreide bekendheidscampagne te organiseren, zowel
in dagbladen als via de belangrijkste radiozenders. Deze actie,
die op 8 september 2008 van start ging, bestond uit twee lui-
ken. In de volgende jaren zullen gelijkaardige initiatieven wor-
den genomen. Het centrale thema in deze campagne was het
transport van een reuzenstekker, als metafoor voor de trans-
missie van elektriciteit die dag en nacht door de professionals
van Elia wordt verzekerd. Een sterk en verrassend beeld dat
tot doel had de nieuwsgierigheid van de lezer op te wekken en
hem ertoe aan te zetten op zoek te gaan naar meer informatie
over het bedrijf. Op basis van de positieve resultaten die met
ook een opstapje om er vervolgens als medewerker aan de
slag te gaan.
Inhuldiging Education CenterHet Education Center, dat instaat voor de technische opleidin-
gen van de medewerkers van de onderhoudsdiensten, werd
in verschillende fasen in 2007 operationeel in dienst geno-
men. Het project was gespreid over 4 jaar. Nadat ook het
sluitstuk, het hoogspanningsstation Edison, bestemd voor de
praktische training en opleiding van de verschillende discipli-
nes, met name hoogspanning, laagspanning en power links,
volledig in gebruik was, mocht een officiële inhuldiging niet
uitblijven. Minister van de Brusselse gewestregering Evelyne
Huytebroeck was bereid de academische zitting op 7 mei 2008
met haar aanwezigheid te vereren. Minister Huytebroeck ont-
hulde die dag ook een gedenkplaat ter gelegenheid van de
eerstesteenlegging van het gebouw waar zowel het regio-
nale als nationale controlecentrum al worden ondergebracht.
Dit gebouw ontving een onderscheiding van het Brussels
Instituut voor Milieubeheer als “Voorbeeldgebouw op het vlak
van energiebeheer”.
Elia — Jaarverslag 2008 19
de campagne werden behaald, zullen in de loop van de ko-
mende jaren gelijkaardige acties worden ondernomen.
Elia Fonds: ontdekking en verwonderingVan bij zijn oprichting was het voor Elia belangrijk om zijn
missie ten dienste van de bevoorradingszekerheid en de elek-
triciteitsmarkt ook te vertalen in een sociaal engagement.
Daartoe werd een samenwerkingsverband opgezet met de
Koning Boudewijnstichting, een partner die perfect aansloot
bij de zienswijze van Elia, aangezien haar motto “Samen wer-
ken aan een betere samenleving” luidt.
In samenwerking met de deskundigen van de Koning
Boudewijnstichting werd de doelstelling van het Elia Fonds
gedefinieerd.
De doelgroep van het Fonds is in de eerste plaats personen
met verminderde mobiliteit in de ruime zin van het woord:
mensen met een mentale, motorische of sensoriële handicap,
bejaarden, gezinnen met jonge kinderen, …
Het Fonds is gericht op initiatieven die meer willen bieden dan
de basisvoorzieningen waarin de maatschappij en de overheid
idealiter zouden moeten voorzien, daarbij de nadruk leggend
op verwondering en ontdekking.
Daarom steunt het Elia Fonds projecten die toeristische, cul-
turele en sportieve vrijetijdsactiviteiten op een transparante
en niet-discriminerende manier toegankelijk maken voor per-
sonen met een beperkte mobiliteit, op dezelfde manier als dat
voor anderen het geval is.
Vanuit een streven naar transparantie en objectiviteit heeft
Elia het beheer van dit Fonds, dat jaarlijks 250 000 euro
ontvangt, toevertrouwd aan de Koning Boudewijnstichting.
Deze organisatie heeft de jury van deskundigen samenge-
steld, wiens taak het is om jaarlijks de winnende projecten
te selecteren.
In 2008 selecteerde de jury 21 projecten waarvan het me-
rendeel gericht is op de integratie van personen met een
handicap.
Elia Fonds - Projecten 2008Het Sportimonium Anders Bekeken:
vzw Sportmuseum Vlaanderen – Hofstade-Zemst
L’Accessible Etoile: vzw Maison du Tourisme du Pays de la Forêt d’Anlier – Neufchâteau
Art in the Dark: vzw Blindenzorg Licht en Liefde – Jabbeke-Varsenare
Amusons-nous ensemble! vzw Badje – Sint-Gillis
Echt inclusief!: vzw KVG vrijetijdswerking Antwerpen – Antwerpen-Borgerhout
Samen assistentiehonden vormen: vzw Canimôme – Walhain-Tourinnes-Saint-Lambert
Kunstenfestival Doen! 2009: vzw Vereniging personen met een handicap – Brussel
Alle camera’s op jou gericht: vzw Mentor – Kortrijk
Klimclusief: vzw Jeugddienst Sjalom
Club “Tous à bord!”: vzw Génération nouvelle – Soignies
Boccia- en Fietsclub voor personen met een motorische handicap: vzw Avalon – Buggenhout
Les malles aux 1000 sens: vzw Horizon 2000 – Charleroi
Kweekvijver voor organisatietalent: vzw VFG-Jong Oost-Vlaanderen – Gent-Zwijnaarde
Paardrijden voor dove kinderen en jongeren: vzw Collectif Recherche et Expression – Sint-Lambrechts-Woluwe
Bocciaspelers BC3 en hun sportmateriaal: vzw Landegem Sport – Gent-Mariakerke
Voorstelling De Kleine Prins en de blauwe pony: vzw Les Rênes de la Vie – La Hulpe
Het creëren van een “zit-o-meter”: WZC Sint-Antonius – Peer
Projet Eléonore: vzw Ligue des Familles – Elsene
Toegankelijke cultuur: Cultuurcentrum De Werft – Geel
Samen op stap in de Vlaamse Ardennen: Wandelclub Comité 2000 Ename – Oudenaarde
Ogen open en aan de slag!: UZ Gent – Gent
Men kan stellen dat “veiligheid” als een rode draad aanwezig is binnen de hele Elia groep. Daarom is het belangrijk dat mijn collega’s en ik empathie kunnen opbrengen bij het uitoefenen van onze job zodat wij ons kunnen inleven in het denkvermogen van de verschilldende partijen. Het wettelijke kader is steeds een belangrijk luik binnen Safety, maar wanneer er een nieuwe procedure of instructie wordt geschreven of bij het geven van opleidingen of adviezen is het voor mij van even groot belang dat wij ons als medewerkers van Safety kunnen verplaatsen in de denkwereld van de interne en externe klanten. Zonder empathie praat je langs elkaar heen of bestaat het risico op meningsverschillen.
Hendrik Meert, Adjunct preventieadviseur
P.22 P.26
V e r a n t w o o r d e l i j k h e i d
In 2008 kreeg Elia van de Europese
Commissie een subsidie van twee
miljoen euro toegekend in het kader
van de prioritaire projecten van het
transeuropese energienet.
Elia waakt permanent over het
evenwicht tussen enerzijds productie
en invoer en anderzijds verbruik en
uitvoer in zijn regelzone.
P.27 P.28 P.36
Weten hoe belangrijk je taak is en ze dan ook
goed uitvoeren met de nodige middelen
en met aandacht voor de mensen, de
organisatorische beperkingen en de
resultaten.
V e r a n t w o o r d e l i j k h e i d
Het vrijwaren van de
betrouwbaarheid van het net en de
bevoorradingszekerheid van alle
elektriciteitverbruikers in België is de
topprioriteit voor Elia.
Elia ontwerpt en ontwikkelt projecten die de
integratie van hernieuwbare energiebronnen
mogelijk maken, zowel op Europees
niveau (zie EWIS) als binnen het Belgische
grondgebied.
Elia voert op het gebied van
infrastructuurbeheer een beleid
dat gericht is op het evenwicht
tussen vier fundamentele aspecten:
betrouwbaarheid, duurzame
ontwikkeling, opening van de markt
en economische optimalisering.
22 Elia — Jaarverslag 2008
Omdat elektriciteit niet in grote hoeveelheden kan
worden opgeslagen, moet de energie worden ge-
produceerd op het ogenblik waarop de verbruikers
haar nodig hebben. Het is daarom van wezenlijk belang dat
de hoeveelheden elektriciteit die in het net worden geïnjec-
teerd voortdurend en in real time in evenwicht zijn met de
afgenomen of verbruikte hoeveelheden om een betrouwbare
elektriciteitsvoorziening in ons land mogelijk te maken.
BevoorradingszekerheidIn 2008 is de bevoorradingszekerheid op een heel hoog peil
gebleven, nog hoger dan het uitstekende peil in 2007.
• Het gemiddelde aantal onderbrekingen op het Elia-net per
verbruiker (Average Interruption Frequency) bedroeg 0,08,
wat overeenkomt met één onderbreking per klant om de
12 jaar.
• De gemiddelde duur van de onderbrekingen bedroeg 38 mi-
nuten en 29 seconden.
• Verdeeld over alle klanten bedroeg de gemiddelde onder-
brekingsduur 3 minuten en 7 seconden per klant (Average
Interruption Time), wat overeenkomt met een gemiddelde
betrouwbaarheid van meer dan 99,999%.
Elia waakt permanent over het evenwicht tussen enerzijds productie en invoer en anderzijds verbruik en uitvoer in zijn regelzone.
België mag zonder meer beschouwd worden als een van de
Europese landen met de beste elektriciteitsbevoorrading.
VerbruikIn 2008 is het verbruik1 in de regelzone van Elia met 1% ge-
daald van 88,9 TWh in 2007 tot 88 TWh in 2008. Algemeen
genomen waren de weersomstandigheden van 2008 nage-
noeg identiek met die van 2007, met uitzondering van de
winter met een iets langere koudeperiode. Tijdens het eerste
trimester werd een lichte toename van het verbruik opgete-
kend. Dat maakt dat voor de periode van januari tot septem-
ber een stijging van het verbruik met 1,4% werd opgetekend
tegenover dezelfde periode in 2007.
Tijdens het laatste trimester van 2008 waren daarentegen de
gevolgen van de economische crisis op het verbruik merkbaar.
In november 2008 werd een daling met 8,5% waargenomen
ten opzichte van november 2007. In december 2008 daalde
het verbruik nog verder met - 10,1% tegenover december
2007.
De reden voor deze daling van het elektriciteitsverbruik ligt
voornamelijk bij de industriële klanten. Bij de afnemers die
O n z e v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d : e e n z e k e r e e x p l o i t a t i e v a n h e t B e l g i s c h e e l e k t r i s c h e s y s t e e m
1 Verbruiksindicator: De verbruiksindex Elia dekt het grootste deel van het elektriciteitsverbruik in België. Deze omvat de volledige productie die op het Elia-net aangesloten is alsook het saldo van de balans van de in- en uitvoer. Het deel van het verbruik dat rechtstreeks gevoed wordt door de productie die op de distributienetten is aangesloten, is niet in de index begrepen.
Elia — Jaarverslag 2008 23
Jan Feb Maart April Mei Juni Juli Aug. Sept Okt Nov Dec0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
0
GWH PAR MOIS
5.000
10.000
15.000
JAN FÉV MARS AVR MAI JUIN JUIL AOÛT SEPT OCT NOV DÉC
-20,1
-18,3
-11,0-2,9
-1,4
+2,7
+4,8 +8,0
+5,4+10,2
+22,1
20082007PROGRESSION
GWh/maand
van de industriële klant of van de distributienetbeheerder. In
vergelijking met 2007 heeft Elia een stijging met 24% van de
lokale productie vastgesteld. Deze evolutie wijst op het toe-
nemende belang van warmtekrachtkoppeling en windenergie
in de Belgische energiemix.
Aangezien lokaal geproduceerde en verbruikte energie niet
wordt afgenomen van het Elia-net, is deze niet inbegrepen
in de nettoafname. Ze wordt echter wel opgenomen in de
nationale verbruiksindicator, wat in ruime mate het verschil
tussen de nettoafname en de verbruiksindicator op nationaal
niveau verklaart. Voor 2008 ligt de nettoafname 0,3% lager
dan het niveau van 2007; ze ging van 78,598 TWh in 2007
naar 78,392 TWh in 2008.
Het balancingmechanisme beantwoordt aan de behoeften van de Belgische markt Het evenwicht tussen productie en verbruik is in eerste in-
stantie afhankelijk van de marktpartijen en met name van
de evenwichtsverantwoordelijken (ARP of Access Responsible
Parties). Zij moeten zo goed mogelijk instaan voor het even-
wicht tussen de injecties en afnames op de injectie- en af-
namepunten van hun klanten. Elke evenwichtsverantwoor-
delijke moet Elia de dag voordien in kennis stellen van alle
energie-uitwisselingen die hij per kwartuur op elk punt van
het net zal uitvoeren, ongeacht of het gaat om injecties of
afnames van elektriciteit, uitwisselingen tussen evenwichts-
verantwoordelijken of in- en uitvoer van elektriciteit.
De energievolumes die Elia aanwendde om het evenwicht van
de zone te bewaren bedroegen 581 GWh in 2008 tegenover
551 GWh in 2007.
rechtstreeks op het Elia-net zijn aangesloten, werd in verge-
lijking met dezelfde periode in 2007 een daling met 14,6% in
november en met 28,5% in december opgetekend.
VerbruikspiekenHet hoogste verbruikspeil dat in 2008 op het Elia-net werd
bereikt, werd bereikt op 16 januari tussen 17.45 uur en
18.00 uur en bedroeg 13 435 MW. Dit maximum ligt niet al-
leen lager dan de recordwaarde van 14 040 MW die op 17 de-
cember 2007 werd opgetekend, maar is ook lager dan de piek
van 2006 (13 702 MW op 2 februari). Het laagste verbruik
(6377.1 MW) werd op kerstdag gemeten (tussen 7.15 uur en
7.30 uur) en ligt eveneens iets lager dan de minimumwaarde
van augustus 2007 (6464 MW).
Nettoafname van het netDe nettoafname omvat de energievolumes die op het Elia-net
worden afgenomen.
Bij lokale productie wordt de geproduceerde elektrische ener-
gie of een gedeelte daarvan rechtstreeks verbruikt op de site
Verbruik per maand
2008
2007
We zijn het aan al onze stakeholders verplicht om zorg te dragen voor hun belangen. Degelijk voorbereid zijn op een crisis, weliswaar rekening houdend met de beschikbare middelen en beperkingen, maakt daar deel van uit. Om dit te bereiken is het belangrijk om , gelet op de complexiteit en de talrijke betrokkenen, een gevoel van samenwerking te creëren. Alleen zo slagen we erin om éénieder zijn deel van de verantwoordelijkheid te laten nemen.
Filip Carton, Verantwoordelijke Emergency Plan
24 Elia — Jaarverslag 2008
O n z e v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d : c o m p e t i t i e v e t a r i e v e n
Aanmoedigingstarieven voor windenergieWanneer Elia een evenwichtsdienst levert, worden de kos-
ten voor deze interventie doorgerekend aan de evenwichts-
verantwoordelijke die er een beroep op doet, tegen een
aanmoedigingstarief dat sinds januari 2006 is vastgelegd.
Dit tarief heeft tot doel elke evenwichtsverantwoordelijke
ertoe aan te zetten het onevenwicht tussen de injecties en
de afnames van zijn klanten op het net te beperken. Op
deze manier kan Elia de gecontracteerde productiereserves
beperken, wat op zijn beurt tot een vermindering van een
onderdeel van het transmissietarief leidt, in het voordeel
van alle verbruikers in België.
Voor evenwichtsverantwoordelijken van productie-een-
heden die hernieuwbare energiebronnen gebruiken, zoals
wind, is het moeilijk om een dag van tevoren nauwkeurig
te voorspellen welke hoeveelheden elektriciteit elk kwart-
uur in het net zullen worden geïnjecteerd. De aanmoedi-
gingstarieven moeten daarom rekening houden met deze
bijzonderheden om de ontwikkeling van de elektriciteits-
productie uit hernieuwbare bronnen mogelijk te maken en
aan te moedigen.
Met het oog hierop heeft Elia in 2008 een nieuw systeem
ingevoerd dat het mogelijk maakt om de onevenwichts-
volumes te berekenen voor de windmolenparken die in de
Noordzee zullen worden gebouwd. Overeenkomstig artikel
7 §3 van de elektriciteitswet beperkt het door Elia voorge-
stelde mechanisme ter ondersteuning van offshore wind-
energie de impact van de onnauwkeurigheid van de pro-
ductievoorspellingen ten gevolge van de veranderlijkheid
van de wind. Indien de afwijking van deze voorspellingen
onder een bepaalde drempelwaarde ligt, zal Elia het ener-
gieverschil aan- of verkopen. Bij afwijkingen boven deze
drempelwaarde is op het overschot het gebruikelijke on-
evenwichtsmechanisme van toepassing.
De tarifering van de evenwichtsvolumes die voor deze in-
stallaties worden geactiveerd, is dus progressief en wordt
pas toegepast als er significante verschillen zijn ten op-
zichte van de productieverwachtingen die de dag voorheen
aan Elia zijn doorgegeven.
Elia — Jaarverslag 2008 25
O n z e v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d : d e v e i l i g e e x p l o i t a t i e v a n h e t i n t e r c o n n e c t i e n e t m e t d e b u u r l a n d e n
(GWh)
2008 2007 Verschil 08-07FR
invoer 7 386 8 332 -11 %
uitvoer 2 039 2 322 -12 %
NLinvoer 8 119 5 266 54 %
uitvoer 3 005 5 084 -41 %
LUXinvoer 1 629 2 084 -22 %
uitvoer 1 518 1 631 -7 %
In- en uitvoer
In- en uitvoer
De fysieke uitwisselingen van elektriciteit met de
buurlanden via het Elia-net bedroegen 23,7 TWh in
2008, een daling met 4% in vergelijking met 2007.
De netto-invoer bereikte een totaal van 10.57 TWh, wat neer-
komt op een sterke stijging met 60% ten opzichte van het
niveau van 2007 (6,6 TWh). Deze hoge importvolumes im-
pliceerden dat op bepaalde ogenblikken meer dan een derde
van het verbruik in de regelzone van Elia werd gevoed met
ingevoerde elektriciteit.
26 Elia — Jaarverslag 2008
-2000
-1500
-1000
-500
0
500
1000
DecNovOktSeptAug.JuliJuniMeiApr.MaartFebJan
Invoer uit Nederland
Uitvoer naar Nederland
Invoer uit Frankrijk
Uitvoer naar Frankrijk
Nettovolume in- en uitvoer
DwarsregeltransformatorenIn 2008 heeft de Europese Gemeenschap aan Elia een sub-
sidie van 2 000 000 € toegekend in het kader van prioritaire
projecten met het oog op de ontwikkeling van het trans-Eu-
ropees netwerk voor energie. Deze steun is bedoeld voor de
installatie van dwarsregeltransformatoren – die bijdragen tot
een veilig beheer van de elektriciteitsstromen, die door de
liberalisering van de energiemarkt zijn toegenomen – en van
condensatorenbatterijen, die tot doel hebben de onafhanke-
lijkheid van ons net ten opzichte van het aantal productie-
eenheden en hun lokalisatie productie-eenheden en hun te
vergroten. Deze Europese financiële bijdrage bevestigt het
belang van de investeringen die Elia doet om bij te dragen aan
de totstandkoming van de interne elektriciteitsmarkt. Deze
financiële bijdrage zal ten goede komen aan de netgebruikers
en dus aan de Belgische verbruikers, aangezien zij in in min-
dering wordt gebracht van de toekomstige tarieven.
In de zomerperiode 2008 werden drie dwarsregeltransfor-
matoren (380 kV) op de interconnectielijnen met Nederland
in dienst genomen. Twee dwarsregeltransformatoren bevin-
den zich in het nieuwe hoogspanningsstation Van Eyck, in de
buurt van de Nederlandse en Duitse grens, terwijl de derde
dwarsregeltransformator in Zandvliet, in het noorden van het
Antwerpse havengebied, is opgesteld.
Met deze dwarsregeltransformatoren kan Elia de elektrici-
teitsstromen die ontstaan door de invoer, uitvoer en transits
met de buurlanden evenwichtiger over de interconnectielij-
nen verdelen. Zij maken het ook mogelijk om de operationele
In- en uitvoer per maand
Elia — Jaarverslag 2008 27
veiligheid van het net te vrijwaren zonder de commerciële
capaciteit die ter beschikking wordt gesteld van de markt te
beperken. Dit is belangrijk wegens de grotere variabiliteit van
de stromen in het Belgische net als gevolg van het groeiend
aandeel van elektriciteit uit intermitterende energiebronnen
(met name de grote windmolenparken in Noord-Duitsland).
Wanneer de exploitatieomstandigheden het toelaten, zullen de
dwarsregeltransformatoren ervoor zorgen dat extra transmis-
siecapaciteit aan de marktspelers kan worden aangeboden.
Bij de indienststelling werden tests uitgevoerd met de trans-
missienetbeheerders van de omliggende landen omdat zij door
de activering van de dwarsregeltransformatoren wijzigingen
kunnen ondervinden in de stromen in hun transmissienetten.
Voorbereiding op crisissituatiesHet vrijwaren van de betrouwbaarheid van het net en de be-
voorradingszekerheid van alle elektriciteitverbruikers in België
is de topprioriteit voor Elia.
Een black-out, d.i. een volledige onderbreking van de elektri-
citeitstoevoer, is de meest extreme situatie waarop Elia moet
voorbereid zijn en waarvoor het alle beschikbare middelen
moet aanwenden om een dergelijke toestand te voorkomen.
Bij een black-out moet de netbeheerder er eerst en vooral voor
zorgen dat de elektriciteitscentrales kunnen herstarten zodat
de stroomtoevoer voor alle afnemers geleidelijk kan worden
hervat. Zulke procedure kan alleen worden uitgevoerd met
productie-eenheden die speciaal zijn uitgerust om op eigen
kracht te kunnen opstarten. In het vakjargon heet zo’n een-
heid een black-startcentrale. In de loop van 2008 heeft Elia
maar liefst op 3 centrales de goede werking van deze dienst-
verlening aan een uitvoerige test onderworpen.
Daarnaast werden er in 2008 nog tal van initiatieven geno-
men om optimaal voorbereid te zijn op noodsituaties. De be-
langrijkste worden hier opgesomd:
Een transversaal project werd opgezet om de informatie-,
commnicatieprocedures en de terugkoppeling van ervaring
bij incidenten te optimaliseren.
Er werd gestart met de ontwikkeling van een informatica-
tool die een nog efficiëntere crisiscommunicatie mogelijk
zal maken.
De plannen voor het vrijwaren van de bevoorradingszeker-
heid werden geuniformiseerd.
Elia nam deel aan enkele initiatieven op vraag van de fede-
rale crisiscel, waaronder een crisisoefening georganiseerd
door de Europese Unie en het in kaart brengen van de so-
cio-economische gevolgen van een algemene black-out.
De teams kregen opfrissingscursussen over de procedures
van het crisisbeheer.
Onderzoek en ontwikkelingElia-specialisten hebben deelgenomen aan de European Wind
Integration Study (EWIS) en samengewerkt met met de uni-
versiteiten (KUL en ULB); Elia heeft ook samen met andere
Europese netbeheerders een gezamenlijk R&D programma
uitgewerkt om de driemaal-20 doelstellingen van de Europese
Commissie te verwezenlijken.
Verantwoordelijkheid betekent voor mij de job die mij is toevertrouwd ten volle opnemen. Beslissingen durven nemen met oog op de toekomst en deze beslissingen onderbouwen, verdedigen en verantwoorden en dit zowel naar je klanten toe, de samenleving als je medewerkers. Verantwoordelijkheid betekent ook dat je je grenzen respecteert en je team zodanig stuurt dat ook zij deze grenzen respecteren.”
Gino Bosman, Onderchef Hoogspanning
28 Elia — Jaarverslag 2008
O n z e v e r a n t w o o r d e l i j k h e i d : e e n e f f i c i ë n t b e h e e r v a n d e t r a n s m i s s i e n e t i n f r a s t r u c t u u r
Het Elia-net, dat uit 8 412 kilometer hoogspannings-
verbindingen bestaat, zowel boven- als ondergronds,
en meer dan 20 000 hoogspanningsmasten telt,
moet dag in dag uit op verantwoorde wijze worden beheerd.
Elia ontwikkelt en vernieuwt zijn net met behulp van de mo-
dernste beproefde technologie. Bij deze aanpak wordt niet al-
leen op proactieve wijze aandacht besteed aan zorg voor het
milieu, maar wordt ook het beleid inzake duurzame ontwikke-
ling ondersteund dat op Europees en Belgisch niveau – zowel
federaal als regionaal – wordt gevoerd.
Aansluitingen op vraag van industriële klanten
Ghlin : GoogleElia heeft voor het bedrijf Google in Ghlin de aansluiting van
het nieuwe Europese datacenter op het 150 kV-net gerea-
liseerd. De betrouwbaarheid en de kwaliteit van de bevoor-
rading zijn voor deze onderneming van cruciaal belang. Over
deze investering van Google, die een groot aantal nieuwe ba-
nen oplevert, werd uitgebreid verslag uitgebracht in de pers.
Herstal : IntradelINTRADEL, de Luikse intercommunale voor afvalverwerking,
is van plan om haar installatie voor de energetische valorisa-
tie van huishoudelijk en gelijkgesteld afval (momenteel aan-
gesloten op het 15 kV-net van ALE) te vervangen door een
nieuwe eenheid die is uitgerust met een turboalternator van
35 MVA. Door deze wijziging moet de nieuwe installatie op het
transmissienet van Elia worden aangesloten, aangezien het
piekvermogen van de energie die niet door de fabriek wordt
gebruikt (ongeveer 27 MW) en de kortsluitvermogens die het
gevolg zijn van het project een aansluiting op het midden-
spanningsnet onmogelijk maken.
Solre-Saint-Géry: windmolens van Greenwind Een park met 10 windturbines van elk 2,5 MW in Froidchapelle
werd op verzoek van de klant Greenwind aangesloten op het
70 kV-station van Solre-Saint-Géry.
Elia voert op het gebied van infrastructuurbeheer een beleid dat gericht is op het evenwicht tussen vier fundamentele aspecten: betrouwbaarheid, duurzame ontwikkeling, opening van de markt en economische optimalisering.
Elia — Jaarverslag 2008 29
Harmignies: windmolens van WindvisionDit project betreft de aansluiting op het hoogspanningsstation
van Harmignies van een in Estinnes gelegen windpark be-
staande uit 11 windmolens van elk 6 MW, dus met een totaal
vermogen van 66 MW, voor de firma Windvision.
Amercœur/Gouy : ElectrabelEr zijn werken uitgevoerd in het station van Gouy ter voor-
bereiding van de aansluiting van de nieuwe eenheid van
Electrabel in Amercoeur. Op dit moment zijn er twee pro-
ductie-eenheden van de producent aangesloten op het 150
kV-station van Elia in Amercoeur: een stoomturbine met (op
termijn) een vermogen van 152 MW en een tweede groep
met een vermogen van 125 MW. Electrabel plant de repo-
wering van groep 1 van de centrale, die momenteel buiten
gebruik is. Deze repowering bestaat in de installatie van een
gasturbine met een vermogen van 308 MW. Op basis van de
oriëntatiestudie, die op verzoek van de klant is uitgevoerd,
werd gekozen voor de mogelijkheid om dit vermogen naar
het 150 kV-station van Gouy over te dragen, via een nieuwe
ondergrondse verbinding.
Zelzate : FluxysIn het station Kennedylaan is een aansluiting via het 36 kV-
net voorzien. Het compressiestation van Zelzate werd in net
geen twee jaar gebouwd. Het nieuwe compressiestation zorgt
niet alleen voor extra transmissiecapaciteit, maar zal Fluxys
ook in staat stellen om grotere volumes te transporteren van
en naar de ondergrondse opslag in Loenhout. Tegen 2010
hoopt Fluxys de installatie ook te kunnen gebruiken als nieuw
ingangspunt voor bijkomende aardgasstromen vanuit het
Nederlandse net.
Steense Dijk: onderzeese kabel C-PowerDe aansluiting op het 36 kV-net van de eerste windmolens
van C-Power in de Noordzee is eind 2008 in dienst genomen.
De tijdige vernieuwing van de netelementen vormt een be-langrijke as van het investeringsbeleid.
De luchtlijnen en ondergrondse verbindingen
Beerse/TurnhoutOp de 70 kV-hoogspanningslijn tussen Beerse en Turnhout
werden werkzaamheden uitgevoerd om de oude masten te
vergangen door nieuwe.
30 Elia — Jaarverslag 2008
Lopende projecten en projecten die ter studie liggen
Aansluiting van nieuwe productie-eenhedenIn 2008 werden heel wat projecten voor de aansluiting van
nieuwe elektriciteitsproductie-eenheden bestudeerd. Elia heeft
voor zijn klanten-producenten oriëntatiestudies gemaakt over
de netaansluiting van elk van die elektriciteitscentrales. Deze
studies dienen als input om de haalbaarheidstudies van deze
investeringen te verfijnen.
Gedecentraliseerde productie op de distributienettenIn Wallonië en Vlaanderen werden de voorbije maan-
den een aantal mogelijke decentrale productie-eenheden
aangekondigd.
Deze eenheden bestaan hoofdzakelijk uit windmolenparken
en WKK-eenheden. Deze eenheden zouden theoretisch elk af-
zonderlijk op het lokale distributienet kunnen worden aange-
sloten. Het aantal geplande decentrale productie-installaties
en hun ligging vereist echter de versterking van de transmis-
siecapaciteit van het Elia-net.
Elia onderzoekt samen met de betrokken distributienetbe-
heerders de mogelijke oplossingen om deze eenheden aan te
sluiten. In overleg met de betrokken distributienetbeheerders
werd een aantal concrete maatregelen beslist, die vanaf 2009
in het kader van het investeringsprogramma zullen worden
uitgevoerd.
De hoogspanningsstations en andere uitrustingen
Angleur/LiberchiesIn 2008 werden zowel het 70 kV-station van Angleur als het
station 70/MT (E) van Liberchies volledig vernieuwd. Bij deze
laatste post werd ook de aansluiting naar het middenspan-
ningsnet versterkt. Deze oplossing werd in samenspraak met
de distributienetbeheerder uitgewerkt.
Brugge-Zuid 36 kVDe vernieuwing en de versterking van de transformatie naar
de middenspanning van de installaties in Brugge-Zuid 36 kV
is voltooid.
BrusselDe versterkingswerkzaamheden aan het station Voltaire, dat
deel uitmaakt van het 36 kV-net, zijn klaar.
Investering in condensatorenbatterijenDe plaatsing van condensatorenbatterijen zorgt ervoor dat de
spanningsregeling minder afhankelijk is van de centrale pro-
ductie-eenheden en hun beschikbaarheid. Deze investering
ligt dus in de lijn van de vrijmaking van de elektriciteitsmarkt.
In 2008 werden verscheidene condensatorenbatterijen in
dienst gesteld zoals gepland.
Elia — Jaarverslag 2008 31
Spanning (kV) Ondergrondse verbindingen (km)
Bovengrondse verbindingen (km)
Totaal (km)
380 - 891 891220 - 297 297150 413 2 011 2 42470 282 2 412 2 69436 1 932 8 1 94030 140 26 166
Totaal 2 767 5 645 8 412
Lengte van de hoogspanningsnetten
Versterking van de transmissiecapaciteit tussen de kust en het binnenland: toekomstige aansluiting van offshore windmolenparken Het investeringsplan van Elia heeft de noodzaak van de
versterking van het 380 kV-net in de Belgische kuststreek
naar voren gebracht. Zo wordt de aansluiting van de grote
toekomstige offshore windmolenparken die de Belgische re-
gering vooropstelt, mogelijk. Doelstelling is een productie-
capaciteit te kunnen aansluiten van meer dan 2000 MW in
de Noordzee. Het transmissienet is dankzij de versterking
die tussen Koksijde en Slijkens werd uitgevoerd, berekend
om de eerste drie windmolenparken in zee aan te sluiten.
Daarenboven moet er tot aan de kust een 380 kV-verbinding
worden voorzien die ook een oplossing biedt voor de toename
van de belasting, onder andere als gevolg van de uitbreiding
van de gascompressie in de havenzone van Zeebrugge. Deze
verbinding is ook noodzakelijk indien er een interconnectielijn
met Groot-Brittannië zou worden gebouwd.
Versterking van de elektrische verbindingen in de haven van AntwerpenDe Antwerpse haven kende tijdens de laatste decennia een
sterke groei. De hoogspanningsinfrastructuur heeft dan ook
een verzadigingspunt bereikt en de versterking van de trans-
missiecapaciteit is noodzakelijk zodat hier nieuwe industriële
installaties kunnen worden aangesloten. Door de sterke ont-
wikkeling van de afgelopen decennia is de hoogspanningsin-
frastructuur in de Antwerpse haven grotendeels verzadigd.
De transmissiecapaciteit moet bijgevolg worden versterkt om
nieuwe industriële installaties op het net aan te kunnen slui-
ten. Het gaat hier zowel om installaties die instaan voor elek-
triciteitsproductie als om andere industriële installaties.
De versterking behelst in de eerste fase de bouw van een
nieuwe elektrische luchtlijn op 380 kV van het hoogspan-
ningsstation Zandvliet naar het station Lillo. In een tweede
fase volgt de bouw van een nieuwe luchtlijn vanuit Lillo naar
het hoogspanningsstation Kallo. Deze nieuwe verbinding ligt
hoofdzakelijk in industriegebied. Vervolgens brengt Elia de
verbinding op 150 kV tussen de hoogspanningsstations Kallo
en Beveren ondergronds. Ten slotte wordt de verbinding op
150 kV tussen de hoogspanningsstations Mercator en Kallo op
380 kV gebracht.
De versterking geeft niet alleen een belangrijke impuls aan
het economische potentieel van de regio, maar zal ook de
bevoorradingszekerheid op lange termijn verbeteren.
Gegevens op 31 december 2008
32 Elia — Jaarverslag 2008
te komen. Dit programma omvat onder andere de installatie
van nieuwe 150/11 kV-transformatoren in het centrum van
Brussel. Deze transformatoren zullen gevoed worden door
nieuw aan te leggen 150 kV kabels.
Interconnecties met de buurlandenOm de bevoorradingszekerheid en de opening van de
Belgische markt voor de concurrentie te bevorderen, onder-
zoekt Elia enerzijds de mogelijke voordelen van de uitbreiding
van de interconnecties naar andere landen en anderzijds een
verhoging van de transmissiecapaciteit voor de bestaande in-
terconnecties. Het dient vermeld dat de noodzaak om over
een aanzienlijke uitwisselingscapaciteit met de buurlanden te
beschikken nog groter wordt, wegens de onzekerheid over
de lokalisatie en het vermogen van de elektriciteitsproductie-
eenheden (geïnstalleerd vermogen) die in België gevestigd
zullen worden tijdens de komende jaren en het groeiende
aandeel van windenergie, een hernieuwbare energiebron met
intermitterend karakter. Dankzij de installatie van dwarsregel-
transformatoren wordt het risico beperkt dat de commer ciële
capaciteit die Elia zijn klanten aanbiedt, verminderd moet
worden wanneer de voorspelbaarheid van de stromen in ons
net tijdens de komende jaren zal afnemen. De dwarsregel-
transformatoren zullen echter geen ondersteuning bieden als
het productiepark dat in België is geïnstalleerd niet in staat
zou zijn om permanent in het elektriciteitsverbruik van België
te voorzien. Zij maken het wel mogelijk om de operationele
veiligheid van het net te vrijwaren zonder de commerciële ca-
paciteit die ter beschikking wordt gesteld van de markt te be-
perken, ondanks de grotere wisselvalligheid van de stromen
in het Belgische net als gevolg van het groeiend aandeel van
elektriciteit die wordt geproduceerd op basis van intermitte-
rende energiebronnen (met name de grote windmolenparken
in Noord-Duitsland). Wanneer de exploitatieomstandigheden
het toelaten, zullen de dwarsregeltransformatoren ervoor zor-
gen dat extra transmissiecapaciteit aan de marktspelers kan
worden aangeboden.
Voeding van de middenspanningsnettenIn de volgende jaren zijn een groot aantal versterkingen van
de voeding van de middenspanningsnetten gepland, bijvoor-
beeld op het 150 kV-net in Battice, Koksijde of Walgoed. In
andere gevallen zal het middenspanningsnet door het 70 kV
of 36 kV-net worden gevoed, zoals in Wingene, Tisselt, Dorine
en Monceau-en-Ardennes. In het centrum van Brussel staan
verscheidene investeringen op het programma om aan het
stijgende verbruik in de middenspanningsnetten tegemoet
Elia — Jaarverslag 2008 33
Interconnecties met FrankrijkOm de uitwisselingscapaciteit tussen Frankrijk en België ver-
der te versterken, besliste Elia om een tweede draadstel te
plaatsen op de bestaande 220 kV-verbinding tussen Aubange
en Moulaine en het huidige draadstel uit te rusten met
krachtiger geleiders om meer energie te kunnen vervoeren.
Deze investering zal de technische transmissiecapaciteit van
395 MW opvoeren tot 852 MW in functie van onder andere de
buitentemperatuur.
Interconnectie met het Groothertogdom LuxemburgDe plaatsing van twee ondergrondse kabels tussen de sta-
tions Aubange (Elia) en Bascharage (CEGEDEL) zou 700 MW
extra invoercapaciteit mogelijk maken op de grens tussen
beide landen. Dat zou enerzijds de bevoorradingszekerheid
van de twee regio’s verbeteren en anderzijds de in- en uitvoer
van elektriciteit van en naar Duitsland mogelijk maken via het
Groothertogdom, tot er eventueel een rechtstreekse verbin-
ding komt met Duitsland. De studie over deze nieuwe verbin-
ding wordt uitgevoerd in nauwe samenwerking met Cegedel.
Interconnectie met DuitslandElia en RWE Transportnetz onderzoeken de mogelijkheden
om een eerste interconnectie aan te leggen tussen België en
Duitsland. De technische en economische resultaten van de
haalbaarheidsstudie wijzen op de voordelen van een gelijk-
stroomverbinding van 1000 MW. Een diepgaander onderzoek
van het traject is gepland in 2009. De technisch-economische
onderzoeken voor de toekomstige aanleg van deze recht-
streekse verbinding zijn aan de gang.
Elke medewerker van Elia neemt zijn verantwoordelijkheid bij de uitoefening van zijn taak. Of het nu gaat om het nemen van beslissingen over het beheer van de onderneming of om het uitvoeren van werken op het net, onze gemeenschappelijke verantwoordelijkheid bestaat erin onze taak op efficiënte wijze te vervullen, om zowel aan onze interne klanten als aan de gemeenschap een kwaliteitsdienst te leveren.
Michel Caers, Expert Milieubeheer
Interconnectie met Groot-Brit tanniëEen derde ontwikkelingsproject op het gebied van de inter-
connectiecapaciteit is de onderzeese gelijkstroomverbinding
(tussen 700 en 1300 MW) tussen Groot-Brittannië en België.
Op dit ogenblik heeft het elektriciteitsnet in Groot-Brittannië
een verbinding met het Europese vasteland die beperkt is tot
2000 MW. Dat is veel lager dan de minimumdrempel die de
Europese Unie voorschrijft (meer dan 8 000 MW).
In september heeft Elia zich geëngageerd om samen met RTE
en National Grid, respectievelijk de Franse en Engelse trans-
missienetbeheerders, een marktonderzoek te lanceren met
de bedoeling de behoeften aan uitwisselingscapaciteit tussen
Groot-Brittannië en de rest van Europa te bepalen. De netbe-
heerders willen ook de opinie van de markt kennen over de te
realiseren producten.
De zeekabel die tussen België en Groot-Brittannië overwogen
wordt, zal de liquiditeit op de elektriciteitsmarkt verhogen en
de bevoorradingszekerheid in beide landen ondersteunen om-
dat hij een diversifiëring van de bevoorradingsbronnen moge-
lijk maakt. Het project is in 2008 een nieuwe fase ingegaan
waarbij het traject van de onderzeese verbinding in detail
wordt bestudeerd.
Interconnectie met NederlandElia onderzoekt in samenwerking met Tennet hoe de trans-
missiecapaciteit met Nederland kan worden versterkt, onder
meer om aan de Belgische marktspelers toegang te bieden
tot de elektriciteitsinvoer vanuit Noorwegen via de zeekabel
NorNed.
34 Elia — Jaarverslag 2008
bereid gevonden om het nieuwe administratieve gebouw of-
ficieel in te huldigen. Robert Voorhamme, schepen voor on-
derwijs, economie, werk en midddenstand startte op symboli-
sche wijze het nieuwe hoogspanningsstation Petrol op.
Preventief onderhoud van het netDankzij de knowhow van de teams die op het terrein het pre-
ventieve en curatieve onderhoud van het net uitvoeren en de
vervanginsinvesteringen die Elia de voorbije decennia heeft
gedaan, bereikt de bevoorradingszekerheid een zeer hoog
performantieniveau.
Daartoe heeft Elia een preventiestrategie uitgewerkt om het
risico op incidenten te beheersen. Deze strategie omvat een
preventief onderhoudsprogramma en een vervangingsbeleid,
waarbij gebruik wordt gemaakt van uiteenlopende technolo-
gieën, toegespitst op de verschillende uitrustingen van het
net. De productiviteitsinspanningen richten zich vooral op een
standaardisering en een verder doorgedreven harmonisering
van de databanken en werkprocedures, alsook een geleide-
lijke harmonisering van de uitrustingen die deel uitmaken van
de netinfrastructuur. De teams van Elia zorgen er ook voor dat
tijdens de werkzaamheden de nodige aandacht besteed wordt
aan de optimalisering van de veiligheid van personen.
Om de ervaringen op het terrein goed te benutten, wordt sys-
tematisch een analyse gemaakt van de incidenten op het net.
In 2008 werd er van 525 incidenten een specifieke analyse
gemaakt, ook al werd in het merendeel van de gevallen de
voeding van de afnemers niet onderbroken.
Voor de boven- en ondergrondse verbindingen en de masten
komen er bij het preventieve onderhoud verschillende vor-
men van inspectie kijken, zoals de inspectie met infrarood of
met een camera. De meer dan 20 000 masten van het net
worden meerdere keren per jaar geïnspecteerd.
Inhuldigingen
Thy-le-ChâteauOp 29 april 2008 was André Antoine, Minister van Huisvesting,
Transport en Ruimtelijke Ontwikkeling van de Waalse gewest-
regering te gast in het nieuwe hoogspanningsstation te Thy-
le-Château, voor een viervoudige inhuldiging: de versterking
van de interconnectielijn tussen Chooz en Monceau, de instal-
latie van een dwarsregeltransformator te Monceau, de nieuwe
ondergrondse verbinding tussen Monceau en Thy-le-Château
en het nieuwe hoogspanningsstation gelegen aan de rand van
het dorp Thy. Deze investeringen moeten het gebruik van de
transmissiecapaciteit op de interconnectie tussen België en
Frankrijk optimaliseren. Bovendien moeten zij ertoe bijdra-
gen de betrouwbaarheid en de kwaliteit van het net alsook
de elektriciteitsbevoorrading van ons land en van de regio
te verbeteren en de lokale economische ontwikkeling te
ondersteunen.
Hoogspanningsstation Petrol te Antwerpen en administratief gebouw in MerksemOp 8 december vond in de operationele zetel van Elia in
Vlaanderen aan de Vaartkaai te Merksem-Antwerpen een
dubbele inhuldiging plaats. Daar werd de officiële indienstna-
me van het nieuwe 150 kV-15 kV hoogspanningsstation Petrol
gevierd en het nieuwe administratieve gebouw officieel inge-
huldigd. Het station Petrol maakt een belangrijke nieuwe in-
jectie naar de middenspanning in Antwerpen-Zuid mogelijk.
Tal van prominente gasten waren op de afspraak om deze
gebeurtenis te vieren en de ambitieuze investeringsprojecten
van Elia op nationaal en internationaal vlak voor het voetlicht
te brengen.
Vlaams minister-president Kris Peeters loofde de inspannin-
gen van Elia ter ondersteuning van de economie en werd ook
Elia — Jaarverslag 2008 35
Wat de hoogspanningsstations betreft, voert het personeel
van Elia ook het preventieve onderhoud uit van zowat 10 000
onderdelen van de infrastructuur, over het hele land gespreid.
In 2008 werden bijna 2 650 onderhoudsinterventies uitge-
voerd door de teams op het terrein.
Elia streeft naar een optimale synergie tussen uitbreidings-
en vervangingsinvesteringen. In de meeste gevallen gaat de
vervanging van kabels en transformatoren gepaard met een
toename van de transmissiecapaciteit dankzij de technologi-
sche vooruitgang.
In 2008 heeft Elia haast 50 miljoen euro geïnvesteerd in de
vernieuwing van verouderde uitrustingen. Er werd een flink
aantal werken uitgevoerd, waaronder de vernieuwing van de
70 kV-lijnen Zwevegem - Desselgem en Desselgem - Sint-
Baafs-Vijve, de vervanging van elementen van alle bestaande
spanningsniveaus, zoals vermogensschakelaars, rail- en lijn-
scheiders, vermogens- en spanningstransformatoren, blik-
semafleiders, meetkasten en beschermingsrelais.
Ook de volgende werken zijn het vermelden waard: complexe
werkzaamheden zoals de indienststellingen van de dwarsre-
geltransformatoren in Zandvliet en Van Eyck en de schilder-
werken in het 150 kV-station Nieuwe Vaart, waarbij rekening
diende gehouden met het hoge risico voor de veilige en be-
brouwbare bevoorrading van de naburige Gentse industrie.
Voor deze onderhouds- en vervangingsactiviteiten wordt een
aanzienlijk deel van het personeel van Elia ingezet. De teams
die instaan voor het operationele onderhoudsbeheer tellen
ongeveer 600 medewerkers, van wie twee derde rechtstreeks
op het terrein werkt en een derde technische en administra-
tieve ondersteuning verleent.
Een proactieve aanpak op technologisch vlakElia onderzoekt het gebruik van gelijkstroomtechnologie op
hoogspanning in het raam van de studies die het met de buur-
landen uitvoert. Aan de beide uiteinden van een dergelijke
gelijkstroomverbinding bevinden zich omvormers die de wis-
selstroom gelijkrichten en omgekeerd de gelijkstroom weer
omvormen naar wisselstroom. Dit type verbinding kost 5 tot
10 keer meer dan een luchtlijn op wisselstroom maar zal toch
steeds vaker gebruikt worden, ofwel voor de interconnecties
via onderzeese kabels ofwel als de afstand tussen de produc-
tie- en verbruikssites groot is.
Elia maakt gebruik van technologieën zoals hogetempera-
tuurgeleiders waarmee de transmissiecapaciteit verhoogd
kan worden zonder de afmetingen van de masten te moeten
veranderen die de geleiders dragen. Elia gebruikt eveneens
informatica- en telecommunicatietechnieken die aan de basis
liggen van het concept van «intelligente netten»: netten waar
de verbruiker nagenoeg in real time op de hoogte wordt ge-
bracht van de elektriciteitsprijs zodat hij op zijn verbruik en
dus op het bedrag van zijn factuur kan reageren. Deze netten
van de toekomst streven ook naar een betere integratie van
de lokale productie op basis van warmtekrachtkoppeling of
hernieuwbare energie om op een goedkopere manier te zor-
gen voor het evenwicht tussen de productie en het verbruik
en dat tot op het niveau van de residentiële klanten (bv. pro-
ductie van elektriciteit met behulp van zonnecellen).
36 Elia — Jaarverslag 2008
Elia tracht niet alleen de impact van zijn installaties
op het milieu tot een minimum te beperken, maar
streeft ook naar een transparante en constructieve
dialoog met de betrokken overheden, milieuorganisaties,
netgebruikers en de bevolking. In het verlengde daarvan
informeert en communiceert de onderneming geregeld over
haar milieubeleid en haar resultaten.
Elektrische en magnetische velden De magnetische velden die door het elektriciteitsnet worden
teweeggebracht, hebben een zeer lage frequentie (50 Hz),
die aanzienlijk lager ligt dan de frequenties van de mobiele
telefonie. De intensiteit van het veld daalt zeer snel wanneer
men zich van de bron verwijdert. Onder de bevolking bestaat
ongerustheid, met name wat betreft de eventuele gevolgen
van een magnetisch veld op de gezondheid van de mensen.
Wetenschappelijke studies worden al zo’n 30 jaar inter-
nationaal gevoerd en hebben tot nu toe nog geen verband
Belgische grondgebied. Maar de stappen die Elia op het gebied van duurzame ontwikkeling onderneemt, gaan nog veel verder.
O n z e v e r a n t w o o r d e l i k h e i d : r e s p e c t v o o r h e t m i l i e u e n d u u r z a m e o n t w i k k e l i n g Elia concipieert en ontwikkelt projecten die de integratie van hernieuwbare energiebronnen mogelijk maken, zowel op Europees niveau als binnen het
kunnen leggen tussen magnetische velden van 50 Hz en
gezondheidsproblemen.
Elia levert al een tiental jaren een actieve bijdrage om de
wetenschappelijke kennis hierover te bevorderen. Elia heeft
een samenwerkingsakkoord ondertekend met een aantal
onderzoekscentra en universiteiten die zich hebben gegroe-
peerd binnen de Belgian BioElectroMagnetic Group (BBEMG).
Deze samenwerking waarborgt een volledige wetenschap-
Elia — Jaarverslag 2008 37
pelijke onafhankelijkheid. De BBEMG bestudeert met name
de invloeden van elektrische en magnetische inductievelden
die worden teweeggebracht door de transmissie en het ge-
bruik van elektrische energie in het dagelijkse leven of op de
werkplaats.
Elia streeft een transparante aanpak na en voert op vraag van
omwonenden metingen op het terrein uit.
Aangezien er in België geen specifieke wetgeving terzake be-
staat, past Elia de Europese aanbevelingen van de ICNIRP en
de Raad van de Europese Unie toe. Bij nieuwe investeringen
wordt in de onderzoeksfase een simulatie van de magnetische
velden gemaakt, zodat het ontwerp of de locatie van de in-
stallaties waar nodig nog kan worden aangepast.
Inkuiping van de transformatorenAangezien transformatoren grote hoeveelheden minerale olie
bevatten, worden nieuwe toestellen steeds uitgerust met een
vloeistofdichte inkuiping en bijhorende koolwaterstofafschei-
der om bij een eventueel lek verontreiniging van de omge-
ving te voorkomen. Vroeger werden transformatoren nog niet
uitgerust met een dergelijke olieopvang. Elia heeft dan ook
een meerjarig investeringsprogramma om deze oudere trans-
formatoren van een vloeistofdichte inkuiping te voorzien. In
2008 werden 50 inkuipingen uitgevoerd.
Verwijdering van PCB’sConform de wetgeving bezat Elia eind 2005 geen installaties
meer met een hoger PCB-gehalte (polychlorobiphenyl) dan
500 ppm. Daarnaast zijn er nog een hele reeks transformato-
ren in dienst die gecontamineerd zijn met PCB-concentraties
lager dan 500 ppm. Elia heeft zich vrijwillig geëngageerd om
ook deze transformatoren te decontamineren of te vervan-
gen voor het einde van hun levensduur. Om dit te kunnen
realiseren werden de nodige budgetten voorzien tot 2015. Er
werden in 2008 9 transformatoren gesaneerd door een er-
kende firma.
SF6
SF6-gas wordt reeds 30 jaar lang gebruikt in elektrisch ma-
teriaal, hoofdzakelijk als (elektrisch) isolerend gas in hoog-
spanningstoestellen. Een belangrijke toepassing ervan in het
Elia-net zijn de GIS- (Gas-insulated switchgear)installaties.
Zij hebben als belangrijkste voordeel tegenover de klassieke
openluchtinstallaties (= air insulated) dat ze compacter zijn.
Tot vandaag zijn er nog geen alternatieven voor SF6 in hoog-
spanningsmateriaal. Voor de middenspanningsinstallaties zijn
vacuüm onderbrekingskamers een alternatief voor SF6.
Het onderhoudsbeleid bepaalt dat er zo weinig mogelijk ma-
nipulaties mogen worden uitgevoerd op de met SF6 gevulde
compartimenten. Het onderhoud aan SF6 –installaties wordt
uitgevoerd door teams die hiervoor speciaal zijn opgeleid. Deze
opleiding is in overeenstemming met de Europese wetgeving
en de certificering van het personeel met betrokken overheden
(EU verordeningen 842/2006 en 305/2008) wordt uitgewerkt.
Het verbruik van SF6 (vervanging of bijvullen bij lekken) wordt
nauwkeurig gemonitored door een trackingsysteem voor elke
SF6-gasfles afzonderlijk.
Accidentele bodemverontreinigingElia beheert heel wat terreinen: een 700-tal hoogspannings-
stations en een veelvoud aan mastpercelen over het hele
land. Om al deze terreinen afvalvrij te houden (sluikstorten)
en om bij accidentele verontreiniging het milieu (bodem,
grond- en oppervlaktewater, enz.) te beschermen wordt er
wanneer er verontreiniging wordt gemeld, deze zo snel en ef-
ficiënt mogelijk opgeruimd. Onze interne onderhoudsploegen
hebben hiervoor het nodige materiaal (absorbeerde matten)
ter beschikking en voor grotere verontreinigingen kunnen ze
7 dagen op 7 beroep doen op een gespecialiseerde firma. In
2008 waren er een twintigtal grotere interventies nodig waar-
van de helft het gevolg was van sluikstorten rondom onze in-
stallaties. De andere helft werd veroorzaakt door de werking
van onze installaties.
38 Elia — Jaarverslag 2008
Historische bodemverontreiniging
Bij de oprichting van Elia werden in Vlaanderen, overeen-
komstig de Vlaamse bodemwetgeving, op meer dan 200 sites
bodemonderzoeken uitgevoerd. Hieruit bleek dat er oliever-
vuiling werd aangetroffen die afkomstig kon zijn van onze
transformatoren, maar dat dit meestal geen of een beperkt
milieurisico vormde. Bij de sites waar wel een ernstige bo-
demverontreiniging werd vastgesteld, bleek het te gaan over
historische vervuiling niet veroorzaakt door het elektriciteits-
transport maar door industriële activiteiten (gasfabrieken,
hoogovens, chemie, enz.) uit het verleden of door activiteiten
die in de omgeving zijn gevestigd. Op alle verontreinigde sites
die gesaneerd dienden te worden, zijn werken aan de gang of
werden deze reeds beëindigd.
Sinds 2004 beschikt het Brussels Hoofdstedelijk gewest over
een wetgeving inzake bodemverontreiniging. Aangezien
deze wetgeving van een latere datum dateert, heeft Elia
hier geen wettelijke verplichtingen. Dat neemt niet weg dat
Elia de risico’s op zijn sites inventariseert en ze in een pro-
gramma opneemt dat gelijkaardig is aan dat in het Waalse
gewest. Bovendien werden verschillende bodemonderzoeken
aangevat.
In tegenstelling tot Vlaanderen was er in het Waalse gewest op
31 december 2008 geen verplichting tot bodemonderzoeken.
Een decreet terzake werd goedgekeurd door het Waalse par-
lement en werd gepubliceerd op 18 januari 2009. Het decreet
wordt van kracht drie maanden na publicatie, met uitzonde-
ring van het artikel 212 dat pas na 18 maanden van kracht
wordt. Daar onze installaties vaak gelegen zijn op (vroegere)
industriële sites wil Elia ook de meest ernstige bodemveront-
reinigingen op zijn Waalse sites in kaart brengen. Hiervoor
werd in de loop van 2007 op 54 sites een voorstudie (visu-
ele controle met beperkte staalname) uitgevoerd en dit jaar
zijn de resterende 136 sites gescreend. Op basis van deze
voorstudie komen de sites met een risico op ernstig bodem-
verontreiniging in aanmerking voor verder bodemonderzoek,
tot op heden zijn hierbij enkele tientallen bodemonderzoeken
opgestart.
NatuurprojectenElia neemt sinds enkele jaren maatregelen om een deel van
zijn masten beter te integreren in hun natuurlijke omgeving.
In 2008 startte de onderneming, samen met de vzw “Fauna
en biotopen”, met een project voor de aanplanting rondom
een tiental mastvoeten. Daarbij zullen diverse beplantingen
worden getest (grasachtige planten, struiken, …). Drie jaar
lang zal op geregelde tijdstippen worden gecontroleerd hoe
de fauna er zich ontwikkelt. Vervolgens kan het project wor-
den uitgebreid tot andere mastvoeten die eigendom zijn van
Elia.
Gedecentraliseerde productie
2 Artikel 21 legt de verplichting op een bodemonderzoek uit te voeren bij de aanvraag tot een vergunning voor een activiteit zonder risico, wanneer deze zich bevindt op een terrein waar een activiteit met risico plaatsvindt.
Elia — Jaarverslag 2008 39
Elia heeft zich in samenwerking met de distributienetbeheer-
ders en de regionale entiteiten ertoe verbonden gedecentrali-
seerde aansluitingsprojecten te ontwikkelen die deel uitmaken
van de de regionale initiatieven inzake duurzame ontwikke-
ling. In Vlaanderen gaat het vooral om de warmtekrachtkop-
peling voor de tuinbouw. Verschillende geografische gebieden
werden geïdentificeerd voor de aansluiting van warmte-
krachtkoppelingsinstallaties en productie-installaties op basis
van hernieuwbare energie, meer bepaald in Merksplas, Lier
en Rijkevorsel. Er zijn studies aan de gang voor de aansluiting
van een site gelegen in de uiterst noordelijke regio van de
Kempen (Hoogstraten).
In Wallonië werden er studies gevoerd in samenwerking met
het ICEED en Apere. Uit deze studies komen heel wat moge-
lijkheden naar voren om gedecentraliseerde productiesites op
hernieuwbare energe (voornamelijk onshore windmolenpar-
ken) op ons net te laten injecteren in een regio die het zuide-
lijke gedeelte van de provincie Luik en het noordelijke gedeel-
te van de provincie Luxemburg bestrijkt. De eerste resultaten
komen binnen : wij hebben verscheidene aansluitingsaanvra-
gen toegekregen voor het landelijke 70 kV-net (de oostelijke
lus) waarop op korte termijn 210 MW zal worden aangeslo-
ten (waarvan 150 MW reeds geïnstalleerd is). De studie zal
worden uitgebreid tot de volledige Waalse regio. Het is de
bedoeling een zo optimaal mogelijk ontwikkelingsscenario uit
te werken voor de verwezenlijking van de regionale doelstel-
lingen inzake hernieuwbare energie.
Rationeel Energiegebruik (REG) en hernieuwbare energiebronnen
Promotie van het rationeel energiegebruik bij onze klantenIn het kader van zijn openbaredienstverplichtingen in
Vlaanderen, voert Elia elk jaar een actieplan uit om het ratio-
neel energiegebruik (REG) te bevorderen. In Vlaanderen stelt
Elia zijn klanten die op een spanning van hoogstens 70 kV zijn
aangesloten, middelen ter beschikking om op recurrente wijze
per geleverde MWh, 1,5% aan primaire energie te besparen.
Het doel in 2008 was een besparing van 26,7 GWh aan elek-
trische energie door middel van de subsidiëring van energie-
besparingsmaatregelen die door de klanten van Elia worden
uitgevoerd. Uit de resultaten van eind december 2008 bleek
dat Elia al een besparing van 38,6 GWh had gerealiseerd,
wat ruimschoots boven de oorspronkelijke doelstelling lag. 23
projecten werden uitgevoerd en 19 klanten engageerden zich
om in een energiebesparingsproject te investeren. Eind de-
cember 2008 bedroeg de totale energiebesparing 242 GWh,
wat overeenkomt met ongeveer 79 000 ton CO2.
Ondersteuning van hernieuwbare energiebronnen: het offshore windmolenpark van BelwindBelwind, de ontwikkelaar van het tweede zeewindmolenpark
in de Noordzee, heeft eind juni zijn contract voor aansluiting
op het Elia-net ondertekend. Het offshore windpark met een
vermogen van 330 MW wordt op de Blighbank gebouwd. Deze
zandbank ligt op 46 km van de Belgische kust. Belwind rekent
op een jaarlijkse productie van 1,2 TWh. Dit komt overeen
met 1,35% van het jaarlijkse verbruik in de regelzone van
Elia. Het windmolenpark van Belwind wordt aangesloten op
het Elia-net via het 150 kV-station Blondeellaan in Zeebrugge.
De indienstneming van de eerste fase van het project is ge-
pland voor 2010. Elia heeft er zich toe verbonden tot 25 mil-
joen euro bij te dragen aan de financiering van de zeekabel.
Ondersteuning van de hernieuwbare energie: groenestroomcertificatenDe federale en regionale wetgevers hebben marktmecha-
nismen ontworpen om de investeringen aan te moedigen in
elektriciteitsproductiemiddelen op basis van hernieuwbare
40 Elia — Jaarverslag 2008
energiebronnen. Dit is het geval voor de “groenestroomcer-
tificaten”, die door de regulator aan de producenten worden
toegekend en een bewijs zijn voor de “groene” kwaliteit van
de geproduceerde stroom. De leveranciers moeten jaarlijks
een bepaald aantal certificaten voorleggen in verhouding tot
hun verkoop. Deze verhouding wordt door de wetgever vast-
gelegd. De waarde van de certificaten wordt bepaald door de
handel tussen producenten en leveranciers.
Als transmissienetbeheerder is Elia bij wet belast met de aan-
koop van de certificaten die aan de onderneming worden aan-
geboden tegen een minimumtarief. Zoals in de voorbije jaren
heeft Elia deze certificaten opnieuw aan de markt aangebo-
den via veilingen. Het verschil tussen de aan- en verkoopprijs
wordt ten laste genomen via de transmissietarieven.
Voor de windenergie die in de Noordzee wordt geproduceerd,
bedraagt de minimumprijs van de groene certificaten op dit
ogenblik 107 €/MWh voor de eerste 216 MW en 90 €/MWh
voor de overige productiecapaciteit.
Ondersteuning van de integratie van windenergie: het Europese project EWISDe European Wind Integration Study is een onderzoeksproject
opgezet door de Europese transmissienetbeheerders dat door
de Europese Commissie wordt gefinancierd en concrete op-
lossingen moet aanreiken om de niet permanent beschikbare
energie die door grote windmolenparken wordt geproduceerd,
te integreren in het Europese energielandschap en met name in
de netten op zeer hoge spanning.
Het project is het resultaat van samenwerking met de belang-
rijkste stakeholders, waaronder de vereniging van Europese
windenergie-producenten (European Wind Energy Association
– EWEA).
EWIS bestaat uit verschillende werkgroepen die zowel de tech-
nische als de reglementaire en juridische aspecten van de uit-
bouw van windenergie bestuderen. Het project moet in oktober
2009 resulteren in een eindrapport met realistische voorstellen
om de volledige doorbraak van deze hernieuwbare energiebron
mogelijk te maken.
Rationeel energiegebruik bij EliaBouw van een nieuw “voorbeeldgebouw” op de site van
Schaarbeek
Een nieuw gebouw wordt opgetrokken op de Elia-site aan de
Vilvoordselaan. Bij het ontwerpen ervan is alles in het werk
gesteld om het geheel zo milieuvriendelijk mogelijk te maken.
Er wordt een beroep gedaan op innoverende technologieën
om het gebruik van energie (verwarming van het gebouw
door het herwinnen van de warmte van de koelmachines,
Umicar op bezoek bij Elia. De zonnewagen van het Umicore Solar Team, dat uit studenten en oud-studenten elektrome-chanica en elektronica uit Leuven bestaat en door Elia wordt gesteund, eindigde als tweede in de World Solar Challenge, het officiële wereldkampioenschap voor zonnewagens dat dit keer in Australië plaatsvond.
Verantwoordelijkheid in de werksfeer betekent voor mij het bewustzijn dat de onderneming in alle aspecten van het professionele leven betrokken is. Het bewustzijn dat het imago van de onderneming betrokken is bij de manier waarop men communiceert, verbaal of anders; een bewustzijn van een sociaal engagement ook door de ethiek van onze handelingen en keuzes.
Karine Samson, Senior Buyer Energy
Elia — Jaarverslag 2008 41
passieve klimaatregeling die een hoge mate van comfort biedt
zonder energie te verbruiken, optimale isolatie, …) en van wa-
ter (groendak, hergebruiken van regenwater, …) maximaal te
beperken. Er zijn ook zonnepanelen geïntegreerd in het dak.
Het BIM beloonde de door Elia geleverde inspanningen
door het gebouw als “voorbeeldgebouw” te erkennen, wat
Elia een subsidie van 200 000 euro opleverde. Vanaf eind
2009 zullen het nationale controlecentrum en het regionale
controlecentrum voor het centrum van het land er worden
ondergebracht.
Energie-audit van de site te Schaarbeek
De gebouwen op deze site werden door een externe firma aan
een energie-audit onderworpen. De voorgestelde maatrege-
len zouden belangrijke besparingen moeten opleveren en de
CO2-uitstoot als gevolg van de verwarming en koeling van de
gebouwen sterk moeten verminderen. Ook in de hoofdzetel
van Elia is een energie-audit aan de gang.
Bewustmakingscampagne over rationeel
energiegebruik voor het personeel
In 2008 werd het hele jaar uitgebreid campagne gevoerd om
het personeel bewust te maken van de energiebesparingen
die zij zelf kunnen realiseren. Daarbij werden verscheidene
thema’s in de kijker gezet, zoals verwarming, verlichting en
het gebruik van computers. Een plan dat een aanzienlijke ver-
mindering van het papierverbruik moest opleveren, werd met
succes binnen de onderneming uitgevoerd.
P.44 P.44
On dE r n E m E n d
Een vernieuwd “Mission Statement”.Elia verstevigt zijn Europese en
internationale aanwezigheid door
actief deel te nemen aan een aantal
projecten.
P.47 P.47 P.49
actief zoeken naar mogelijkheden en
samen met anderen de stap durven
zetten tot verbetering, vernieuwing of
opportuniteiten om Elia te helpen groeien
en onze klanten beter te dienen.
Belpex wil begin 2009 van
start gaan met een beurs voor
groenestroomcertificaten in
Vlaanderen en Wallonië.
Ondernemingszin: versterkte
samenwerking tussen de Europese
transmissienetbeheerders.
Pentalaterale koppeling van de
markten (CWE) en CASC-CWE.
On dE r n E m E n d
44 Elia — Jaarverslag 2008
O n d e r n e m i n g s z i n :s t u w e n d e k r a c h t o p d e E u r o p e s e e l e k t r i c i t e i t s m a r k t
Door zijn deelneming in Belpex, de Belgische elektriciteitsbeurs, en in de Holding van de transmissienetbeheerders (HGRT), de hoofdaandeelhouder van de Franse elektriciteitsbeurs, heeft Elia bijgedragen tot de invoering van nieuwe mechanismen die de marktwerking moeten verbeteren.
Elia verstevigt zijn Europese en internationale aan-
wezigheid door actief deel te nemen aan een aantal
projecten waaronder de totstandkoming van een re-
gionale markt in centraal West-Europa (CWE of central West
Europe), door de uitbreiding tot Duitsland en Luxemburg
van de trilaterale koppeling van de markten tussen België,
Frankrijk en Nederland. Er werd ook een samenwerkingsak-
koord ondertekend met Vattenfall Europe Transmission om
hun expertise te kunnen delen op het vlak van het beheer
van een net met een groot aandeel aan productie op ba-
sis van windenergie. De specialisten van Elia hebben tal
van consultancycontracten gesloten, in het bijzonder in de
landen van de Maghreb, het Midden-Oosten maar ook in
Ierland. Elia heeft ook actief meegewerkt aan de oprich-
ting van ENTSO-E, de nieuwe vereniging van netbeheerders
die in de loop van 2009 de plaats zal innemen van de be-
staande Europese en regionale verenigingen (ETSO, UCTE,
NORDEL, BALTSO, UKTSOA en ATSOI).
Een vernieuwd “mission statement”Sinds het begin van de vrijmaking, kent de Belgische en
Europese elektriciteitsmarkt een nooit geziene ontwikke-
ling, waarin Elia als transmissienetbeheerder een vitale rol
speelt. Wat eerst voornamelijk een Belgische opdracht was
– de veilige en betrouwbare werking van het Belgische hoog-
spanningsnet – is uitgegroeid tot een ruimere opdracht met
internationale dimensies: de ontwikkeling van de Europese
elektriciteitsmarkt.
Vandaar dat het aanvankelijke mission statement van Elia
dat dateert van 2003 en gefocust was op de basisactiviteit
‘keeping the lights on’ - herzien en herschreven werd, om de
nieuwe opdracht en ambitie van Elia in deze internationale
context beter weer te geven.
Elia heeft zijn engagement tegenover de Europese elektrici-
teitsmarkt, zijn klanten en de gemeenschap vertaald in een
nieuw mission statement.
Elia — Jaarverslag 2008 45
Wij zijn een team van professionals met de
ambitie om win-winsituaties te creëren voor
onze klanten en de gemeenschap en de
Europese elektriciteitsmarkt te ontwikkelen
op betrouwbare, duurzame en efficiënte
wijze.
Elia wil duidelijk aangeven dat het naast zijn basisactiviteiten
– de efficiënte, betrouwbare en kwaliteitsvolle elektriciteits-
transmissie – nieuwe en ruimere ambities koestert voor zijn
klanten en voor de gemeenschap.
Elia ontwikkelt zijn ondernemerschap in een geest van
echt partnerschap: win-winsituaties voor zijn klanten en de
maatschappij.
Als stuwende kracht van de ontwikkeling van de Europese
elektriciteitsmarkt ontwikkelt Elia nog andere initiatieven. Elia
heeft daarbij niet alleen oog voor efficiëntie en betrouwbaar-
heid, maar integreert ook duurzaamheid en respect voor het
milieu in al zijn activiteiten.
Belpex en de marktkoppelingOp 21 november 2008 vierde de trilaterale marktkoppeling
(Trilateral Market Coupling - TLC) haar tweede verjaardag. Dit
innoverende marktmechanisme dat de Belgische, Nederlandse
en Franse elektriciteitsmarkt onderling koppelt, werd in het
leven geroepen door de Belgische, Franse en Nederlandse
elektriciteitsbeurzen (respectievelijk Belpex, Powernext en
APX) en de transmissienetbeheerders van de drie landen
(Elia, RTE en TenneT).
Dit mechanisme maakt niet alleen gecoördineerde en
efficiënte prijsvorming voor de energie day-ahead mogelijk
op alle drie de markten, maar ook de optimalisering van de
grensoverschrijdende uitwisselingen day-ahead tussen de
drie landen.
Dankzij het mechanisme van de marktkoppeling haalt elke
markt voordeel uit de grotere flexibiliteit die de volatiliteit
van de kortetermijnprijzen beperkt. Op de drie beurzen –
Powernext, Belpex en APX – waren de prijzen gemiddeld ge-
durende 65% van de tijd gelijk tijdens de eerste twee jaren
van de koppeling. Deze resultaten worden steeds beter en de
convergentie van de day-aheadprijzen neemt toe: het eerste
jaar waren de prijzen gedurende 60% van de tijd gelijk, het
tweede jaar gedurende 70% van de tijd.
Ook wat de werking betreft, scoort het marktkoppelingsme-
chanisme bijzonder goed: gedurende de voorbije 18 maanden
werd geen enkele onderbreking genoteerd. Voor de publicatie
van de marktresultaten voor de drie beurzen geldt eenzelfde
sluitingstijd die is vastgelegd op 11:00 CET, met gegevens die
gemiddeld beschikbaar zijn binnen het kwartuur. Het overdui-
delijke succes van de TLC is slechts een eerste stap in de rich-
ting van de marktkoppeling van de Centraal-West-Europese
regio.
Belpex: de Belgische elektriciteitsbeursBelpex biedt producenten, leveranciers, industriële grootver-
bruikers en handelaars de mogelijkheid om tegen een trans-
parante en internationaal competitieve marktprijs hun porte-
feuilles op korte termijn te optimaliseren.
Elia neemt voor 60% deel in Belpex. De overige 40% zijn ge-
lijk verdeeld over Tennet, RTE, APX en Powernext.
Eind 2008 waren er in het totaal 32 marktpartijen – producen-
ten, leveranciers, traders, banken – geregistreerd en actief op
Belpex, tegenover 24 eind 2007. Hun aantal zal wellicht nog
verder toenemen. Dankzij het succes dat de trilaterale markt-
koppeling heeft geboekt, kon Belpex vanaf het eerste wer-
kingsjaar een positief financieel resultaat voorleggen. Deze
situatie heeft zich in 2008 doorgezet en stelt de onderneming
in de mogelijkheid om haar Belgische en Europese klanten
nieuwe producten aan te bieden.
Ondernemingszin. Door actief deel te nemen aan Europese studies, zoals de European Wind Integration Study (EWIS), stelt Elia zijn expertise ter beschikking en neemt het proactieve maatregelen om de marktintegratie van windenergie en de globale Europese marktwerking te faciliteren.
Hans Vandenbroucke, Market Development Manager
46 Elia — Jaarverslag 2008
Grotere volumes In 2008 bedroeg het gemiddelde dagvolume op Belpex 30.372
MWh. Dat is een verhoging met meer dan 46% ten opzichte
van 2007. Dit dagvolume vertegenwoordigt 12,6 % van het
nationale verbruik en vormt dus een aanzienlijk aandeel van
de Belgische markt. Het recordvolume dateert van 3 mei. Het
bedroeg die dag 77.623,3 MWh, d.i. 36,4% van het gemid-
delde dagverbruik in het Elia-net.
Convergerende prijzenDe koppeling bundelt de aankooporders met de hoogste prijs
en de verkooporders met de laagste prijs op de drie beurzen,
los van het land waarin ze werden ingebracht, maar rekening
houdend met de beschikbare dagcapaciteit op de intercon-
necties. Dit heeft tot gevolg dat het goedkoopste aanbod aan
de vraag wordt gelinkt, onafhankelijk van het land waaruit
dit aanbod komt. Of aan de vraag in een land kan worden
voldaan met het aanbod uit een ander land hangt af van de
beschikbare dagcapaciteit op de interconnecties. Als ze vol-
staat, is de prijs op Belpex, APX en Powernext gelijk. Als ze
niet volstaat, blijven de prijsverschillen beperkt omwille van
de verzadiging van de capaciteiten.
De gemiddelde prijs bedroeg 70,6 euro per MWh ligt net iets
boven de Franse en Nederlandse gemiddelden, die respec-
tievelijk 69,17 et 70,05 euro bedroegen. Op de drie beurzen
waren de prijzen gedurende 69,1 % van de tijd gelijk (te-
genover 63 % in 2007). De Belgische en Franse prijzen wa-
ren gelijk gedurende 84,5 % van de tijd, terwijl de Belgische
en de Nederlandse beurs gedurende 83,8 % van de tijd
convergeerden.
Efficiënte marktkoppelingDe marktkoppeling leidt tot meer liquiditeit op de drie gekop-
pelde markten. De congesties die af en toe werden vastge-
steld aan de grenzen vertegenwoordigden slechts 0,8 % van
de 8 784 uur van het jaar 2008. Zonder de marktkoppeling
zouden de prijsverschillen tussen de drie markten veel groter
zijn geweest. De marktkoppeling genereerde iedere dag een
gemiddeld uitvoervolume van 1 816 MWh en een gemiddeld
invoervolume van 18 582 MWh.
Continue marktenSinds 13 maart 2008 voegt Belpex 2 nieuwe marktsegmenten
toe aan de bestaande day-ahead markt.
Het eerste nieuwe marktsegment is het continue intraday-
marktsegment (Continuous Intraday Market – CIM), dat de
marktpartijen een transparant platform aanbiedt waarop zij
alle onverwachte veranderingen in hun elektriciteitsporte-
feuille (panne van een elektriciteitscentrale, wijziging in de
windprognoses, …) tot vijf minuten voor de levering kunnen
verhandelen. De CIM is bijgevolg een instrument dat het ri-
sicobeheer zal vergemakkelijken voor nieuwe marktspelers,
verbruikers en industriële producenten die gebruik maken van
hernieuwbare en dus minder voorspelbare energiebronnen.
Het tweede nieuwe marksegment is het continue day-ahead-
marktsegment (Continuous Day-Ahead Market – CoDAM),
dat de mogelijkheid biedt in standaardproducten en
weekendcontracten te handelen. De CoDAM is tijdens de
werkuren op weekdagen geopend en biedt alle beschikbare
producten aan tot twee dagen voor de levering.
In 2008 bedraagt het volume dat op beide markten samen
wordt verhandeld 94 070,8 MWh.
De intradaytoewijzingen van capaciteiten aan de grens met
Frankrijk, die Elia in 2007 invoerde, bevorderen uiteraard de
ontwikkeling van de CIM en verhogen het internationaal com-
petitief karakter van dit marktsegment.
Elia — Jaarverslag 2008 47
Keuze voor het Cosmos-algoritme Voor het project van de koppeling van de Belgische, Franse,
Nederlandse en Duitse markt hebben de projectpartners en
de onafhankelijke experten uit drie internationale kandidaten
unaniem voor de oplossing “Cosmos” gekozen voor de geza-
menlijke berekening van de prijzen op deze markten.
Cosmos is een koppelingsalgoritme, d.w.z. een systeem dat
bij de fixing van de beurzen van de gekoppelde landen de
optimale elektriciteitsprijzen en grensoverschrijdende uitwis-
selingen berekent voor de periode van 24 uur van de daarop-
volgende dag. Cosmos kan op erg efficiënte wijze verschillen-
de netmodellen en een groot aantal verschillende producten
verwerken (met inbegrip van de zogenaamde “alles of niets”
orders die over het algemeen moeilijk te verwerken zijn).
Cosmos zorgt zo voor een hoge mate van flexibiliteit op de
beurzen, waardoor deze berekeningsmotor een duurzame
oplossing vormt en een alvast in aanmerking komt voor de
toekomstige uitbreiding van de marktkoppeling naar andere
Europese landen.
Cosmos werd ontwikkeld door Belpex, in samenwerking met
Elia-specialisten op het gebied van elektriciteitsnetten en spe-
cialisten op het gebied van operationeel onderzoek (KUL, MIT,
N-Side, UCL).
Vooruitzichten: beurs voor groenestroomcertificatenBelpex wil begin 2009 van start gaan met een beurs voor
groenestroomcertificaten in Vlaanderen en Wallonië. Deze
beurs heeft als doel de transparantie op de certificatenmarkt
te verbeteren alsook het contact tussen aan- en verkopers
te vergemakkelijken. De beurs biedt gestandaardiseerde pro-
ducten aan, zowel wat de groenestroomcertificaten als warm-
tekrachtkoppelingscertificaten betreft. De samenwerking met
de regionale regulatoren, VREG en CWAPE, zorgt voor een
leveringsgarantie en de betrouwbare werking van de beurs.
Pentalaterale koppeling van de markten (CWE) en CASC-CWE De Europese Commissie en de nationale regulatoren heb-
ben acht geografische zones vastgelegd die op termijn door
hun eigenheid en hun ligging regionale markten moeten
vormen waarop er elektriciteit wordt verhandeld. Dit is een
belangrijke stap in de verdere uitbouw van een Europese
elektriciteitsmarkt.
Eén van deze zones, “Centraal West Europa” genaamd (afge-
kort CWE), bestaat uit Frankrijk, België, Nederland, Duitsland
en het Groothertogdom Luxemburg. Deze zone vertegen-
woordigt 40% van het elektriciteitsverbruik in Europa en telt
in totaal 170 miljoen inwoners.
Eén van de vooropgestelde doelstellingen bestaat erin om de
48 Elia — Jaarverslag 2008
marktkoppeling tussen Frankrijk, België en Nederland, die in
2006 op initiatief van Elia en Belpex tot stand kwam, uit te
uitbreiden met Duitsland en Luxemburg. Op het niveau van
het Pentalaterale Energieforum hebben de partners begin au-
gustus 2008 de implementatiestudie “CWE Market Coupling”
ter goedkeuring voorgelegd aan de regulatoren van België,
Frankrijk, Duitsland, Luxemburg en Nederland. Dit is een
belangrijke mijlpaal omdat het het marktkoppelingsproject
dat zij willen invoeren nader beschrijft. De lancering van de
marktkoppeling in de Centraal-West-Europese regio is ge-
pland begin 2010.
Inschatting van de jaarlijkse en maandelijkse transmissiecapaciteit die voor de markt beschikbaar is Met het oog op de organisatie van de eerste gecoördineerde
veiling voor langetermijncapaciteit met een adequaat veilig-
heidsniveau, werd de eerste jaarlijkese capaciteiten ter be-
schikking gesteld die op gecoördineerde wijze tussen de acht
netbeheerders werden bepaald. Elia heeft in elke fase van dit
project een voortrekkersrol gespeeld en heeft op die manier
aangetoond dat het in staat is om de activiteiten binnen de
CWE-zone te coördineren.
Marktmodel voor de analyse van de geschiktheid van het systeemEen groep experten van de acht transmissienetbeheerders
heeft een marktmodel voor de CWE-zone ontwikkeld waar-
mee zij analyses kunnen maken over de geschiktheid van het
systeem (vermogen van het systeem om de belasting op elk
ogenblik te voeden) en om marktsimulaties te maken(schatting
van de impact van het gedrag van de marktspelers op de prij-
zen, de uitwisselingen, …). Dit model werd voorgesteld aan de
regulatoren en de ministers van de vijf landen.
Aanpassing van de capaciteitsberekening op de zuidgrensSinds 1 juli 2008 hebben Elia en RTE de berekening van de
beschikbare dagcapaciteit op de interconnectielijnen tus-
sen België en Frankrijk aangepast. Voortaan wordt voor de
berekening van de dagcapaciteit het principe van “netting”
toegepast. Dit betekent dat bij de berekening van de dag-
capaciteit in een bepaalde richting (met name in- of uitvoer)
niet enkel rekening wordt gehouden met de voor deze richting
berekende nettotransfercapaciteit (NTC), die weergeeft welke
capaciteit aan de markt kan worden aangeboden zonder de
veiligheid van het net in gevaar te brengen, maar ook met de
ingediende nominaties voor jaar- en maandcapaciteit in beide
richtingen. Omdat er nu rekening wordt gehouden met de no-
minaties in tegengestelde richting, kan er meer dagcapaciteit
worden verstrekt.
Bovendien zet Elia zijn gesprekken voort met de Nederlandse
netbeheerder TenneT om ook op deze grens voor de bere-
Inhuldiging van de operationele zetel van Elia in Merksem op 8 december 2008 in aanwezigheid van Robert Voorhamme, Schepen van Onderwijs, Economie, Werk en Middenstand, van Daniel Dobbeni, voorzitter van het directiecomité van Elia, en Kris Peeters, Minister-President van de Vlaamse Regering.
Elia — Jaarverslag 2008 49
kening van de dagcapaciteit het principe van “netting” in te
voeren.
De dagcapaciteit op beide grenzen en in beide richtingen
wordt ter beschikking gesteld van de elektriciteitsbeurzen.
Voor België is dit Belpex.
Toewijzing van de intradaycapaciteit op de noordgrens vanaf 2009De toewijzing van intradaycapaciteit op de Noordgrens (België
– Nederland) wordt waarschijnlijk begin 2009 operationeel.
Oorspronkelijk was voorzien dat dit nieuwe marktmechanis-
me in de loop van juni 2008 in werking zou treden.
Bij de ontwikkeling heeft TenneT echter een inconsistentie
met het binnenlandse intradaymechanisme vastgesteld. Een
oplossing is mogelijk, maar vereist een belangrijke aanpas-
sing van de door TenneT gebruikte informaticasystemen. De
inwerkingtreding van het mechanisme hangt dan ook af van
de tijd die nodig is om deze aanpassingen uit te voeren. Op
de grens België - Frankrijk bestaat er sinds mei 2007 een
intradaymechanisme.
Samenwerking tussen collega-transmissienetbeheerders: Vattenfall Europe TransmissionElia en zijn collega Vattenfall Europe Transmission, een van
de Duitse transmissienetbeheerders voor elektriciteit, hebben
in juni 2008 een samenwerkingsovereenkomst gesloten. Dit
initiatief versterkt de uitwisseling van kennis, ervaring en best
practices.
Elia beschikt over een ruime expertise met betrekking tot het
opzetten en uitbaten van een marktkoppeling met impliciete
veiling van transmissiecapaciteit op de grenzen. Vattenfall ET
heeft op zijn beurt veel ervaring met grote windmolenparken,
die op een zeer hoge spanning energie injecteren in zijn net.
De overeenkomst tussen de twee transmissienetbeheerders
onderstreept de inspanningen die beide ondernemingen le-
veren ten voordele van het integratieproces van de Europese
elektriciteitsmarkt, alsook hun actieve steun aan de klimaat-
en milieudoelstellingen op nationaal en Europees niveau.
Versterkte samenwerking tussen de Europese transmissienetbeheerdersOp 27 juni 2008 zijn 42 netbeheerders uit Europa over-
eengekomen om hun samenwerking te versterken door de
oprichting van een nieuwe organisatie, die hen in staat zal
stellen nauwer samen te werken met het oog op de verwe-
zenlijking van de door de Europese Commissie vastgestelde
doelstellingen.
Hun engagement heeft op 19 december 2008 concrete vorm
aangenomen met de oprichting van ENTSO-E (European
Network of Transmission System Operators for Electricity). De
nieuwe organisatie zal de zes bestaande organisaties (UCTE,
ETSO, NORDEL, BALTSO, UKTSOA en ATSOI) vervangen die
zullen verdwijnen in 2009. Ze wordt opgericht door 42 net-
beheerders uit 34 landen. De oprichting van deze vereniging
versterkt nog de samenwerking tussen transmissienetbeheer-
ders op een aantal essentiële terreinen, zoals de ontwikkeling
van technische en marktgerichte werkregels, de coördinatie
van het systeembeheer en de netontwikkeling, met als doel
de integratie van de Europese elektriciteitsmarkt te bevor-
deren, de ontwikkeling van een duurzaam energielandschap
en de betrouwbare werking van het Europese transmissienet
voor elektriciteit.
Daniel Dobbeni, Voorzitter van het Directiecomité van Elia,
werd tot voorzitter van ENTSO-E verkozen voor een termijn
van twee jaar.
Ondernemend zijn betekent voor mij in de dagelijkse bezigheden en de problemen waarmee we geconfronteerd worden uitdagingen en mogelijkheden zien- en deze op een creatieve manier omzetten naar activiteiten die ons toelaten efficiënter te werken en nieuwe richtingen uit te gaan. Ik denk daarbij bijvoorbeeld aan onze aanpak in het kader van klantenaansluitingen en het zoeken naar nieuwe activiteitenen het uitwerken van nieuwe tools voor een betere budgettering en budgetbeheer.
Elsa Celens, Teamleader power links zone Zuid
P.56 P.60P.52
Belangrijke gebeurtnissen
in 2008.
Vergoedingen.Samenstelling bestuurs- en
controleorganen van de
onderneming.
P.61
i nt
E
Gr
it
Eit
P.68
anderen open, eerlijk en loyaal tegemoet
treden, met respect voor de persoon en
zijn professionele ethiek. Je engageren
en staan voor wat je zegt.
Het Elia-aandeel – Informatie
voor de aandeelhouders.
Financiële kalender. Geconsolideerde
jaarrekening IFRS.
P.69
52 Elia — Jaarverslag 2008
B e s t u u r v a n d e o n d e r n e m i n g Samenstelling bestuurs- en controleorganen
Raad van bestuur
Voorzitter
Ronnie Belmans Benoemd tot voorzitter voor 3 jaar op 24 juni 2008 Electrabel
Vice-voorzitters
Francis Vermeiren Benoemd tot vice-voorzitter voor 3 jaar op 24 juni 2008 Publi-T
Thierry Willemarck Benoemd tot vice-voorzitter voor 3 jaar op 24 juni 2008 Onafhankelijk
Bestuurders
Van links naar rechts en van boven naar onder: Jean-Marie Laurent Josi , Claude Grégoire, Jacques de Smet, Francis Vermeiren, Johan De Roo, Luc Van Nevel, Clement De Meersman, Walter Peeraer, Jacqueline Boucher, Ronnie Belmans, Ingrid Lieten, Thierry Willemarck
Jacqueline Boucher Electrabel
Clement De Meersman Onafhankelijk
Johan De Roo Publi-T
Jacques de Smet Onafhankelijk
Claude Grégoire Publi-T
Jean-Marie Laurent Josi Onafhankelijk
Ingrid Lieten Onafhankelijk
Walter Peeraer Electrabel
Luc Van Nevel Onafhankelijk
Elia — Jaarverslag 2008 53
Corporategovernancecomité Thierry Willemarck (voorzitter)
Luc Van Nevel
Ingrid Lieten
Auditcomité Clement De Meersman (voorzitter)
Claude Grégoire
Jacques de Smet
Vergoedingscomité Jean-Marie Laurent Josi (voorzitter)
Walter Peeraer
Jacques de Smet
Tijdelijke en ad-hoccomités (bepaalde internationale dossiers) Jean-Marie Laurent Josi
Jacques de Smet
Luc Van Nevel
College van commissarissen Klynveld Peat Marwick Goerdeler Réviseurs d’Entreprises,
vertegenwoordigd door Alexis Palm
Ernst & Young Bedrijfsrevisoren, vertegenwoordigd door
Jacques Vandernoot
Directiecomité Voorzitter en Chief Executive Officer - Daniel Dobbeni
Vice-voorzitter en Chief Corporate Officer - Jacques
Vandermeiren
Directeur Grid Services - Hubert Lemmens
Chief Financial Officer - Jan Gesquière
Chief Executive Officer Elia Engineering - Markus Berger
Directeur Transmission - Roel Goethals
Directeur Customers & Market - Frank Vandenberghe
Secretaris-generaal Pierre Bernard
54 Elia — Jaarverslag 2008
Raad van bestuurDe raden van bestuur van Elia System Operator en Elia Asset
zijn elk samengesteld uit 12 leden. De twee raden zijn samen-
gesteld uit dezelfde leden. Zij vervullen geen directiefunctie bij
Elia System Operator noch bij Elia Asset. De helft van de leden
zijn onafhankelijke bestuurders die werden verkozen tijdens de
algemene vergadering en die een gunstig eensluidend advies
over hun onafhankelijkheid van de CREG hebben ontvangen.
In overeenstemming met de wettelijke en statutaire bepalin-
gen worden de raden van bestuur van Elia System Operator
en Elia Asset ondersteund door drie comités: een corporate-
governancecomité, een auditcomité en een vergoedingscomi-
té. Bovendien heeft de raad van bestuur in 2008 drie tijdelijke
ad-hoccomités opgericht teneinde het management van Elia
in verschillende projecten te ondersteunen.
Naast deze comités werd er op 29 juli 2003 ook een direc-
tiecomité opgericht in overeenstemming met het artikel
524 bis van het Wetboek van Vennootschappen en van de
wet van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de
elektriciteitsmarkt.
De mandaten van voorzitter en vice-voorzitters van de raden
van bestuur van Elia System Operator en Elia Asset werden
door de raden van bestuur van Elia System Operator en Elia
Asset van 24 juni 2008 voor onbepaalde termijn vernieuwd.
Benoeming van de bestuurdersDe algemene vergadering van 10 mei 2005 heeft zes niet-
onafhankelijke en zes onafhankelijke bestuurders benoemd.
Al deze bestuurmandaten verstrijken na afloop van de alge-
mene vergadering van 2011. De termijn van zes jaar wijkt
af van de periode van vier jaar die de Belgische Corporate
Governance Code aanbeveelt en is gerechtvaardigd wegens
van de technische, financiële en juridische complexiteit die
specifiek is voor de taken van de transmissienetbeheerder.
Het dient aangestipt dat de corporategovernancevoorschriften
m.b.t. de benoeming van de leden van de raden van bestuur
van Elia System Operator en Elia Asset onderworpen zijn aan
specifieke procedures voor de benoeming van onafhankelijke
en niet-onafhankelijke leden van de raad van bestuur en zijn
comités, alsook voor de rol van deze laatste. Deze bepalingen
worden vastgesteld door de wet van 29 april 1999 betreffende
de organisatie van de elektriciteitsmarkt.
In de praktijk worden de niet-onafhankelijke bestuurders be-
noemd op voordracht van de aandeelhouders. De onafhan-
kelijke bestuurders worden benoemd volgens een procedure
vastgelegd in de wet van 29 april 1999 betreffende de orga-
nisatie van de elektriciteitsmarkt en de statuten van de on-
derneming. Het corporategovernancecomité legt een lijst voor
van onafhankelijke kandidaat-bestuurders. Het corporate go-
vernancecomité onderzoekt het up-to-date curriculum vitae
van elke kandidaat en een verklaring op erewoord inzake de
onafhankelijkheidscriteria die overeenkomstig de wettelijke
en statutaire bepalingen op Elia van toepassing zijn. De alge-
mene vergadering benoemt vervolgens de onafhankelijke be-
stuurders. De benoemingen worden voor eensluidend advies
inzake onafhankelijkheid voorgelegd aan de CREG, die over
elke onafhankelijke bestuurder haar advies moet uitbrengen.
Een gelijkaardige procedure is toepasbaar in geval van be-
noeming door coöptatie door de raad van bestuur. Het cor-
porategovernancecomité oefent dus de taken van een benoe-
mingscomité voor de onafhankelijke bestuurders uit.
Benoeming van de leden van de comitésDe mandaten van de voorzitters, vice-voorzitters en leden
van de verschillende comités die de raad van bestuur onder-
steunen, werden door de raad van bestuur van 24 juni 2008
voor onbepaalde termijn vernieuwd.
Tijdelijk ad-hoccomitésOvereenkomstig artikel 522 van het Wetboek van
Vennootschappen, heeft de Raad van Bestuur in 2008 ver-
schillende tijdelijke ad-hoccomités opgericht om het manage-
ment van Elia bij te staan in bepaalde dossiers.
Elia — Jaarverslag 2008 55
Ad-hoccomité “Internationale dossiers”
Dit comité werd opgericht om indien nodig het Directiecomité
en de Raad van Bestuur bij te staan bij de studie van be-
paalde projecten met een ruime internationale draagwijdte.
De leden van dit comité zijn de heren Gregoire, Laurent-Josi,
Van Nevel, Peeraer en de Smet. Dit comité heeft driemaal
vergaderd.
Ad-hoccomité “Corporate Issues”
Dit comité is samengesteld uit de heren Belmans, Vermeiren,
Peeraer en Willemarck. Het bestudeert de vereiste modalitei-
ten waaronder ook op wettelijk niveau en op het niveau van
corporate governance, die de onderneming in voorkomend
geval in de mogelijkheid stellen om tegemoet te komen aan
de vraag van bepaalde aandeelhouders die niet vertegen-
woordigd zijn in de raad, om toch vertegenwoordigd te zijn.
Dit comité heeft éénmaal vergaderd.
Comité “Financiering”
Er werd een comité samengesteld uit de heren Laurent-Josi,
de Smet en Van Nevel. Het werd opgericht om in voorkomend
geval het Directiecomité en de raad van bestuur bij te staan
bij het onderzoeken van de herfinancieringsbehoeften van de
onderneming op lange termijn, meer bepaald door een obli-
gatie-emissie. Dit comité heeft éénmaal vergaderd.
College van commissarissenDe algemene vergadering van 13 mei 2008 heeft Ernst &
Young bedrijfsrevisoren en Klynveld Peat Marwick Goerdeler
Bedrijfsrevisoren benoemd als commissarissen. Zij worden
respectievelijk vertegenwoordigd door Jacques Vandernoot
en Alexis Palm.
De emolumenten van elk van de commissarissen werden
vastgelegd op € 111.250 per boekjaar van 12 maanden voor
de vennootschappen Elia System Operator, Elia Asset en Elia
Engineering. Dit bedrag is jaarlijks indexeerbaar. Ze werden
benoemd voor een periode van drie jaar. Hun mandaat ver-
strijkt na afloop van de gewone algemene vergadering van
het boekjaar dat wordt afgesloten op 31 december 2010.
Er werden voor de commissarissen bijkomende emolumenten
gevraagd van € 286.092,73 voor taken die werden verricht
m.b.t. de IFRS-rekeningen en andere speciale opdrachten.
Activiteitenverslag van de raad van bestuurKrachtens de wet van 29 april 1999 oefent de raad van be-
stuur de volgende bevoegdheden uit:
hij bepaalt het algemene beleid van de vennootschap;
hij oefent de bevoegdheden uit die hem worden toegekend
door of krachtens het Wetboek van Vennootschappen, met
uitzondering van de bevoegdheden die aan het directieco-
mité worden toevertrouwd of overgedragen;
hij staat in voor het algemeen toezicht op het directiecomité
met naleving van de wettelijke beperkingen inzake de toe-
gang tot de commerciële gegevens en andere vertrouwe-
lijke gegevens over de netgebruikers en hun verwerking;
hij oefent de bevoegdheden uit die hem door de statuten
worden toegekend.
De raad van bestuur vergaderde vijfmaal in 2008. De vol-
gende leden lieten zich op één of meerdere vergaderingen
van de raad verontschuldigen:
J. Boucher (24 juni 2008)
C. De Meersman (24 juni 2008 en 28 augustus 2008)
Johan de Roo (14 februari 2008 en 24 juni 2008)
Indien een lid niet aanwezig kan zijn, laat hij zich over het
algemeen vertegenwoordigen. In overeenstemming met de
statutaire bepalingen kan schriftelijk een volmacht worden ge-
geven aan een ander lid van de raad. Geen enkele volmacht-
houder kan meer dan twee bestuurders vertegenwoordigen.
Het Insurance-team staat in voor het beheer van de verzekeringscontracten voor het indekken van bepaalde risico’s, alsook voor het beheer van de schadegevallen met betrekking tot deze contracten of schade veroorzaakt door derden aan onze installaties. Tijdens de veelvuldige contacten met interne klante en met externe partijen (aannemers, experten, verzekeringsmaatschappijen,..) is het van het grootste belang dat Insurance steeds correct en volledig communiceert en dat wij zorgvuldig omspringen met de verkregen informatie. Om op een constructieve manier tot een optimale oplossing te komen met de betrokken partijen, is het noodzakelijk dat Insurance steeds objectief en neutraal handelt en de gemaakte afspraken correct naleeft, met andere woorden “zeggen wat men doet en doen wat men zegt”. Hiervoor moeten wij ons bewust zijn van de missie van onze onderneming en de geldende regels, procedures en verplichtingen voor ons beroep.
Tom Luyts, Beheerder verzekeringen
56 Elia — Jaarverslag 2008
Belangrijke gebeurtnissen in 2008
Oprichting van CASC-CWE SA Elia en 6 transmissienetbeheerders die België, Duitsland,
Frankrijk, Nederland en het Groothertogdom Luxemburg
vertegenwoordigen (Cegedel Net, EnBW TNG, E.ON Netz,
RTE, RWE TSO en TenneT) hebben op 1 oktober 2008 CASC
(Capacity Allocation Service Company for the Central West-
European Electricity Market) opgericht. Deze vennootschap
naar Luxemburgs recht heeft tot doel de activiteiten op het
vlak van de toewijzing van capaciteit aan de grenzen geza-
menlijk te beheren, zoals de Europese Commissie, de elektri-
citeitsbeurzen en de regulerende instanties van de betrokken
landen.op 6 juni 2007 zijn overeengekomen.
De toestemming van de Europese Commissie werd op
14 augustus 2008 verkregen in het kader van de normale
kennisgevingsprocedure.
CASC-CWE is een dienstenonderneming die optreedt als cen-
traal veilingbureau voor het organiseren en verlenen van
diensten voor de maandelijkse en jaarlijkse toewijzing van de
transmissiecapaciteiten aan de gemeenschappelijke grenzen
tussen de 5 hiervoor genoemde landen.
Oprichting van Coreso SADe naamloze vennootschap naar Belgisch recht Coreso werd
op 19 december 2008 opgericht. De oprichting van deze on-
derneming maakt deel uit van de uitvoering van de bovenver-
melde overeenkomst van 6 juni 2007. Elia System Operator
bezit 7 065 aandelen, hetzij 50% van het maatschappelijk
kapitaal van deze vennootschap. RTE, de beheerder van het
Franse transmissienet, bezit eveneens 50 % van Coreso. Dit
is het eerste gezamenlijke regionale technische coördina-
tiecentrum van meerdere transmissienetbeheerders van de
regio Centraal-West-Europa. Het heeft tot doel de veiligheid
en de samenwerking tussen de transmissienetbeheerders te
verbeteren.
Het centrum zal een previsioneel beheer van de elektriciteits-
stromen in de netten in de regio Centraal-West-Europa ont-
wikkelen en zal bijdragen tot hun continue realtimebewaking,
om zo de koppeling van deze markten voor te bereiden. Het
zal in de loop van 2009 operationeel zijn.
De oprichting van Coreso beantwoordt aan de behoefte om
de operationele samenwerking tussen de TNB’s te verbeteren.
Deze behoefte werd zowel door de Europese Commissie in
haar ontwerp van richtlijn als door de spelers van de elektri-
citeitsmarkt geformuleerd. Coreso zal een betere regionale
integratie van de productie op basis van hernieuwbare ener-
giebronnen mogelijk maken en een veilig beheer verzekeren
van de grensoverschrijdende stromen, die door de ontwikke-
ling van de intradaymarkten sterk toenemen.
KapitaalverhogingDe buitengewone algemene vergadering van 8 mei 2007
had besloten over te gaan tot een dubbele kapitaalverho-
ging voorbehouden aan het personeel. Deze bestaat uit een
eerste kapitaalverhoging in 2007 en een tweede in 2008 te
realiseren kapitaalverhoging voor een maximumbedrag van
€ 760 000. Hiervoor worden nieuwe aandelen van categorie B
uitgegeven met opheffing van het voorkeurrecht van de be-
staande aandeelhouders ten gunste van de personeelsleden
van de vennootschap of haar dochterondernemingen. Dit kan
in voorkomend geval gebeuren onder de pariwaarde van be-
staande aandelen van dezelfde categorie.
De kapitaalverhoging van 2008 werd gerealiseerd en onder-
schreven ten belope van € 354 502,96. Er werden 15 254
aandelen uitgegeven. Bijgevolg werden de artikelen 4.1 en
4.2 van de statuten over het maatschappelijk kapitaal en het
aantal aandelen gewijzigd.
Statutaire wijzigingenDe statuten van de vennootschap Elia System Operator wer-
den op 31 maart 2008 gewijzigd om het kapitaal aan te passen
naar aanleiding van de kapitaalverhoging van € 354.502,96,
zoals hierboven vermeld.
Elia — Jaarverslag 2008 57
Vergoedingscomité Naast zijn gebruikelijke taken ter ondersteuning van de raad
van bestuur heeft het vergoedingscomité krachtens de wet
van 29 april 1999 ook de taak om voor de raad van bestuur
aanbevelingen te formuleren over het vergoedingsbeleid voor
en de vergoedingen van de leden van het directiecomité. Het
vergoedingscomité heeft viermaal voltallig vergaderd.
Eén maal per jaar evalueert de onderneming haar kaderper-
soneel in overeenstemming met haar performance manage-
ment beleid. Dit beleid is ook van toepassing op de leden
van het directiecomité. Op deze manier evalueert het ver-
goedingscomité de leden van het directiecomité op basis van
een aantal kwalitatieve en kwantitatieve gemeenschappelij-
ke en individuele doelstellingen. Eind december 2008 eva-
lueerde het vergoedingscomité de verwezenlijking van deze
doelstellingen.
Bovendien bestudeerde het vergoedingscomité de impact van
de nieuwe criteria voor de meerjarentarieven op de vergoe-
ding van het directiecomité. Het stelde een nieuwe pijler voor
voor het variabele gedeelte van de vergoeding van het di-
rectiecomité. De raad van bestuur van 24 juni 2008 heeft dit
voorstel goedgekeurd.
Het variabele gedeelte van de vergoeding bestaat voortaan
uit twee pijlers. De eerste pijler is gebaseerd op jaarlijks be-
paalde criteria, de tweede is gebaseerd op meerjarencriteria
die vastgesteld worden voor 4 jaar.
AuditcomitéNaast zijn gebruikelijke bevoegdheid assistentie te verlenen
aan de raad van bestuur, heeft het auditcomité krachtens de
wet van 29 april 1999 de taak de rekeningen na te kijken en
de budgetten te controleren, de audits op te volgen, de be-
trouwbaarheid van de financiële informatie te evalueren, de
interne controle te beoordelen evenals de efficiëntie van de in-
terne risicobeheersystemen te controleren. Het auditcomité is
bevoegd een onderzoek in te stellen in alle aangelegenheden
die het aanbelangt. Daartoe beschikt het over de nodige mid-
delen, heeft het toegang tot alle informatie met uitzondering
van de commerciële gegevens betreffende de netgebruikers
en kan het bij interne en externe experts advies inwinnen.
Het auditcomité heeft in 2008 viermaal vergaderd. De drie be-
stuurders die lid zijn van het comité waren telkens aanwezig
met uitzondering van het auditcomité van 25 augustus waar
de voorzitter dhr. Clement De Meersman niet aanwezig was.
Het voorzitterschap werd op 25 augustus door dhr J. de Smet
waargenomen. Het comité heeft de jaarrekening van 2007
onderzocht, zowel in Belgian GAAP als in IFRS. Het comité
heeft vervolgens de kwartaalresultaten van 31 maart 2008,
de halfjaarlijkse resultaten van 30 juni 2008 en de cijfers over
de eerste drie kwartalen van 30 september 2008 conform de
Belgian GAAP en de IFRS-regels geanalyseerd.
Het comité heeft kennis genomen van de uitgevoerde audits
en aanbevelingsopdrachten. Verder werd de verdere uitbrei-
ding rond het Risk Management binnen de onderneming toe-
gelicht en aanvaard door het Comité. Voor elk van de audits
en aanbevelingsopdrachten werd een actieplan opgesteld om
de kwaliteit van de procedures, de communicatie erover en de
toepassing ervan te verbeteren.
Het comité heeft de opvolging van de actieplannen van deze
en vroegere audits opgevolgd vanuit verschillende invalshoe-
ken (planning, resultaten, risico) en dit op basis van een acti-
viteitenverslag van de dienst interne audit. Het comité kwam
hierbij tot het besluit dat deze actieplannen correct en binnen
de afgesproken termijnen werden uitgevoerd.
Het auditplan voor 2009 werd voorgesteld en door het comité
goedgekeurd.
58 Elia — Jaarverslag 2008
CorporategovernancecomitéNaast zijn gebruikelijke ondersteunende bevoegdheid van de
raad van bestuur heeft het corporategovernancecomité krach-
tens de wet van 29 april 1999 de taak kandidaten voor te
stellen voor de mandaten van onafhankelijk bestuurder, voor-
afgaande goedkeuring te verlenen voor de benoeming van de
leden van het directiecomité, op verzoek van elke onafhan-
kelijke bestuurder, van de voorzitter van het directiecomité
of van de CREG elk belangenconflict te onderzoeken tussen
enerzijds de netbeheerder en anderzijds een dominerende
aandeelhouder of een met een dominerende aandeelhouder
geassocieerde of verbonden onderneming, en daarover ver-
slag uit te brengen bij de raad van bestuur. Deze laatste op-
dracht heeft tot doel de onafhankelijkheid van de bestuurders
te versterken in aanvulling op de procedure voorzien in artikel
524 van het Wetboek van Vennootschappen, die de onderne-
ming ook toepast. Het comité heeft ook de opdracht zich uit
te spreken over gevallen van onverenigbaarheid bij de leden
van de directie en het personeel en te waken over de toepas-
sing van de bepalingen van de artikelen 9 en 9ter van de wet
van 29 april 1999 betreffende de organisatie van de elektrici-
teitsmarkt, de efficiëntie ervan te beoordelen in het licht van
de doelstellingen inzake onafhankelijkheid en onpartijdigheid
van het beheer van het transmissienet en hierover jaarlijks
een verslag in te dienen bij de CREG. Het comité heeft twee-
maal vergaderd in 2008. Alle leden waren aanwezig op de
vergaderingen, uitgezonderd één lid op één vergadering.
Het comité wordt geregeld geïnformeerd over belangrijke
dossiers zoals de aankoop van ondersteunende diensten en
de inhoud van de portefeuille met infrastructuurprojecten
zodat het zich kan vergewissen over de openstelling van de
elektriciteitsmarkt. Dit gebeurt met inachtneming van de ver-
trouwelijkheidsregels. Naast deze weerkerende onderwerpen,
worden ook specifieke onderwerpen op de agenda van de ver-
schillende comités geplaatst. Zo werd het Comité bijvoorbeeld
op de hoogte gebracht van de besluiten van de vertrouwelijk-
heidsaudit en van de kleine aanpassingen die moeten worden
aangebracht als gevolg van de wijzigingen die werden voor-
gesteld in de Corporate Governance Code.
EmolumentenHet vergoedingsbeleid van de bestuurders werd vastgelegd
door de algemene vergadering van aandeelhouders. In totaal
werd in 2008 voor € 500 316 aan vergoedingen aan de twaalf
bestuurders betaald (€ 250 158 voor Elia System Operator
en € 250 158 voor Elia Asset), indexering inbegrepen. De
onderstaande tabel toont de bruto individuele bedragen die
aan elke bestuurder werden toegekend:
Ronnie Belmans € 49 372
Jacqueline Boucher € 28 376
Clement De Meersman € 36 094
Johan De Roo € 14 188
Claude Grégoire € 42 904
Ingrid Lieten € 35 186
Jean-Marie Laurent Josi € 49 714
Walter Peeraer € 49 714
Luc Van Nevel € 48 806
Francis Vermeiren € 40 860
Jacques de Smet € 57 432
Thierry Willemarck € 47 670
Deze bedragen werden berekend op basis van 5 vergaderin-
gen van de raad van bestuur in 2008. De audit-, vergoedings-
en corporategovernancecomités vergaderden viermaal.
Het aantal vergaderingen van de tijdelijke en ad-hoccomités
wordt hieronder gedetailleerd beschreven.
Deze bedragen omvatten de sociale lasten en andere nog af
te trekken inhoudingen.
De vergoeding van de bestuurders bestaat uit een basisver-
goeding van € 25 000 per jaar (€ 12 500 voor Elia System
Operator en € 12 500 voor Elia Asset) en een bijkomende
vergoeding van € 800 (€ 400 voor Elia System Operator en
€ 400 voor Elia Asset) per extra vergadering boven de acht-
ste vergadering van de raad van bestuur in de loop van het
jaar, de vergaderingen met de regulatoren inbegrepen. Beide
vergoedingen worden vermeerderd met een supplement van
50% voor de voorzitter en van 20% voor elke vice-voorzitter
van de raad van bestuur.
Elia — Jaarverslag 2008 59
Een vaste aanvullende vergoeding van € 6 000 per jaar per
comité (€ 3 000 voor Elia System Operator en € 3 000 voor
Elia Asset) wordt eveneens toegekend aan de bestuurders
die lid zijn van een ondersteunend comité van de raad van
bestuur. In dit kader wordt een extra vergoeding van € 800
(€ 400 voor Elia System Operator en € 400 voor Elia Asset)
toegekend per extra vergadering van een comité die wordt
bijgewoond (m.a.w. per vergadering boven de drie vergade-
ringen waarop de forfaitaire vergoedingen berekend zijn). Dit
geldt ook voor de vergaderingen met de regulatoren.
Deze vergoedingen dekken alle kosten en worden geboekt bij
de bedrijfskosten van de vennootschap. Ze worden jaarlijks
geïndexeerd op basis van de index van de consumptieprijzen.
Alle vergoedingen worden evenredig in verhouding met de
duur van het mandaat van bestuurder toegekend.
Op het einde van elk eerste, tweede en derde kwartaal wordt
een voorschot op de jaarlijkse emolumenten aan de bestuur-
ders betaald. Het voorschot wordt berekend op basis van de
geïndexeerde basisvergoeding en in evenredige verhouding
met de duur van het mandaat van bestuurder tijdens het be-
trokken kwartaal.
Er wordt een afrekening gemaakt in december van het lopende
jaar. Daarin wordt rekening gehouden met de eventuele bijko-
mende vergoedingen ter aanvulling van de basisvergoeding.
Er bestaan geen andere voordelen in natura, opties op
aandelen, kredieten of voorschotten ten gunste van de
bestuurders.
Evaluatieprocedure georganiseerd voor de evaluatie van zijn werking.
Dit gebeurde in overeenstemming met de bepalingen (artikel
4.1.1 en volgende) van de code inzake deugdelijk bestuur
van ondernemingen die van toepassing is op beursgenoteerde
ondernemingen in België, bekend als de “Belgische Corporate
Governance Code”. Een dergelijke procedure wordt in toepas-
sing van de regels voor deugdelijk bestuur elke 2 tot 3 jaar
georganiseerd.
DirectiecomitéHet directiecomité van de transmissienetbeheerder is, in over-
eenstemming met de wet van 29 april 1999, belast met het
beheer van het elektriciteitsnet, het dagelijks beheer van de
netbeheerder, de uitoefening van de overige bevoegdheden
die de raad van bestuur toekent, evenals de uitoefening van
de bevoegdheden die aan het directiecomité door de statuten
worden toegekend.
Gewoonlijk is er een formele vergadering van het directieco-
mité per maand. De leden komen ook wekelijks samen in het
kader van informele vergaderingen. Het directiecomité heeft
in 2008 veertienmaal vergaderd.
Een lid dat niet aanwezig kan zijn, laat zich gewoonlijk ver-
tegenwoordigen. Het afwezige lid kan schriftelijk volmacht
geven aan een ander lid van het directiecomité in overeen-
stemming met het intern reglement van het directiecomité.
Geen enkele volmachthouder mag meer dan twee directiele-
den vertegenwoordigen.
Het comité brengt elk kwartaal aan de raad van bestuur
verslag uit over de financiële situatie van de vennootschap
(meer bepaald over de overeenstemming tussen het budget
en de resultaten) en op elke raad over het beheer van het
transmissienet.
In het kader van het beheer van het transmissienet heeft het
directiecomité de raad van bestuur op de hoogte gehouden
van de ontwikkelingen van de wetgeving en van de recht-
spraak die toepasbaar zijn op de vennootschap, van de op-
stelling van een nieuw koninklijk besluit inzake de regulering
m.b.t. de meerjarentarieven, de beslissingen van de regulato-
ren, het netbeheer en de situatie in de filialen, waaronder de
activiteiten van Belpex, de oprichting van CASC en Coreso en
de ontwikkelingen van internationale projecten.
Aan het einde van het boekjaar zijn er een aantal wissels
doorgevoerd in bepaalde directies van de vennootschap. Zo
komt Mark Berger aan het hoofd van Elia Engineering ter
vervanging van Roel Goethals. Deze laatste vervangt Hubert
Lemmens aan het hoofd van het departement Transmission.
Hubert Lemmens staat nu aan het hoofd van Grid Services,
waar hij Mark Berger vervangt. Deze benoemingen werden
goedgekeurd door de raad van 27 november 2008.
Integriteit is in mijn werk een essentiële waarde om een klimaat van vertrouwen en respect te creëren tegenover de verschillende departementen waarvoor ik als bussiness controller bevoegd ben. Het nakomen van engagementen, het respecteren van deadlines, een duidelijke en eerlijke communicatie en discretie bij vertrouwelijke dossiers zijn de kernwoorden van de waarden die nodig zijn om mijn functie bij Elia goed uit te oefenen.
Carole Devillers, Business Controller
60 Elia — Jaarverslag 2008
Vergoedingen
Basis- en variabele vergoedingenDe vergoeding van de voorzitter van het directiecomité die
door Elia System Operator wordt betaald, bedraagt in 2008
€ 488 351,69, waarvan 29,37% onder de vorm van een vari-
abele vergoeding.
De vergoedingen die Elia aan de overige leden van het di-
rectiecomité in 2008 heeft betaald, bedragen € 1 545 679,60
(respectievelijk € 801 357,11 voor Elia System Operator en
€ 744 322,49 voor Elia Asset), waarvan 21,66% onder de
vorm van een variabele vergoeding.
In totaal werd in 2008 dus € 2 034 031,29 uitgekeerd aan de
leden van het directiecomité.
Overige vergoedingenIn 2008 heeft Elia System Operator voor € 90 773,61 kosten
voor het extralegaal pensioen voor de voorzitter van het direc-
tiecomité geboekt. Ze bedragen € 282 974,75 (respectievelijk
€ 147 926,84 voor Elia System Operator en € 135 047,92
voor Elia Asset) voor de andere leden van het directiecomité.
De toekenning van de overige voordelen aan de leden van
het directiecomité, zoals het gewaarborgd inkomen in geval
van langdurige ziekte en ongeval, de verzekeringen voor ge-
zondheidszorg en ziekenhuisopname, de verzekeringen bij
invaliditeit, overlijden, de tarifaire voordelen en de terbe-
schikkingstelling van een dienstwagen, gebeuren volgens de
regels die gelden voor de kaderleden in de onderneming. In
2008 werd bij Elia geen aandelenoptieplan toegekend voor
het directiecomité.
AandelenDe voorzitter van het directiecomité van Elia System Operator
bezit 4 360 aandelen Elia System Operator. De andere leden
van het directiecomité verwierven samen 13.730 aandelen.
Elia heeft tot op heden geen langetermijnbeleid voor de toe-
kenning van aandelen ingevoerd.
Bepaling van de arbeidsovereenkomstenDe bepalingen in de arbeidsovereenkomsten van de leden van
het directiecomité, met inbegrip van de voorzitter van het
directiecomité, bevatten op het ogenblik van hun indiensttre-
ding geen bijzondere voorwaarden bij ontslag.
GedragscodeElia beschikt over een gedragscode voor de personen die bin-
nen de groep het meest in aanmerking komen om toegang te
krijgen tot bevoorrechte informatie (“personen met voorken-
nis”). Deze gedragscode bevat regels die een kader bieden
voor de beursverrichtingen van deze “personen met voorken-
nis”, in overeenstemming met de bepalingen van de richtlijn
2003/6/EG betreffende handel met voorkennis en marktma-
nipulatie en de wet van 2 augustus 2002 betreffende het toe-
zicht op de financiële sector en andere financiële diensten. De
raad van bestuur heeft de gedragscode op 22 december 2005
goedgekeurd. De secretaris-generaal heeft de taak erop toe
te zien dat deze code en de actualisering ervan naar behoren
worden toegepast.
Kennisgeving aan de CBFAIn overeenstemming met de wet van 1 april 2007 betreffende
een openbaar overnamebod heeft Publi-T als aandeelhouder
van Elia System Operator een kennisgeving naar de CBFA ge-
stuurd teneinde de CBFA te informeren over een wijziging van
haar participatie.
Elia — Jaarverslag 2008 61
Deze kennisgeving werd op 7 augustus 2008 meegedeeld aan
Elia en is integraal beschikbaar op de website van Elia, over-
eenkomstig de wet van 1 april 2007.
De Groep Arco heeft de CBFA eveneens een kennisgeving ge-
stuurd m.b.t. een belangrijke participatie waarvan Elia een
exemplaar heeft gekregen op 18 januari 2008. Deze kennis-
geving is integraal beschikbaar op de website van Elia.
Aandeelhouders Aandelen % Aandelen % Stemrechten
Publi-T 15 871 284 33,01 % 33,01 %
Electrabel 11 706 177 24,35 % 24,35 %
Groep Arco 4 984 624 10,37 % 10,37 %
Publipart 1 221 405 2,54 % 2,54 %
Free float 14 293 459 29,73 % 29,73 %
Totaal 48 076 949 100,00 % 100,00 %
Aandeelhoudersstructuur Elia System Operator nv op 31 december 2008
Het Elia-aandeel – Informatie voor de aandeelhouders
Aandeelhoudersstructuur
Op 31 december 2008 ziet de aandeelhoudersstructuur
van Elia System Operator N.V. er als volgt uit:
62 Elia — Jaarverslag 2008
* Groep Arco heeft op 21 oktober 2008 gemeld dat ze 10,37% van de aandelen Elia bezit.** Elia System Operator bezit 1 aandeel van Elia Re en 1 aandeel van Elia
Het aandeel in 20082008 was, zacht uitgedrukt, een zeer turbulent beursjaar. De
financiële crisis, die uiteindelijk veel groter bleek dan oor-
spronkelijk verwacht, mondde uiteindelijk ook uit in een eco-
nomische crisis die wellicht, volgens alle economisten, nog
een eindje in 2009 zal duren.
Elia, waarvan de activiteiten quasi 100% gereguleerd zijn, is
sinds 1 januari 2008 actief onder een systeem van vierjarige
tarieven. Hierdoor kon het Elia-aandeel de financiële en eco-
nomische storm zeer goed doorstaan en kon het bijgevolg zijn
status van goed huisvaderaandeel, als één van de weinigen,
effectief waarmaken.
Het Elia aandeel kende in 2008 een licht dalend verloop, voor-
al na de uitbetaling van het dividend op 28 mei 2008. Enkel
in de maand oktober, toen de paniekstemming op de beurs
zijn hoogtepunt bereikte, ging het aandeel tijdelijk onderuit
richting € 20. Begin november was deze koersval echter vol-
ledig teniet gedaan.
De liquiditeit in het aandeel daalde met ongeveer 33% (van
gemiddeld 25 016 stuks per dag naar gemiddeld 16 682 stuks
per dag) voornamelijk door het feit dat Elia werkzaam is bin-
nen een gereguleerd kader met hoge visibiliteit qua winst-
gevendheid (en bijgevolg niet getroffen werd door de crisis)
en anderzijds omdat ongeveer 25% van de vrij beschikbare
aandelen in het bezit zijn van de groep ARCO.
De structuur van de groep zit er als volgt uit :
CASC-CWE HGRT Coreso Elia Re** Elia Engineering** Belpex
Free float* Publi-T PublipartElectrabel
Economische eenheid
40,1 % 33,01 % 24,35 % 2,54 %
14,8 % 24,5 % 50 % 100 % 100 % 60 %
Elia Asset99,99 %
Elia System Operator
18,00
20,00
22,00
24,00
26,00
28,00
30,00
0
50
100
150
200
250
300
350
400
102,50
97,50
92,50
87,50
82,50
77,50
72,50
67,50
62,50
57,50
52,50
47,50
42,50
Koers (€) Volume (duizend)
Jan.2008
Feb.2008
Maart2008
April2008
Mei2008
Juni2008
Juli2008
Aug.2008
Sept.2008
Okt.2008
Nov.2008
Dec.2008
Jan.2008
Feb.2008
Maart2008
April2008
Mei2008
Juni2008
Juli2008
Aug.2008
Sept.2008
Okt.2008
Nov.2008
Dec.2008
Elia — Jaarverslag 2008 63
Het Elia aandeel had 2007 afgesloten op € 27,81. De slot-
koers eind 2008 bedroeg €24,56 of een daling van 11,69 %.
Inclusief het dividend van € 1,30 bleef de daling beperkt tot
7,01 %.
De laagste koers in 2008 bedroeg € 20,10 genoteerd op 10
oktober 2008 en op 7 mei 2008 werd een piek bereikt met
een koers van € 29,09.
Hierdoor was de prestatie van het Elia aandeel op jaarbasis
beduidend beter dan de prestatie van de Bel20 index die in
2008 met 53,6% onderuit ging.
Koersverloop en volumes Elia-aandeel in 2007
Evolutie Elia-aandeel en Bel20 in 2008
Dow Jones Utility index
National Grid
Red Electricia
Terna
ELIA
46
56
66
76
86
96
106
Jan.2008
Feb.2008
Maart2008
April2008
Mei2008
Juni2008
Juli2008
Aug.2008
Sept.2008
Okt.2008
Nov.2008
Dec.2008
64 Elia — Jaarverslag 2008
In vergelijking met andere beursgenoteerde Europese trans-
missienetwerkbedrijven heeft Elia het in 2008 net iets beter
gedaan dan respectievelijk Red Electrica – Spanje (-15,9%),
Terna – Italië (-16,3%) en National Grid – UK (-18%).
Elia Terna Red Electricia National Grid Down Jones Utility index
Met 48 076 949 uitstaande aandelen vertegenwoordigde de
marktkapitalisatie eind december € 1 180 769 867.
In 2008 werden in totaal 4 270 597 Elia aandelen op de beurs
van Euronext Brussel verhandeld, 22,59 % van de vrij ver-
handelbare aandelen.
Hieronder vind je een overzicht van de maandelijkse statistie-
ken over 2008 van het Elia aandeel op Euronext Brussel.
Elia — Jaarverslag 2008 65
Overzicht van de maandelijkse statistieken over 2008 van het Elia-aandeel op Euronext Brussel
Koers
Maand Volume (dag. gemid)
Slotkoers Hoogste Laagste Freefloat Omloopsnelheid
Beurskap. in € m.
Januari 31 363 28,09 28,15 27,29 3,65 % 1 350
Februari 25 320 28,97 29,00 27,00 2,81 % 1 392
Maart 17 398 28,23 28,77 27,00 1,75 % 1 357
April 10 403 28,59 28,88 27,51 1,21 % 1 374
Mei 6 364 27,10 29,09 26,66 0,71 % 1 303
Juni 14 392 26,50 27,60 26,00 1,60 % 1 274
Juli 13 390 26,01 26,79 25,15 1,63 % 1 250
Augustus 10 430 26,30 26,80 25,50 1,16 % 1 264
September 13 967 26,28 26,85 25,40 1,63 % 1 263
Oktober 19 061 24,49 27,00 20,10 2,32 % 1 177
November 26 760 25,10 26,50 24,09 2,83 % 1 207
December 11 701 24,56 26,50 24,00 1,30 % 1 181
2008 16 682 24,56 29,09 20,10 22,59 % 1 181
Het Elia-aandeel en zijn codes
Elia aandeel op de beurs
Beurs : Euronext Brussel
Index : BEL MID
Ticker : ELI
ISIN : BE 0003822393
Bloomberg code : ELI BB
Reuters code : ELI BR
Elia strips op de beurs
Beurs : Euronext Brussel
Ticker : ELIS
ISIN : BE 0005597688
Bloomberg code : ELIS BB
Reuters code : ELIS BR
66 Elia — Jaarverslag 2008
AandelenindexenOp 31 december 2008 was het Elia aandeel opgenomen in
de Bel Mid index. Het gewicht van Elia bedroeg op die datum
5,41 % in deze Index. Het aandeel bekleedde hiermee de 7de
plaats in deze index.
Duurzaam en maatschappelijk verantwoord ondernemenHet Elia aandeel is opgenomen in het “Ethibel Excellence”
Investeringsregister.
ETHIBEL ondersteunt het ‘Maatschappelijk Verantwoord
Investeren’ (MVI) in België en in Europa. ETHIBEL beheert
twee labels: het ETHIBEL PIONEER label en het ETHIBEL
EXCELLENCE label. Deze kwaliteitslabels zijn geregistreerd in
15 landen van de Europese Unie en betekenen voor de beleg-
ger een waarborg dat hij enkel in duurzame bedrijven belegt.
Voor de samenstelling van dit register zoekt Forum ETHIBEL
bedrijven die hetzij een pioniersrol, hetzij een toonaangeven-
de rol spelen in hun sector, en dit op alle domeinen van MVO
(maatschappelijk verantwoord ondernemen).
Het onderzoek wordt uitgevoerd door het onderzoeksbureau
VIGEO dat elk bedrijf op vier terreinen screent:
Het interne sociale beleid
Het milieubeleid
Het externe sociale beleid
Het economische beleid
Relaties met de investeerdersDe opdracht van het departement Investor Relations is een
zo goed mogelijke communicatie voorzien met de huidige en
potentiële investeerders. Via een transparante dialoog met in-
vesteerders en financiële analisten streeft Elia naar een faire
waarde van het aandeel.
Een belangrijk objectief van dit departement is het topma-
nagement van Elia bereikbaar te maken voor nationale en
internationale investeerders. Een primaire doelstelling is te
zorgen voor tweerichtingscommunicatie, waarbij het manage-
ment van Elia de resultaten, strategieën en beslissingen van
de onderneming toelicht en de aandeelhouders en analisten
de bezorgdheid en de perceptie van de markt vertolken.
Naar aanleiding van de start op 1 januari 2008 van de meer-
jaren tarieven werden in de eerste helft van 2008 een groot
aantal roadshows georganiseerd bij institutionele investeer-
ders in de grootste financiële centra van Europa alsook voor
het eerst in New-York en Boston. Tussen deze roadshows in
kregen allerlei investeerders en analisten de kans persoon-
lijk of via conferentiegesprekken met het topmanagement te
praten. Daarnaast nam Elia deel aan een niet gering aantal
nationale en internationale investeringsconferenties.
Elia heeft ook veel oog voor de particuliere belegger door
deel te nemen aan de jaarlijkse evenementen in Antwerpen
van de Vlaamse Federatie van Beleggingsclubs en Beleggers
(VFB) en het evenement “Financial Cocktail” georganiseerd
door Euronext.
Transparantieregels en kennisgeving van deelnemingenOvereenkomstig de Belgische Transparantiewet dienen deel-
nemingen van ten minste 5% (of een veelvoud van 5%) van
het totale aandelenkapitaal zowel aan de CBFA als aan de
onderneming zelf te worden gemeld.
Naar aanleiding van de nieuwe transparantie wetgeving (Wet
van 2 mei 2007, Koninklijk Besluit van 14 februari 2008, ge-
publiceerd in het Belgisch Staatsblad op 4 maart 2008), die
op 1 september 2008 in voege trad, werd in oktober 2008
volgende kennisgevingen ontvangen:
Elia — Jaarverslag 2008 67
Datum kennisgenving Naam aandeelhouder Aantal aandelen Percentage deelneming
21 oktober 2008 Groep ARCO 4 984 624 10,37 %
30 oktober 2008 Publi-T 15 871 284 33,01 %
30 oktober 2008 Electrabel 11 706 177 24,35 %
30 oktober 2008 Publipart 1 221 405 2,54 %
Kennisgeving
Op 21 oktober 2008 heeft de groep ARCO laten weten dat hun
participatie in Elia 10,37% bedraagt.
De kennisgevingen van Publi-T, Electrabel en Publipart van 30
oktober 2008 waren een bevestiging van hun reeds gekende
deelnemingspercentages in Elia.
DividendOp 19 februari 2009 besliste de Raad van Bestuur van Elia om
op de Algemene Vergadering van 12 mei 2009 de volgende
winstuitkering voor te stellen:
In overeenstemming met het dividendenbeleid en onder
voorbehoud van goedkeuring van de winsttoewijzing door
de jaarlijkse Algemene Vergadering, zal een normaal di-
vidend van € 65,87 miljoen of € 1,37 per aandeel (bru-
to) worden voorgesteld. Dit geeft een netto bedrag van
€ 1,0275 per aandeel zonder VVPR strip of van € 1,1645
per aandeel met VVPR strip. Aandelen aan toonder zullen
worden uitbetaald in de kantoren van de volgende betaala-
genten: Fortis Bank, ING België, KBC Bank en Dexia Bank.
Voor aandelen die op een effectenrekening worden aange-
houden, zal de bank of de effectenmakelaar de uitbetaling
van de dividenden automatisch afhandelen. Voor aandelen
op naam zal Elia de aandeelhouders in haar register recht-
streeks uitbetalen.
DividendbeleidElia is statutair verplicht om minstens 85% van de winst na
afhouding van de 5% wettelijke reserve uit te keren, zijnde
een uitbetalingsratio van 81% van de gerapporteerde winst.
Rekening houdend met de beperkingen van de financiële
markten en de regelgeving, heeft de Raad van Bestuur van
Elia in 2009 beslist om het dividendenbeleid te wijzigen.
Door de nieuwe vierjarige tarieven moet een deel van de
nettowinst, voortkomende uit de verrekening in de tarieven
van de meerwaarde gerelateerd aan buitengebruikstellingen,
verplicht gereserveerd worden in het eigen vermogen.
Hierdoor zal de globale uitbetalingsratio (pay-out) in de
toekomst wellicht dalen maar anderzijds bevordert dit de
(auto)financieringscapaciteit van Elia aanzienlijk. Hierdoor
kunnen in de toekomst nog gemakkelijker nieuwe en
grotere projecten opgestart worden. Het absolute dividend
zal in principe, afhankelijk van marktomstandigheden en
regelgevend kader, wel niet lager liggen dan het voorgaande
jaar.
68 Elia — Jaarverslag 2008
Financiële kalender
Publicatie halfjaarcijfers 2009Voor alle vragen omtrent Elia en zijn aandeel kan u contact
opnemen met :
Elia
Departement Investor Relations
Keizerslaan 20
1000 Brussel
België
Tel.: +32 2 546 72 39
Fax: +32 2 546 71 80
Email : [email protected]
Op de website van Elia, www.elia.be, vindt u informatie over
de groep (persmededelingen, jaarverslagen, aandelenkoer-
sen, kennisgevingen, etc.) in drie talen (Frans, Nederlands,
Engels).
In zijn financiële nieuwsbrief “Investor News”, geeft Elia be-
leggers recente informatie over de onderneming. U kan hier-
voor inschrijven op een e-mail alert.
Voornaamste gebeurtenissen die zich hebben voorgedaan na de sluiting van het boekjaar Er heeft zich geen belangrijke gebeurtenis voorgedaan na de
sluitingsdatum van het boekjaar.
Bijzondere opdrachten van de commissarissen in de loop van het boekjaarBehalve voor de gebruikelijke activiteiten heeft Elia System
Operator een beroep gedaan op het college van commissaris-
sen Klynveld Peat Marwick Goerdeler Bedrijfrevisoren, ver-
tegenwoordigd door de heer Alexis Palm, en Ernst & Young
Bedrijfsrevisoren vertegenwoordigd door de heer Jacques
Vandernoot voor :
IFRS: extra werkzaamheden en advies
Kapitaalsverhoging
Attestering heffingen
Controle toewijzing meerwaarde aan de assets
Diverse adviezen
Hiervoor werden kosten opgenomen voor een bedrag van
€ 167 150.
Ernst & Young Tax Consultants hebben bijstand verleend aan
Elia System Operator nv, Elia Asset, Elia Engineering, Belpex
voor diverse topics, zoals advies & bijstand voor de fiscale
controle en recurrente adviezen m.b.t. BTW en vennoot-
schapsbelastingen. Voor deze prestaties hebben ze een totaal
bedrag van € 81 606 gefactureerd.
Ernst & Young Consultants hebben tevens enkele opdrachten
uitgevoerd ter ondersteuning van het interne audit departe-
ment voor een bedrag van € 37 336.
20 februari 2009 (8h00) Publicatie jaarcijfers 2008
10 april 2009 Beschikbaarheid jaarverslag 2008 in PDF
12 mei 2009 Algemene Vergadering
27 mei 2009 Betaling dividend over 2008 (coupon nr. 4)
28 augustus 2009 (8h00) Publicatie halfjaarcijfers 2009
Elia — Jaarverslag 2008 69
Geconsol ideerde jaarrekening I FRS
(in € miljoen) Toelichting 2008 2007 Verschil (%)
Bedrijfsopbrengsten (3) 757,3 731,7 3,5
Opbrengsten 724,4 705,7 2,6
Overige bedrijfsopbrengsten 32,9 26,0 26,5
Bedrijfskosten (4) (519,4) (517,0) 0,5
Grond- en hulpstoffen (4.1) (6,8) (8,6) (20,9)
Diensten en overige goederen (4.1) (281,9) (281,0) 0,3
Personeelskosten (4.2) (118,8) (114,0) 4,2
Afschrijvingen en waardeverminderingen, wijziging in voorzieningen (4.3) (96,2) (93,8) 2,6
Overige bedrijfskosten (4.4) (15,7) (19,6) (19,9)
Winst uit bedrijfsactiviteiten 237,9 214,7 10,8
Nettofinancieringslasten (5) (109,3) (104,0) 5,1
Financieringsbaten 8,3 3,7 124,3
Financieringslasten (117,6) (107,7) 9,2
Aandeel resultaat van deelnemingen gewaardeerd volgens de “equity”-methode (na winstbelasting) 2,0 0,0
Winst vóór winstbelastingen 130,6 110,7 18,0
Winstbelastingen (6) (27,2) (32,9) (17,3)
Winst van het jaar 103,4 77,8 32,9
Toe te rekenen aan de aandeelhouders van de vennootschap 103,1 77,6 32,9
Toe te rekenen aan minderheidsbelang 0,3 0,2 50,0
Informatie per aandeel (in €)
Nettowinst per aandeel toe te rekenen aan de aandeelhouders van de vennootschap (30) 2,1 1,6 31,3
Verwaterde winst per aandeel toe te rekenen aan de aandeelhouders van de vennootschap (30) 2,1 1,6 31,3
Geconsolideerde winst- en verliesrekening
70 Elia — Jaarverslag 2008
(in € miljoen) Toelichting 31 december 2008
31 december 2007
Activa
Vaste activa 3 938,1 3 760,0
Materiële activa (7) 2 060,4 1 993,2
Immateriële activa (8) 1 727,0 1 722,7
Handels- en overige vorderingen (9) 98,7 0,0
Investeringen verwerkt volgens “equity methode” (10) 10,1 8,1
Derivaten (23) 0,0 5,5
Andere financiële activa (11) (31) * 17,7 16,8
Uitgestelde belastingsvorderingen (21) 24,2 13,7
Vlottende activa 290,0 217,9
Voorraden (12) 13,7 13,2
Handels- en overige vorderingen (13) (31) * 246,9 171,2
Actuele belastingsvorderingen 2,1 0,0
Geldmiddelen en kasequivalenten (14) (31) * 27,3 33,5
Totaal van de activa 4 228,1 3 977,9
Passiva
Eigen vermogen 1 349,7 1 339,9
Eigen vermogen toe te rekenen aan de aandeelhouders van de vennootschap (15) 1 348,1 1 338,6
Aandelenkapitaal 1 202,1 1 201,7
Uitgiftepremie 8,5 8,5
Reserves 21,0 18,4
Afdekkingsreserves (16,0) 3,6
Ingehouden winsten 132,5 106,4
Minderheidsbelangen 1,6 1,3
Minderheidsbelangen 1,6 1,3
Langlopende verplichtingen 1 774,8 2 385,5
Leningen en overige financieringsverplichtingen (16) (31) * 1 593,5 2 230,2
Personeelsbeloningen (17) 142,7 143,6
Derivaten (23) 24,3 0,0
Voorzieningen (18) 4,7 5,4
Uitgestelde belastingverplichtingen (21) 6,5 5,3
Overige langlopende verplichtingen 3,1 1,0
Kortlopende verplichtingen 1 103,6 252,5
Leningen en overige financieringsverplichtingen (16) 804,3 0,0
Voorzieningen (18) 10,3 9,4
Handelsschulden en overige schulden (19) (31) * 281,7 204,8
Actuele belastingsverplichtingen 0,2 2,7
Overige kortlopende verplichtingen (20) (31) * 7,1 35,6
Totaal eigen vermogen en verplichtingen 4 228,1 3 977,9
Geconsolideerde balans
* Deze rubrieken bevatten herclassificaties van de cijfers per 31/12/2007 ten behoeve van de vergelijkbaarheid
Elia — Jaarverslag 2008 71
(in € miljoen) Toelichting 31 december 2008
31 december 2007
Bedrijfsactiviteiten
Winst van het boekjaar 103,4 77,8
Netto interestlasten (5) (31) * 114,7 104,2
Winstbelastingen (6) (31) * 20,2 29,5
Aanpassing voor:
Aandeel in resultaat investering volgens de "equity"-methode (10) (2,0) 0,0
Afschrijvingen materiële en immateriële activa (7) (8) 95,4 92,5
Resultaat op overdracht van materiële activa (7) (8) 3,6 3,1
Waardeverminderingen op vlottende activa (4.3) 0,1 0,4
Toename (afname) voorzieningen (18) (18,8) (20,1)
Waardering naar reële waarde van financiële instrumenten (23) 1,1 0,4
Toename (afname) uitgestelde belastingen (21) 7,0 3,0
Overige aanpassingen overige niet-geldelijke posten 0,1 0,7
Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten 324,8 291,5
Wijzigingen:
Voorraden (12) (0,6) (0,7)
Handels- en overige vorderingen (13) (80,7) (60,7)
Overige vlottende activa 0,5 46,4
Handels- en overige schulden (19) 76,9 84,3
Overige kortlopende verplichtingen (20) (31) * (27,3) (83,3)
Wijzigingen in werkkapitaal (31,2) (14,0)
Uitbetaalde interesten (31) * (116,7) (103,2)
Betaalde (teruggestorte) winstbelasting (6) (118,6) (27,1)
Netto totale kasstroom uit bedrijfsactiviteiten 58,3 147,2
Nieuwe investeringen van (im)materiële activa (7) (8) (170,5) (150,0)
Investeringen verwerkt volgens "equity" methode (10) 0,0 (7,6)
Investeringen verwerkt aan kostprijs (0,5) 0,0
Ontvangen rente (5) (31) * 2,5 2,9
Totaal kasstroom uit investeringsactiviteiten (168,5) (154,7)
Ontvangsten uit de uitgiften van aandelenkapitaal (15) 0,4 4,2
Kosten verbonden aan uitgifte van aandelenkapitaal (15) 0,0 (0,1)
Betaalde dividenden (-) (15) (62,5) (61,3)
Aflossing van opgenomen leningen (-) (16) 0,0 (200,0)
Ontvangsten van opgenomen leningen (+) (16) 166,5 270,0
Waardering naar reële waarde van financiële activa via resultaat (31) * (0,4) (0,7)
Nettokasstroom uit financieringsactiviteiten 104,0 12,1
Netto-toename (afname) van geldmiddelen en kasequivalenten (6,2) 4,6
Geldmiddelen en kasequivalenten per 1 januari (14) (31) * 33,5 29,0
Geldmiddelen en kasequivalenten per 31 december (14) (31) * 27,3 33,5
Geconsolideerd kasstroomoverzicht
* Deze rubrieken bevatten herclassificaties van de cijfers per 31/12/2007 ten behoeve van de vergelijkbaarheid
72 Elia — Jaarverslag 2008
(in € miljoen) Toelichting 2008 2007
Netto veranderingen in de reële waarde van kasstroomafboekingen die zijn overgeboekt naar de winst- en verliesrekening (23) (19,7) 5,2
Actuariële winsten (verliezen) te bereiken doel toegezegde pensioenregelingen (17) (12,0) 4,9
Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen (31,7) 10,1
Winst over de verslagperiode 103,4 77,8
Totaalresultaat over de verslagperiode 71,7 87,9
Toe te rekenen aan de aandeelhouders van de vennootschap 71,4 87,7
Toe te rekenen aan minderheidsbelang 0,3 0,2
Geconsolideerd overzicht van het totale resultaat
Elia — Jaarverslag 2008 73
I n h o u d v a n d e t o e l i c h t i n g b i j d e j a a r r e k e n i n g1. Verslaggevende entiteit ............................................................................................................................................................ 74
2. Belangrijke grondbeginselen voor de financiële verslaggeving onder IFRS ...................................................................... 74
3. Bedrijfsopbrengsten ................................................................................................................................................................ 82
4. Bedrijfskosten ........................................................................................................................................................................... 844.1. Grond- en hulpstoffen, diensten en overige goederen .................................................................................................... 844.2. Personeelskosten .................................................................................................................................................................. 844.3. Afschrijvingen en waardeverminderingen, wijzigingen in voorzieningen...................................................................... 854.4. Overige bedrijfskosten .......................................................................................................................................................... 85
5. Financieringsbaten en -lasten ................................................................................................................................................ 86
6. Winstbelastingen ...................................................................................................................................................................... 87
7. Materiële activa ........................................................................................................................................................................ 88
8. Immateriële activa.................................................................................................................................................................... 90
9. Handels- en overige vorderingen ...........................................................................................................................................91
10. Investeringen verwerkt volgens “equity”-methode...............................................................................................................91
11. Andere financiële activa ......................................................................................................................................................... 92
12. Voorraden ............................................................................................................................................................................... 92
13. Handelsvorderingen en overige vorderingen ..................................................................................................................... 92
14. Geldmiddelen en kasequivalenten ....................................................................................................................................... 93
15. Eigen vermogen ...................................................................................................................................................................... 94
16. Langlopende verplichtingen en overige financieringsverplichtingen................................................................................ 96
17. Personeelsbeloningen ........................................................................................................................................................... 98
18. Voorzieningen ........................................................................................................................................................................ 101
19. Handelsschulden en overige schulden ...............................................................................................................................102
20. Overige kortlopende verplichtingen ....................................................................................................................................102
21. Uitgestelde belastingsvorderingen en –verplichtingen .....................................................................................................103
22. Op aandelen gebaseerde betalingen ................................................................................................................................104
23. Financiële instrumenten .......................................................................................................................................................104
24. Operationele leaseovereenkomsten ..................................................................................................................................108
25. Investering en overige verplichtingen .................................................................................................................................109
26. Voorwaardelijke verplichtingen en onzekerheden............................................................................................................109
27. Informatie over verbonden partijen..................................................................................................................................... 110
28. Groepsentiteiten .................................................................................................................................................................... 110
29. Bedrijfscombinaties ............................................................................................................................................................... 111
30. Gewone winst per aandeel ................................................................................................................................................. 112
31. Herclassificatie ....................................................................................................................................................................... 112
32. Niet-auditopdrachten uitgevoerd door commissaris ........................................................................................................ 112
74 Elia — Jaarverslag 2008
Elia System Operator nv is gevestigd in België, Keizerslaan
20, 1000 Brussel. De geconsolideerde jaarrekening 2008 van
de groep omvat Elia System Operator nv en 4 dochteronder-
nemingen, namelijk Elia Asset nv, Elia Engineering nv, Belpex
nv en Elia Re sa en tevens een geassocieerde onderneming
HGRT S.A.S (zie toelichting 10). HGRT S.A.S. wordt opgeno-
men in de consolidatie volgens de equitymethode. De parti-
cipaties in de ondernemingen CASC-CWE sa en CORESO nv,
beide opgericht in 2008, worden aan kostprijs opgenomen
onder de rubriek financiële activa.
Elia is de beheerder van het Belgische transmissienet voor
elektriciteit. De onderneming staat in voor de transmissie van
elektriciteit van de producenten naar de distributienetbeheer-
ders en industriële grootverbruikers en voor de in- en uitvoer
van elektrische energie van en naar de buurlanden.
Deze activiteiten worden gereguleerd door de Commissie voor
Regulering van de Elektriciteit en het Gas (CREG).
Voor meer informatie verwijzen we naar hoofdstuk
‘Regelgeving & tarieven’ in dit verslag.
2. Belangrijke grondbeginse-len voor de financiële verslaggeving onder IFRS
(a) Overeenstemmingsverklaring
De geconsolideerde jaarrekening van het jaar eindigend op
31 december 2008 zoals in dit jaarverslag weergegeven, werd
voorbereid onder de verantwoordelijkheid van de Raad van
bestuur en werd door de Raad van bestuur vastgesteld op
19 februari 2009, onder voorbehoud van de goedkeuring van
de statutaire niet-geconsolideerde jaarrekening door de aan-
deelhouders tijdens de gewone algemene vergadering, die zal
plaatsvinden op 12 mei 2009. Conform de Belgische wetge-
ving zal de geconsolideerde jaarrekening tijdens dezelfde ge-
wone algemene vergadering voorgesteld worden aan de aan-
deelhouders van de groep. De geconsolideerde jaarrekening
is niet onderworpen aan wijzigingen, behalve als het gaat om
wijzigingen als gevolg van eventuele beslissingen van de aan-
deelhouders betreffende de statutaire niet-geconsolideerde
jaarrekening die een impact hebben op de geconsolideerde
jaarrekening.
T o e l i c h t i n g b i j d e j a a r r e k e n i n g
De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeen-
stemming met International Financial Reporting Standards
(IFRS) en de interpretaties daarvan die door de International
Accounting Standards Board (IASB) zijn vastgelegd zoals
aangenomen voor gebruik in de Europese Unie. De groep
heeft alle nieuwe en herziene standaarden en interpretaties
toegepast die gepubliceerd werden door de IASB, die relevant
zijn voor zijn activiteiten en van kracht zijn voor boekjaren die
aanvangen op of na 1 januari 2008. De toepassing van deze
nieuwe en herziene standaarden en interpretaties heeft niet
geleid tot wijzigingen in de waarderingsregels van de groep.
Volgende gewijzigde en nieuwe standaarden zijn van kracht
maar zijn niet relevant voor de groep:
IFRIC 11 : IFRS 2: Transacties in groepsaandelen en inge-
kochte eigen aandelen
IFRIC 12: Dienstverlening uit hoofde van
concessieovereenkomsten
IFRIC 14: IAS 19: beperking van activa uit hoofde van
toegezegd-pensioensregelingen, minimum dekkingsvereisten
en hun onderlinge samenhang
De groep paste onderstaande normen en interpretaties, die
op de datum van de bekrachtiging van deze geconsolideerde
jaarrekening gepubliceerd, maar nog niet effectief waren,
niet voortijdig toe. Hij verwacht dat de toepassing van deze
normen en interpretaties in de toekomst geen grote impact
zal hebben op de jaarrekening van de groep tijdens de peri-
ode van de eerste toepassing:
IAS 27: de geconsolideerde en de enkelvoudige jaarreke-
ning – De kosten van een investering in een dochteronder-
neming, een entiteit waarover gezamenlijk zeggenschap
wordt uitgeoefend of een geassocieerde deelneming.
Wijziging in IFRS 2: Op aandelen gebaseerde betalingen
– voorwaarden voor onvoorwaardelijke toezeggingen en
annuleringen.
IFRS 3: Bedrijfscombinaties
IFRS 8: Operationele segmenten
Herziening IAS 1: Presentatie van de jaarrekening
Herziening IAS 23: Financieringskosten
Wijziging IAS 27: De geconsolideerde en enkelvoudige
jaarrekening
Wijziging IAS 32 & IAS 1: Wijziging in IAS 32 Financiële
instrumenten: presentatie en IAS 1 Presentatie van de jaar-
rekening – Financiële instrumenten met terugname verplich-
tingen in geval van liquidatie.
IFRIC 13: Klantengetrouwheidsprogramma’s
1. Verslaggevende entiteit
Elia — Jaarverslag 2008 75
(b) Gehanteerde grondslagen bij de
opstelling
De jaarrekening wordt gepresenteerd in miljoen euro, afge-
rond op het dichtstbijzijnde honderdduizendtal, tenzij anders
vermeld. De jaarrekening is opgesteld op basis van histori-
sche kosten, uitgezonderd afgeleide financiële instrumenten
die aan reële waarde worden gewaardeerd.
De voor verkoop aangehouden vaste activa en groepen activa
die worden afgestoten, worden gewaardeerd op de laagste van
de boekwaarde en de reële waarde minus verkoopkosten.
De opstelling van de jaarrekening in overeenstemming met
IFRS vereist dat het management beoordelingen, schattingen
en veronderstellingen maakt die een impact kunnen hebben
op de gerapporteerde bedragen van activa en passiva, baten
en lasten. De schattingen en onderliggende veronderstellin-
gen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en diverse
andere factoren die gegeven de omstandigheden redelijk
geacht worden, en waarvan de resultaten de basis vormen
voor de beoordeling van de boekwaarde van activa en pas-
siva. De uiteindelijke resultaten kunnen verschillen van deze
schattingen.
De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden
voortdurend herzien.
Herzieningen van boekhoudkundige schattingen worden opge-
nomen in de periode waarin de schatting wordt herzien indien
de herziening enkel die periode beïnvloedt, of in de periode
van de herziening en toekomstige periodes indien de herzie-
ning zowel huidige als toekomstige periodes beïnvloedt.
Informatie over belangrijke punten van schattingsonzekerhe-
den en kritische oordelen bij de toepassing van de grond-
slagen die het meest van invloed zijn op de in de geconsoli-
deerde jaarrekening is verwerkt in de volgende rubrieken van
de toelichting:
Toelichting 4.3 – Afschrijvingen en waardeverminderingen,
wijzigingen in voorzieningen
Toelichting 6 – Winstbelastingen
Toelichting 8 – Immateriële activa
Toelichting 11 – Andere financiële vaste activa
Toelichting 12 – Voorraden
Toelichting 18 – Voorzieningen
Toelichting 23 – Financiële instrumenten
De hieronder uiteengezette grondslagen werden consistent
toegepast op alle periodes die in deze financiële verslagge-
ving toegepast worden. De grondslagen werden toegepast
door alle entiteiten van de groep.
(c) Grondslagen voor consolidatie
(i) Dochterondernemingen
Een dochteronderneming is een entiteit gecontroleerd door
de vennootschap. Zeggenschap bestaat wanneer de vennoot-
schap de bevoegdheid heeft, rechtstreeks of onrechtstreeks,
om de financiële en operationele beleidslijnen van een entiteit
te bepalen om voordelen te verkrijgen uit haar activiteiten. Bij
het beoordelen van zeggenschap wordt rekening gehouden
met potentiële stemrechten die momenteel uitoefenbaar of
converteerbaar zijn. De financiële staten van dochtervennoot-
schappen zijn opgenomen in de geconsolideerde jaarrekening
vanaf de datum dat de zeggenschap aanvangt tot de datum
dat de zeggenschap ophoudt.
(ii) Geassocieerde deelnemingen
Een geassocieerde deelneming is een entiteit waarin de ven-
nootschap een invloed van betekenis maar geen zeggenschap
heeft over de financiële en operationele beleidslijnen. De ge-
consolideerde jaarrekening omvat het aandeel van de groep
in de totale opgenomen winsten en verliezen van geassocieer-
de deelnemingen volgens de equitymethode, vanaf de datum
dat de invloed van betekenis aanvangt tot de datum waarop
de invloed van betekenis ophoudt. Wanneer het aandeel van
de groep in de verliezen zijn participatie in een geassocieerde
deelneming overschrijdt, wordt de boekwaarde van de entiteit
in de balans van de groep verminderd tot nul en worden ver-
dere verliezen niet langer opgenomen, behalve in de mate dat
de groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting
is aangegaan of betalingen heeft verricht in naam van een
geassocieerde deelneming.
(iii) Eliminatie van intragroepstransacties
Intragroepssaldi en niet-gerealiseerde winsten en verliezen of
baten en lasten die voortvloeien uit intragroepsverrichtingen,
worden geëlimineerd bij het opstellen van de geconsolideerde
jaarrekening.
Niet gerealiseerde winsten die voortvloeien uit transacties
met geassocieerde deelnemingen, worden geëlimineerd
naar rato van het belang dat de groep in de entiteit heeft.
Niet gerealiseerde verliezen worden geëlimineerd op de-
zelfde wijze als niet-gerealiseerde winsten, maar enkel in de
mate dat er geen bewijs voorhanden is van een bijzondere
waardevermindering.
(d) Vreemde munten
Transacties in vreemde valuta worden omgerekend tegen
de wisselkoers die geldt op de datum van de transactie.
Monetaire activa en passiva aangeduid in vreemde valuta op
balansdatum worden omgerekend naar euro tegen de wis-
selkoers die geldt op die datum. Verschillen die ontstaan bij
de omrekening van vreemde valuta worden opgenomen in de
winst- en verliesrekening.
Niet-monetaire activa en passiva die in vreemde valuta op ba-
sis van historische kosten worden gewaardeerd, worden om-
gerekend tegen de wisselkoers op datum van de transactie.
76 Elia — Jaarverslag 2008
(e) Afgeleide financiële instrumenten
De groep maakt soms gebruik van afgeleide financiële instru-
menten om de valuta- en renterisico’s af te dekken die voort-
vloeien uit bedrijfs-, financierings- en investeringsactiviteiten.
In overeenstemming met het thesauriebeleid houdt de groep
geen derivaten aan voor handelsdoeleinden en geeft de groep
deze ook niet uit. Derivaten die echter niet in aanmerking
komen voor hedge accounting worden verwerkt als instru-
menten aangehouden voor handelsdoeleinden.
Afgeleide financiële instrumenten worden bij de eerste op-
name gewaardeerd tegen reële waarde. De winst of het ver-
lies uit fluctuaties van de reële waarde wordt onmiddellijk in
de winst- en verliesrekening opgenomen. Indien derivaten
echter voor hedge accounting in aanmerking komen, is de
opname van een resulterende winst of een resulterend verlies
afhankelijk van de aard van de post die wordt afgedekt (zie
grondslag f).
De reële waarde van renteswaps is het geschatte bedrag dat
de groep zou ontvangen of betalen om de swap per balansda-
tum te beëindigen, waarbij rekening wordt gehouden met de
actuele rente en de actuele kredietwaardigheid van de tegen-
partijen bij de swap. De reële waarde van valutatermijncon-
tracten is de genoteerde marktprijs per balansdatum, zijnde
de contante waarde van de genoteerde termijnkoers.
(f ) Voor afdekking gebruikte derivaten
(i) Kasstroomafdekking
Veranderingen in de reële waarde van een afgeleid afdek-
kingsinstrument dat is aangemerkt als een kasstroomafdek-
king worden rechtstreeks ten laste van het eigen vermogen
gebracht, voor zover de afdekking effectief is. Het niet-ef-
fectieve deel wordt als last in de winst- en verliesrekening
opgenomen.
Indien een afdekkingsinstrument niet langer voldoet aan de
voorwaarden voor ‘hedge accounting’, afloopt of wordt ver-
kocht, wordt de afdekking prospectief beëindigd. De cumula-
tieve winst of het cumulatieve verlies dat eerder in het eigen
vermogen was opgenomen, blijft onderdeel uitmaken van het
eigen vermogen totdat de verwachte transactie heeft plaats-
gevonden. Als het afdekkingsinstrument een niet-financieel
actief betreft, wordt het onder het eigen vermogen opgeno-
men bedrag overgeboekt naar de boekwaarde van het actief
wanneer dit wordt verantwoord. In andere gevallen wordt het
onder het eigen vermogen opgenomen bedrag overgeboekt
naar de winst- en verliesrekening in dezelfde periode waar-
in het afdekkinginstrument van invloed is op de winst- en
verliesrekening.
Cumulatieve winsten en verliezen met betrekking tot reeds
afgelopen derivaten of beëindigde afdekkingsrelaties, blijven
verwerkt als onderdeel van het eigen vermogen zolang het
waarschijnlijk is dat de afgedekte transactie zich zal voor-
doen. Indien de afgedekte transactie niet langer waarschijn-
lijk is, worden de gecumuleerde winsten of verliezen van-
uit het eigen vermogen naar de winst– en verliesrekening
overgebracht.
(ii) Afdekking van monetaire activa en verplichtingen
Hedge accounting wordt niet toegepast op afgeleide instru-
menten die in economische zin worden gebruikt als afdekking
van in vreemde valuta’s luidende activa en verplichtingen.
Veranderingen in de reële waarde van dergelijke derivaten
worden als onderdeel van de valutakoerswinsten en -verlie-
zen in de winst- en verliesrekening opgenomen.
(g) Terreinen, gebouwen en uitrusting
(i) Activa in eigendom
Onderdelen van terreinen, gebouwen en uitrusting worden
uitgedrukt aan kostprijs (met inbegrip van rechtstreeks toe-
wijsbare kosten maar uitgezonderd de financieringskosten)
verminderd met cumulatieve afschrijvingen en bijzondere
waardeverminderingsverliezen (zie waarderingsregel m). De
kostprijs van zelf vervaardigde activa omvat de kosten van
materialen, van rechtstreekse arbeid en, waar relevant, van
de initiële schatting van de kosten van het ontmantelen en
verwijderen van het actief en het herstellen van de site waarop
zij gelegen zijn.
Wanneer onderdelen van een actiefbestanddeel inzake terrei-
nen, gebouwen en uitrusting een ongelijke gebruiksduur heb-
ben, worden zij geboekt als afzonderlijke actiefbestanddelen
van terreinen, gebouwen en uitrusting.
(ii) Geleasde activa
Leasingovereenkomsten op grond waarvan de groep in wezen
alle risico’s en voordelen van eigendom op zich neemt, wor-
den geclassificeerd als financiële leasing. Vastgoed dat wordt
gebruikt bij wege van financiële leasing, wordt gewaardeerd
op de laagste van de reële waarde en de actuele waarde van
de minimale leasebetalingen bij aanvang van de leasing, ver-
minderd met de cumulatieve afschrijvingen (zie verder) en
bijzondere waardeverminderingen (zie waarderingsregel m).
Leasebetalingen worden geboekt zoals beschreven in waar-
deringsregel u.
(iii) Kosten na eerste opname
De groep neemt in de boekwaarde van een onderdeel van
terreinen, gebouwen en uitrusting de kostprijs op van het ver-
vangen van een deel van dat actief wanneer die kosten wor-
den gemaakt, indien het waarschijnlijk is dat de toekomstige
economische voordelen met betrekking tot het actief aan de
groep zullen toekomen, en indien de kostprijs van het actief
betrouwbaar kan worden bepaald. Alle overige kosten worden
als een uitgave opgenomen in de winst- en verliesrekening
van zodra zij worden gemaakt.
Elia — Jaarverslag 2008 77
(iv) Afschrijvingen
Afschrijvingen worden in de winst- en verliesrekening opge-
nomen volgens de lineaire methode over de geschatte ge-
bruiksduur van elk stuk van een actiefbestanddeel van ter-
reinen, gebouwen en uitrusting. De terreinen worden niet
afgeschreven. De gebruikte afschrijvingspercentages zijn:
Administratieve gebouwen 2,00 %
Industriële gebouwen 3,00 %
Bovengrondse lijnen 2,00 %
Ondergrondse kabels 2,00 %
Onderstations (installaties & machines) 3,00 %
Teletransmissie 10,00 %
Dispatching 10,00 %
Overige gebouwen en uitrusting 20,00 %
Voertuigen 20,00 %
Gereedschappen en kantoormeubilair 10,00 %
Hardware 33,00 %
De resterende levensduur, de afschrijvingsmethode alsook
de eventuele restwaarde de materiële activa worden op het
einde van elk boekjaar geëvalueerd en in voorkomend ge-
val prospectief aangepast.
(v) Buitendienststellingen
Een actief wordt niet meer op de balans opgenomen in ge-
val van afstoting of indien er geen toekomstige economische
voordelen van het gebruik of de afstoting worden verwacht.
Een eventuele opbrengst of verlies voortvloeiend uit de ver-
wijdering van het actief op de balans (het geen wordt bere-
kend als het verschil tussen de netto-opbrengst bij afstoting
en de boekwaarde van het actief) wordt opgenomen in de
winst- en verliesrekening gedurende het jaar waarin het actief
wordt verwijderd van de balans.
(h) Immateriële activa
(i) Bedrijfscombinaties en goodwill
Goodwill is het positieve verschil tussen de aankoopprijs en
het aandeel van de groep in de netto reële waarde van de
verworven identificeerbare activa en (voorwaardelijke) ver-
plichtingen van de dochteronderneming of geassocieerde
deelneming op het moment van de overname.
Alle bedrijfscombinaties worden boekhoudkundig verwerkt
door toepassing van de aankoopmethode. Goodwill vertegen-
woordigt bedragen die ontstaan bij verwerving van dochter-
ondernemingen en geassocieerde deelnemingen.
Met betrekking tot bedrijfsovernames die hebben plaatsge-
vonden sinds 1 januari 2004 vertegenwoordigt goodwill het
verschil tussen de kostprijs van de overname en de reële
waarde van de overgenomen netto-identificeerbare activa,
verplichtingen en de voorwaardelijke verplichtingen van de
overgenomen partij.
Bij verwervingen vóór deze datum (d.i. Elia Asset) is goodwill
opgenomen op basis van de veronderstelde kostprijs, die ge-
lijk is aan de waarde die hieraan op grond van de voorheen
toegepaste Be GAAP* werd toegekend. De classificatie en
de boekhoudkundige verwerking van bedrijfscombinaties die
plaatsvonden voor 1 januari 2004, werd niet herbekeken bij
het opstellen van de IFRS-openingsbalans van de groep op 1
januari 2004.
Goodwill wordt uitgedrukt aan kostprijs verminderd met cu-
mulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. Goodwill
wordt toegerekend aan kasstroomgenererende eenheden en
wordt niet afgeschreven maar er wordt jaarlijks getest of er
sprake is van bijzondere waardevermindering (zie waarde-
ringsregel m). Met betrekking tot geassocieerde deelnemin-
gen is de boekwaarde van goodwill opgenomen in de boek-
waarde van de investering in de geassocieerde deelneming.
Negatieve goodwill die ontstaat bij een overname, wordt
rechtstreeks opgenomen in de winst- en verliesrekening.
(ii) Software
Software-licenties die verworven worden door de groep wor-
den uitgedrukt aan kostprijs verminderd met cumulatieve af-
schrijvingen (zie verder) en bijzondere waardeverminderings-
verliezen (zie waarderingsregel m).
Uitgaven in verband met onderzoeksactiviteiten ondernomen
om intern software te ontwikkelen worden in de winst- en
verliesrekening opgenomen als een uitgave zodra zij gedaan
worden. Uitgaven met betrekking tot de ontwikkelingsfase van
intern ontwikkelde software worden gekapitaliseerd indien:
de ontwikkelingskosten betrouwbaar kunnen bepaald
worden;
de software technisch en commercieel haalbaar is en de
toekomstige economische voordelen waarschijnlijk zijn;
de groep het oogmerk heeft - en over voldoende middelen
beschikt - om de ontwikkeling te voltooien;
het actief te gebruiken.
De geactiveerde uitgaven omvatten materiaalkosten, de di-
recte arbeidskosten en de indirecte kosten die direct toere-
kenbaar zijn aan het gebruiksklaar maken van het actief. De
overige kosten worden in de winst-en verliesrekening opge-
nomen op het moment dat deze zich voordoen.
(iii) Uitgaven na eerste opname
Uitgaven na eerste opname voor geactiveerde immateriële
activa worden slechts geactiveerd wanneer hierdoor de toe-
komstige economische voordelen toenemen die zijn besloten
in het specifieke actief waarop zij betrekking hebben. Alle an-
dere uitgaven worden geboekt als uitgave van zodra zij ge-
daan zijn.
* Be GAAP: Belgian GAAP (generally accepted accounting principles)
78 Elia — Jaarverslag 2008
(iv) Afschrijvingen
Afschrijvingen geschieden lineair ten laste van de winst- en
verliesrekening over de geschatte gebruiksduur van imma-
teriële activa, tenzij deze onbepaald is. Met betrekking tot
goodwill wordt systematisch op elke balansdatum nagegaan
of er sprake is van bijzondere waardevermindering. Software
wordt afgeschreven vanaf de datum dat zij beschikbaar is
voor gebruik. De geschatte gebruiksduur is als volgt:
Licenties 5 jaar
Intern ontwikkelde software 5 jaar
De resterende levensduur, de afschrijvingsmethode alsook de
eventuele restwaarde van de immateriële activa worden op
het einde van elk boekjaar geëvalueerd en in voorkomend
geval prospectief aangepast.
(i) Beleggingen
Elk type belegging wordt geboekt op de transactiedatum.
(i) Beleggingen in eigenvermogensinstrumenten
Beleggingen in eigenvermogensinstrumenten omvatten deel-
nemingen in ondernemingen waarvoor de groep noch zeg-
genschap noch een belangrijke invloed heeft. Dit is het geval
bij ondernemingen waarbij de groep minder dan 20% van de
stemrechten bezit. De door de groep aangehouden beleggin-
gen in eigenvermogensinstrumenten worden geklasseerd als
voor verkoop beschikbaar, en worden gewaardeerd tegen re-
ele waarde, waarbij de daaruit voortvloeiende veranderingen
in reële waarde rechtstreeks in het eigen vermogen worden
verwerkt, behoudens bijzondere waardeverminderingsverlie-
zen en valutakoerswinsten en -verliezen. Wanneer deze be-
leggingen niet langer in de balans worden opgenomen, wordt
de cumulatieve winst die, of het cumulatieve verlies dat,
rechtstreeks in het eigen vermogen is verwerkt, opgenomen
in de winst- en verliesrekening.
(ii) Beleggingen in schuldinstrumenten
Beleggingen in schuldinstrumenten geklasseerd als aange-
houden voor handelsdoeleinden of als beschikbaar voor ver-
koop, worden geboekt aan reële waarde. De winsten of ver-
liezen die hieruit voortvloeien, worden respectievelijk geboekt
in de winst- en verliesrekening of het eigen vermogen. De
reële waarde van deze beleggingen is hun genoteerde bied-
prijs op balansdatum. Waardeverminderingen alsook winsten
en verliezen met betrekking tot vreemde valuta worden in de
winst- en verliesrekening geboekt. Beleggingen in schuldin-
strumenten die tot hun vervaldatum worden aangehouden,
worden gewaardeerd aan geamortiseerde kostprijs.
(iii) Andere beleggingen
De andere beleggingen van de groep worden geklasseerd
als beschikbaar voor verkoop en worden gewaardeerd
aan reële waarde. De winsten of de verliezen die hier-
uit voortvloeien, worden geboekt in het eigen vermogen.
Waardeverminderingen worden in de winst- en verliesreke-
ning geboekt (zie waarderingsregel m).
(j) Handels- en overige vorderingen
(i) Onderhanden projecten in opdracht van derden
Projecten in uitvoering wordt uitgedrukt aan kostprijs vermeer-
derd met winst naar rato van de voortgang van de werken,
eventueel verminderd met een voorziening voor voorzienbare
verliezen en verminderd met gefactureerde termijnen naar
rato van de voortgang van het project. De kostprijs omvat alle
uitgaven die rechtstreeks verband houden met de projecten
en een toerekening van de gemaakte vaste en variabele indi-
recte kosten in verband met de contractuele activiteiten van
de groep gebaseerd op normale operationele capaciteit.
(ii) Leasingvorderingen
Vorderingen met betrekking tot financiële leasing overeen-
komsten worden bij de aanvang van het contract gewaar-
deerd aan contante waarde van de toekomstige netto lease-
betalingen. De waarde van de vorderingen wordt over de
looptijd van de lease-overeenkomst steeds verminderd met
het bedrag van de leasebetalingen dat betrekking heeft op de
terugbetaling van de hoofdsom.
(iii) Handels- en overige vorderingen
Handels- en overige vorderingen worden uitgedrukt aan hun
geamortiseerde kostprijs.
(k) Voorraden
Voorraden (reserveonderdelen) worden uitgedrukt aan hun
kostprijs, of hun netto-opbrengstwaarde indien deze lager
is. De netto-opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs,
verminderd met de geschatte kosten van voltooiing en ver-
koopkosten. De kostprijs van voorraden is gebaseerd op de
waarderingsregel van de gewogen gemiddelde kostprijs. De
kostprijs van voorraden omvat de initiële aankoopprijs ver-
meerderd met andere directe aanschaffingskosten gerela-
teerd aan de levering en het operationeel maken.
Waardeverminderingen van voorraden aan netto-opbrengst-
waarde worden geboekt in de periode waarin de waardever-
mindering zich voordoet.
(l) Geldmiddelen en kasequivalenten
Geldmiddelen en kasequivalenten bestaan uit kassaldi, bank-
saldi en direct opvraagbare deposito’s. Kaskredieten die direct
opeisbaar zijn en die een integraal deel uitmaken van het the-
sauriebeheer van de groep, maken in het kasstroomoverzicht
deel uit van kasequivalenten en geldmiddelen.
Elia — Jaarverslag 2008 79
(m) Bijzondere waardeverminderingen
De boekwaarde van de activa van de groep, andere dan voor-
raden (zie waarderingsregel k) en uitgestelde belastingsvor-
deringen (zie waarderingsregel v) worden op elke balansda-
tum herzien om vast te stellen of er enige aanwijzing is voor
een bijzondere waardevermindering. Indien zulke aanwijzing
bestaat, wordt de realiseerbare waarde van het actief geschat
(zie waarderingsregel m(i)).
Voor goodwill en immateriële activa met onbepaalde gebruiks-
duur en immateriële activa die nog niet gebruiksklaar zijn,
wordt de realiseerbare waarde geschat op elke balansdatum.
Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt opgenomen
telkens de boekwaarde van een actieve of kasstroomgene-
rerende eenheid de realiseerbare waarde ervan overschrijdt.
Bijzondere waardeverminderingsverliezen worden opgeno-
men in de winst- en verliesrekening.
Bijzondere waardeverminderingsverliezen opgenomen met
betrekking tot kasstroom genererende eenheden worden
eerst toegerekend om de boekwaarde te verminderen van
goodwill toegewezen aan kasstroomgenererende eenheden;
en dan om de boekwaarde te verminderen van de andere ac-
tiva in de eenheid op een pro-rata basis.
Na de opname van een bijzondere waardevermindering, zul-
len de afschrijvingskosten voor het actief aangepast worden
voor toekomstige periodes om de herziene boekwaarde van
het actief op zijn resterende levensduur toe te rekenen.
(i) Berekening van realiseerbare waarde
De realiseerbare waarde van immateriële activa en terreinen,
gebouwen en uitrusting is gelijk aan de reële waarde ver-
minderd met de verkoopkosten, of de bedrijfswaarde indien
deze hoger is. Bij het beoordelen van bedrijfswaarde wor-
den de verwachte toekomstige kasstromen verdisconteerd tot
hun actuele waarde aan de hand van een verdisconterings-
voet vóór belasting die een weerspiegeling is van de actuele
markttaxaties van de tijdswaarde van geld en de risico’s eigen
aan het actief.
De activa van de groep genereren geen kasstromen die onaf-
hankelijk zijn van andere activa en de realiseerbare waarde
is bijgevolg bepaald voor de kasstroom genererende eenheid
(d.i. het gehele hoogspanningsnet) waartoe de activa beho-
ren. Dit is tevens het niveau waarop de groep haar goodwill
beheert en economische voordelen bekomt van de verworven
goodwill.
(ii) Terugname van bijzondere waardeverminderingen
Er gebeuren geen terugnemingen op bijzondere waardever-
minderingen met betrekking tot goodwill.
Met betrekking tot andere activa wordt een bijzonder waar-
deverminderingsverlies teruggenomen indien er een wijziging
is geweest in de schattingen die gebruikt worden om de rea-
liseerbare waarde vast te stellen.
Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt slechts her-
zien in de mate dat de boekwaarde van het actief niet hoger is
dan de boekwaarde, na aftrek van afschrijvingen of waarde-
vermindering, die zou zijn vastgesteld indien geen bijzonder
waardeverminderingsverlies was opgenomen.
(n) Aandelenkapitaal
(i) Transactiekosten
Transactiekosten met betrekking tot de uitgifte van kapitaal
worden afgetrokken van de ontvangen kapitalen.
(ii) Dividenden
Dividenden worden opgenomen als een schuld in de periode
waarin zij vastgesteld zijn.
(o) Rentedragende leningen
Opgenomen rentedragende leningen worden initieel verwerkt
tegen reële waarde verminderd met toerekenbare transactie-
kosten. Na de eerste opname worden rentedragende leningen
gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, waarbij een
verschil tussen de kostprijs en het aflossingsbedrag op basis
van de effectieve-rentemethode in de winst- en verliesreke-
ning wordt opgenomen over de looptijd van de leningen.
(p) Personeelsbeloningen
(i) Vaste bijdrage pensioenplannen
Verplichtingen in verband met bijdragen aan pensioenplannen
op basis van toegezegde bijdragen worden in de winst- en
verliesrekening opgenomen als een uitgave zodra zij ver-
schuldigd zijn.
(ii) Pensioenplannen met een te bereiken doel
(toegezegde-pensioenregeling)
Voor plannen met een ‘te bereiken doel’ worden jaarlijks de
pensioenkosten voor elk plan afzonderlijk geschat op basis
van de ‘projected unit credit’ methode door erkende actuaris-
sen. Er wordt een schatting gemaakt van de pensioenrechten
die werknemers hebben opgebouwd in ruil voor hun diensten
in het boekjaar en voorafgaande periodes; deze pensioen-
rechten worden verdisconteerd om de contante waarde ervan
vast te stellen en de reële waarde van de fondsbeleggingen
worden hiervan afgetrokken. De verdisconteringsvoet is het
rendement op balansdatum op hoogwaardige obligaties die
vervaldata hebben die de termijnen van de verplichtingen van
de groep benaderen. Wanneer de pensioenrechten van een
regeling verbeterd worden, wordt het gedeelte van de verbe-
terde pensioenrechten dat betrekking heeft op diensten door
werknemers verricht in het verleden, lineair als een uitgave
opgenomen in de winst- en verliesrekening over de gemid-
delde periode totdat de beloningen onvoorwaardelijk worden.
In de mate dat de pensioenaanspraken onmiddellijk onvoor-
waardelijk worden, wordt de last onmiddellijk in de winst- en
verliesrekening opgenomen.
80 Elia — Jaarverslag 2008
Alle actuariële winsten en verliezen op 1 januari 2004, de
overgangsdatum naar IFRS, werden opgenomen via de ope-
ningsreserves. De actuariële winsten en verliezen worden vol-
ledig en onmiddellijk als voorziening geboekt en beïnvloeden
niet de winst- en verliesrekening, maar worden rechtstreeks
in het eigen vermogen opgenomen. Het bedrag dat wordt op-
genomen in de winst- en verliesrekening bestaat uit toegere-
kende pensioenkosten, rentekosten, verwacht rendement op
fondsbeleggingen van het betrokken dienstjaar en pensioen-
kosten van verstreken diensttijd.
Waar de berekening resulteert in een voordeel voor de groep
wordt het opgenomen actief beperkt tot het saldo van kos-
ten van diensten in het verleden en de contante waarde van
toekomstige terugbetalingen van de regeling of kortingen in
toekomstige bijdragen tot de regeling.
(iii) Personeelsbeloningen op lange termijn
De nettoverplichting van de groep met betrekking tot perso-
neelsbeloningen op lange termijn andere dan pensioenplan-
nen wordt jaarlijks berekend volgens de ‘projected unit credit’
methode door erkende actuarissen. De verplichting is het be-
drag van de toekomstige beloning dat werknemers verdiend
hebben in ruil voor hun diensten in de verslagperiode en
voorafgaande periodes en wordt verdisconteerd tot de con-
tante waarde ervan en de reële waarde van eventuele daarop
betrekking hebbende activa wordt in mindering gebracht. De
verdisconteringsvoet is het rendement op balansdatum van
hoogwaardige obligaties waarvan de looptijd de termijn van
de verplichtingen van de groep benadert.
(iv) Kortetermijn personeelsbeloningen
Kortetermijnpersoneelsbeloningen worden op een niet-ver-
disconteerde basis gewaardeerd en opgenomen wanneer de
daarmee verband houdende dienst wordt verricht. Er wordt
een verplichting verantwoord voor het bedrag dat naar ver-
wachting ten gevolge van een kortetermijnbonus in contan-
ten of een winstdelingsregeling zal worden uitbetaald indien
de groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting
heeft als gevolg van verstreken diensttijd van werknemers en
indien deze verplichting betrouwbaar kan worden bepaald.
(q) Voorzieningen
Een voorziening wordt in de balans opgenomen wanneer de
groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft
als gevolg van een gebeurtenis uit het verleden en het waar-
schijnlijk is dat een uitstroom van economische voordelen
vereist zal zijn om de verplichting af te wikkelen waarvan een
betrouwbare schatting kan worden gemaakt. Indien het effect
wezenlijk is, worden voorzieningen vastgesteld door de ver-
wachte toekomstige kasstromen te verdisconteren aan een
verdisconteringsvoet vóór belasting die een afspiegeling is
van de huidige markttaxaties van de tijdswaarde van geld en,
waar aangewezen, de risico’s eigen aan de verplichting.
Indien de groep verwacht dat een (deel van de) voorziening
wordt vergoed, bijvoorbeeld ingevolge een verzekeringscon-
tract, wordt de vergoeding alleen opgenomen als een afzon-
derlijk actief indien de vergoeding vrijwel zeker is. De last
die met een voorziening samenhangt, wordt opgenomen in
de winst- en verliesrekening na aftrek van een eventuele
vergoeding.
De totale geraamde kosten vereist voor de ontmanteling en
verwijderen van het actief worden, indien relevant, opgeno-
men als materiële activa en afgeschreven over de volledige
gebruiksduur van het actief. De totale geraamde kosten ver-
eist voor de ontmanteling en de verwijdering van het actief,
verdisconteerd tot de huidige waarde ervan, worden geboekt
als voorzieningen. Indien verdisconteerd wordt, wordt de toe-
name in de voorziening wegens het verstrijken van de tijd
verantwoord als financieringslasten.
(r) Handels- en overige schulden
Handels- en overige schulden worden uitgedrukt aan
kostprijs.
(s) Kapitaalsubsidies
Kapitaalsubsidies hebben betrekking op materiële activa en
worden getoond onder de overige verplichtingen. Deze sub-
sidies worden op de balans opgenomen enkel indien men
met redelijke zekerheid kan stellen dat ze zullen ontvangen
worden en worden vervolgens systematisch in de winst- en
verliesrekening opgenomen volgens de verwachte levensduur
van de desbetreffende activa.
(t) Opbrengsten
Opbrengsten worden geboekt wanneer het waarschijnlijk is
dat de economische voordelen verbonden aan de transactie
naar de onderneming zullen vloeien, op voorwaarde dat de
opbrengsten op een betrouwbare wijze kunnen ingeschat
worden.
(i) Verkochte goederen en geleverde diensten
Opbrengsten uit diensten en de verkoop van goederen wor-
den opgenomen in de winst- en verliesrekening wanneer de
belangrijke risico’s en voordelen van eigendom aan de koper
zijn overgedragen.
(ii) Onderhanden projecten in uitvoering
Zodra het resultaat van een constructiecontract in uitvoering
op betrouwbare wijze kan geschat worden, worden contrac-
tuele baten en lasten opgenomen in de winst- en verliesreke-
ning naar rato van het stadium van voltooiing van het con-
tract. Een verwacht verlies op een contract wordt onmiddellijk
opgenomen in de winst- en verliesrekening.
Elia — Jaarverslag 2008 81
(u) Uitgaven
(i) Betalingen uit hoofde van operationele leasing
Betalingen uit hoofde van operationele leasing worden lineair
opgenomen in de winst- en verliesrekening over de lease-
periode. Ontvangen vergoedingen als stimulering voor het
sluiten van leaseovereenkomsten worden in de winst- en ver-
liesrekening opgenomen als een integraal deel van de totale
leasinguitgaven.
(ii) Betalingen uit hoofde van financiële leasing
Betalingen uit hoofde van financiële leasing worden deels als
financieringskosten opgenomen en deels als aflossing van de
uitstaande schuld. De financieringskosten worden zodanig
aan iedere periode van de leasingtermijn toegewezen, dat dit
resulteert in een constante periodieke rentevoet over het res-
terende saldo van de schuld.
(iii) Financieringslasten & - baten
De financieringslasten omvatten interesten op leningen,
berekend volgens de effectieve rentevoet methode, wissel-
koersverliezen, winsten uit muntafdekkingen die wisselkoers-
verliezen compenseren, resultaten uit de afdekkingen van
interestrisico’s, verliezen op voor handelsdoeleinden aange-
houden financiële activa, alsook verliezen uit afdekkingsin-
effectiviteit. Alle interesten en andere gemaakte kosten met
leningen of andere gemaakte transacties worden als finan-
ciële kosten geboekt wanneer ze zich voordoen. De nettofi-
nancieringslasten omvatten interesten op leningen berekend
aan de hand van de methode van de effectieve rente en
omrekeningsverschillen.
Baten uit interesten worden opgenomen in de winst- en ver-
liesrekening naarmate zij oplopen, aan de hand van de me-
thode van de effectieve rente. De rente-uitgavecomponent
van betalingen uit hoofde van financiële leasings wordt op-
genomen in de winst- en verliesrekening aan de hand van de
methode van de effectieve rente.
(v) Winstbelastingen
De winstbelastingen omvatten de over de verslagperiode ver-
schuldigde en uitgestelde belasting. De winstbelasting wordt
opgenomen in de winst- en verliesrekening behalve in de
mate dat zij betrekking heeft op posten die rechtstreeks wor-
den opgenomen in het eigen vermogen.
De over de verslagperiode verschuldigde belasting is de ver-
wachte te betalen belasting op de belastbare winst voor het
jaar, met toepassing van belastingtarieven die zijn vastge-
steld op balansdatum, dan wel waartoe materieel reeds op
balansdatum is besloten, en alle aanpassingen aan de te be-
talen belasting met betrekking tot vroegere jaren.
Uitgestelde belastingverplichtingen worden verwerkt op basis
van de balansmethode, waarbij een voorziening wordt getrof-
fen voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van ac-
tiva en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslag-
geving en de fiscale boekwaarde van die posten. Uitgestelde
belastingverplichtingen worden niet verwerkt voor de vol-
gende tijdelijke verschillen: de eerste opname van activa of
verplichtingen in een transactie die geen bedrijfscombinatie
betreffen en noch de commerciële noch de fiscale winst beïn-
vloeden, en verschillen die verband houden met investeringen
in dochterondernemingen en entiteiten waarover gezamenlijk
de zeggenschap wordt uitgeoefend voor zover het waarschijn-
lijk is dat deze in de voorzienbare toekomst niet zullen wor-
den afgewikkeld. Voor tijdelijke verschillen die voortvloeien
uit de eerste opname van goodwill worden geen uitgestelde
belastingverplichtingen opgenomen. Uitgestelde belasting-
verplichtingen worden gewaardeerd met behulp van de belas-
tingtarieven die naar verwachting van toepassing zullen zijn
bij terugname van de tijdelijke verschillen, op basis van de
wetten die per verslagdatum zijn vastgesteld of materieel zijn
vastgesteld. Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtin-
gen worden gesaldeerd indien er een wettelijk afdwingbaar
recht bestaat om de verschuldigde belastingvorderingen en
-verplichtingen te salderen en deze vorderingen en verplich-
tingen samenhangen met door dezelfde belastingautoriteit
opgelegde winstbelasting aan dezelfde belasting verschul-
digde entiteit, dan wel op verschillende belasting verschul-
digde entiteiten die voornemens zijn de verschuldigde belas-
tingvorderingen en -verplichtingen te salderen of waarvan de
belastingvorderingen en -verplichtingen gelijktijdig worden
gerealiseerd.
Een uitgestelde belastingsvordering wordt slechts opgenomen
in de mate dat het waarschijnlijk is dat toekomstige belast-
bare winsten beschikbaar zullen zijn waartegen de actiefpost
kan worden aangewend. Uitgestelde belastingsvorderingen
worden verminderd, in de mate dat het niet langer waar-
schijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoor-
deel gerealiseerd zal worden.
Bijkomende winstbelastingen die voortvloeien uit de uitkering
van dividenden worden tezelfdertijd opgenomen als de schuld
om het betrokken dividend te betalen.
(w) Gesegmenteerde rapportering
Een segment is een te onderscheiden onderdeel van de groep
dat zich bezig houdt hetzij met het verschaffen van produc-
ten of diensten (bedrijfssegment), hetzij met het verschaf-
fen van producten of diensten in een bepaalde economische
omgeving (geografisch segment), die onderworpen is aan ri-
sico’s en rendement die verschillend zijn van die van andere
segmenten.
De vennootschap past geen gesegmenteerde rapportering
toe aangezien de groep een onderneming is die opbrengsten
genereert uit één activiteit namelijk deze van de federale net-
beheerder in België. Bovendien is de groep slechts werkzaam
in één geografisch gebied (België), waar er geen verschillen
bestaan tussen de diverse gewesten met betrekking tot ri-
sico’s en rendement.
82 Elia — Jaarverslag 2008
(in € miljoen) 2008 2007
Opbrengsten uit netaansluitingen 32,7 32,3
Opbrengsten uit gebruik van het net 510,9 406,7
Opbrengsten uit terugneming van overschotten uit vorige boekjaren (beslissing regulator) 20,9 85,6
Opbrengsten uit ondersteunende diensten 113,4 129,0
Internationale inkomsten 28,3 43,1
Overige bedrijfsopbrengsten 32,9 25,1
Subtotaal bedrijfsopbrengsten 739,1 721,8
Afwijkingen van het goedgekeurde budget (tarifair tekort) 18,2 9,9
Totale bedrijfsopbrengsten 757,3 731,7
(in € miljoen) 2008 2007
Expliciete veiling (auctioning) 19,2 29,4
Impliciete veiling (trilaterale marktkoppeling) 7,7 9,7
ETSO 1,2 3,9
Verkoop hulpenergie 0,2 0,1
Totaal internationale inkomsten 28,3 43,1
(in € miljoen) 2008 2007
Verkopen ETSO (geboekt als bedrijfsopbrengst) 1,2 3,9
Aankopen ETSO (geboekt als bedrijfskost) (1,9) 0,4
Netto winst/verlies ETSO [+ opbrengsten / - kosten] (0,7) 4,3
De opbrengsten uit netaansluitingen bleven stabiel in ver-
gelijking met 2007.
De opbrengsten uit het gebruik van het net stegen met
25,6% door de invoering van de vaste meerjarige tarieven
voor de periode 2008-2011. Hierdoor wordt per getranspor-
teerd MWh meer gefactureerd in het begin van de periode en
minder op het einde in vergelijking met de werkelijk kosten.
Niettemin zijn de transmissietarieven bij de vijf goedkoop-
ste in Europa. Dat blijkt uit de jongste tarievenstudie van de
Europese vereniging van transmissienetbeheerders ETSO.
Een bijkomend element is het gevolg van de significant lagere
terugnames, ten opzichte van vorige jaren, van overschot-
ten uit vorige boekjaren (-75,6%).
* ETSO mechanisme: de European Transmission System Operators (ETSO), waarvan Elia deel uitmaakt, heeft een compensatiemechanisme (“Inter-TSO Compensation” ofwel ITC) gecreëerd, waardoor alle deelnemers vergoedingen ontvangen voor verliezen veroorzaakt door ongecontroleerde stromen (loop flows) op hun net.
3. Bedrijfsopbrengsten
De opbrengsten uit ondersteunende diensten daalden
door lagere door te rekenen aankoopkosten bij de producen-
ten. De lagere aankoopkosten komen volledig ten goede aan
de klanten.
De internationale inkomsten daalden met 34,3% in verge-
lijking met 2007 als gevolg van lagere congesties op de in-
terconnecties met de buurlanden. De inkomsten van expli-
ciete veilingen van jaar- en maandcapaciteit daalden met
€ 10,2 miljoen en met € 2 miljoen voor de impliciete veilingen
van de dagcapaciteit via Belpex. De inkomsten voor de com-
pensatie voor de internationale elektriciteitsstromen over het
Europese net daalden met € 2,7 miljoen. Dankzij de markt-
koppeling van de Belgische, Franse en Nederlandse elektri-
citeitsmarkt zijn de groothandelsprijzen in deze drie landen
sterk geconvergeerd.
Het ETSO-mechanisme* beïnvloedt zowel de rubriek internationale inkomsten als de rubriek diensten en overige goederen en
wordt weergegeven in onderstaande tabel:
Elia — Jaarverslag 2008 83
De overige bedrijfsopbrengsten bleven, exclusief uitzon-
derlijke elementen, stabiel in vergelijking met 2007. Het ver-
schil van € 7,8 miljoen vindt voornamelijk zijn oorsprong in
het feit dat, over 2008 in vergelijking met 2007, per saldo
€ 7,4 miljoen minder pensioenverplichtingen teruggevorderd
moeten worden van de toekomstige tarieven. Onder de ru-
briek “Andere” werd in 2008 € 4,9 miljoen moratoriuminte-
(in € miljoen) 2008 2007
Intern geproduceerde vaste activa 16,2 15,8
Bonus vorig boekjaar 0,0 2,7
Optimaal gebruik van activa 9,8 9,4
Diensten en technische expertise 3,2 3,0
Beweging op vordering ten gevolge van de toepassing IAS 19 (5,6) (13,0)
Activiteiten Belpex 3,4 2,7
Andere 5,9 4,5
Totaal overige opbrengsten 32,9 25,1
(in € miljoen) 2008 2007
Bronnen1. Oorsprong verschillen van het boekjaar
Overschot opbrengsten uit nettoegang 1,4 2,7
Overschot internationale opbrengsten (23,8) (10,9)
Overschot diverse opbrengsten 2,4 3,0
Totaal verschil per einde boekjaar (20,0) (5,2)
Lagere realiteit t.o.v. budget aankoop ondersteunende diensten 6,4 8,6
Lagere realiteit t.o.v. budget diverse bedrijfskosten (10,1) (9,9)
Lagere realiteit t.o.v. budget financiële lasten 2,2 2,3
Totaal verschil bedrijfskosten (1,5) 1,0
Herziening bonus-malusbeslissing 2005 en 2006 0,0 (9,4)
Totale aanpassing van de gereguleerde winst 6,2 3,7
Totaal verschil opbrengsten (15,3) (9,9)
2. Beslissing van de CREG m.b.t. vorig boekjaar
Toewijzing 50% bonus aan Elia (2,9) 0,0
Totale impact van de beslissing CREG (2,9) 0,0
Totaal van de verschillen in winst en/of verlies (18,2) (9,9)
resten (op de belastingsvordering) in mindering van de ove-
rige bedrijfsopbrengsten genomen om terug te geven aan de
toekomstige tarieven. Dit laatste werd echter gecompenseerd
door een eenmalige verkregen schadevergoeding voor laat-
tijdige opleveringen (€ 2,3 miljoen) en € 2,7 miljoen doorre-
keningen van diensten in het kader van een aantal Europese
projecten (CASC-CWE, Coreso, Belpex).
De rubriek “Afwijkingen van het goedgekeurde budget
voor de niet beheersbare elementen” betreft het tarifair
tekort over 2008 dat recupereerbaar is in de volgende ta-
rifaire periode 2012-2015. Het tarifair tekort van € 18,2 mil-
joen is voornamelijk een gevolg van de lager dan gebud-
getteerde internationale opbrengsten (€ 23,8 miljoen) en
de hoger dan gebudgetteerde winst (€ 8,8 miljoen, inclusief
bonus met betrekking tot het boekjaar 2007) gedeeltelijk ge-
compenseerd door lagere bedrijfskosten (€ 10,6 miljoen) dan
gebudgetteerd.
Tabel hieronder geeft de details weer van het ‘afrekening-
mechanisme’:
De definitieve beslissing van de CREG met betrekking tot
het saldo van het afrekeningsmechanisme “2007”, daterend
van 29 mei 2008, leidde tot toewijzing van een bedrag van
€ 12,8 miljoen te recupereren in de toekomstige tarieven van
2012 en volgende.
De beslissing van de CREG (€ 12,8 miljoen) omvatte tevens
een bonus van € 5,9 miljoen voor het boekjaar 2007, waarvan
50%, hetzij € 2,9 miljoen vóór belastingen, in 2008 toekomt
aan Elia en de overige 50% of € 2,9 miljoen in mindering
wordt gebracht van de tarieven gedurende de tarifaire peri-
ode van 2012 en volgende.
84 Elia — Jaarverslag 2008
(in € miljoen) 2008 2007
Bezoldigingen 77,9 76,1
Sociale lasten 22,8 21,5
Te bereiken doel bijdrageregelingen en andere verplichtingen 15,2 14,3
Overige personeelsverplichtingen (0,5) (1,8)
Aandelenaankoopplannen met korting 0,1 0,7
Overige personeelskosten 3,3 3,2
Totaal 118,8 114,0
Gemiddeld aantal voltijdse equivalenten van het boekjaar 1.213,0 1.213,2
4. Bedrijfskosten 4.1. Grond- en hulpstoffen, diensten en overige goederen
4.2. Personeelskosten
Niettegenstaande de stijgende tendens in de elektriciteitsprij-
zen is er een daling vast te stellen van 2,8 % op de aankoop
van ondersteunende diensten en dit dankzij een dagdagelijks
goed beheer van de aangekochte middelen en een efficiënte
aankooppolitiek. De overige rubrieken, “diensten en overige
goederen” en “grond- en hulpstoffen” stegen met € 3 miljoen.
(in € miljoen) 2008 2007
Aankoop van ondersteunende diensten 135,0 138,9
Grond- en hulpstoffen 6,8 8,6
Diensten en diverse goederen (excl. aankoop van ondersteunende diensten) 146,9 142,1
Totaal 288,7 289,6
De actieve deelname aan Europese initiatieven ( CWE, CASC-
CWE, …) en een toename van werken voor rekening van
derden liggen aan de basis van de stijging van 1,9 %. Deze
kosten worden voor een belangrijk deel doorgerekend aan de
deelnemers aan deze projecten alsook aan de opdrachtgevers
van deze werken.
De personeelskosten vertonen een stijging van 4,2 %, dit is
hoofdzakelijk het gevolg van de hoge inflatie tijdens 2008.
Meer informatie met betrekking tot de ‘te bereiken doel bij-
drage pensioenregeling’ en andere personeelsverplichtingen
is te terug te vinden in toelichting 17 en in toelichting 22 is er
meer detail terug te vinden betreffende de aandelenaankoop-
plannen met korting.
Elia — Jaarverslag 2008 85
(in € miljoen) 2008 2007
Afschrijvingen van materiële activa 91,0 89,5
Afschrijvingen van immateriële activa 4,5 2,9
Totaal afschrijvingen 95,5 92,4
Waardeverminderingen op voorraden en handelsvorderingen 0,4 0,5
Totaal waardeverminderingen 0,4 0,5
Voorzieningen inzake geschillen (0,6) 0,9
Milieuvoorzieningen 0,9 0,0
Diverse voorzieningen 0,0 0,0
Totaal voorzieningen 0,3 0,9
Totaal 96,2 93,8
4.3. Afschrijvingen en waardeverminderingen, wijzigingen in voorzieningen
De afschrijvingen vertonen een stijging van € 3,1 miljoen en
zijn toe te schrijven aan een stijging van de aanschaffings-
waarde van de materiële en immateriële activa.
Een beknopte inhoudelijke beschrijving van de materiele vas-
te activa en immateriële activa alsook de geboekte waarde-
verminderingen, worden weergegeven in toelichting 7 en 8.
De voorraad bestaat uit verbruiksartikelen en uit strategische
artikelen noodzakelijk voor herstellingen van de hoogspan-
ningsposten, kabels en lijnen. De rotatiesnelheid van deze
strategische artikelen is vrij laag en voor deze materialen
wordt een waardevermindering geboekt van € 0,4 miljoen.
Er werden in de loop van 2008 geen waardeverminderingen
op handelsvorderingen geboekt.
De detailbeschrijving met betrekking tot de voorzieningen
wordt beschreven onder toelichting 18.
4.4. Overige bedrijfskosten
(in € miljoen) 2008 2007
Belastingen, onroerende voorheffing, taksen 12,6 12,3
Minderwaarde op verkoop, buitendienststellingen materiële activa 3,1 2,8
Bonus - malusafrekening vorig boekjaar 0,0 4,5
Totaal 15,7 19,6
In 2008 heeft Elia geen extra kosten ten laste genomen in
het kader van de toepassing van het afrekeningsmechanisme
(Bonus-malusafrekening vorig boekjaar) met betrekking tot
het boekjaar 2007, dit is de belangrijkste reden voor de da-
ling van de bedrijfskosten met € 3,9 miljoen.
De afwijking in de rubriek in ‘Bonus–malusafrekening vo-
rig boekjaar’ geboekt in 2007, is het gevolg van de toepas-
sing van het afrekeningmechanisme zoals beschreven in het
hoofdstuk ‘Regelgeving en tarieven’.
86 Elia — Jaarverslag 2008
Rechtstreeks verwerkt via het eigen vermogen
5. Financieringsbaten en -lasten Opgenomen in de winst- en verliesrekening
(in € miljoen) 2008 2007
Financieringsbaten 8,3 3,7
Interestbaten uit beleggingswaarden, geldmiddelen en kasequivalenten 2,5 3,2
Nettomutatie reële waarde van beleggingswaarden 0,9 0,5
Diverse financiële baten 4,9 0,0
Financieringslasten 117,6 107,7
Interestlasten leningen 120,9 107,1
interestlasten of -baten derivaten (3,7) 0,2
Diverse financiële lasten 0,4 0,4
Nettofinancieringslasten (109,3) (104,0)
De stijging € 4,6 miljoen van de financieringsbaten is hoofd-
zakelijk het gevolg van de opname van € 4,9 miljoen mo-
ratoriuminteresten op de betaalde, maar betwiste, aanslag
van € 93,8 miljoen met betrekking tot het fiscale dossier (zie
toelichting 6).
De interestlasten van € 117,2 miljoen omvatten vooral de in-
teresten met betrekking tot de leningen en de baten of lasten
voortvloeiend uit de daaraan verbonden interest rate swaps.
De stijging van € 9,9 miljoen is hoofdzakelijk te wijten aan
de stijgende rentevoeten van de leningen met variabele ren-
tevoet en gebruik van bijkomende leningen op korte termijn.
Meer informatie hierover bevindt zich in toelichting 15.
De nettofinancieringslasten, zijnde de lasten verminderd met
de baten, vertonen een stijging van 5,1 %.
(in € miljoen) 2008 2007
Nettomutatie in de reële waarde van renteswaps (29,8) 7,8
Financieringsbaten/ lasten rechtstreeks verwerkt via het eigen vermogen (29,8) 7,8
Verwerkt via: Afdekkingsreserve (29,8) 7,8
De afdekkingsreserve wordt uitgebreid besproken onder toelichting 23.
Elia — Jaarverslag 2008 87
6. WinstbelastingenOpgenomen in de winst- en verliesrekening
(in € miljoen) 2008 2007
Winst na winstbelastingen 101,4 77,8
Aandeel in resultaat van deelnemingen verwerkt volgens de "equity"-methode (na winstbelasting)
2,0 0,0
Winst van het jaar 103,4 77,8
Totaal winstbelastingen 27,2 32,9
Winst vóór winstbelastingen 130,6 110,7
Verschuldigde winstbelastingen met toepassing van het Belgisch belastingtarief 33,99% 44,4 33,99% 37,6
Effect van belastingtarief in buitenland (0,1) (0,1)
Niet-aftrekbare kosten 1,4 1,6
Opbrengsten vrijgesteld van winstbelasting, voornamelijk m.b.t. dividend tussen groepsvennootschappen 0,9 0,3
Aanpassingen m.b.t. voorafgaande jaren 0,0 0,7
Gecompenseerde fiscale verliezen 0,0 (0,1)
Gebruik van notionele interesten (19,1) (6,7)
Overige (0,3) (0,4)
Totale verschuldigde winstbelasting in winst -en verliesrekening 27,2 32,9
(in € miljoen) 2008 2007
Verschuldigde winstbelastingen 20,2 28,9
Aanpassingen m.b.t. voorgaande jaren 0,0 0,7
Totaal verschuldigde winstbelastingen 20,2 29,6
Ontstaan en afwikkeling van tijdelijke verschillen 7,0 3,3
Totaal uitgestelde winstbelastingen 7,0 3,3
Totaal verschuldigde winstbelasting in winst -en verliesrekening 27,2 32,9
De geconsolideerde winst- en verliesrekening omvat de volgende belastingslast:
De aansluiting tussen de theoretische belastingen berekend
op basis van de wettelijke aanslagvoet en de werkelijke winst-
Niettegenstaande een stijging in de winst vóór belastingen
van 18,0 % daalden de winstbelastingen met 17,3% als ge-
volg van de fiscale ruling die in december 2007 werd beko-
men. Deze ruling heeft betrekking op de “transfer pricing”
tussen Elia System Operator en Elia Asset en resulteert in een
stijging van de notionele interestaftrek. De lagere belastingen
zijn volledig ten voordele van lagere tarieven en bijgevolg ook
van alle consumenten.
Naar aanleiding van een fiscale controle bij Elia System
Operator nv met betrekking tot het boekjaar 2004 heeft Elia
begin 2008 een aanslagbiljet ontvangen om de resterende
tarifaire overschotten per 31 december 2004 te belasten. De
betaalde belastingen bedragen € 85,3 miljoen, plus een ad-
ministratieve verhoging van 10%. In samenspraak met zijn
fiscale raadsheer en met de CREG, en aangezien bij sectorge-
noten gelijkaardige tarifaire overschotten niet belast werden,
heeft het management van Elia besloten hiervoor een be-
zwaarschrift in te dienen, dat echter door de fiscus verworpen
werd. Elia claimt het bedrag, inclusief moratoriuminteresten,
nu integraal terug via de juridische weg. In de loop van 2008,
werd door de fiscus een gelijkaardige beslissing genomen
met betrekking tot de aangroei van de tarifaire overschot-
Aansluiting van effectief belastingstarief
belasting zoals voorgesteld in de winst- en verliesrekening
kan als volgt worden samengevat:
88 Elia — Jaarverslag 2008
ten in 2005. Elia ontving een aanslagbiljet van € 9,8 miljoen,
plus de administratieve verhoging van 10% en heeft besloten
ook hiervoor, in analogie met het dossier 2004, een bezwaar-
schrift in te dienen.
De tarifaire overschotten die aan de basis lagen van deze bij-
komende aanslagbiljetten worden systematisch in de tarieven
verrekend in de komende jaren (teruggave aan de consumen-
ten). Daardoor is er sprake van een tijdsverschil met enerzijds
een overschot gegeneerd in het verleden en met anderzijds
een teruggave in de daaropvolgende jaren.
Indien dit dossier niet positief zou afgehandeld worden, zal
de betaalde vennootschapsbelasting op de resterende over-
schotten automatisch gecompenseerd worden met de “te-
rug te vorderen belastingen” op de geboekte teruggave aan
consumenten in 2005, 2006 en 2007 en volgende periodes.
Daardoor kan het basisbedrag van de vennootschapsbelas-
ting volledig teruggevorderd worden. Indien er een resterend
saldo zou zijn, dan zal dit via het tarifaire mechanisme geneu-
traliseerd worden.
(in € miljoen) 2008 2007
Derivaten 10,2 (2,7)
Actuariële winsten (verliezen) op voordelen voor het personeel 6,1 (2,6)
Totaal 16,3 (5,3)
De uitgestelde belastingen worden besproken in toelichting
21 (mutaties in de uitgestelde belastingsvorderingen en
7. Materiële activa
(in € miljoen) 2008 2007
Hoogspanningsstations en –transformatoren 1 141,1 1 084,7
Lijnen en kabels 762,5 765,6
Terreinen waarop stations, lijnen en kabels zijn geïnstalleerd 70,6 59,8
Installaties voor de bediening van het net 31,5 30,7
Administratieve gebouwen, meubilair, rollend materieel en overige activa 54,7 52,4
Totaal materiële activa 2 060,4 1 993,2
(in € miljoen) 2008 2007
Hoogspanningsstations en –transformatoren 107,2 125,9
Lijnen en kabels 30,4 26,8
Installaties voor de bediening van het net 7,3 7,3
Administratieve gebouwen, meubilair, rollend materieel en overige activa 4,4 0,5
Totaal materiële activa in aanbouw 149,3 160,5
De investeringsuitgaven ten belope van € 161,3 miljoen in
2008 hebben hoofdzakelijk betrekking op projecten voor het
versterken van hoogspanningsstations, de aanleg van kabels,
bovengrondse leidingen en op de installatie van dwarsregel-
transformatoren. De belangrijkste realisaties worden verder
besproken in het activiteitenverslag.
De materiële activa in aanbouw bedragen per 31 december
2008 € 149,3 miljoen in vergelijking met € 160,5 miljoen per
31 december 2007 en werden opgenomen in de hieronder
vermelde tabel. In 2008 werden voor € 135,6 miljoen vaste
activa in aanbouw in dienst genomen en overgeboekt naar
activa in gebruik.
De overige verplichtingen met betrekking tot de nieuwe investeringen worden beschreven in toelichting 25.
Rechtstreeks in het vermogen opgenomen verwerkte winstbelastingen
-schulden ten gevolge mutaties in de tijdelijke verschillen ge-
durende het boekjaar).
Elia — Jaarverslag 2008 89
(in € miljoen) Bewegingen van het
boekjaar
Machines en installaties
Meubilair en rollend materieel
Overige materiële
activa
Activa in aanbouw
Totaal
Kostprijs
Saldo per 1 januari 2007 102,1 3 616,1 116,5 10,0 181,9 4 026,6
Andere verwervingen 4,6 13,1 3,5 0,6 120,7 142,5
Buitengebruikstellingen (0,3) (18,9) (1,0) 0,0 0,0 (20,2)
Overboekingen van ene post naar andere 15,1 127,0 0,0 0,0 (142,1) 0,0
Saldo per 31 december 2007 121,5 3 737,3 119,0 10,6 160,5 4 148,9
Saldo per 1 januari 2008 121,5 3 737,3 119,0 10,6 160,5 4 148,9
Verworven via bedrijfscombinaties 11,0 23,0 2,9 0,0 124,4 161,3
Andere verwervingen (0,6) (17,4) (0,7) 0,0 0,0 (18,7)
Buitengebruikstellingen 0,2 135,6 0,0 0,0 (135,6) 0,2
Saldo per 31 december 2008 132,1 3 878,5 121,2 10,6 149,3 4 291,7
Afschrijving en bijzondere waardeverminderingsverliezen
Saldo per 1 januari 2007 (19,0) (1 948,1) (109,0) (7,2) 0,0 (2 083,3)
Afschrijvingslast boekjaar (1,0) (84,4) (2,3) (1,8) 0,0 (89,5)
Andere verwervingen 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Buitengebruikstellingen 0,0 16,1 1,0 0,0 0,0 17,1
Overboekingen van ene post naar andere 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Saldo per 31 december 2007 (20,0) (2 016,4) (110,3) (9,0) 0,0 (2 155,7)
Saldo per 1 januari 2008 (20,0) (2 016,4) (110,3) (9,0) 0,0 (2 155,7)
Afschrijvingslast boekjaar (1,2) (86,0) (3,3) (0,5) 0,0 (91,0)
Andere verwervingen 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0 0,0
Buitengebruikstellingen 0,5 14,3 0,7 0,0 0,0 15,5
Overboekingen van ene post naar andere 0,0 (0,3) 0,3 (0,1) 0,0 (0,1)
Saldo per 31 december 2008 (20,7) (2 088,4) (112,6) (9,6) 0,0 (2 231,3)
Boekwaarde
Per 1 januari 2007 83,1 1 668,0 7,5 2,8 181,9 1 943,3
Per 31 december 2007 101,5 1 720,9 8,7 1,6 160,5 1 993,2
Per 1 januari 2008 101,5 1 720,9 8,7 1,6 160,5 1 993,2
Per 31 december 2008 111,4 1 790,1 8,6 1,0 149,3 2 060,4
Bewegingen van het boekjaar
90 Elia — Jaarverslag 2008
8. Immateriële activa
(in € miljoen) Goodwill Software Total
Kostprijs
Stand per 1 januari 2007 1 707,8 13,5 1 721,3
Verworven, overige – intern ontwikkeld 0,0 7,3 7,3
Stand per 31 december 2007 1 707,8 20,8 1 728,6
Stand per 1 januari 2008 1 707,8 20,8 1 728,6
Verworven, overige – intern ontwikkeld 0,0 9,1 9,1
Buitengebruikstellingen 0,0 (0,3) (0,3)
Stand per 31 december 2008 1 707,8 29,6 1 737,4
Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingsverliezen
Stand per 1 januari 2007 0,0 (2,9) (2,9)
Afschrijvingen boekjaar 0,0 (3,0) (3,0)
Stand per 31 december 2007 0,0 (5,9) (5,9)
Stand per 1 januari 2008 0,0 (5,9) (5,9)
Afschrijvingen boekjaar 0,0 (4,5) (4,5)
Stand per 31 december 2008 0,0 (10,4) (10,4)
Boekwaarde
Per 1 januari 2007 1 707,8 10,6 1 718,3
Per 31 december 2007 1 707,8 14,9 1 722,7
Per 1 januari 2008 1 707,8 14,9 1 722,7
Per 31 december 2008 1 707,8 19,2 1 727,0
De goodwill van € 1.707,8 miljoen heeft betrekking op de
volgende transacties uit het verleden:
(in € miljoen) 2008 2007
Verwerving belang Elia Asset door Elia System Operator – 2002 1 700,1 1 700,1
Verwerving belang Elia Engineering door Elia Asset -2004 7,7 7,7
Totaal goodwill 1 707,8 1 707,8
De immateriële activa bestaan uit twee rubrieken, met name
goodwill en software, deze laatste betreft zowel intern ont-
wikkelde IT toepassingen voor de uitbating van het net en
software voor de normale bedrijfsvoering van Elia. De aan-
groei van de interne ontwikkelde software bedraagt voor
2008 € 9,1 miljoen.
De impact op de winst- en verliesrekening van de afschrijvin-
gen op immateriële activa bevindt zich in de toelichting 4.3.
Toetsing op bijzondere waardevermindering voor kasstroomgenererende eenheden die goodwill bevattenDe goodwill ontstaan bij de verwerving van Elia Asset nv door
Elia System Operator nv in 2002 en de goodwill ontstaan in
2004 bij de aankoop van Elia Engineering nv worden voor de
test betreffende de bijzondere waardevermindering als één
kasstroomgenerende eenheid beschouwd, aangezien de kosten
en opbrengsten worden gegenereerd door één activiteit.
Elia — Jaarverslag 2008 91
9. Handels- en overige vorderingen
10. Investeringen verwerkt volgens “equity”-methode
Investeringen in geassocieerde deelnemingen
(in € miljoen) 2008 2007
Per 1 januari 8,1 0,5
Verwerving van dochteronderneming / stijging in belang 0,0 7,6
Aandeel in (verlies)/winst 2,0 0,0
Per 31 december 10,1 8,1
Naam Activa Passiva Opbrengsten Winst/verlies % belang
2007
H.G.R.T. S.A.S. 33,1 33,1 0,0 (0,1) 24,5 %
Totaal 33,1 33,1 0,0 (0,1)
2008
H.G.R.T. S.A.S. 39,3 39,3 6,6 6,3 24,5 %
Totaal 39,3 39,3 6,6 6,3
(in € miljoen) 2008 2007
Fiscale vorderingen 98,7 0,0
Totaal 98,7 0,0
De bijzondere waardeverminderingstest werd uitgevoerd door
een “onafhankelijke instelling” die zich baseerde op vier ver-
schillende waarderingsmethoden:
1. Verdiscontering van de toekomstige kasstromen;
2. Verdiscontering van de toekomstige dividenden;
3. Toetsing op basis van ratio’s van hoger vermelde waarde-
ringsmethodes met een aantal West-Europese vergelijkbare
beursgenoteerde bedrijven zoals Red Electrica España,
Enagas, Terna, Fluxys, Snam Rete Gas en National Grid.
4. Marktwaardering op basis van de beurskapitalisatie van het
Elia-aandeel.
De verdiscontering van de toekomstige kasstromen en dividen-
den gebeurden op basis van financiële vooruitzichten, goedge-
keurd door het management voor de periode 2008-2011 (nieuw
reguleringsmechanisme), aangevuld met een extrapolatie tot
2018 jaar gebaseerd op assumpties opgenomen in het strate-
gische plan 2007-2015, en gebruikmakend van verdisconte-
ringsvoeten tussen de 5,89 % en 7,67 %.Deze onafhankelijke
analyse geeft geen aanleiding tot het boeken van een waarde-
vermindering in 2008 op de goodwill.
De vordering op lange termijn bestaat uit het basisbedrag van
de belastingsvordering van miljoen 93,8 € en bevat tevens de
moratoriumintresten (miljoen 4,9 €) die de groep zou kunnen
recupereren. Deze bedragen hebben uitsluitend betrekking op
de fiscale controle van het boekjaar 2004 en daar de eerste
zitting van dit dossier voor de rechtbank slechts gepland is
in 2011, werd dit als lange termijnvordering gekwalificeerd.
Volledige beschrijving is terug te vinden in toelichting 6.
Samenvatting financiële gegevens betreffende investeringen
verwerkt volgens ‘equity’ methode, niet gecorrigeerd voor het
percentage in eigendom van de groep:
92 Elia — Jaarverslag 2008
11. Andere financiële activa
12. Voorraden
13. Handelsvorderingen en overige vorderingen
(in € miljoen) 2008 2007
Beleggingen die voor verkoop beschikbaar zijn 17,2 16,8
Overige 0,5 0,0
Totaal 17,7 16,8
(in € miljoen) 2008 2007
Grond- en hulpstoffen 23,6 22,7
Geboekte waardeverminderingen (9,9) (9,5)
Totaal 13,7 13,2
(in € miljoen) 2008 2007
Projecten in opdracht van derden 1,8 0,9
Overige handelsvorderingen en vooruitbetalingen 221,4 153,7
Heffingen 0,0 2,8
BTW, diverse belastingen 10,3 4,4
Diversen 7,3 5,0
Over te dragen kosten en verkregen opbrengsten 6,1 4,4
Totaal 246,9 171,2
Deze rubriek bevat beleggingen gewaardeerd tegen reële
waarde met verwerking van de wijziging van de waarde in
de winst- en verliesrekening, er werd een winst geregistreerd
van € 0,4 miljoen tijdens het boekjaar 2008. Het risicoprofiel
van deze beleggingen wordt besproken in 23.
De belangen in de ondernemingen CASC-CWE sa en CORESO
nv, beide opgericht in 2008, worden aan kostprijs opgenomen
onder de rubriek overige.
De artikelen in het magazijn zijn hoofdzakelijk wissel- en
reservestukken voor het onderhoud en de herstellingen van
de hoogspanningsposten, bovengrondse lijnen en de onder-
grondse kabels van Elia en de totale waarde ervan is in lijn
met de waarde van vorig boekjaar.
In 2008 stijgt de voorraad met € 0,9 miljoen in vergelijking
met vorig jaar en bedragen de aankopen voor magazijnarti-
kelen € 7,8 miljoen,wat resulteert in een netto impact op de
winst- en verliesrekening van € 6,8 miljoen. (zie toelichting
4.1). De waardeverminderingen, opgenomen in de winst –en
verliesrekening in het boekjaar 2008 bedroegen € 0,4 miljoen
en maken deel uit van de waardeverminderingen op voorra-
den en handelsvorderingen in toelichting 4.3.
De fluctuatie van de handels– en overige vorderingen
(€ 75,7 miljoen) is hoofdzakelijk het gevolg van enerzijds een
toename in de handelsvorderingen van € 67,7 miljoen aan
openstaande saldi met betrekking tot de activiteit marktkop-
peling met Frankrijk en Nederland en anderzijds een stijging
in de rubriek op te maken facturen.
In 2007 vertoonden de heffingen in 2007 een vordering van
€ 2,8 miljoen in tegenstelling tot in 2008 waar de heffingen
een credit saldo weergeven. ( zie toelichting 19)
De toename van € 5,9 miljoen in de rubriek BTW, diverse
belastingen vindt haar oorsprong in een stijging van terug te
vorderen BTW.
Elia — Jaarverslag 2008 93
14. Geldmiddelen en kasequivalenten
(in € miljoen) 2008 2007
Banksaldi 3,5 1,7
Direct opvraagbare deposito’s 23,8 31,8
Totaal 27,3 33,5
(in € miljoen) 2008 2007
Niet vervallen 181,9 135,9
Vervallen minder dan 30 dagen 35,8 13,3
Vervallen tussen 31 en 60 dagen 3,0 3,5
Vervallen tussen 61 dagen en één jaar 0,0 0,3
Meer dan één jaar 0,0 0,0
Totaal (excl. waardevermindering) 220,7 153,0
Vorderingen waarvoor een waardevermindering is geboekt 0,7 0,7
Totaal 221,4 153,7
(in € miljoen) Dubieuze debiteuren Waardevermindering Resterend saldo
Stand per 1 januari 2007 4,0 (3,3) 0,7
Beweging van het boekjaar 0,1 (0,1) 0,0
Stand per 31 december 2007 4,1 (3,4) 0,7
Stand per 1 januari 2008 4,1 (3,4) 0,7
Beweging van het boekjaar 0,0 0,0 0,0
Stand per 31 december 2008 4,1 (3,4) 0,7
Handelsvorderingen
Handelsvorderingen en overige vorderingen worden opgeno-
men zonder rekening te houden met vorderingen waarop een
waardevermindering geboekt werd. De vorderingen waarvoor
een waardevermindering geboekt werd, betreffen voor het
grootste gedeelte vorderingen op meer dan één jaar. In 2008
werden geen bijkomende waardeverminderingen op han-
delsvorderingen opgenomen en bedroeg het totaal geboekte
bedrag aan waardeverminderingen op handelsvorderingen
€ 3,4 miljoen.
De kortetermijndeposito’s worden belegd voor periodes die
variëren van enkele dagen afhankelijk van de onmiddellijke
cashbehoeften van de groep en brengen interesten op volgens
de rentevoeten van de korte termijndeposito’s. De rentedra-
gende beleggingen op balansdatum hebben een rente van 2 à
2,5 percent en vervallen in de eerste week van 2009.
De banktegoeden brengen interest op tegen variabele ren-
tevoeten op basis van de dagelijkse bankdepositorente. Het
renterisico van de groep en de gevoeligheidsanalyse voor fi-
nanciële activa en verplichtingen werden besproken in toe-
lichting 23.
Ten behoeve van de geconsolideerde kasstroomtabel, bevat-
ten ‘de geldmiddelen en kasequivalenten’, de reële banksaldi,
de direct opvraagbare deposito’s zoals hierboven vermeld,
verminderd met de rekeningcourant-kredieten. De groep deed
geen beroep op rekeningcourant-kredieten op 31 december
2008. De bedragen opgenomen in de geconsolideerde balans
en de geconsolideerde kasstromentabel stemmen overeen
met het hierboven vermelde saldo.
94 Elia — Jaarverslag 2008
15. Eigen vermogen Geconsolideerd mutatieoverzicht van het eigen vermogen
(in € miljoen) Geplaatst kapitaal
Uitgifte premie
Afdek-kings-
reserves
Andere reserves
Wet-telijke
Reserves
Overge-dragen
winst
Totaal Minder-heids-
belangen
Totaal eigen
vermo-gen
Balans op 1 januari 2007 1 196,9 8,5 (1,5) 0,0 14,6 81,2 1 299,7 1,1 1 300,8
Waardering naar reële waarde van financiële instrumenten (na belasting)
0,0 0,0 5,1 0,0 0,0 5,1 0,0 5,1
Actuariële winsten en verliezen met betrekking tot personeelsverplichtingen (na belasting)
0,0 0,0 0,0 12,8 0,0 0,0 12,8 0,0 12,8
- Totale winsten en verliezen die onmiddellijk werden opgenomen in het eigen vermogen (na belasting)
0,0 0,0 5,1 12,8 0,0 0,0 17,9 0,0 17,9
- Nettowinst van de periode 0,0 0,0 5,1 12,8 0,0 77,6 95,5 0,2 95,7
- Toename reserves 0,0 0,0 0,0 3,0 (3,0) 0,0 0,0 0,0
- Aandelenemissie 4,2 0,0 0,0 0,0 0,0 4,2 0,0 4,2
- Kosten kapitaalverhoging 0,6 0,0 0,0 0,0 0,0 0,6 0,0 0,6
- Betaalde dividenden 0,0 0,0 0,0 0,0 (61,3) (61,3) 0,0 (61,3)
Balans op 31 december 2007 1 201,7 8,5 3,6 12,8 17,6 94,5 1 338,6 1,3 1 339,9
(in € miljoen) Geplaatst kapitaal
Uitgifte premie
Afdek-kings-
reserves
Andere reserves
Wet-telijke
Reserves
Overge-dragen
winst
Totaal Minder-heids
belangen
Totaal eigen
vermo-gen
Balans op 1 januari 2008 1 201,7 8,5 3,6 12,8 17,6 94,5 1 338,6 1,3 1 339,9
Waardering naar reële waarde van financiële instrumenten (na belasting)
0,0 0,0 (19,7) 0,0 0,0 (19,7) 0,0 (19,7)
Actuariële winsten en verliezen met betrekking tot personeelsverplichtingen (na belasting)
0,0 0,0 0,0 (11,9) 0,0 0,0 (11,9) 0,0 (11,9)
- Totale winsten en verliezen die onmiddellijk werden opgenomen in het eigen vermogen (na belasting)
0,0 0,0 (19,7) (11,9) 0,0 0,0 (31,6) 0,0 (31,6)
- Nettowinst van de periode 0,0 0,0 (19,7) (11,9) 0,0 103,1 71,4 0,3 71,7
- Toename reserves 0,0 0,0 0,0 3,4 (3,4) 0,0 0,0 0,0
- Aandelenemissie 0,4 0,0 0,0 0,0 0,0 0,4 0,0 0,4
- Kosten kapitaalverhoging 0,1 0,0 0,0 0,0 0,0 0,1 0,0 0,1
- Betaalde dividenden 0,0 0,0 0,0 0,0 (62,5) (62,5) 0,0 (62,5)
Balans op 31 december 2008 1 202,1 8,5 (16,0) 0,9 21,0 131,6 1 348,1 1,6 1 349,7
Elia — Jaarverslag 2008 95
Aandelenkapitaal en agio
Gewone aandelen
aantal aandelen 2008 2007
Uitstaand per 1 januari 48 061 695 47 898 052
Uitgegeven tegen betaling in contanten 15 254 163 643
Uitstaand per 31 december – volstort 48 076 949 48 061 695
De Elia groep heeft ook dit jaar de mogelijkheid geboden aan
het personeel om in te tekenen op een kapitaalsverhoging,
ditmaal voor een fiscale schijf met een beperking van 29 aan-
delen per personeelslid. Dit resulteerde in een onderschrij-
ving voor een totaal bedrag van € 0,4 miljoen (zie toelichting
4.2 en 22) waardoor het aantal uitstaande aandelen stijgt
van 48.061.695 naar 48.076.949 (aandelen zonder nominale
waarde). Het kapitaal van Elia System Operator nv bedroeg
op 31 december 2008 € 1,2 miljard.
ReservesVolgens de Belgische wetgeving moet elk jaar 5% van de sta-
tutaire nettowinst van de moedervennootschap overgedragen
worden naar de wettelijke reserve tot die wettelijke reserve
10% van het kapitaal bedraagt. Op 31 december 2008 en
2007 bedroeg de wettelijke reserve van groep respectievelijk
€ 21,0 miljoen en € 17,6 miljoen. Normaal kan deze reserve
niet verdeeld worden onder de aandeelhouders, behalve in
het geval van een vereffening.
De raad van bestuur kan aan de aandeelhouders de uitkering
van een dividend voorstellen tot een maximumbedrag van
de beschikbare reserves en van de overgedragen winst van
vorige boekjaren van de moedervennootschap, inclusief de
winst van het afgelopen boekjaar. De aandeelhouders moeten
de hoogte van de dividenduitkering goedkeuren tijdens de ge-
wone algemene vergadering van de aandeelhouders.
AfdekkingsreserveDe afdekkingsreserve bestaat uit het effectieve deel van de
cumulatieve nettomutatie in de reële waarde van kasstroom-
afdekkingsinstrumenten met betrekking tot afgedekte trans-
acties die nog niet hebben plaatsgevonden.
Op 13 mei 2008 keurden de aandeelhouders de uitkering
goed van een brutodividend van € 1,30 per aandeel (€ 0,975
per aandeel zonder VVPR strip of van € 1,105 per aandeel met
VVPR-strip) na aftrek van 25% Belgische roerende voorhef-
fing), hetzij een totaal brutodividend van € 62,5 miljoen.
Dit jaar stelt de Raad van bestuur van 19 februari 2009 de
uitkering voor van een brutodividend van € 1,37 per aandeel.
Dit dividend is onderworpen aan de goedkeuring door de aan-
deelhouders tijdens de gewone algemene vergadering op 12
mei 2009 en werd niet opgenomen als een verplichting in de
geconsolideerde jaarrekening van de groep Elia, opgemaakt
onder IFRS. Het totale dividend zal, op basis van het aantal
uitstaande aandelen op 19 februari 2009, € 65,9 miljoen be-
dragen. Al de aandelen uitgegeven vóór 1 januari 2009 zijn
dividendgerechtigd en hebben recht op het dividend betref-
fende het boekjaar 2008.
De winst van de groep bevat naast de billijke winstmarge,
zoals beschreven onder hoofdstuk ‘Regelgeving en tarieven’,
een vergoeding voor de meerwaarde, die naar aanleiding van
buitendienststellingen van de assets, uit de Regulated Asset
Based wordt gehaald. In 2008 resulteerde dit in een netto-
winst van € 15,0 miljoen. Het nieuwe regulatoire kader be-
paalt dat dit bedrag niet mag uitgekeerd worden aan de aan-
deelhouders, maar moet gereserveerd worden. De Raad van
bestuur van 19 februari 2009 zal voorstellen aan de algemene
vergadering om dit bedrag te boeken als ‘Wettelijke reser-
ve’. Op 31.12.2008 werd dit bedrag nog niet opgenomen als
reserve.
(in € miljoen) 2008 2007
per in aanmerking komend gewoon aandeel 1,37 1,30
DividendNa de balansdatum is door de Raad van bestuur het onder-
staande dividendvoorstel gedaan.
96 Elia — Jaarverslag 2008
Elia beheert zijn schulden en zijn algemene financieringsstra-
tegie door gebruik te maken van een combinatie van korte-
en langetermijnschulden al dan niet ingedekt via gebruik van
renteswaps. De groep financiert zijn dagelijks vereist bedrijfs-
kapitaal, indien nodig, via verschillende bevestigde of niet-
bevestigde kredietlijnen en gebruikmakend van handelspa-
pieren. De leningen op middellange termijn hebben meestal
16. Langlopende verplichtingen en overige financieringsverplichtingen
een rentevoet gebaseerd op de interbancaire rentevoet op de
datum van de opname vermeerderd met een vooraf bepaalde
marge.
Hieronder wordt een globaal overzicht weergegeven van de
leningen (langlopende en korte termijn verplichtingen) en de
te betalen interestlasten:
(in € miljoen) (Boekwaarde) 2008 2007
Lange termijnleningen (*) 1 552,9 2 190,3
Toe te rekenen interest 40,6 39,8
Subtotaal langetermijnleningen 1 593,5 2 230,1
Kortlopend deel van langetermijn leningen (*) 637,7 0,0
Kortetermijnleningen 161,9 0,0
Kortetermijnlening filiaal Belpex 4,5 0,0
Toe te rekenen interest 0,2 0,0
Subtotaal kortetermijnleningen 804,3 0,0
Totaal 2 397,8 2 230,1
(in € miljoen) (Boekwaarde) 2008 2007
Aandeelhouderslening schijf A 495,8 495,8
Aandeelhouderslening schijf B3 387,7 387,7
Andere aandeelhoudersleningen 0,0 0,0
Banklening 250,0 250,0
Uitgiften Eurobond (1) 997,1 996,8
Europese Investeringsbank 60,0 60,0
Totaal 2 190,6 2 190,3
Kortlopend deel van langetermijnleningen (637,7) 0,0
Totaal lange termijnleningen 1 552,9 2 190,3
(*) Totaal langlopende verplichtingen: € 2.190,6 miljoen
Langlopende verplichtingen Rechtstreeks in het vermogen opgenomen verwerkte winstbelastingen
* Huidige boekwaarde van de Eurobond bestaande uit 2 schijven, met een nominale waarde van € 1 000 miljoen.
Elia — Jaarverslag 2008 97
* Huidige boekwaarde van de Eurobond bestaande uit 2 schijven, met een nominale waarde van € 1 000 miljoen.
De tabel hieronder beschrijft de details inzake vervaldag en
voorwaarden voor de desbetreffende leningen:
Huidige proportie van de interestvoet
(in € miljoen) Vervaldag Boekwaarde Interestvoet voor hedging
Interestvoet na hedging
Vast Variabel
Aandeelhouderslening Schijf A 2022 495,8 6,18% 4,96% 100,00% 0,00%
Aandeelhouderslening Schijf B3 2009 387,7 5,67% 5,55% 12,90 % 87,10 %
Uitgiften van obligatieleningen* 2014 498,6 4,75 % 4,75 % 100,00 % 0,00 %
Uitgiften van obligatieleningen* 2019 498,5 5,25 % 5,25 % 100,00 % 0,00 %
Banklening 2009 250,0 5,07 % 5,07 % 0,00 % 100,00 %
Europese Investeringsbank 2016 40,0 4,27 % 4,27 % 100,00 % 0,00 %
Europese Investeringsbank 2017 20,0 4,79 % 4,79 % 100,00 % 0,00 %
Totaal 2 190,6 73,17 % 26,83 %
Kortlopend deel van langetermijnleningen (637,7)
Totaal langetermijnleningen 1 552,9 73,17 % 26,83 %
(in € miljoen) Nominale waarde
1 jaar of minder 1-2 jaar 2-5 jaar Meer dan 5 jaar
Aandeelhouderslening schijf A 495,8 0,0 0,0 0,0 495,8
Aandeelhouderslening schijf B3 387,7 387,7 0,0 0,0 0,0
Uitgiften van obligatieleningen 997,1 0,0 0,0 498,6 498,4
Banklening 250,0 250,0 0,0 0,0 0,0
Europese Investeringsbank 40,0 0,0 0,0 0,0 40,0
Europese Investeringsbank 20,0 0,0 0,0 0,0 20,0
Totaal 2 190,6 637,7 0,0 498,6 1 054,2
De onderstaande tabel bevat het aflossingsschema van de
verplichtingen met de bedragen die werkelijk dienen terug-
betaald te worden in de toekomst. Deze bedragen wijken af
van de boekhoudkundige bedragen doordat de uitgifte van de
obligatielening onder pari gebeurde.
98 Elia — Jaarverslag 2008
Kortlopende kredieten & beschikbare faciliteiten
Bedrag
(in € miljoen) VervaldagBeschikbaar
bedragGemiddelde interestvoet Gebruikt Niet gebruikt
Bevestigde kredietfaciliteiten 15/09/2009 150,0 Euribor + 0,25% 100,0 50,0
Niet-bevestigde Kredietlijnfaciliteiten - 80,0
Euribor + marge à la conclusion
du contrat0,0 80,0
Belgisch Treasury bills programma 03/2009 250,0
Euribor + marge à la conclusion
du contrat61,9 188,1
Totaal 480,0 161,9 318,1
De langlopende verplichtingen zijn volledig opgenomen in
euro, zodat er geen financiële wisselkoersrisico’s kunnen ont-
staan en bedragen € 2.190,6 miljoen.
De betaling aan de fiscus van € 93,8 miljoen en de recurrente
tijdelijke behoeftes in bedrijfskapitaal werden gefinancierd
door een opname van € 100 miljoen op een bevestigde bank-
faciliteit van 150 miljoen € en anderzijds heeft Elia beroep
gedaan op het Programma van Belgische thesauriebewijzen
voor € 61,9 miljoen.
17. Personeelsbeloningen
De werknemers van de groep Elia beschikken over een aantal
pensioenregelingen, zoals hieronder beschreven:
Pensioenregeling met een te bereiken doel (toegezegd pensioenregeling)1. Overeenkomstig een collectieve overeenkomst van 2 mei
1952 ontvangt het personeel bepaalde beloningen, pensi-
oenaanvullingen genoemd, op grond waarvan zij als ge-
pensioneerde recht hebben (na een volledige loopbaan)
om totale inkomsten te ontvangen gelijk aan 75% van
hun jaarlijks inkomen, rekening houdend met hun wette-
lijk pensioen. Deze beloningen zijn gedeeltelijk overdraag-
baar aan de weduwe of weduwnaar en kunnen wanneer
nodig worden aangevuld door wezenbeloningen. Indien de
persoon overleden is terwijl hij/zij aan het werk was, wor-
den bijkomende overlevingssupplementen betaald aan de
begunstigden.
De toegekende beloningen zijn verbonden met Elia’s
bedrijfsresultaat.
Voor deze verplichtingen bestaat er noch een extern pen-
sioenfonds noch een groepsverzekering, waardoor er ook
geen reserves bij derden opgebouwd zijn.
2. Pensioenplan “te bereiken doel”
Met betrekking tot actieve personeelsleden aangeworven
van 1 januari 1993 tot en met 31 december 2001 en het
management/uitvoerend kaderpersoneel aangeworven
voor 1 mei 1999 worden dezelfde waarborgen toegekend
via een pensioenstelsel “te bereiken doel pensioenrege-
ling”, gefinancierd door individuele en werkgeversbijdragen
zoals uiteengezet in de Belgische wetgeving over aanvul-
lende pensioenen. Aan het personeel tewerkgesteld vóór
1993 werd sindsdien de optie gegeven aan te sluiten bij het
stelsel, en tegen 1997 nam meer dan 90% van het actieve
personeel deel aan dit pensioenstelsel.
Deze bijdragen worden betaald aan respectievelijk Elgabel,
Pensiobel en aan de verzekeringsonderneming Contassur.
Deze entiteiten handelen gezamenlijk als het pensioen-
fonds voor de gas- en elektriciteitssector.
Vervroegde pensioneringWanneer aan bepaalde voorwaarden is voldaan, kunnen
werknemers gebruik maken van de mogelijkheid Elia vóór de
leeftijd van 60 jaar te verlaten.
Overige personeelsbeloningen:Naast het boven beschreven pensioenstelsel omvatten de
personeelsbeloningen andere extralegale voordelen zoals:
voor de werknemers wordt een jubileumpremie toege-
kend wanneer de anciënniteit van 25, 30 en 35 jaar wordt
bereikt;
dekking van medische kosten en hospitalisatie;
korting op factuur gas- en elektriciteit.
Elia — Jaarverslag 2008 99
Overige voorzieningenDe overige voorzieningen bestaan uit een herstructureringsvoorziening waar toekomstige uitgaven worden voorzien inzake
loopbaanonderbreking en tijdskrediet.
Overzicht van de pensioenverplichtingen
(in € miljoen) 2008 2007
Toegezegde pensioenregelingen 87,5 82,6
Plan voor vervroegd pensioen 12,0 17,2
Overige personeelsbeloningen 42,0 42,1
Subtotaal 141,5 141,9
Overige (herstructurering) 1,2 1,7
Totaal voorzieningen voor personeelsbeloningen 142,7 143,6
(in € miljoen) 2008 2007
Verandering in schulden in verband met de beloningen
Geraamde schuld in verband met de beloningen bij begin van periode (258,8) (322,4)
Dienstkosten (5,6) (6,7)
Interestkosten (12,0) (11,5)
Bijdragen van werknemers aan het plan (0,5) (0,7)
Winsten (verliezen) op wijziging van regelingen 0,0 (7,2)
Winsten (verliezen) op afwikkeling of stopzetting van regelingen 0,0 29,5
Bijzondere beëindigingsbeloningen (1,3) (1,2)
Actuariële winsten (verliezen) op voordelen op lange termijn 1,6 6,6
Actuariële winsten (verliezen) 9,2 24,2
Betaalde beloningen 27,4 30,6
Geraamde schuld in verband met de beloningen op einde van periode (240,0) (258,8)
Verandering in fondsbeleggingen
Billijke waarde van fondsbeleggingen bij begin van periode 116,9 143,1
Verwachte (niet reële) opbrengst op fondsbeleggingen 6,0 5,5
Vennootschapsbijdragen 29,8 18,3
Bijdragen deelnemers aan plan 0,5 0,7
Winsten (verliezen) op inperking, afwikkeling of stopzetting van regelingen 0,0 (15,3)
Actuariële winsten (verliezen) 0,0 0,0
Actuariële winsten (verliezen) op voordelen op lange termijn (27,3) (4,8)
Betaalde beloningen (27,4) (30,6)
Billijke waarde van fondsbeleggingen op einde van periode 98,5 116,9
Financieringsstatus
Financieringsstatus van het plan (141,5) (141,9)
Niet opgenomen actuariële winst en verlies 0,0 0,0
Opgenomen nettobedrag toegerekend / vooruitbetaald (141,5) (141,9)
Opgenomen nettobedrag (toegerekend) (142,1) (145,8)
Opgenomen nettobedrag (vooruitbetaald) 0,6 3,9
100 Elia — Jaarverslag 2008
Netto periodieke pensioenkosten
Dienstkosten (5,6) (6,7)
Interestkosten (12,0) (11,5)
Bijdragen deelnemers aan plan (0,5) (0,7)
Verwachte opbrengst op fondsbeleggingen 6,0 5,5
Afschrijvingen van actuariële netto winsten (verliezen) 0,0 0,0
Winsten (verliezen) op wijziging van regelingen 0,0 (7,2)
Bijzondere beëindigingsbeloningen (1,3) (1,2)
Winsten (verliezen) op inperkingen en afwikkelingen 0,0 14,2
Actuariële winsten (verliezen) op voordelen op lange termijn 1,6 6,6
Netto periodieke voordeelkosten (11,8) (1,0)
Minimale schuldaanpassing
(Toegerekende) vooruitbetaalde voordeelkosten (141,5) (141,9)
(Toegerekende) voordeelkosten (142,1) (145,8)
Vooruitbetaalde pensioenkosten 0,6 3,9
Rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkte actuariële winsten en verliezen
Actuariële veronderstellingen
Indeling van de fondsbeleggingen
(in € miljoen) 2008 2007
Cumulatief bedrag per 1 januari (7,6) 0,0
In de verslagperiode verwerkt (18,1) (7,6)
Cumulatief bedrag per 31 december (25,7) (7,6)
(in € miljoen) 2008 2007
Inflatiepercentage 2,20 % 1,90 %
Interestvoet (zonder inflatie) 3,00 % 3,00 %
Loonstijgingspercentage (zonder inflatie) 2,00 % 2,00 %
Opbrengst op deposito’s (zonder inflatie) 3,70 % 3,40 %
Interestwaarderingspercentage (zonder inflatie) 0,00 % 0,00 %
Duur van toekomstige diensten (aantal jaren) 17,0 17,0
Stijgingspercentage van gezondheidsbeloningen (pensioen en lopend) 1,00 % 1,00 %
2008 2007
Aandelen 27,91 % 31,91 %
Obligaties 44,53 % 42,94 %
Vastgoed 8,75 % 8,63 %
Overige (inbegrepen monetair) 18,81 % 16,52 %
Totaal aan fondsbeleggingen 100,00 % 100,00 %
Elia — Jaarverslag 2008 101
Doorrekening toekomstige tarievenElia heeft bepaalde verplichtingen met betrekking tot per-
soneelsbeloningen en gelijkaardige sociale voordelen. In
overeenstemming met een studierapport uitgegeven door
de CREG is het zeker dat een gedeelte voor een bedrag van
€ 72,6 miljoen van de totale personeelsbeloningen door de
CREG aanvaard zal worden als redelijke kosten en bijgevolg
doorgerekend zal worden in toekomstige tarieven. Aangezien
dit bedrag door Elia kan worden gerecupereerd van derde
partijen, in overeenstemming met IFRS-waarderingsregels
(IAS 19), wordt dit beschouwd als een actiefbestanddeel. De
verwerking hiervan gebeurt onder de rubriek overige kortlo-
pende verplichtingen (zie toelichting 20).
18. Voorzieningen
(in € miljoen) Milieu Geschillen Totaal
Stand per 1 januari 2007 9,5 4,5 14,0
Gedurende het boekjaar: dotatie voorzieningen 0,1 2,6 2,7
Gedurende het boekjaar: aanwending voorzieningen (0,1) (0,1) (0,2)
Gedurende het boekjaar: terugname voorzieningen (0,1) (1,6) (1,7)
Stand per 31 december 2007 9,4 5,4 14,8
Langlopend deel 0,0 5,4 5,4
Kortlopend deel 9,4 0,0 9,4
Stand per 1 januari 2008 9,4 5,4 14,8
Gedurende het boekjaar: dotatie voorzieningen 1,2 0,8 2,0
Gedurende het boekjaar: aanwending voorzieningen (0,3) (0,1) (0,4)
Gedurende het boekjaar: terugname voorzieningen 0,0 (1,4) (1,4)
Stand per 31 december 2008 10,3 4,7 15,0
Langlopend deel 0,0 4,7 4,7
Kortlopend deel 10,3 0,0 10,3
De voorziening voor milieu bevat verplichtingen geboekt
op basis van de raming van sanering van de terreinen met
betrekking tot de sanering voor de terreinen gelegen in het
Vlaamse gewest, waar Elia naast de saneringsplicht de uit-
eindelijke aansprakelijkheid voor de kosten van de sanering
draagt in het kader van eigendomsoverdrachten uit het verle-
den. De raming bevat de kosten voor de opmaak van het sa-
neringsproject, monitoring en de effectieve saneringskosten.
Er hebben zich geen belangrijke wijzigingen voorgedaan in de
loop van 2008.
Voor de terreinen gelegen op het grondgebied van het
Brussels-Hoofdstedelijke Gewest heeft Elia preventief reeds
23 terreinen gescreend waarvan er 2 terreinen in verder on-
derzoek zijn. Tot op heden gaven deze resultaten geen aanlei-
ding tot het boeken van bijkomende voorzieningen.
De aanschaf van een terrein, met een strategische ligging
voor Elia, kon slechts plaatsvinden indien een door de BIM
goedgekeurd saneringsplan beschikbaar was. Elia heeft in sa-
menwerking met de verkoper een saneringsplan opgesteld en
door het stellen van een bankgarantie de saneringsverplich-
ting op zich genomen. Dit resulteert in het boeken van een
bijkomende provisie van € 0,5 miljoen.
Het “décret sol” (bodemdecreet) werd in december 2008
goedgekeurd door het Waalse parlement en werd gepubli-
ceerd op 18 februari 2009. Het decreet treedt in werking drie
maanden na publicatie, met uitzondering van art. 21* dat pas
na 18 maanden van kracht zal zijn.
Doordat deze evolutie geen effectieve wijziging teweeg bracht
in het ‘wettelijk kader’ is het opmaken van een betrouwbare
raming van een eventuele toekomstige saneringskost niet
mogelijk. Preventief heeft Elia alle sites visueel gescreend en
5 bodemanalyses uitgevoerd in 2008. Deze screening binnen
het kader van de huidige wettelijke verplichting gaf geen aan-
leiding om een milieuvoorziening aan te leggen.
De voorziening voor geschillen is gebaseerd op de best moge-
lijke inschatting van het management van de eventuele kos-
ten die Elia zou moeten dragen, ten gevolge van geschillen
waarvoor Elia door een derde partij gerechtelijk wordt ver-
volgd of waarvoor zij betrokken is in een juridisch geschil.
De verwachte timing van de bijhorende kasuitstroom hangt af
van de vooruitgang en de duur van de onderliggende proce-
dures. De beweging van de voorzieningen wordt ook bespro-
ken in toelichting 4.3.
* Art. 21 legt bij de vergunningsaanvraag van een niet- risicoactiviteit een onderzoeksverplichting op wanneer deze gelegen is op een terrein waar zich een risicoactiviteit bevindt.
102 Elia — Jaarverslag 2008
19. Handelsschulden en overige schulden
20. Overige kortlopende verplichtingen
Detail afrekeningmechanisme
(in € miljoen) 2008 2007
Handelsschulden 229,4 169,6
BTW, diverse belastingsschulden 2,4 6,5
Bezoldigingen en sociale lasten 23,4 21,0
Dividend 1,7 0,6
Heffingen 9,0 0,0
Diversen 7,0 3,4
Toe te rekenen kosten en over te dragen opbrengsten 8,8 3,7
Totaal 281,7 204,8
(in € miljoen) 2008 2007
Saldo afrekeningmechanisme 7,1 35,6
Totaal overige kortlopende verplichtingen 7,1 35,6
(in € miljoen) 2008 2007
Saldo boekjaar 2004 71,3
Saldo boekjaar 2006 52,4
Saldo boekjaar 2007 (9,9)
Terug te geven in de tarieven periode 2009-2011 102,9
Saldo boekjaar 2007 en boekjaar 2008 te recupereren via de tarieven – boekjaar nog te bepalen (28,1)
Korting toekomstige tarieven 74,8 113,8
Moratoriuminteresten vennootschapsbelasting boekjaar 2008 4,9
Vordering ten gevolge van de toepassing IAS 19 (72,6) (78,2)
Saldo afrekeningmechanisme 7,1 35,6
De stijging van de handelsschulden van € 59,8 miljoen is
hoofdzakelijk toe te schrijven aan openstaande saldi met be-
trekking tot het marktkoppelingsmechanisme.
De heffingen vertonen eind 2008 een creditsaldo van € 9 mil-
joen, daar waar dit eind 2007 een debetsaldo was ter waarde
van € 2,8 miljoen (zie toelichting 13).
Het valuta- en liquiditeitsrisico van de groep met betrekking
tot handelsschulden en overige te betalen schulden wordt be-
handeld onder toelichting 23.
Elia — Jaarverslag 2008 103
In de balans opgenomen uitgestelde belastingsvorderingen en –verplichtingen
Vorderingen Verplichtingen
(in € miljoen) 2008 2007 2008 2007
Materiële activa 0,4 0,2
Immateriële activa (6,1) (4,3)
Voorraden (0,9) (0,9)
Rentedragende leningen en overige langlopende financieringsverplichtingen 7,9 (2,3)
Personeelsbeloningen 46,9 46,8
Voorzieningen 0,3 0,3
Overige posten (24,3) (26,1) (6,5) (5,3)
Netto belastingsvordering (–) / verplichting 24,2 13,7 (6,5) (5,3)
Een detailbeschrijving van dit mechanisme wordt weergege-
ven in het hoofdstuk ‘Regelgeving en tarieven’.
Op 31 december 2008 vertoont de rekening een saldo van
€ 7,1 miljoen en bevat ze het resterende saldo ten belope van
€ 74,8 miljoen van het afrekeningsmechanisme die steeds
met de regulator wordt afgestemd en de diverse geschriften
die eveneens in verband staan met het regulatoire mecha-
nisme. Het bedrag vermeld onder de rubriek “Korting toe-
komstige tarieven” bevat € 102,9 miljoen die via de tarieven
terug te geven is in de periode 2009-2011 en het bedrag van
€ 28,1 miljoen die in de volgende tarifaire periode (2012-
2015) in de tarieven zal verrekend kunnen worden.
Er werd voor € 4,9 miljoen moratoriuminteresten geboekt met
betrekking tot het fiscale dossier, en aangezien dit bedrag,
bij verwerving, ook zal verrekend worden in de toekomstige
tarieven werd dit eveneens onder deze rubriek weergegeven
alsook de som van 72,6 miljoen dat als vordering ontstond bij
de toepassing van IAS 19.
Van het resterende saldo op einde 2007 (€ 113,8 miljoen)
werd € 20,9 miljoen in 2008 als ‘opbrengsten’ in winst- en
verliesrekening opgenomen (zie toelichting 3 opbrengst en uit
de terugneming van overschotten uit vorige boekjaren).
21. Uitgestelde belastingsvorderingen en –verplichtingen
(in € miljoen) 2008 2007
Notionele interestaftrek 92,1 78,2
Niet opgenomen belastingsvordering (–) / verplichting 92,1 78,2
De notionele interestaftrek, die niet werd gebruikt, vervalt na
7 jaar. Voor deze verschillen werden geen belastingvorderin-
gen in de balans opgenomen omdat het niet waarschijnlijk
is dat in de toekomst sprake zal zijn van belastbare winst
die de groep kan aanwenden voor de realisatie van deze
vorderingen.
Mutaties in de uitgestelde belastingsvorderingen en -schulden ten gevolge van mutaties in de tijdelijke verschillen gedurende het boekjaar
lijk slechts de moedermaatschappij is, waarbij de verplich-
tingen of –vorderingen worden afgewikkeld en gerealiseerd
worden ten opzichte van de belastingsadministratie.
Niet in de balans opgenomen uitgestelde belastingsvorderingen
De groep heeft ervoor gekozen om de uitgestelde belasting-
vorderingen en –verplichtingen te salderen voor de Belgische
vennootschappen, gezien deze vennootschappen hun resul-
taat behalen door een kostplus mechanisme en het uiteinde-
Voor volgende posten zijn geen uitgestelde belastingen opgenomen in de balans:
104 Elia — Jaarverslag 2008
(in € miljoen) 1 januari 2007 Opgenomen in winst/verlies
Opgenomen in eigen vermogen
31 december 2007
Materiële activa (0,2) 0,4 0,2
Immateriële activa (3,1) (1,2) (4,3)
Voorraden (0,9) 0,0 (0,9)
Rentedragende leningen en overige langlopende financieringsverplichtingen 0,2 0,1 (2,6) (2,3)
Personeelsbeloningen 55,6 (6,2) (2,6) 46,8
Voorzieningen (0,1) 0,3 0,2
Overige posten (34,8) 3,4 (31,4)
Totaal 16,7 (3,2) (5,2) 8,4
(in € miljoen) 1 januari 2008 Opgenomen in winst/verlies
Opgenomen in eigen vermogen
31 december 2008
Materiële activa 0,2 0,2 0,4
Immateriële activa (4,3) (1,8) (6,1)
Voorraden (0,9) 0,0 (0,9)
Rentedragende leningen en overige langlopende financieringsverplichtingen (2,3) 0,0 10,2 7,9
Personeelsbeloningen 46,8 (6,0) 6,1 46,9
Voorzieningen 0,3 0,0 0,3
Overige posten (31,4) 0,6 (30,8)
Totaal 8,4 (7,0) 16,3 17,7
Effect van de mutaties in de tijdelijke verschillen gedurende het boekjaar
22. Op aandelen gebaseerde betalingenAandelenaankoopplannen met korting
23. Financiële instrumentenRisico’s
De groep heeft in juni 2008 aandelenkoopplannen met kor-
ting (Discounted Share Purchase Plans) aangeboden aan zijn
personeel. De kapitaalsverhoging was een vervolg op deze
van 2007 en werd beperkt in 2008 tot een fiscale schijf,
zijnde maximaal 29 aandelen per personeelslid. De gemid-
delde koers gedurende één maand voor de beslissing werd
genomen, bedroeg de koers € 27,89 per aandeel. Na toepas-
sing van de korting van 16,7% werd de prijs vastgelegd op
€ 23,24 (zie toelichting 4.2 en 15).
In het kader van haar normale bedrijfsvoering loopt de groep
krediet-, markt-, vermogenstructuur- en liquiditeitsrisico. Het
is de bedoeling van de groep om elk van de risico’s te identi-
ficeren en om de strategieën te definiëren teneinde de econo-
mische impact op de resultaten van de groep te beheersen.
De dienst Audit Interne & Enterprise Risk Management heeft,
naast de recurrente taken zoals nazicht van risicoanalyse,
bepalen van risicobeheersingstrategieën, rapportering naar
het management,… naar aanleiding van de financiële crisis
die ontstond in september 2008 en de gevolgen in de andere
De mutaties van de tijdelijke verschillen in het jaar wordt op-
genomen in de winst/verliesrekening als winstbelastingen (zie
ook toelichting 6).
Elia — Jaarverslag 2008 105
sectoren, een bijkomende grondige analyse gemaakt van de
eventuele risico’s voor de groep van deze uitzonderlijke si-
tuatie. De mogelijke impact wordt hieronder per risicofactor
beschreven. Het regelgevende kader waarin Elia functioneert,
beperkt in sterke mate de eventueel negatieve gevolgen voor
de winst- en verliesrekening. Zie hoofdstuk ‘Regelgeving &
tarieven’. De gevolgen van o.a.… rentestijging, kredietri-
sico kunnen volgens de wetgeving in de tarieven verrekend
worden.
Bepaalde strategieën om deze risico’s te beheersen voorzien
in het gebruik van afgeleide financiële instrumenten. Dit zijn
instrumenten waarvan de waarde wordt afgeleid van één of
meer onderliggende activa, referentieprijzen of indiciën. De
afgeleide instrumenten creëren rechten en verplichtingen die,
geheel of gedeeltelijk, financiële risico’s tussen de contractu-
eel verbonden partijen transfereren.
KredietrisicoKredietrisico is het risico dat één van de contracterende par-
tijen zijn verplichtingen met betrekking tot het financiële in-
strument niet nakomt waardoor er voor de ander partij een
verlies kan ontstaan.
De leiding heeft een kredietbeleid opgemaakt en het kre-
dietrisico wordt voortdurend bewaakt en verplicht dan ook
voor bepaalde contracten de nodige bankgaranties te vragen
aan de contracterende partij.
Op balansdatum was er geen sprake van belangrijke con-
centraties van kredietrisico. Het maximale kredietrisico is de
balanswaarde van elk financieel actief, met inbegrip van afge-
leide financiële instrumenten.
(in € miljoen) 2008 2007
Leningen en vorderingen 221,4 153,0
Geldmiddelen en kasequivalenten 27,3 33,5
Beleggingen die voor verkoop beschikbaar zijn 17,7 16,8
Voor afdekking gebruikte renteswaps:
Activa 0,0 5,5
Passiva (24,3) 0,0
Totaal 242,1 208,8
MarktrisicoHet marktrisico is het risico dat wijzigingen in marktprijzen,
grondstofprijzen, indexatie van lonen, de resultaten van de
groep kunnen beïnvloeden.
De impact van wijziging in grondstofprijzen op de ‘beheers-
bare kosten’, zoals bepaald in het nieuwe regulatoire mecha-
nisme, zou mogelijk een zeer beperkte invloed kunnen heb-
ben op de winst/verliesrekening van de groep.
De groep heeft een reeks voorzorgen genomen teneinde de
mogelijke impact op de winst/verliesrekening in te perken.
ValutarisicoDe groep is niet blootgesteld aan enig belangrijk wisselkoers-
risico, noch transactioneel, noch met betrekking tot de om-
zetting van vreemde munt in euro, aangezien zij geen bui-
tenlandse investeringen of activiteiten heeft en minder dan
1% van haar kosten uitgedrukt zijn in andere munteenheden
dan de euro.
BeleggingsrisicoOnder het aandelenrisico worden de risico’s verstaan die de
groep heeft door belangrijke beleggingen die voor verkoop
beschikbaar zijn aan te houden alsook de beleggingen die ge-
beuren in het kader van de ‘te bereiken doel pensioenregelin-
gen’. Naar aanleiding van de financiële crisis is Elia bijkomen-
de monitoring gaan doen met betrekking tot de situatie van
de fondsbeleggingen in de pensioenfondsen en stelden vast
dat de daling in de fondsen, na benchmarking, lager was dan
de marktsituatie. Anticipatief heeft Elia beslist een bijstorting
uit te voeren teneinde tekorten in te beperken, dit is terug te
vinden onder de rubriek ‘personeelsbeloningen’
De groep heeft beleggingen die voor de verkoop beschikbaar
zijn, deze instrumenten zijn conform met de beleggingsstra-
tegie en hebben een zeer laag risicoprofiel. In het boekjaar
resulteerde dit in een stijging van de waarde van de fondsen
met € 0,4 miljoen.
RenterisicoAfdekking
Het beleid van de groep is erop gericht te waarborgen dat tus-
sen 40% en 70% van het renterisico op opgenomen leningen
is gebaseerd op een vaste rente. De groep heeft renteswaps
aangegaan in euro om, binnen het beleid van de groep, een
goede verhouding te bewerkstelligen tussen de blootstelling
aan een vaste rente en aan een variabele rente.
106 Elia — Jaarverslag 2008
In overeenstemming met de hedge accounting regels van IAS
39 worden alle afgeleide financiële instrumenten aangemerkt
als kasstroomafdekkingen en gewaardeerd tegen de reële
waarde. Bijgevolg wordt het gedeelte van de winst of het
verlies op het afgeleide financiële instrument, dat beschouwd
kan worden als een effectieve afdekking, rechtstreeks in het
eigen vermogen opgenomen (afdekkingsreserves).
De renteswaps hebben een rente variërend van 4,05% tot
en met 4,41%. Per 31 december 2008 had de groep indek-
kingsintrumenten met een gecontracteerd referentiebedrag
van € 545,8 miljoen.
De netto reële waarde van de swaps per 31 december 2008
bedroeg € 24,3 miljoen en bestaat volledig uit verplichtin-
gen. Deze bedragen zijn opgenomen als derivaten tegen reële
waarde.
Per 31 december 2008 zijn er geen financiële lasten opgeno-
men in de winst- en verliesrekening voortvloeiend uit ineffec-
tiviteit van de kasstroomafdekkingen.
Sensitiviteitsanalyses
Bij het beheer van het renterisico streeft de groep ernaar de
invloed van kortetermijnschommelingen op het groepsresul-
taat te beperken. Op korte en lange termijn zullen wijzigingen
in rentetarieven geen invloed hebben op het geconsolideerde
resultaat, daar Elia functioneert in een regulatoir kader waar-
in de gevolgen van de fluctuaties van de financiële lasten via
de tarieven wordt gerecupereerd.
Afgeleide financiële instrumenten
Op grond van IFRS dienen afgeleide financiële instrumenten
opgenomen te worden tegen reële waarden.
Reële waarden
Het onderstaande overzicht bevat de reële waarden en de
boekwaarden van de afgeleide financiële instrumenten.
Aangezien de IRS de variabele interest omzet naar een vaste
interest is de boekwaarde van de lening gelijk aan de reële
waarde.
(in € miljoen) Boekwaarde Reële waarde Boekwaarde Reële waarde
2008 2008 2007 2007
Renteswaps:
Activa (5,5) (5,5)
Passiva 24,3 24,3
Verplichtingen
Leningen 545,8 545,8 545,8 545,8
Totaal 570,1 570,1 540,3 540,3
De volgende tabel toont de periodes waarin de kasstromen
met betrekking tot de derivaten die als kasstroomafdekkingen
fungeren naar verwachting zullen plaatsvinden.
(in € miljoen)
Reële waarde (=boek-waarde)
Verwachte kasstromen
6 mnd of minder
6-12 mnd 1-2 jaar 2-5 jaar > 5 jaar
Renteswaps: 5,5 (14,2) (1,4) (1,4) (2,6) (5,1) (3,7)
Activa 5,5 (14,2) (1,4) (1,4) (2,6) (5,1) (3,7)
Verplichtingen
Stand per 31 december 2007 5,5 (14,2) (1,4) (1,4) (2,6) (5,1) (3,7)
Renteswaps: (24,3) (35,8) (3,3) (3,3) (5,2) (13,1) (10,9)
Activa (35,8) (3,3) (3,3) (5,2) (13,1) (10,9)
Verplichtingen (24,3)
Stand per 31 december 2008 (24,3) (35,8) (3,3) (3,3) (5,2) (13,1) (10,9)
Elia — Jaarverslag 2008 107
(in € miljoen)
Boek-waarde
Contrac-tuele kas-
stromen
6 mnd of minder
6-12 mnd 1-2 jaar 2-5 jaar > 5 jaar
Niet-afgeleide financiële instrumenten
Niet door zakelijke zekerheid gedekte obligaties
996,8 (1 449,7) (50,1) 0,0 (50,0) (150,1) (1 199,5)
Niet door zakelijke zekerheid gedekte bankfaciliteit en andere leningen
1 193,5 (1 318,1) (32,9) (33,7) (298,7) (97,4) (855,4)
Handels- en overige verplichtingen 204,8 (204,8) (204,8)
Afgeleide financiële verplichtingen
Voor afdekking gebruikte renteswaps (5,5) 14,2 1,4 1,4 2,6 5,1 3,7
Waarvan cashflow hedges (5,5) 14,2 1,4 1,4 2,6 5,1 3,7
Stand per 31 december 2007 2 389,6 (2 958,4) (286,4) (32,3) (346,1) (242,4) (2 051,2)
Niet-afgeleide financiële instrumenten
Niet door zakelijke zekerheid gedekte obligaties
998,2 (1 399,6) (50,0) 0,0 (50,0) (150,1) (1 149,5)
Niet door zakelijke zekerheid gedekte bankfaciliteit en andere leningen
1 355,4 (1 685,1) (438,8) (403,0) (23,9) (71,6) (747,8)
Handels- en overige verplichtingen 281,7 (281,7) (281,7)
Afgeleide financiële verplichtingen
Voor afdekking gebruikte renteswaps 24,3 (35,8) (3,3) (3,3) (5,2) (13,1) (10,9)
Waarvan cashflow hedges 24,3 (35,8) (3,3) (3,3) (5,2) (13,1) (10,9)
Stand per 31 december 2008 2 659,6 (3 402,2) (773,8) (406,3) (79,1) (234,8) (1 908,2)
Schatting van de reële waarde
Derivaten
Voor renteswaps worden opgaven van makelaars gehanteerd.
Deze opgaven worden gecontroleerd met behulp van waarde-
ringsmodellen of technieken gebaseerd op contant gemaakte
kasstromen.
Rentedragende leningen
De reële waarde wordt berekend op basis van de verdiscon-
teerde toekomstige aflossingen en rentebetalingen.
Financiële leaseverplichtingen
De reële waarde wordt geschat op de contante waarde van de
toekomstige kasstromen, verdisconteerd tegen de rente voor
homogene leaseovereenkomsten. De geschatte reële waarde
weerspiegelt de verandering in de rente.
Handels- en overige vorderingen / handelsschulden en
overige te betalen posten
Voor vorderingen en schulden die binnen één jaar vervallen
wordt de nominale waarde geacht een afspiegeling te zijn van
de reële waarde. Alle overige vorderingen en schulden wor-
den contant gemaakt om de reële waarde te bepalen.
LiquiditeitsrisicoHet liquiditeitsrisico is het risico dat de groep zijn financiële
verplichtingen niet zou kunnen nakomen. De groep beperkt
dit risico door de kasstromen op een continue basis te bewa-
ken en ervoor te zorgen dat er steeds voldoende kredietfaci-
liteiten aanwezig zijn.
In september 2008 heeft de groep een bijkomende beves-
tigde kredietfaciliteit afgesloten voor € 150 miljoen, waarvan
€ 100 miljoen werd opgenomen, en deed Elia beroep op han-
delspapieren voor € 61,9 miljoen.
In september 2009 moet Elia een aandeelhouderslening van
€ 387,7 miljoen herfinancieren. Verder komen er een aantal
lopende bankschulden tot maturiteit. Om dit te herfinancie-
ren heeft Elia in 2009 enkele nieuwe bankleningen afgesloten.
Verder bestudeert Elia de verschillende mogelijkheden op de
kapitaalmarkt zodat het later in het jaar een obligatielening
kan uitgeven.
Een overzicht van de beschikbare kredietfaciliteiten wordt ge-
geven in toelichting 16.
108 Elia — Jaarverslag 2008
Vermogensstructuur
Elia bewaakt constant zijn vermogensstructuur, de verhouding
van schulden en eigen vermogen. Het belangrijkste objectief
bij de vermogensstructuur van de gereguleerde activiteiten
is de wettelijk opgelegde structuur van één derde eigen ver-
mogen en twee derde vreemd vermogen na te streven. Voor
de andere vennootschappen is het belangrijkste objectief de
maximalisatie van de aandeelhouderswaarde terwijl tegelij-
kertijd de gewenste financiële flexibiliteit blijft behouden.
De dividendpolitiek van de onderneming bestaat erin om de
dividenduitkering te optimaliseren, echter rekening houdend
met het feit dat een deel van de winst, die voortvloeit uit de
verrekening in de tarieven van de goodwill naar aanleiding
van buitengebruikstellingen van vaste activa, verplicht moet
gereserveerd worden. De reservering van deze winst bevor-
dert aanzienlijk de autofinancieringscapaciteit van de onder-
neming waardoor zij de nodige investeringen om haar taken
uit te voeren kan financieren.
De groep geeft aan zijn personeelsleden de mogelijkheid om
in te schrijven op kapitaalsverhogingen exclusief aan hen
voorbehouden. De kapitaalsverhoging wordt beschreven in
toelichting 22.
24. Operationele leaseovereenkomstenLeaseovereenkomsten waarbij als lessee wordt opgetredenDe groep huurt een aantal kantoorgebouwen via operationele
leasing. De leasing loopt gewoonlijk over een periode van 9
jaar, met een optie om nadien te hernieuwen.
Daarnaast heeft de groep een aantal contracten voor voertui-
gen, IT materiaal en diversen die gehuurd worden voor een
periode van gemiddeld drie jaar.
(in € miljoen) <1 jaar 1–5 jaar >5 jaar
Gebouwen 3,5 14,0 10,5
Voertuigen, IT materiaal & diversen 4,3 6,1 0,0
Totaal per 31 december 2007 7,8 20,1 10,5
Gebouwen 3,6 15,3 8,1
Voertuigen, IT materiaal & diversen 4,6 6,1 0,0
Totaal per 31 december 2008 8,2 21,4 8,1
Gedurende het boekjaar 2008 werd met betrekking tot de
huur van gebouwen en andere huurcontracten volgende last
opgenomen in de winst- en verliesrekening:
(in € miljoen) 2008 2007
Gebouwen 3,6 3,2
Voertuigen, IT materiaal & diversen 4,1 4,0
Totaal 7,7 7,2
Elia — Jaarverslag 2008 109
(in € miljoen) 2008 2007
Telecom 9,8 9,4
Totaal 9,8 9,4
(in € miljoen) <1 jaar 1–5 jaar >5 jaar
Telecom 9,0 37,6 40,1
Totaal per 31 december 2007 9,0 37,6 40,1
Telecom 9,6 39,9 50,7
Totaal per 31 december 2008 9,6 39,9 50,7
Volgende baten werden opgenomen in de winst- en verliesre-
kening onder de rubriek overige opbrengsten ‘optimaal gebruik
van de activa’ voor het boekjaar 2008 (zie toelichting 3):
25. Investering en overige verplichtingenPer 31 december 2008 had Elia investeringsverplichtingen
aangegaan ter waarde van € 125,2 miljoen voor de aankoop
26. Voorwaardelijke verplichtingen en onzekerhedenAfrekeningsmechanismeDe bepaling van het bedrag is opgenomen in het hoofdstuk
“Regelgeving en tarieven”
Toepassing IFRS
Elia opereert thans onder een systeem “cost plus met een in-
centive voor hogere efficientie” in een gereguleerde omgeving
dat bepaalt dat de tarieven het Elia mogelijk maken een totaal
aan opbrengsten te realiseren dat bestaat uit:
- een billijke vergoeding van het geïnvesteerde kapitaal en;
- alle niet-onredelijke kosten opgelopen door Elia.
Aangezien de tarieven gebaseerd zijn op gebudgetteerde cij-
fers, is er altijd een verschil tussen de tarieven die effectief
zijn aangerekend en de tarieven die hadden moeten worden
aangerekend om alle redelijke kosten van de netbeheerder
te dekken en de aandeelhouders te voorzien van een billijke
vergoeding op hun investering.
Indien de toegepaste tarieven resulteren in een overschot
(tekort) op het einde van het jaar, impliceert dit dat de tarie-
ven aangerekend aan de gebruikers/het publiek in het alge-
meen lager (hoger) hadden kunnen zijn (en vice versa). Zich
en de installatie van materiële activa voor de verdere uitbouw
van zijn net.
baserend op IAS 18 is Elia ervan overtuigd dat het overschot
(tekort) voortvloeiend uit het afrekeningsmechanisme niet als
een opbrengst (kost) noch als een onderdeel van het eigen
vermogen mag worden beschouwd.
Op een gecumuleerde basis, zou men kunnen argumenteren
dat het publiek een voorafbetaling gedaan (voorschot ont-
vangen) heeft op zijn toekomstig gebruik van het netwerk.
Het overschot (tekort) is als zodanig geen provisie voor een
toekomstig verlies (recuperatie) van inkomsten maar een
passiefschuld (vordering) aan (t.o.v.) de gebruikers. Op ba-
sis van de elektriciteitswet is Elia van oordeel dat het over-
schot (tekort) geen opbrengsten (kosten) vertegenwoordigt.
Bijgevolg heeft Elia in de IFRS-jaarrekening dit nettobedrag
per 31.12.2008 als een over te dragen opbrengst geboekt die
de vermindering reflecteert in toekomstige tarieven die door
de regulator moeten worden goedgekeurd.
Op basis van dezelfde benadering heeft Elia eveneens beslist
bepaalde pensioenuitgaven als te recupereren kosten te boe-
ken, daar de federale regulator het redelijke karakter van der-
gelijke uitgaven heeft beoordeeld. Elia is ervan overtuigd dat
Leaseovereenkomsten waarbij als lessor wordt opgetredenkomstige minimale leasebetalingen met betrekking tot deze
leaseovereenkomsten zijn als volgt:
De groep verhuurt sites en hoogspanningsmasten aan de te-
lecomoperatoren op basis van operationele leases. De loop-
tijd van deze contracten bedraagt minimaal 9 jaren. De toe-
110 Elia — Jaarverslag 2008
het deze uitgaven kan compenseren in het toekomstige tarief
en bijgevolg werden ze als een actief geboekt.
Voor doeleinden van presentatie van de geconsolideerde jaar-
rekening, worden zowel deze “over te dragen opbrengsten”
als “te recupereren kosten” voorvloeiend uit de pensioenver-
plichting tot hun nettowaarde herleid, waardoor enkel een
nettoschuld wordt getoond.
Momenteel zijn er geen specifieke IFRS-richtlijnen i.v.m. de
boekhoudkundige verwerking van het afrekeningsmechanis-
me in een gereguleerde omgeving.
Indien deze boekhoudkundige verwerking niet in overeen-
stemming zou zijn met toekomstige IFRS-richtlijnen, zouden
de resultaten en het eigen vermogen van Elia moeten worden
aangepast.
27. Informatie over verbonden partijenTransacties met bestuurdersHet vergoedingsbeleid van de bestuurders werd vastgelegd
door de algemene aandeelhoudersvergadering. Het totaalbe-
drag van de vergoedingen die in 2008 aan de twaalf bestuur-
ders van Elia werden betaald, bedroeg € 500 316 (€ 250 158
voor Elia System Operator en € 250 158 voor Elia Asset),
inclusief de indexering. Er bestaan geen andere voordelen
in natura, opties op aandelen, kredieten of voorschotten ten
gunste van de bestuurders.
Transacties met leden van het directiecomitéBasis- en variabele vergoedingen
De vergoeding van de voorzitter van het directiecomité, die
door Elia System Operator wordt betaald, bedroeg in 2008
€ 488 351,69, waarvan 29,37% in de vorm van een variabele
vergoeding.
De vergoedingen die door Elia in 2008 worden betaald aan de
overige leden van het directiecomité bedroegen € 1 545 679,60
(respectievelijk € 801 357,11 voor Elia System Operator en
€ 744 322,49 voor Elia Asset), waarvan 21,66% in de vorm
van een variabele vergoeding. In 2008 werd dus een totaal-
bedrag van € 2 034 031,29 uitgekeerd aan de leden van het
directiecomité.
Andere vergoedingen
De kosten die Elia System Operator in 2008 ten laste nam
voor het extra-legaal pensioenplan, bedroegen voor de voor-
zitter van het directiecomité € 90 773,61. Zij bedroegen
€ 282 974,75 (respectievelijk € 147 926,84 voor Elia System
Operator en € 135 047,92 voor Elia Asset) voor de overige
leden van het directiecomitéection.
Wat de overige voordelen betreft die aan de leden van het di-
rectiecomité werden toegekend, zoals het gewaarborgde inko-
men in geval van langdurige ziekte en ongeval, de verzekerin-
gen voor gezondheidszorg en hospitalisatie, de verzekeringen
bij invaliditeit, overlijden, de tariefvoordelen en de terbeschik-
kingstelling van een bedrijfswagen gelden de regels die van
toepassing zijn voor de kaderleden van de onderneming. Er
bestaan in 2008 geen opties op aandelen, kredieten of voor-
schotten ten gunste van de bestuurders.
Aandelen
Het aantal aandelen Elia System Operator die de voorzitter van
het directiecomité bezit, bedraagt 4 360 aandelen; de overige
leden van het directiecomité hebben samen 13 730 aandelen
verworven.
Elia heeft tot op heden geen langetermijnbeleid opgezet voor
de toekenning van aandelen.
Geassocieerde deelnemingenIn de boekjaren 2008 en 2007 waren er geen courante trans-
acties tussen Elia en HGRT.
28. Groepsentiteiten Integraal geconsolideerde participatiesElia System Operator nv heeft rechtstreeks en onrechtstreeks
de volgende dochterondernemingen onder zeggenschap:
Elia — Jaarverslag 2008 111
Benaming Land van vestiging Zetel Ondernemings-nummer
Gemiddeld personeels-
bestand
Belang
2008 2007
% %
Elia Asset nv België Keizerslaan 201000 Brussel
0475.028.202 809,1 99,99 99,99
Elia Engineering nv België Keizerslaan 201000 Brussel
0471.869.861 184,2 100,00 100,00
Belpex nv België Keizerinlaan 661000 Brussel
0874.978.602 5 60,00 60,00
Elia Re sa Luxemburg Rue de Merl 652146 Luxemburg
- - 100,00 100,00
BenamingLand van vestiging Zetel Ondernemings-
nummerBelang
2008 2007
% %
H.G.R.T S.A.S. (Holding de Gestionnaires de Réseaux de Transport)
Frankrijk 1 Terrasse Bellini92919 La Défense Cedex
438.262.800 RCS Nanterre
24,50 22,17
Benaming Land van vestiging Zetel Ondernemingsnummer Belang
2008 2007
% %
Coreso nv België Kortenberglaan 71 1000 Brussel
0808.569.630 50,00 0,00
CASC-CWE sa Luxemburg 2 Rue de Bitbourg 1273 Luxembourg-Hamm
B142.282 Luxembourg 14,29 0,00
Alle entiteiten voeren hun boekhouding in euro en hebben dezelfde afsluitingsdatum als Elia System Operator nv.
Deelnemingen verwerkt volgens de equity methode
Overige participatiesDe ondernemingen CASC-CWE sa en CORESO sa, beide op-
gericht in 2008, worden aan kostprijs weergegeven onder de
financiële activa (zie toelichting 11).
29. BedrijfscombinatiesDe consolidatiekring van Elia werd uitgebreid naar aanleiding
van de oprichting van Casc-CWE sa en Coreso sa waar Elia
System Operator nv deel uitmaakte van de intiatiefnemers en
de stichters van deze ondernemingen (zie toelichting 28).
112 Elia — Jaarverslag 2008
30. Gewone winst per aandeelDe gewone winst per aandeel wordt berekend door de net-
towinst € 103,1 miljoen (2007: € 77,6 miljoen) van het jaar
die kan worden toegekend aan de gewone aandeelhouders, te
Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen2008 2007
Uitgegeven gewone aandelen per 1 januari 48 061 695 47 898 052
Effect van in juni 2007 uitgegeven aandelen 83 391
Effect van in maart 2008 uitgegeven aandelen 11 535
Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen per 31 december 48 073 230 47 981 443
Verwaterde winst per aandeelDe verwaterde winst per aandeel wordt berekend door de
nettowinst van het jaar die toegekend wordt aan de gewone
aandeelhouders, te delen door het gewogen gemiddelde van
het aantal gewone uitstaande aandelen, gecorrigeerd voor de
gevolgen van de opties.
De verwaterde winst is gelijk aan de gewone winst per
aandeel.
Eigen vermogen per aandeel Het eigen vermogen per aandeel bedraagt € 28,0 per aan-
deel op 31 december 2008 ten op zichte van een waarde van
€ 27,9 per aandeel eind 2007.
Teneinde de vergelijkbaarheid en transparantie te verhogen
werd in samenspraak met de auditors beslist om enkele ru-
brieken te herclassificeren:
“Beleggingen die voor verkoop beschikbaar zijn”, vanaf
2008 opgenomen onder de rubriek ‘Financiële vaste activa’,
werden in het verleden beschouwd als Geldmiddelen en
kasequivalenten (2007 – € 16,8 miljoen)
De “te betalen interest op leningen” vanaf 2008 opgenomen
onder de rubriek ‘leningen en overige financieringsverplich-
31. Herclassificatie tingen” werden in 2007 beschouwd als overige schulden
(2007 – € 39,9 miljoen)
“Overige vlottende activa” wordt vanaf 2008 weerge-
geven als “Handels- en overige vorderingen” (2007
– € 4,4 miljoen)
“Overige kortlopende verplichtingen” (2007 – € 3,7 mil-
joen) worden vanaf 2008 gerapporteerd als “Handels- en
overige schulden”
32. Niet-auditopdrachten uitgevoerd door commissaris Ernst & Young Tax Consultants hebben bijstand verleend aan
Elia System Operator nv, Elia Asset, Elia Engineering, Belpex
voor diverse topics, zoals advies & bijstand voor de fiscale
controle en recurrente adviezen m.b.t. BTW en vennoot-
schapsbelastingen. Voor deze prestaties hebben ze een totaal
bedrag van € 81 606 gefactureerd.
Ernst & Young Consultants hebben tevens enkele opdrachten
uitgevoerd ter ondersteuning van het interne audit departe-
ment voor een bedrag van € 37 336.
delen door het gewogen gemiddelde aantal gewone aandelen
(48 073 230) tijdens het jaar.
Elia heeft naast de gewone auditwerkzaamheden een beroep
gedaan op de diensten van het college van commissarissen
Klynveld Peat Marwick Goerdeler Bedrijfsrevisoren, vertegen-
woordigd door Alexis Palm, en Ernst & Young Bedrijfsrevisoren,
vertegenwoordigd door Jacques Vandernoot, met betrekking
tot:
IFRS: extra werkzaamheden en advies
Kapitaalsverhoging
Attestering heffingen
Controle toewijzing meerwaarde aan de assets
Diverse adviezen
Hiervoor werden kosten opgenomen voor een bedrag van
€ 167 150.
Elia — Jaarverslag 2008 113
Beschr i j v ing van de r is ico’s en onzekerheden waarmee het bedr i j f word t geconf ronteerd Risk managementDe dienst interne audit & enterprise risk management werkt
onder toezicht van het auditcomité. Deze dienst heeft in coör-
dinatie met de directie en het management van de onderne-
ming de risico’s geïdentificeerd waaraan Elia blootgesteld kan
worden. Deze werkzaamheden hebben geleid tot het volgende
overzicht van de belangrijkste risico’s en onzekerheden.
1. Reglementaire en inkomensrisico’s
InternationaalOndanks het feit dat Elia proactief anticipeert op de Europese
regelgeving, houden nieuwe richtlijnen en regelgeving die op
Europees niveau worden voorbereid of die op hun omzetting
in het Belgisch recht wachten, steeds een mate van onzeker-
heid in.
Elia behoort tot de koplopers in Europa volgens de elementen
van het “third package” van de Europese Commissie, in het
bijzonder met betrekking tot de onafhankelijkheid en onpar-
tijdigheid van het management. Elia is bovendien één van de
stichtende leden van de vereniging ENTSO-E. Deze vereniging
werd opgericht in december 2008 en groepeert 42 transmis-
sienetbeheerders van 34 landen, waaronder de landen van
Europa. Ze heeft onder andere tot doel om de rol te spelen van
Europees Netwerk van Transmissienetbeheerders zoals voor-
zien in het “third package”.
NationaalHet wettelijk kader is is met de implementering van de eerste
Europese elektriciteitsrichtlijn in de Belgische elektriciteitswet
van 29 april 1999 vastgelegd. De nettowinst van de vennoot-
schap wordt in ruime mate bepaald door de wettelijk vastge-
legde billijke vergoeding.
Sinds 1 januari 2008 bevat het reguleringsmechanisme dat
van toepassing is op Elia een “incentive” element en resulteert
het in meerjarige tarieven (zie pagina 101). De invoering van
deze reguleringsvorm leidt tot een aantal wijzigingen in het
goedkeuringsproces ex ante van de meerjarige tarieven door
de CREG en inzake de haalbaarheid van de door de Koning
vastgelegde efficiëntieverbeteringsfactor die van toepassing is
op de beheersbare kostenonderdelen. Het resultaat van Elia
wordt jaarlijks positief of negatief beïnvloed door het al dan
niet verwezenlijken en/of overschrijden van de voorziene effi-
ciëntieverbeteringsfactor, de evolutie van de lineaire obligaties
(OLO) en de analyse van de regulator omtrent eventuele kruis-
subsidiëringen tussen de beheersbare en niet beheersbare
kosten.
Anderzijds hangt de omzet van Elia eveneens af van de via
het net getransporteerde energie en wordt hij dus rechtstreeks
beïnvloed door het niveau van de economische activiteit van
zijn klanten.
De vertraging van de economische activiteit van de industriële
klanten en het lagere verbruik van de residentiële klanten vor-
men dus risico’s voor de activiteit van Elia. Een eventueel te-
kort dat uit deze elementen resulteert, wordt gecompenseerd
bij de vastlegging van de tarieven van de volgende regulatoire
periode (2012-2015). Daar de tarieven verondersteld worden
ongewijzigd te zijn tijdens de periode 2008-2011, kan dit te-
kort niet sneller worden gecompenseerd.
RegionaalOok op regionaal vlak houdt het reglementaire kader risico’s
in. Zo kunnen tegenstrijdigheden tussen de verschillende re-
gelgevingen, waaronder onder meer de technische reglemen-
ten, de uitoefening van de activiteiten van de vennootschap
bemoeilijken. De verdere ontwikkeling en wijzigingen van deze
regelgeving kunnen ook een impact hebben op de aanspra-
kelijkheid van de vennootschap bij een stroomonderbreking
op het net of, in de context van een staatshervorming, op de
bevoegdheidsverdeling tussen het federale en het regionale
niveau, waaronder ook de bevoegdheid om de transmissieta-
rieven goed te keuren.
2. Operationele risico’s
BevoorradingszekerheidBij de criteria voor de operationele en de investeringsplanning
houdt Elia rekening met een adequaat niveau voor de reserve-
capaciteit en zoekt het systematisch naar de meest efficiënte
en rendabele wijze om de beschikbaarheid van deze reserves
concreet vorm te geven.
Elia analyseert op nationaal niveau, alsook in een Europees
kader, hoe het groeiende aantal eenheden voor productie van
elektriciteit uit hernieuwbare bronnen kan worden geïntegreerd
in het systeem met behoud van de bevoorradingszekerheid on-
danks het minder voorspelbare karakter van deze productie-
114 Elia — Jaarverslag 2008
bronnen. De stijgende tendens van het aantal aangekoppelde
eenheden creëert onzekerheden en uitdagingen, zowel voor
het toenemende aantal dat aangesloten wordt op lagere span-
ningsniveaus (in de distributienetten) als voor de geplande
zeewindmolenparken waarvoor netversterkingen zijn vereist.
Voor het verder uitbouwen van de nodige netinfrastructuur no-
dig voor de bestaande en toekomstige aansluitingen, de ver-
anderende tendensen in de afname en de versterkingen van de
interconnectiecapaciteit zijn steeds vergunningen en toelatin-
gen vereist die vooraf zowel lokaal, regionaal, nationaal alsook
internationaal moeten worden verkregen. Het tijdig bekomen
van deze vergunningen vormt steeds een grote onzekerheid
voor de tijdige realisering van deze projecten.
We dienen te benadrukken dat deze vergunningen en goed-
keuringen voor de bevoegde Hoven en Rechtbanken kunnen
worden betwist. Dit kan het handhaven van deze infrastructu-
ren beïnvloeden.
StroomonderbrekingenMet een Average Interruption Time (AIT) ruim onder 0,001%
van de tijd behoort het hoogspanningsnet van Elia tot de meest
betrouwbare in Europa. Nochtans kunnen er zich in dit net,
zoals in elk complex technisch systeem, gebeurtenissen voor-
doen, waardoor de transmissie van elektriciteit wordt onder-
broken. In de meeste gevallen hebben deze gebeurtenissen
weinig of geen impact op de stroomtoevoer omdat het door
Elia beheerde net een vermaasde structuur heeft waarmee
de aangesloten netgebruikers langs verschillende wegen kun-
nen worden bereikt. In extreme gevallen kan het elektrische
systeem nochtans volledig uitvallen (lokale of algemene black-
out). Dergelijke onderbrekingen kunnen worden veroorzaakt
door natuurlijke fenomenen, onvoorziene gebeurtenissen of
ook operationele problemen in België of in het buitenland. Elia
houdt hiervoor op geregelde tijstippen crisisoefeningen tenein-
de in te kunnen spelen op de meest onverwachte en extreme
situaties. De algemene voorwaarden van de standaardcontrac-
ten beperken de aansprakelijkheid van de vennootschap tot
een redelijk niveau. Het verzekeringsbeleid streeft overigens
naar het dekken van de financiële impact van deze risico’s.
IT-risicoHet falen van het IT-netwerk en de ondersteunende IT-
systemen voor het beheer van het elektrische systeem kan
resulteren in een slecht functioneren van dit elektrische sys-
teem. Elia neemt de nodige maatregelen om het IT-netwerk
en de IT-systemen te ontdubbelen, te verbeteren en de no-
dige “Disaster Recovery Plannen” op te stellen. Er kan evenwel
niet helemaal worden uitgesloten dat er zich nooit belangrijke
tekortkomingen aan componenten van het IT-netwerk of de
IT-systemen zullen voordoen. Er wordt naar gestreefd om de
impact van falende systemen tot een minimum te beperken.
MilieurisicoHet resultaat van Elia kan worden beïnvloed door uitgaven om
aan de milieuwetgeving te voldoen, met inbegrip van kosten
verbonden aan de invoering van preventieve of remediërende
maatregelen of het regelen van eisen van derde partijen. Het
milieubeleid wordt uitgewerkt en opgevolgd teneinde deze risi-
co’s onder controle te houden. Telkens Elia enige aansprakelijk-
heid kan dragen als saneringsaansprakelijke werden passende
provisies aangelegd. Door toekomstige wijzigingen in wetten of
reglementeringen is het mogelijk dat Elia bijkomende provisies
moet aanleggen.
Risico’s op geschillen en rechtszakenDe vennootschap voert haar activiteiten op zodanige wijze dat
het risico op jurdische geschillen zoveel als mogelijk wordt be-
perkt. Niettemin gebeurt het dat de vennootschap toch be-
trokken wordt in juridische geschillen. Indien nodig, werden
hiervoor gepaste provisies aangelegd.
Veiligheid en welzijnElia System Operator nv beheert installaties die aanzienlijke
schade kunnen veroorzaken aan de natuur of de mens of die
het voorwerp kunnen zijn van ongevallen en agressie van bui-
tenaf, die ernstige gevolgen kunnen hebben.
Personen die in de nabijheid van transmissie-installaties voor
elektriciteit werken, kunnen als er zich een ongeval, fout of
nalatigheid voordoet, blootgesteld zijn aan het risico van
elektrocutie.
De veiligheid en het welzijn van de personen (eigen personeel
en derden) zijn een dagelijkse zorg en een prioriteit voor Elia.
Er worden dan ook aanzienlijke middelen ingezet om de vei-
ligheid en het welzijn van de personen te waarborgen. In dit
kader wordt jaarlijks op basis van de evolutie van de veilig-
heidscijfers een planning goedgekeurd en uitgevoerd.
Risico’s gebonden aan inefficiënte interne controlmechanismenDe interne processen kunnen ieder op hun manier een invloed
hebben op het bedrijfsresultaat. Door het stelsel met meer-
jarige tarieven is interne efficiëntie nog meer noodzakelijk
geworden. Het is bijgevolg van groot belang dat de interne
processen voldoende onder controle zijn. Hierop wordt toezicht
gehouden door het auditcomité dat de werkzaamheden van de
dienst interne audit & enterprise risk management aanstuurt
en opvolgt.
Elia — Jaarverslag 2008 115
3. Financiële risico’s
InterestrisicoEen wijziging van de interestvoeten kan een impact hebben
op de financiële lasten welke doorgerekend kunnen worden in
een volgende regulatoire tariefperiode (of in dezelfde periode
bij een uitzonderlijke wijziging van deze lasten). Om dit zoveel
mogelijk te beperken heeft de Raad van bestuur van Elia een
financieringspolitiek goedgekeurd waarin een optimale verhou-
ding tussen vaste en variabele rentevoeten wordt nagestreefd.
Daarenboven worden, waar nodig, ook de nodige financiële in-
strumenten aangewend om eventuele onzekere evoluties ver-
der in te dekken.
Een financieringspolitiek die ernaar streeft de termijn van de
leningen beter in lijn te brengen met de levensduur van de
activa draagt bij tot een gunstig financieel beleid.
Elia System Operator nv kan echter geen volledige bescher-
ming waarborgen als er zich belangrijke schommelingen voor-
doen in de interestvoeten.
Krediet-, markt-, vermogenstructuur en liquiditeitsrisicoIn het kader van zijn normale bedrijfsvoering loopt Elia kre-
diet-, markt, vermogensstructuur- en liquiditeitsrisico’s. Het is
de bedoeling van de groep om elk van de risico’s te identifice-
ren en om de strategieën te definiëren teneinde de economi-
sche impact op de resultaten van de groep te beheersen.
Bepaalde strategieën die worden gehanteerd om deze risico’s
te beheersen, maken gebruik van afgeleide financiële instru-
menten. Dat zijn instrumenten waarvan de waarde wordt afge-
leid van één of meerdere activa, referentieprijzen of onderlig-
gende indexen. De afgeleide instrumenten creëren rechten en
plichten die financiële risico’s geheel of gedeltelijk overdragen
tussen de contractueel gebonden partijen. In 2007 heeft de
groep gebruikgemaakt van interestswaps.
Risico’s verbonden aan de fiscale controleHoewel de fiscale reglementering wordt toegepast in een vi-
sie van correctheid en juistheid, valt het niet uit te sluiten dat
de interne interpretatie niet overeenstemt met deze van de
bevoegde autoriteiten bij eventuele controles. Meer informatie
betreffende het verschil in visie met de fiscus over de boekin-
gen van de operationele overschotten, wordt weergegeven op
pagina 116.
4. Nieuw te ontwikkelen activiteiten
Elia streeft ernaar in te spelen op nieuwe opportuniteiten bin-
nen of buiten het gereguleerde kader die verband houden met
de kernactiviteiten van het bedrijf. Het opstarten van nieuwe
projecten in het buitenland creëert onvermijdelijk risico’s als
gevolg van de buitenlandse regelgeving en onzekerheden bin-
nen de op te maken business plannen.
5. Omgevingsfactoren
Macro-economisch risicoDe gevolgen van de economische en financiële crisis in België
vertegenwoordigen een financieel en een inkomstenrisico voor
Elia. Deze risico’s worden beschreven in punten 1 en 3 van dit
hoofdstuk.
De permanente evolutie van de inzet van productie-eenheden
op Europees niveau als gevolg van de liberalisering, de regelge-
ving en de werking van het systeem van CO2-emissierechten,
heeft samen met de globale toename van hernieuwbare ener-
giebronnen met een onvoorspelbaar karakter, een sterke in-
vloed op de energiestromen van buitenlandse oorsprong door
het Elia-net. Het is voor Elia erg belangrijk om aan de verschil-
lende marktpartijen de contractuele volumes aan import- en
exportcapaciteit te waarborgen. Meer bepaald krachtens de
trilaterale marktkoppeling van Belpex.
Elia streeft ernaar om deze risico’s zo goed mogelijk onder con-
trole te houden, door onder meer de nodige informatie uit te
wisselen en te harmoniseren met de collega-transmissienetbe-
heerders en dwarsregeltransformatoren te installeren aan de
grenzen, zodat de energiestromen beter kunnen worden ver-
deeld over de beschikbare interconnectiecapaciteit.
HR risicoElia voert een actief imago- en aanwervingsbeleid. Toch blijft
het handhaven van een gepast expertise- en kennisniveau in
een gespannen arbeidsmarkt, en rekening houdend met de
sterk gespecialiseerde materie, een steeds grotere uitdaging.
ImagorisicoEr kunnen zich meer in het algemeen omstandigheden voor-
doen die een negatieve impact hebben op het imago van het
bedrijf. Elia hanteert een intern controlemechanisme om de
vertrouwelijkheid van gegevens te waarborgen. Er kan evenwel
niet worden uitgesloten dat externe partijen in hun bezit zijnde
informatie die de beurskoers kan beïnvloeden, vrijgeven.
OverigeElia is er zich van bewust dat nog andere risico’s kunnen be-
staan, waarvan de onderneming op heden geen kennis heeft.
Sommige risico’s kunnen nu beperkt lijken, maar dit sluit niet
uit dat ze in de toekomst belangrijker kunnen worden. De ge-
bruikte indeling geeft geen indicatie van de potentiële evolgen
van de opgesomde risico’s.
116 Elia — Jaarverslag 2008
De transmissietarieven van Elia behoren tot de goedkoopste in Europa.De tarieven van Elia zijn de laatste jaren aanzienlijk gedaald
dankzij de productiviteitsinspanningen die Elia heeft geleverd
en dankzij het resultaat van de aanwending van de operati-
onele overschotten. De informatie die de Belgische regulator
verstrekt, toont het gedeelte van de transmissietarieven in de
factuur van de residentiële gebruikers: dat bedraagt momen-
teel meestal minder dan 5% van de totale factuur (heffingen
en taksen inbegrepen).
De vergelijkende studie van de vereniging ETSO (European
Transmission System Operators) van de tarieven 2007 beves-
tigt nogmaals dat de tarieven die Elia hanteert, tot de laagste
bij de netbeheerders in Europa behoren (grafieken van de
ETSO).
Er dient evenwel te worden vermeld dat de tarieven die Elia
in 2007 hanteerde, abnormaal laag waren. Krachtens het re-
guleringsmechanisme dat voor 2008 van kracht was, moest
Elia de eventueel gerealiseerde overschotten ten opzichte van
het budget dat de regulator aanvankelijk had goedgekeurd, in
mindering brengen van de toekomstige kosten zodat de ge-
bruikers hiervan konden genieten. Bijgevolg waren in de ta-
rieven 2007 alle of een gedeelte van de tijdens de boekjaren
2005, 2004 en 2003 gerealiseerde operationele overschotten
verrekend.
Dat is één van de redenen waarom de transmissietarieven in
2008 niet verder gedaald zijn. In 2008 waren de overgedra-
gen overschotten beperkt. Rekening houdend met de inflatie
liggen de tarieven in de lijn van de gemiddelde tarieven van
de periode 2004-2007. De tarieven blijven vervolgens stabiel
tot in 2011.
De transmissie van elektriciteit weegt echter niet zwaar door
in de eindprijs voor elektriciteit. De eventuele verhoging van
de tarieven per vervoerde eenheid moet vooral worden ge-
evalueerd op basis van de totale kosten-batenverhouding
voor de verbruikers en de Belgische economie. De betere
marktwerking, de gemakkelijkere toegang tot competitieve
groothandelsprijzen voor elektriciteit en de verhoging van de
bevoorradingszekerheid zijn een paar factoren die een gun-
stige invloed op de totale elektriciteitsfactuur en de Belgische
economie hebben.
De regulering inzake de tarievenElia ontleent het grootste deel van zijn inkomsten uit de ge-
reguleerde tarieven voor de aansluiting op en het gebruik van
het transmissienet voor elektriciteit (tariefontvangsten). Deze
tarieven zijn vooraf goedgekeurd door de CREG. Sinds 1 janu-
ari 2008 geldt een nieuw gereguleerd tarievenstelsel waarbij
de goedgekeurde tarieven, behoudens uitzonderlijke omstan-
digheden*, gedurende een periode van 4 jaar van kracht blij-
ven. In december 2007 heeft de CREG de tarieven goedge-
keurd die gelden voor de periode [2008, 2011].
Het tarievenstelstel steunt op de boekhouding volgens de
Belgische boekhoudnormen (Be GAAP).
De tarieven worden vastgelegd op basis van de gebudgetteer-
de kosten, verminderd met een bepaald aantal niet tarifaire
opbrengsten* en op basis van een raming van de volumes
elektrische energie die van het net worden afgenomen.
Eén van de kosten waarmee rekening wordt gehouden, is de
verwachte waarde van de toegestane billijke vergoeding en de
verwachte waarden van de verschillende kostencategorieën,
waaronder de kosten waarover Elia een rechtstreekse con-
trole heeft (de “beheersbare kosten”) en de kosten waarover
Elia geen rechtstreekse controle heeft (de niet-beheersbare
kosten”).
Billijke vergoeding
De billijke vergoeding vergoedt het kapitaal dat in het net werd
geïnvesteerd. Voor deze vergoeding wordt de gemiddelde jaar-
lijkse waarde van het gereguleerde actief gebruikt (Regulated
Asset Base - RAB). Deze wordt op jaarbasis berekend reke-
ning houdend met de nieuwe investeringen, de afschrijvingen
en de wijziging in de behoefte aan bedrijfskapitaal.
In de context die sinds begin 2008 geldt, wordt de billijke
vergoeding wanneer het geconsolideerde eigen vermogen
meer dan 33% van het geconsolideerde balanstotaal verte-
genwoordigt, met de volgende formule bepaald. Dit is thans
het geval:
A : [33% x gemiddelde RAB x [(OLO n)+(beta x risicopre-
mie)]] plus
B : [(S – 33%) x gemiddelde RAB x (OLO n + 70 basispun-
ten)] min
C : correctie van de te hoge afschrijvingspercentages uit het
verleden,
R e g e l g e v i n g e n t a r i e v e n
* Elia behoudt evenwel de mogelijkheid om een tariefaanpassing te vragen tijdens de periode 2008-2011, bijvoorbeeld bij uitzonderlijke omstandigheden, nieuwe opbrengsten of een wijziging van een bestaande opbrengst.
** De belangrijkste niet-tarifaire opbrengsten zijn inkomsten afkomstig uit de toewijzing van de transmissiecapaciteiten aan de grenzen met Nederland en Frankrijk, de compensatie-inkomsten tussen transmissienetbeheerders ter vergoeding van internationale transitstromen, de activering van een aantal personeelskosten en de telecommunicatiediensten.
Elia — Jaarverslag 2008 117
waarbij
- OLO n de interestvoet van de Belgische lineaire obligaties
op 10 jaar voor het desbetreffende jaar vertegenwoordigt;
- S = geconsolideerd eigen vermogen / RAB volgens de
Belgische boekhoudnormen (Be GAAP);
- Beta op termijn wordt berekend op basis van de noteringen
van het Elia-aandeel in vergelijking met de Bel20-index over
een periode van 7 jaar. In een overgangsfase voorziet de
tarifaire regulering het gebruik van de beta van Electrabel
voor de periode die voorafgaat aan de beursintroductie van
Elia. De waarde van de betaparameter is minstens 0,3.
Deel A
Het vergoedingspercentage (in %) zoals vastgesteld door de
CREG voor het jaar “n”, is gelijk aan de som van de risicoloze
rente, dit wil zeggen de gemiddelde rente van de Belgische
lineaire obligaties op 10 jaar, en een premie voor het beursri-
sico die wordt gewogen door de toepasselijke betafactor.
De regulering inzake de tarieven voorziet een risicopremie
van 3,5%. Voor 2008 wordt de toepasselijke betafactor bere-
kend op basis van de historische beta van Electrabel, vergele-
ken met de Bel20-index, over een periode van 7 jaar.
De CREG beveelt voor Elia een solvabiliteitsratio (gemiddeld
eigen vermogen/gemiddelde van de gereguleerde activa) aan
die zo dicht mogelijk bij 33% ligt. Deze ratio (33%) wordt
toegepast op de gemiddelde waarde van het gereguleerde
actief (RAB) van Elia om het referentie-eigen vermogen van
Elia te bepalen.
Deel B
Indien het effectieve gemiddelde eigen vermogen van Elia
hoger is dan het referentie-eigen vermogen, wordt voor
het surplus een verminderd percentage gehanteerd, dat
berekend wordt door toepassing van de formule [(OLO 2 +
70 basispunten)].
Deel C
Daarenboven heeft de CREG beslist jaarlijks de billijke ver-
goeding met € 12,4 miljoen (vóór belastingen) te verminde-
ren omwille van de te snelle afschrijvingen vóór de aanstelling
van Elia System Operator als transmissienetbeheerder, die zij
als overdreven beschouwt.
De regulering inzake de tarieven voorziet eveneens de mo-
gelijkheid om een hoger vergoedingspercentage te bepalen
voor de kapitalen die geïnvesteerd zijn voor de financiering
van bepaalde projecten van nationaal of Europees belang.
Bij gebrek aan een uitvoeringsbesluit voor deze bepaling van
de Elektriciteitswet werd deze maatregel niet ingevoerd in
2008.
Niet beheersbare kosten
De kosten waarover Elia geen rechtstreekse controle heeft
(de “niet-beheersbare kosten”) maken integraal deel uit van
de kosten waarmee rekening wordt gehouden bij het uitwer-
ken van de tarieven. De tarieven worden vastgelegd op basis
van de geraamde waarden van deze kosten.
Anderzijds worden de saldi met betrekking tot de (positieve
of negatieve) beheersbare kosten, dit wil zeggen het verschil
tussen de reële en de geraamde kosten, vastgesteld ex-post
en wordt hun toekenning bepaald door een koninklijk besluit
waarover in de Ministerraad een beslissing werd genomen.
Dit kan in een verhoging of een verlaging van de toekomstige
tarieven resulteren.
Beheersbare kosten
De kosten waarover Elia een rechtstreekse controle heeft (de
“beheersbare kosten”) zijn onderworpen aan een stimulerend
reguleringsmechanisme: op deze kosten wordt een factor
toegepast voor de verbetering van de productiviteit en de ef-
ficiëntie. Deze factor geeft de inspanningen weer die Elia dient
te leveren om dergelijke kosten te beheren: de toegestane
kosten voor het uitwerken van de tarieven worden vastgelegd
na toepassing van deze factor.
Voor de periode 2008-2011 wordt de door Elia toe te passen
productiviteitsgroeifactor vastgelegd in het koninklijk besluit
van 18 december 2007. Voor 2008 bedroeg deze inspanning
4 miljoen €.
Anderzijds worden de saldi met betrekking tot de (positieve
of negatieve) beheersbare kosten, dit wil zeggen het ver-
schil vastgesteld ex-post tussen de reële en de toegestane
kosten, in principe opgeteld bij of afgetrokken van de billijke
vergoeding.
118 Elia — Jaarverslag 2008
R e c o n c i l i a t i e e i g e n v e r m o g e n -n e t t o w i n s t : B e G A A P - I F R SDe tabel hieronder vermeld geeft de afwijkingen weer die ont-
staan bij de toepassing van de IFRS-normen op de geconsoli-
deerde gegevens onder Be GAAP.
De nettowinst van de groep volgens de Be GAAP-
waarderingsregels bedraagt € 87,1 miljoen en na toepassing
van de IFRS-normen loopt de nettowinst van de groep op tot
€ 103,1 miljoen.
(in € miljoen) 31 december 2008 31 december 2007
Eigen vermogen
Eigen vermogen Be GAAP 1.367,9 1 340,7
IFRS-aanpassingen vorige boekjaren (2,1) (22,1)
IFRS-aanpassingenKapitaal / Eigen vermogen
Indekkings-reserve IAS 32/39
IAS 19 bewegingen via eigen vermogen
Winst boekjaar
Kapitaal / Eigen vermogen
Indek-kings-reserve IAS 32/39
IAS 19 bewegingen via eigen vermogen
Winst boekjaar
Software 4,1 4,7
Elia Engineering goodwill 1,4 1,4
Hardware (0,5) (1,3)
Waardering voorraden (0,1) 0,0
Vordering personeel (kapitaalsverhoging) 0,0 0,2
Leningen op lange termijn (29,8) (0,1) 7,8 (0,2)
Personeelsbeloningen (18,1) 17,5 7,6 17,8
Voorzieningen geschillen 0,1 0,2
Uitgestelde belastingen 10,1 6,2 (5,8) (2,7) (2,6) (2,3)
Consolidatie Elia RE 2,8 2,3
Saldo toekomstige tarieven (5,6) (13,0)
Kosten kapitaalsverhoging 0,1 (0,1) 0,6 (0,6)
Kapitaalsubsidies (2,2) 0,0 (0,3) 0,0
Contracten 0,3 0,4
Aandeel in de winst van investeringen gewaardeerd volgens de "equity"-methode 2,0 0,0
(2,1) (19,7) (11,9) 16,0 0,3 5,1 5,0 9,6
(17,7) 20,0
Totaal eigen vermogen IFRS 1.348,1 1.338,6
Winst
Winst van het boekjaar Be GAAP 87,1 68,0
IFRS-aanpassingen 16,0 9,6
Winst van het boekjaar IFRS 103,1 77,6
Elia — Jaarverslag 2008 119
V e r s l a g v a n h e t c o l l e g e v a n c o m m i s s a r i s s e n
120 Elia — Jaarverslag 2008
Elia — Jaarverslag 2008 121
V e r k o r t e j a a r r e k e n i n g v a n E l i a S y s t e m O p e r a t o r n vDe volgende bladzijden bevatten uittreksels van de statutaire
jaarrekening van Elia System Operator nv, opgesteld in over-
eenstemming met de Belgische boekhoudkundige normen.
Overeenkomstig de wet op de handelsvennootschappen zul-
len de volledige jaarrekening, het jaarverslag en het verslag
van het college van commissarissen worden neergelegd bij de
Nationale Bank van België.
Deze documenten zullen tevens beschikbaar worden gesteld
op Elia’s website, www.elia.be en kunnen op aanvraag wor-
den verkregen bij Elia System Operator nv, Keizerslaan 20,
1000 Brussel, België. Het college van revisoren maakte een
verklaring zonder voorbehoud met toelichtende paragraaf bij
de statutaire jaarrekening.
1. Balans na winstverdeling(in € miljoen) 2008 2007
Activa
VASTE ACTIVA 3 314,6 3 314,1
Financiële vaste activa 3 314,6 3 314,1
Verbonden ondernemingen 3 306,5 3 306,0
Deelnemingen 3 306,5 3 306,0
Ondernemingen waarmee een deelnemingsverhouding bestaat 8,5 8,1
Deelnemingen 8,1 8,1
VLOTTENDE ACTIVA 773,3 564,7
Vorderingen op meer dan één jaar 93,8 0,0
Overige vorderingen 93,8 0,0
Voorraden en bestellingen in uitvoering 2,6 1,0
Bestellingen in uitvoering 2,6 1,0
Vorderingen op ten hoogste één jaar 632,9 525,1
Handelsvorderingen 208,0 152,0
Overige vorderingen 424,9 373,1
Geldbeleggingen 16,0 24,6
Overige beleggingen 16,0 24,6
Liquide middelen 2,1 1,0
Overlopende rekeningen 25,9 13,0
TOTAAL DER ACTIVA 4 087,9 3 878,8
122 Elia — Jaarverslag 2008
(in € miljoen) 2008 2007
Passiva
EIGEN VERMOGEN 1 276,0 1 255,4
Kapitaal 1 201,3 1 200,9
Geplaatst kapitaal 1 201,3 1 200,9
Uitgiftepremies 8,5 8,5
Reserves 36,0 21,0
Wettelijke reserve 36,0 21,0
Overgedragen winst 30,2 25,0
VOORZIENINGEN, UITGESTELDE BELASTINGEN 3,9 4,0
Voorzieningen voor risico's en kosten 3,9 4,0
Overige risico's en kosten 3,9 4,0
SCHULDEN 2 808,0 2 619,4
Schulden op meer dan één jaar 1 554,0 2 191,5
Financiële schulden 1 554,0 2 191,5
Niet-achtergestelde obligatieleningen 998,2 998,0
Kredietinstellingen 60,0 310,0
Overige leningen 495,8 883,5
Schulden op ten hoogste één jaar 1 138,1 274,1
Schulden op meer dan één jaar, die binnen het jaar vervallen 637,7 0,0
Financiële schulden 161,9 0,0
Kredietinstellingen 161,9 0,0
Handelsschulden 240,9 190,8
Leveranciers 240,9 190,8
Ontvangen vooruitbetalingen op bestellingen 5,0 1,3
Schulden met betrekking tot belastingen, bezoldigingen en sociale lasten 5,5 7,0
Belastingen 0,0 1,9
Bezoldigingen en sociale lasten 5,5 5,1
Overige schulden 87,1 75,0
Overlopende rekeningen 115,9 153,8
TOTAAL DER PASSIVA 4 087,9 3 878,8
Elia — Jaarverslag 2008 123
2. Winst- en verliesrekening
(in € miljoen) 2008 2007
BEDRIjFSOPBRENGSTEN 728,5 702,7
Omzet 722,9 699,9
Wijziging in de voorraad goederen in bewerking en gereed product en in de bestellingen in uitvoering (toename +, afname -) 1,6 0,4
Andere bedrijfsopbrengsten 4,0 2,4
Bedrijfskosten (579,4) (539,0)
Diensten en diverse goederen (551,3) (510,5)
Bezoldigingen, sociale lasten en pensioenen (28,2) (28,4)
Voorzieningen voor risico's en kosten (toevoegingen +, bestedingen en terugnemingen -) 0,1 (0,1)
BEDRIjFSWINST 149,1 163,7
Financiële opbrengsten 71,4 32,1
Opbrengsten uit financiële vaste activa 52,7 15,6
Opbrengsten uit vlottende activa 18,7 16,5
Financiële kosten (118,1) (107,9)
Kosten van schulden (117,4) (107,4)
Andere financiële kosten (0,7) (0,5)
WINST UIT GEWONE BEDRIjFSUITOEFENING VOOR BELASTING 102,4 87,9
Uitzonderlijke opbrengsten 2,9 12,1
Andere uitzonderlijke opbrengsten 2,9 12,1
Uitzonderlijke kosten 0,0 (4,5)
Andere uitzonderlijke kosten 0,0 (4,5)
WINST VAN HET BOEKjAAR VOOR BELASTING 105,3 95,5
Belastingen op het resultaat (19,2) (27,9)
Belastingen (19,2) (27,9)
Regularisatie van belastingen en terugneming van voorzieningen voor belasting 0,0 0,0
WINST VAN HET BOEKjAAR 86,1 67,6
124 Elia — Jaarverslag 2008
I n h o u d
Profiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Kerncijfers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Voorwoord van de voorzitter van de raad van bestuur* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Voorwoord van de voorzitter van het directiecomité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Vooruitzichten en uitdagingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
2008 in een oogopslag* .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Empathie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Verantwoordelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Onze verantwoordelijkheid: een zekere exploitatie van het Belgische elektrische systeem .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Onze verantwoordelijkheid: competitieve tarieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Onze verantwoordelijkheid: de veilige exploitatie van het interconnectienet met de buurlanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Onze verantwoordelijkheid: een efficiënt beheer van de transmissienetinfrastructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Onze verantwoordelikheid: respect voor het milieu en duurzame ontwikkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Ondernemend .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Integriteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Bestuur van de onderneming * . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Het Elia-aandeel – Informatie voor de aandeelhouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Voornaamste gebeurtenissen die zich hebben voorgedaan na de sluiting van het boekjaar* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Bijzondere opdrachten van de commissarissen in de loop van het boekjaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Geconsolideerde jaarrekening IFRS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Toelichting bij de jaarrekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Beschrijving van de risico’s en onzekerheden waarmee het bedrijf wordt geconfronteerd* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Regelgeving en tarieven* .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Reconciliatie eigen vermogen – nettowinst: Be GAAP - IFRS .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Verslag van het college van commissarissens .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Verkorte jaarrekening van Elia System Operator NV .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
* Deze hoofdstukken vormen het jaarverslag cf. Artikel 119 Wetboek van vennootschappen
Hoogspanningsnetten - België
Alz
ette
Mos
elle
Our
Sûre
Vierre
Semois
Lesse
Ourthe
Sambre
Warche
Amblève
Gileppe
Vesdre
Meu
se
Maa
s
Demer
Grote Nete
Ourthe
Vesdre
Meu
se
Dijle
Dyle
Rupel
Dende
r
Dendr
e
Sche
ldeLeie
Escaut
IJzer
Meu
se
Sambre
Eau
d’H
eure
Echelle Schaal
0 10 20 30 km
1 : 1 000 000Situation au
stand op 1-1-2009
Institut Géographique National Nationaal Geografisch Instituut
Amel
Holzwarche
We s e r
COURS D’EAU WATERLOPEN
Rivières et canaux Rivieren en kanalen
CENTRALES
centrale nucléaire
centrale hydraulique
centrale de pompage
existants
en projet
380kV
220-150kV
70kV
centrale thermique
parc d'éoliennes
centrale thermique en projet
CENTRALES
STATIONS
windmolenpark
thermische centrale in ontwerp
POSTES
bestaande
in ontwerp
380kV
220-150kV
70kV
MERCATOR
MOLENBEEK
Herbaimont
kerncentrale
thermische centrale
waterkrachtcentrale
pompcentrale
1 x 150 + 1 x 70 (2 x 150 + 1 x 70)
ONDERGRONDSE KABELS
câbles en parallèle
en construction ou en projet
2e terne en construction ou en projet 2de draadstel in aanbouw of in ontwerp
lignes à 2 ternes detensions différentes
tension d’exploitation inférieureà la tension de construction
Tableau des compositions deslignes à plus de 2 ternes:
1034
91 x 150 + 2 x 70 (3 x 150)
1 x 150 + 3 x 70 (4 x 150)
2 x 150 (2 x 380 + 2 x 150)
2 x 150 (4 x 150)
CABLES SOUTERRAINS
380kV
220kV
150kV
70kV
Samenstellingtabel van de lijnenmet meer dan 2 draadstellen:
1516
3 x 150 (4 x 150)
3 x 150 + 1 x 70 (4 x 150)
Nombre de ternes
installés
1
1
2
(avec numéro de référence dansle tableau des compositions)
56
2 x 150 + 2 x 70 (4 x 150) 1112
1718
4 x 70
3 x 150
3 x 220
1 x 380 + 2 x 150 (2 x 380 + 2 x 150)
380kV
220kV
parallele kabels22
150kV
70kV
prévus
1
2
2
> 2
12
2 x 150 + 1 x 70 (3 x 150)
4 x 150
Aantal draadstellen
voorzien uitgerust
(met referentienummer inde samenstellingstabel)
1 1
2 1
2 2
> 2
lijn met 2 draadstellenvan verschillende spanningen
uitbatingsspanning lagerdan de constructiespanning
78
1314
3 x 380 (4 x 380)
3 x 70
1 x 70 (4 x 150)
1 x 220 + 2 x 70
150 + 70
70(150)
4
in aanbouw of in ontwerp
ST-AMAND
PERONNESCS MARCINELLE
Marchienne
F. DE FER
70(150)
Maisières150 + 70
MARCHE-LEZ-ECAUSSINNES
PETROCHIM
LA CROYERE
La Louvière
BOEL HFBOEL TCC
GOSSELIES
AMERCŒUR
Liberchies
Keumiée
70(150)
150 +70
BAUDOURAIR
LIQUIDE
TERTRE
Elouges
PETIT MARAIS
GHLIN
CiplyPâturages
JEMAPPES
Boussu
Mons
70(150)
70(150)
150+70
150 + 30
150 + 70
30(150)
70(1
50)
70(150)
16
1 : 500 000
OBOURG
HARMIGNIES
VILLE/HAINE
TRIVIERES
BINCHE
BOELLL
BOELFOUR
150
+70 150 + 70
150 +70
150 + 70
70(150)
Estinnes
GOUY
BASCOUP
DAMPREMY
MONCEAU
Piéton(SNCB)
Fontainel’Evêque
MALFALISE
CARALFOC
70(150)
70(150)15
0+
70
2Anderlues
220 + 150
CENTRALEMARCINELLE
FLEURUS
MONTIGNIES
TERGNEE
AUVELAIS
FARCIENNES
BLANCHISSERIECharleroi
Gilly
LA PRAYE
PONT-de-LOUP
Heppigniessud
Jumet
(30)70+30(150)
70(150)
4
LA PRAYEFOUR
70(150)
JEMEPPE-SOLVAY
Fosses-la-Ville
Sambre
CHAMP-DE-COURRIERE
FELUY
COURCELLES
BUISSERET
Seneffe70(150)
12
2
CENTRALESENEFFE
Sombreffe
Marbais(SNCB)
Chassart
Gembloux
Wilrijk
SCHELLE
MHO
WOMMELGEM
MORTSEL
BASF
KETENISSE
OORDEREN
150+
36
9
NOORDLAND
St-Niklaas
HEIMOLEN
Temse
MERCATOR
15
0+
70
WALGOED
SCHELLE DORP
Hoboken
Aartselaar Kontich
WAARLOOS7
LIER
LINT
BEVEREN
ST-PAUWELS
LILLOBAYER
FINA
EKEREN7e HAVENDOK
MERKSEMSCHELDELAANKALLO
ZURENBORG
BURCHT
ZWIJNDRECHT
C.ZWIJNDRECHT
OeverBelliardstr.
Hovenierstr.Tabakvest
Moonstr.Berchem (NMBS)
150
+36
2
2
3
DAMPLEIN2
PETROL
2
NOORDERDOKKEN (NMBS)
ESSO
2
OELEGEM
ZANDVLIET
DOEL
380+
150
22
SOLVAY
1 : 500 000
1 : 500 000
Hermalles/Huy
MARCHIN
TIHANGE
Croix-Chabot
Jemeppe
Profondval
Ehein
Ramet Vesdre
Saives
CHERATTE
150
+70
Socolie
BERNEAU
NAVAGNE
GRAMME
Hte SARTE
CLERMONT
Ampsin-Neuville
Abée-Scry
Les Spagnes
RIMIERE
Poulseur
Esneux
Rivage(SNCB)
Ourthe
Anthisnes
70 (150)
AWIRS
Ivoz-Ramet
Fooz
Voroux(SNCB)
380
+15
0
LA TROQUE
SERAING ROMSEE
BRESSOUX
JUPILLE
CHERTAL
Hollogne
Ans
Alleur
Glain
Vottem
FNVottem
Montegnée
Tilleur
OugréeSclessin
Sart-Tilman
Angleur
FlémalleLE VAL
Grivegnée
Chênée
Magotteaux
BELLAIRE
Monsin
FN
Herstal
70(1
50)
70 (150)
70 (150)
70(220)
220
+15
0
8
17
14
16
16
164
3
150+70
Pouplin
Ferblatil
Incin. Herstal
LIXHE
CBR
Visé(SNCB)
Meu
se
13
Uitbatingsspanning
LIGNES AERIENNES BOVENGRONDSE LIJNENTension d’exploitation
2
2
3
2
70kV 70kV
2
2
2
2
2 LIGNES AERIENNES BOVENGRONDSE LIJNENUitbatingsspanningTension d’exploitation
2
2
2
22
2
2
15
0+
70
2
2
2
32
150kV 150kV
3
2
2
2
2
2
220kV 220kV
LIGNES AERIENNES BOVENGRONDSE LIJNENUitbatingsspanningTension d’exploitation
LIGNES AERIENNES BOVENGRONDSE LIJNENUitbatingsspanningTension d’exploitation
380kV 380kV
Hermalles/Huy
Croix-Chabot
Jemeppe
Profondval
Ehein
Ramet
Saives
Socolie
Ampsin-Neuville
Abée-Scry
Les Spagnes
Poulseur
Esneux
Rivage(SNCB)
Anthisnes
Ivoz-Ramet
Fooz
Voroux(SNCB)
Hollogne
Ans
Alleur
Glain
Vottem
FNVottem
Montegnée
Tilleur
OugréeSclessin
Sart-Tilman
Angleur
Flémalle
Grivegnée
Chênée
Magotteaux
Monsin
FN
Herstal
Pouplin
Ferblatil
Incin. Herstal
Visé(SNCB)
WilrijkSt-Niklaas
Temse
Hoboken
Aartselaar Kontich
OeverBelliardstr.
Hovenierstr.Tabakvest
Moonstr.Berchem (NMBS)
Marchienne
Maisières
La Louvière
Liberchies
Keumiée
Elouges
CiplyPâturages
Boussu
Mons
Estinnes
Piéton(SNCB)
Fontainel’Evêque
Anderlues
Charleroi
Gilly
Heppigniessud
Jumet
Fosses-la-Ville
Seneffe
Sombreffe
Marbais(SNCB)
Chassart
Gembloux
Soignies
Fourmies
Fays-les-Veneurs
Bonnert
Hatrival
Chiny Villers-s/Semois
Pâturages
Froidchapelle
HanzinelleCiney
Buissonville
Soy Sankt-Vith[Saint-Vith]
Carrièredu Milieu
Ath(SNCB)
BaulersSauvenière
Gembloux
Statte(SNCB)
Croix-Chabot
Wanze
Pepinster Gileppe
Vesdre
Bas-Warneton[Neerwaasten]
ST-Denijs - Boekel
Geraardsbergen
Kessel-lo
Leuven(NMBS)
HeverleeGasthuisberg
Lummen
Maasmechelen
Bornem
St-NiklaasHerenthout
Langveld
Gerdingen
Rijkevorsel
Arlon
Differd.Arbed
Belv. Arbed
Schif.
Monceau-en-Ardennes
Orgeo
Recogne
Neufchâteau
Vierre
Longlier (SNCB)
Marbehan(SNCB)
Respelt
Solre St-Géry
MomigniesChimay
Clermont
Thy-le-Château
Couvin
Romedenne
Pondrôme
Dinant
Sommière
Hastière
Herbaimont
Hogne(SNCB) Marche-en-
Famenne
CharneuxOn
Forrières(SNCB)
Cierreux
Quevaucamps
Harchies
Elouges
Thumaide
Lobbes
Ciply
Lens
Gerpinnes
Andenne
Florée
Sart-Bernard(SNCB)
Grands-Malades
Dorinne
Yvoir(SNCB)
Warnant
Namur
Marche-les-Dames
Waret
Leuze
Bois-de-Villers
St-Servais
Wierde
Comblain
BomalMiécret
Trois-Ponts
Bronrome
Bevercé
SpaTuron
Heid-de-Goreux
Amel
[Butgenbach]
Stephanshof
Bütgenbach
[Amblève]
Blandain
Bekaert
Kortrijk- NMBS
K.Oost
Ronse
Tournai
[Renaix]
Deux-Acren
Ronquières
Enghien (SNCB)
Braine-le-C.
Hoves
Meslin
Herfelingen
Appelterre
[Edingen (NMBS)]
Court-S t-Et.
Ottignies (SNCB)
Ceroux
St-Truiden
Landen
Jodoigne
Glatigny
Aische-en-Refail
Hannut
Tongeren
Borgloon
Ivoz
FoozSaivesMonsin
Stembert
Welkenraedt (SNCB)
Les Plenesses
Henri-Chapelle
Montzen(SNCB)
Soiron
Noordschote
Gavere
Zottegem
Baasrode
Welle EsseneDenderleeuw
(NMBS)
Hamme
Temse
Amylum
Willebroek
Tisselt
Duffel
Muizen
Geel/Oevel
Halen
Kersbeek
AarschotDorenberg
Pellenberg
Dowchemical
Hechtel
Opglabbeek
Bilzen
Paalsteenstr.
Hasselt
(NMBS)
Alken
Maaseik
Bekaert
Lanaken
Nijlen
Kalmthout
Turnhou t
Ravels
HerentalsOlen
St-Huibrechts-Lille
OverpeltInfrax
MARCHIN
CHERATTE
BERNEAU
NAVAGNE
Hte SARTE
CLERMONT
AWIRS
LA TROQUE
SERAING ROMSEE
BRESSOUX
JUPILLE
CHERTAL
LE VAL
BELLAIRE
CBR
SCHELLE
MHO
WOMMELGEM
MORTSEL
BASF
KETENISSE
OORDEREN
NOORDLAND
HEIMOLEN WALGOED
SCHELLE DORP
WAARLOOS
LIER
BEVEREN
ST-PAUWELS
LILLOBAYER
FINA
EKEREN7e HAVENDOK
MERKSEMSCHELDELAANKALLO
ZURENBORG
BURCHT
ZWIJNDRECHT
C.ZWIJNDRECHT
DAMPLEIN
PETROL
NOORDERDOKKEN (NMBS)
ESSO
OELEGEM
SOLVAY
PERONNESCS MARCINELLE
F. DE FER
MARCHE-LEZ-ECAUSSINNES
PETROCHIM
LA CROYERE
BOEL HFBOEL TCC
GOSSELIES
AMERCŒUR
BAUDOURAIR
LIQUIDE
TERTRE
PETIT MARAIS
GHLIN
JEMAPPES
OBOURG
HARMIGNIES
VILLE/HAINE
TRIVIERES
BINCHE
BOELLL
BOELFOUR
BASCOUP
DAMPREMY
MONCEAUMALFALISE
CARALFOC
CENTRALEMARCINELLE
FLEURUS
MONTIGNIES
AUVELAIS
FARCIENNES
BLANCHISSERIE
LA PRAYE
PONT-de-LOUP
LA PRAYEFOUR
JEMEPPE-SOLVAY
CHAMP-DE-COURRIERE
FELUY
BUISSERET
HEIMOLENHEZE
PETIT MARAIS
LATOUR
DOTTIGNIES[DOTTENIJS] BASSE-WAVRE
SCHIFFLANGE
ESCH-SUR-ALZETTE
HEINSCH
BERTRANGE
ROOST
VIREUX
THUILLIES
SNCB
CENTRALEMARCINELLE
SNCB
MARCOURT
ANTOING
AIR LIQ.
NIVELLES
CLABECQ
OISQUERCQ
SNCBCLERMONT
LE VAL
CHERTAL
STADEN
IEPER NOORD
WESTROZEBEKE ST-BAAFS-VIJVE
WORTEGEM
MOEN
TIELT
DESSELGEM
RELEGEM
TERLINDEN
KOBBEGEM
SCHAARBEEK
MOLENBEEK
DILBEEK
Q. DEMETS K.ZUID/MIDI
BUIZINGEN
WIJGMAAL
KNP
HERDEREN
SIDMAR
NIEUWEVAART
KENNEDYLAAN
KEERKEN
MALDEREN
BURCHT
ZWIJNDRECHT
WALGOED
BERINGEN
BALEN
BASF
SOLVAY
MALLE
ROUVROY
St-MARD
SNCB
HERSERANGE
OXYLUX
LANDRES
BELVAL
MONT ST.MARTIN
HEISDORF
LUMES
VILLEROUX
FLEBOUR
VIANDENS.E.O. BAULER
NIEDERSTEDEM
TRIER
JAMIOLLE
NEUVILLEPLATE-TAILLE
CHOOZ
MONT-LEZ-HOUFFALIZE
TERTRE
BAUDOUR
MARCHE-LEZ-ECAUSSINNES
PETROCHIMFELUY
GHLINOBOURG
HARMIGNIES
V/HAINELA CROYERE
BASCOUP
TRIVIERES
PERONNES
BINCHE
CHAMP-DE-COURRIERE
JEMEPPE-SOLVAY
GOSSELIES
FLEURUS
AMERCŒUR
DAMPREMY
MONCEAU MONTIGNIES
AUVELAIS
FARCIENNES
LA PRAYEFOUR
SEILLES
SNCB
Hte SARTE
SNCB
IEPER
MARQUAIN
HARELBEKE
HEULE
ZWEVEGEMWEVELGEM
PEKKE
MOUSCRON
KUURNE
MENENWEST
[MOESKROEN]
RUIEN
OUDENAARDE
LIGNETHIEULAIN
WATTINESGAURAINSNCB
EIZERINGEN
NINOVE WOLUWE-ST-L.ST-L. WOLUWE
HELIPORT WIERTZ
DHANIS
IXELLESELSENEFOREST
VORST
LABORELEC
ST-GENESIUS-RODE[RHODE-ST-GENÈSE]
CORBAIS
WATERLOO
BRAINE-L’ALLEUD
BAISY-THY
VIEUXGENAPPESNCB
NMBS
TIENEN BRUSTEM
AWIRSLA TROQUE
SERAING
BRESSOUXJUPILLE
ROMSEE
EUPEN
PT-RECHAIN
GARNSTOCK
BERNEAU
BATTICE
FIBER
KOKSIJDE
BEERST
ZEDELGEM
PITTEM
MUIZELAAR
BEVEREN
RUMBEKE
OOSTROZEBEKE
AALTERLANGERBRUGGE
SADACEM
RINGVAART
HAM
FLORA
DRONGEN
DEINZE
ZELE
ST-GILLIS-DENDERMONDE
MERCHTEMAALST NOORD
AALST
LOKEREN
MACHELEN
HOENDERVELD
WESPELAAR
LEEST
WILSELE
GRIMBERGEN
SIDAL
PUTTEMECHELEN
NMBS KRUISBAAN
HEIST/BERG
SCHELLE
-DORP
LIER
ZAVENTEM
HARENHEIDE
AMOCO
ESSOCHEM
HERCULES
TESSENDERLO
DIEST
TIP
HOUTHALEN
ZUTENDAAL
STALEN
GENK-LANGERLO
GODSHEIDE
SIKEL
ZONHOVEN
EISDEN
SLIJKENS
ZEEBRUGGE
BRUGGE
BLAUWE TORENHERDERSBRUG
EEKLO
KETENISSE
KALLO
BEVEREN
ST-PAUWELS
NOORDLAND
LILLO
BAYER
FINA
EKEREN
7e HAVENDOK
MERKSEMSCHELDE-
LAAN
ZURENBORGWOMMELGEM
OELEGEM
MORTSEL
St-JOB
DAMPLEIN
PETROL
NOORDERDOKKEN(NMBS)ESSO
BEERSE
POEDERLEEMOL
NYRSTAR
LOMMELOVERPELT
MHO
BLIGHBANK
THORNTONBANK
TIHANGE
GRAMME
RIMIERE
LIXHE
MERCATOR
LINT
ZANDVLIET
DOEL
ST-AMAND
GOUY
TERGNEE
COURCELLES
CENTRALESENEFFE
MAASBRACHT
MASTAING
CHIEVRES
GOUY
BRUEGEL
DROGENBOS
LIXHE
RODENHUIZEMERCATOR
KREEKRAK
ZANDVLIET
EINDHOVEN
AUBANGE
MOULAINE
VIGY
REVIN
MAZURES
LONNY
VESLE
ACHENE
AVELIN
CHEVALET
CENTRALE SENEFFE COURCELLES ST-AMAND
TERGNEE
COGNELEE
CHAMPION
RIMIERETIHANGE
GRAMME
BRUMECOO
WARANDE
AVELGEM
MEKINGEN
AVERNAS
IZEGEM
ZOMERGEM
BUGGENHOUT
VERBRANDE BRUG
LINTMEERHOUT
OBERZIER
VAN EYCK
EEKLO NOORD
BORSSELE
DOEL
MASSENHOVEN
DODEWAARD
GEERTRUIDENBERG
I n h o u d
Profiel . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Kerncijfers . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
Voorwoord van de voorzitter van de raad van bestuur* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
Voorwoord van de voorzitter van het directiecomité . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
Vooruitzichten en uitdagingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
2008 in een oogopslag* .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 8
Empathie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10
Verantwoordelijkheid . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20
Onze verantwoordelijkheid: een zekere exploitatie van het Belgische elektrische systeem .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22
Onze verantwoordelijkheid: competitieve tarieven . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24
Onze verantwoordelijkheid: de veilige exploitatie van het interconnectienet met de buurlanden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 25
Onze verantwoordelijkheid: een efficiënt beheer van de transmissienetinfrastructuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 28
Onze verantwoordelikheid: respect voor het milieu en duurzame ontwikkeling . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 36
Ondernemend .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42
Integriteit . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50
Bestuur van de onderneming * . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52
Het Elia-aandeel – Informatie voor de aandeelhouders . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 61
Voornaamste gebeurtenissen die zich hebben voorgedaan na de sluiting van het boekjaar* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Bijzondere opdrachten van de commissarissen in de loop van het boekjaar . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 68
Geconsolideerde jaarrekening IFRS . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 69
Toelichting bij de jaarrekening . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 74
Beschrijving van de risico’s en onzekerheden waarmee het bedrijf wordt geconfronteerd* . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 113
Regelgeving en tarieven* .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 116
Reconciliatie eigen vermogen – nettowinst: Be GAAP - IFRS .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 118
Verslag van het college van commissarissens .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 119
Verkorte jaarrekening van Elia System Operator NV .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 121
* Deze hoofdstukken vormen het jaarverslag cf. Artikel 119 Wetboek van vennootschappen
Hoogspanningsnetten - België
Alz
ette
Mos
elle
Our
Sûre
Vierre
Semois
Lesse
Ourthe
Sambre
Warche
Amblève
Gileppe
Vesdre
Meu
se
Maa
s
Demer
Grote Nete
Ourthe
Vesdre
Meu
se
Dijle
Dyle
Rupel
Dende
r
Dendr
e
Sche
ldeLeie
Escaut
IJzer
Meu
se
Sambre
Eau
d’H
eure
Echelle Schaal
0 10 20 30 km
1 : 1 000 000Situation au
stand op 1-1-2009
Institut Géographique National Nationaal Geografisch Instituut
Amel
Holzwarche
We s e r
COURS D’EAU WATERLOPEN
Rivières et canaux Rivieren en kanalen
CENTRALES
centrale nucléaire
centrale hydraulique
centrale de pompage
existants
en projet
380kV
220-150kV
70kV
centrale thermique
parc d'éoliennes
centrale thermique en projet
CENTRALES
STATIONS
windmolenpark
thermische centrale in ontwerp
POSTES
bestaande
in ontwerp
380kV
220-150kV
70kV
MERCATOR
MOLENBEEK
Herbaimont
kerncentrale
thermische centrale
waterkrachtcentrale
pompcentrale
1 x 150 + 1 x 70 (2 x 150 + 1 x 70)
ONDERGRONDSE KABELS
câbles en parallèle
en construction ou en projet
2e terne en construction ou en projet 2de draadstel in aanbouw of in ontwerp
lignes à 2 ternes detensions différentes
tension d’exploitation inférieureà la tension de construction
Tableau des compositions deslignes à plus de 2 ternes:
1034
91 x 150 + 2 x 70 (3 x 150)
1 x 150 + 3 x 70 (4 x 150)
2 x 150 (2 x 380 + 2 x 150)
2 x 150 (4 x 150)
CABLES SOUTERRAINS
380kV
220kV
150kV
70kV
Samenstellingtabel van de lijnenmet meer dan 2 draadstellen:
1516
3 x 150 (4 x 150)
3 x 150 + 1 x 70 (4 x 150)
Nombre de ternes
installés
1
1
2
(avec numéro de référence dansle tableau des compositions)
56
2 x 150 + 2 x 70 (4 x 150) 1112
1718
4 x 70
3 x 150
3 x 220
1 x 380 + 2 x 150 (2 x 380 + 2 x 150)
380kV
220kV
parallele kabels22
150kV
70kV
prévus
1
2
2
> 2
12
2 x 150 + 1 x 70 (3 x 150)
4 x 150
Aantal draadstellen
voorzien uitgerust
(met referentienummer inde samenstellingstabel)
1 1
2 1
2 2
> 2
lijn met 2 draadstellenvan verschillende spanningen
uitbatingsspanning lagerdan de constructiespanning
78
1314
3 x 380 (4 x 380)
3 x 70
1 x 70 (4 x 150)
1 x 220 + 2 x 70
150 + 70
70(150)
4
in aanbouw of in ontwerp
ST-AMAND
PERONNESCS MARCINELLE
Marchienne
F. DE FER
70(150)
Maisières150 + 70
MARCHE-LEZ-ECAUSSINNES
PETROCHIM
LA CROYERE
La Louvière
BOEL HFBOEL TCC
GOSSELIES
AMERCŒUR
Liberchies
Keumiée
70(150)
150 +70
BAUDOURAIR
LIQUIDE
TERTRE
Elouges
PETIT MARAIS
GHLIN
CiplyPâturages
JEMAPPES
Boussu
Mons
70(150)
70(150)
150+70
150 + 30
150 + 70
30(150)
70(1
50)
70(150)
16
1 : 500 000
OBOURG
HARMIGNIES
VILLE/HAINE
TRIVIERES
BINCHE
BOELLL
BOELFOUR
150
+70 150 + 70
150 +70
150 + 70
70(150)
Estinnes
GOUY
BASCOUP
DAMPREMY
MONCEAU
Piéton(SNCB)
Fontainel’Evêque
MALFALISE
CARALFOC
70(150)
70(150)15
0+
70
2Anderlues
220 + 150
CENTRALEMARCINELLE
FLEURUS
MONTIGNIES
TERGNEE
AUVELAIS
FARCIENNES
BLANCHISSERIECharleroi
Gilly
LA PRAYE
PONT-de-LOUP
Heppigniessud
Jumet
(30)70+30(150)
70(150)
4
LA PRAYEFOUR
70(150)
JEMEPPE-SOLVAY
Fosses-la-Ville
Sambre
CHAMP-DE-COURRIERE
FELUY
COURCELLES
BUISSERET
Seneffe70(150)
12
2
CENTRALESENEFFE
Sombreffe
Marbais(SNCB)
Chassart
Gembloux
Wilrijk
SCHELLE
MHO
WOMMELGEM
MORTSEL
BASF
KETENISSE
OORDEREN
150+
36
9
NOORDLAND
St-Niklaas
HEIMOLEN
Temse
MERCATOR
15
0+
70
WALGOED
SCHELLE DORP
Hoboken
Aartselaar Kontich
WAARLOOS7
LIER
LINT
BEVEREN
ST-PAUWELS
LILLOBAYER
FINA
EKEREN7e HAVENDOK
MERKSEMSCHELDELAANKALLO
ZURENBORG
BURCHT
ZWIJNDRECHT
C.ZWIJNDRECHT
OeverBelliardstr.
Hovenierstr.Tabakvest
Moonstr.Berchem (NMBS)
150
+36
2
2
3
DAMPLEIN2
PETROL
2
NOORDERDOKKEN (NMBS)
ESSO
2
OELEGEM
ZANDVLIET
DOEL
380+
150
22
SOLVAY
1 : 500 000
1 : 500 000
Hermalles/Huy
MARCHIN
TIHANGE
Croix-Chabot
Jemeppe
Profondval
Ehein
Ramet Vesdre
Saives
CHERATTE
150
+70
Socolie
BERNEAU
NAVAGNE
GRAMME
Hte SARTE
CLERMONT
Ampsin-Neuville
Abée-Scry
Les Spagnes
RIMIERE
Poulseur
Esneux
Rivage(SNCB)
Ourthe
Anthisnes
70 (150)
AWIRS
Ivoz-Ramet
Fooz
Voroux(SNCB)
380
+15
0
LA TROQUE
SERAING ROMSEE
BRESSOUX
JUPILLE
CHERTAL
Hollogne
Ans
Alleur
Glain
Vottem
FNVottem
Montegnée
Tilleur
OugréeSclessin
Sart-Tilman
Angleur
FlémalleLE VAL
Grivegnée
Chênée
Magotteaux
BELLAIRE
Monsin
FN
Herstal
70(1
50)
70 (150)
70 (150)
70(220)
220
+15
0
8
17
14
16
16
164
3
150+70
Pouplin
Ferblatil
Incin. Herstal
LIXHE
CBR
Visé(SNCB)
Meu
se
13
Uitbatingsspanning
LIGNES AERIENNES BOVENGRONDSE LIJNENTension d’exploitation
2
2
3
2
70kV 70kV
2
2
2
2
2 LIGNES AERIENNES BOVENGRONDSE LIJNENUitbatingsspanningTension d’exploitation
2
2
2
22
2
2
15
0+
70
2
2
2
32
150kV 150kV
3
2
2
2
2
2
220kV 220kV
LIGNES AERIENNES BOVENGRONDSE LIJNENUitbatingsspanningTension d’exploitation
LIGNES AERIENNES BOVENGRONDSE LIJNENUitbatingsspanningTension d’exploitation
380kV 380kV
Hermalles/Huy
Croix-Chabot
Jemeppe
Profondval
Ehein
Ramet
Saives
Socolie
Ampsin-Neuville
Abée-Scry
Les Spagnes
Poulseur
Esneux
Rivage(SNCB)
Anthisnes
Ivoz-Ramet
Fooz
Voroux(SNCB)
Hollogne
Ans
Alleur
Glain
Vottem
FNVottem
Montegnée
Tilleur
OugréeSclessin
Sart-Tilman
Angleur
Flémalle
Grivegnée
Chênée
Magotteaux
Monsin
FN
Herstal
Pouplin
Ferblatil
Incin. Herstal
Visé(SNCB)
WilrijkSt-Niklaas
Temse
Hoboken
Aartselaar Kontich
OeverBelliardstr.
Hovenierstr.Tabakvest
Moonstr.Berchem (NMBS)
Marchienne
Maisières
La Louvière
Liberchies
Keumiée
Elouges
CiplyPâturages
Boussu
Mons
Estinnes
Piéton(SNCB)
Fontainel’Evêque
Anderlues
Charleroi
Gilly
Heppigniessud
Jumet
Fosses-la-Ville
Seneffe
Sombreffe
Marbais(SNCB)
Chassart
Gembloux
Soignies
Fourmies
Fays-les-Veneurs
Bonnert
Hatrival
Chiny Villers-s/Semois
Pâturages
Froidchapelle
HanzinelleCiney
Buissonville
Soy Sankt-Vith[Saint-Vith]
Carrièredu Milieu
Ath(SNCB)
BaulersSauvenière
Gembloux
Statte(SNCB)
Croix-Chabot
Wanze
Pepinster Gileppe
Vesdre
Bas-Warneton[Neerwaasten]
ST-Denijs - Boekel
Geraardsbergen
Kessel-lo
Leuven(NMBS)
HeverleeGasthuisberg
Lummen
Maasmechelen
Bornem
St-NiklaasHerenthout
Langveld
Gerdingen
Rijkevorsel
Arlon
Differd.Arbed
Belv. Arbed
Schif.
Monceau-en-Ardennes
Orgeo
Recogne
Neufchâteau
Vierre
Longlier (SNCB)
Marbehan(SNCB)
Respelt
Solre St-Géry
MomigniesChimay
Clermont
Thy-le-Château
Couvin
Romedenne
Pondrôme
Dinant
Sommière
Hastière
Herbaimont
Hogne(SNCB) Marche-en-
Famenne
CharneuxOn
Forrières(SNCB)
Cierreux
Quevaucamps
Harchies
Elouges
Thumaide
Lobbes
Ciply
Lens
Gerpinnes
Andenne
Florée
Sart-Bernard(SNCB)
Grands-Malades
Dorinne
Yvoir(SNCB)
Warnant
Namur
Marche-les-Dames
Waret
Leuze
Bois-de-Villers
St-Servais
Wierde
Comblain
BomalMiécret
Trois-Ponts
Bronrome
Bevercé
SpaTuron
Heid-de-Goreux
Amel
[Butgenbach]
Stephanshof
Bütgenbach
[Amblève]
Blandain
Bekaert
Kortrijk- NMBS
K.Oost
Ronse
Tournai
[Renaix]
Deux-Acren
Ronquières
Enghien (SNCB)
Braine-le-C.
Hoves
Meslin
Herfelingen
Appelterre
[Edingen (NMBS)]
Court-S t-Et.
Ottignies (SNCB)
Ceroux
St-Truiden
Landen
Jodoigne
Glatigny
Aische-en-Refail
Hannut
Tongeren
Borgloon
Ivoz
FoozSaivesMonsin
Stembert
Welkenraedt (SNCB)
Les Plenesses
Henri-Chapelle
Montzen(SNCB)
Soiron
Noordschote
Gavere
Zottegem
Baasrode
Welle EsseneDenderleeuw
(NMBS)
Hamme
Temse
Amylum
Willebroek
Tisselt
Duffel
Muizen
Geel/Oevel
Halen
Kersbeek
AarschotDorenberg
Pellenberg
Dowchemical
Hechtel
Opglabbeek
Bilzen
Paalsteenstr.
Hasselt
(NMBS)
Alken
Maaseik
Bekaert
Lanaken
Nijlen
Kalmthout
Turnhou t
Ravels
HerentalsOlen
St-Huibrechts-Lille
OverpeltInfrax
MARCHIN
CHERATTE
BERNEAU
NAVAGNE
Hte SARTE
CLERMONT
AWIRS
LA TROQUE
SERAING ROMSEE
BRESSOUX
JUPILLE
CHERTAL
LE VAL
BELLAIRE
CBR
SCHELLE
MHO
WOMMELGEM
MORTSEL
BASF
KETENISSE
OORDEREN
NOORDLAND
HEIMOLEN WALGOED
SCHELLE DORP
WAARLOOS
LIER
BEVEREN
ST-PAUWELS
LILLOBAYER
FINA
EKEREN7e HAVENDOK
MERKSEMSCHELDELAANKALLO
ZURENBORG
BURCHT
ZWIJNDRECHT
C.ZWIJNDRECHT
DAMPLEIN
PETROL
NOORDERDOKKEN (NMBS)
ESSO
OELEGEM
SOLVAY
PERONNESCS MARCINELLE
F. DE FER
MARCHE-LEZ-ECAUSSINNES
PETROCHIM
LA CROYERE
BOEL HFBOEL TCC
GOSSELIES
AMERCŒUR
BAUDOURAIR
LIQUIDE
TERTRE
PETIT MARAIS
GHLIN
JEMAPPES
OBOURG
HARMIGNIES
VILLE/HAINE
TRIVIERES
BINCHE
BOELLL
BOELFOUR
BASCOUP
DAMPREMY
MONCEAUMALFALISE
CARALFOC
CENTRALEMARCINELLE
FLEURUS
MONTIGNIES
AUVELAIS
FARCIENNES
BLANCHISSERIE
LA PRAYE
PONT-de-LOUP
LA PRAYEFOUR
JEMEPPE-SOLVAY
CHAMP-DE-COURRIERE
FELUY
BUISSERET
HEIMOLENHEZE
PETIT MARAIS
LATOUR
DOTTIGNIES[DOTTENIJS] BASSE-WAVRE
SCHIFFLANGE
ESCH-SUR-ALZETTE
HEINSCH
BERTRANGE
ROOST
VIREUX
THUILLIES
SNCB
CENTRALEMARCINELLE
SNCB
MARCOURT
ANTOING
AIR LIQ.
NIVELLES
CLABECQ
OISQUERCQ
SNCBCLERMONT
LE VAL
CHERTAL
STADEN
IEPER NOORD
WESTROZEBEKE ST-BAAFS-VIJVE
WORTEGEM
MOEN
TIELT
DESSELGEM
RELEGEM
TERLINDEN
KOBBEGEM
SCHAARBEEK
MOLENBEEK
DILBEEK
Q. DEMETS K.ZUID/MIDI
BUIZINGEN
WIJGMAAL
KNP
HERDEREN
SIDMAR
NIEUWEVAART
KENNEDYLAAN
KEERKEN
MALDEREN
BURCHT
ZWIJNDRECHT
WALGOED
BERINGEN
BALEN
BASF
SOLVAY
MALLE
ROUVROY
St-MARD
SNCB
HERSERANGE
OXYLUX
LANDRES
BELVAL
MONT ST.MARTIN
HEISDORF
LUMES
VILLEROUX
FLEBOUR
VIANDENS.E.O. BAULER
NIEDERSTEDEM
TRIER
JAMIOLLE
NEUVILLEPLATE-TAILLE
CHOOZ
MONT-LEZ-HOUFFALIZE
TERTRE
BAUDOUR
MARCHE-LEZ-ECAUSSINNES
PETROCHIMFELUY
GHLINOBOURG
HARMIGNIES
V/HAINELA CROYERE
BASCOUP
TRIVIERES
PERONNES
BINCHE
CHAMP-DE-COURRIERE
JEMEPPE-SOLVAY
GOSSELIES
FLEURUS
AMERCŒUR
DAMPREMY
MONCEAU MONTIGNIES
AUVELAIS
FARCIENNES
LA PRAYEFOUR
SEILLES
SNCB
Hte SARTE
SNCB
IEPER
MARQUAIN
HARELBEKE
HEULE
ZWEVEGEMWEVELGEM
PEKKE
MOUSCRON
KUURNE
MENENWEST
[MOESKROEN]
RUIEN
OUDENAARDE
LIGNETHIEULAIN
WATTINESGAURAINSNCB
EIZERINGEN
NINOVE WOLUWE-ST-L.ST-L. WOLUWE
HELIPORT WIERTZ
DHANIS
IXELLESELSENEFOREST
VORST
LABORELEC
ST-GENESIUS-RODE[RHODE-ST-GENÈSE]
CORBAIS
WATERLOO
BRAINE-L’ALLEUD
BAISY-THY
VIEUXGENAPPESNCB
NMBS
TIENEN BRUSTEM
AWIRSLA TROQUE
SERAING
BRESSOUXJUPILLE
ROMSEE
EUPEN
PT-RECHAIN
GARNSTOCK
BERNEAU
BATTICE
FIBER
KOKSIJDE
BEERST
ZEDELGEM
PITTEM
MUIZELAAR
BEVEREN
RUMBEKE
OOSTROZEBEKE
AALTERLANGERBRUGGE
SADACEM
RINGVAART
HAM
FLORA
DRONGEN
DEINZE
ZELE
ST-GILLIS-DENDERMONDE
MERCHTEMAALST NOORD
AALST
LOKEREN
MACHELEN
HOENDERVELD
WESPELAAR
LEEST
WILSELE
GRIMBERGEN
SIDAL
PUTTEMECHELEN
NMBS KRUISBAAN
HEIST/BERG
SCHELLE
-DORP
LIER
ZAVENTEM
HARENHEIDE
AMOCO
ESSOCHEM
HERCULES
TESSENDERLO
DIEST
TIP
HOUTHALEN
ZUTENDAAL
STALEN
GENK-LANGERLO
GODSHEIDE
SIKEL
ZONHOVEN
EISDEN
SLIJKENS
ZEEBRUGGE
BRUGGE
BLAUWE TORENHERDERSBRUG
EEKLO
KETENISSE
KALLO
BEVEREN
ST-PAUWELS
NOORDLAND
LILLO
BAYER
FINA
EKEREN
7e HAVENDOK
MERKSEMSCHELDE-
LAAN
ZURENBORGWOMMELGEM
OELEGEM
MORTSEL
St-JOB
DAMPLEIN
PETROL
NOORDERDOKKEN(NMBS)ESSO
BEERSE
POEDERLEEMOL
NYRSTAR
LOMMELOVERPELT
MHO
BLIGHBANK
THORNTONBANK
TIHANGE
GRAMME
RIMIERE
LIXHE
MERCATOR
LINT
ZANDVLIET
DOEL
ST-AMAND
GOUY
TERGNEE
COURCELLES
CENTRALESENEFFE
MAASBRACHT
MASTAING
CHIEVRES
GOUY
BRUEGEL
DROGENBOS
LIXHE
RODENHUIZEMERCATOR
KREEKRAK
ZANDVLIET
EINDHOVEN
AUBANGE
MOULAINE
VIGY
REVIN
MAZURES
LONNY
VESLE
ACHENE
AVELIN
CHEVALET
CENTRALE SENEFFE COURCELLES ST-AMAND
TERGNEE
COGNELEE
CHAMPION
RIMIERETIHANGE
GRAMME
BRUMECOO
WARANDE
AVELGEM
MEKINGEN
AVERNAS
IZEGEM
ZOMERGEM
BUGGENHOUT
VERBRANDE BRUG
LINTMEERHOUT
OBERZIER
VAN EYCK
EEKLO NOORD
BORSSELE
DOEL
MASSENHOVEN
DODEWAARD
GEERTRUIDENBERG
energie in goede banen
energie in goede banen
JAArverslAG 2008
Waarden aan he t werk
Ja
ar
ve
rs
la
g 2
00
8
Concept en eindredactieElia, departement Communicatie
Grafische vormgeving en drukbegeleidingwww.concerto.be
Foto’sTobias Schlitt, Getty, net_efekt,tanakawho, robinbos, Elia
Verantwoordelijke UitgeverJacques Vandermeiren
Zetel van de vennootschapEliaKeizerslaan, 20B-1000 BrusselT +32 2 546 70 11F +32 2 546 70 [email protected]
ContactpersonenEva Suls, tel. +32 2 546 73 78Valérie Vanhemelen, tel. +32 2 546 75 11
Ce document est également disponible en françaisThis document is also available in English
April 2009
Top Related