Categorie
1
BUsiness WitH pleasURe IN DE WESTELIJKE MIJNSTREEK...
ADJIEDJ BAKASGOOGLE EN
MICROSOFT
GAAN BANKIEREN
KASTEEL ELSLOOGASTRONOMIE EN GASTVRIJHEID IN EEN HISTORISCHE OMGEVING
BUsiness WitH pleasURe
4X3 ESTAFETTEVIER DIRECTEUREN
OVER DE LIMBURGSE
ECONOMIE
CLARA LAMARLIEFDE VOOR
MUZIEK EN
VOOR BEWEGING
VIER DIRECTEUREN
special inteRest magaZine Van RaBOBank Westelijke mijnstReek | nUmmeR 2 | apRil 2011
Categorie
2
Geachte relatie, beste lezer,
Voor u ligt het tweede nummer van Impuls RWM, het special interest magazine
dat wij u met gepaste trots aanbieden.
Zoals in de vorige editie komt ook nu een aantal ondernemers aan het woord.
Ondernemers uit diverse branches, zoals horeca, bouw, paardensport en dans-
sport. Daarnaast leest u over een bijzondere ontmoeting met een bijzonder
persoon: Adjiedj Bakas. Deze bekende trendwatcher neemt geen blad voor
de mond als hij praat over de Rabobank. Nieuw in deze editie is een ‘4x3 esta-
fette’ waarin vier directeuren uit het Limburgse bedrijfsleven hun visie geven
op de Limburgse economie. Aan het woord is ook Clara Lamar, directrice van
de gelijknamige dansschool. Zij vertelt over haar liefde voor muziek en voor
beweging.
Kortom: een magazine met uiteenlopende onderwerpen, vol interessante
mensen.
Rabobank Westelijke Mijnstreek heeft zich tot doel gesteld als ‘vliegwiel’ voor
de lokale economie te fungeren. Mensen en middelen met elkaar in contact
brengen en op die manier nieuwe samenwerkingsverbanden te realiseren.
Daar gaan we voor. Met als resultaat dat daarmee de leefbaarheid in onze
regio verbetert.
Samen op zoek naar mogelijkheden… Dat is de gedachte, dat is het idee.
Veel leesplezier!
VOORWOORD
Raymond Neilen | Directeur Particulieren Rabobank Westelijke Mijnstreek
Harry Lempens | Directeur Bedrijven Rabobank Westelijke Mijnstreek
62
BAKASGOOGLE EN MICROSOFT
GAAN BANKIEREN
08
14
70
KRIYA MATERIALSGROEIT OP CHEMELOT
TERUGBLIKNETwERKBORREL
30
40
58
38
52
22
66
CYBERCRIMEDE ONTSTUITBARE OPMARS
46
04
04 | Mh RoadsTYLInG wINNAAR ONDERNEMERSPRIjS
‘APPLAUS vOOR DE ONDERNEMER’
06 | Up-To-daTENICE TO KNOw
08 | KasTEEL ELsLooGASTRONOMIE EN GASTvRIjHEID
IN EEN HISTORISCHE OMGEvING
14 | BoUwpLanpLUsBOUwEN AAN DE TOEKOMST
18 | U2 doET hET aLLEMaaLMUzIEK MAKEN, DE wERELD
vERBETEREN EN CASHEN
21 | EvEnEMEnTEnaGEnda
22 | IntervIew adjIEdj BaKasGOOGLE EN MICROSOFT GAAN BANKIEREN
26 | IntervIew RaYMond nEILEnBANKING IS BORING!
30 | 4x3 EsTafETTEvIER DIRECTEUREN OvER DE
LIMBURGSE ECONOMIE
INHoudAPRIL 2011
38 | TERUGBLIK
40 | zEILjaChThUREn.nLzORGELOOS PRONKEN MET EEN
GEHUURD zEILjACHT
46 | CYBERCRIMEDE ONSTUITBARE OPMARS
52 | dUIKEnDE ULTIEME ONTSPANNING
58 | hEnK nooREnKAN DE ADRENALINE NIET MISSEN
62 | CLaRa LaMaRLIEFDE vOOR MUzIEK EN vOOR BEwEGING
66 | KRIYa MaTERIaLsGROEIT OP CHEMELOT
70 | jos MEIjERsTIEN jAAR SLEUTELEN AAN EEN MG SA
05
winnaar ondernemersPrijs
‘aPPlaus voor de ondernemer’
mH ROaDstyling
V.l.n.r. Ton Mostard, Roel Sluijsmans en Jos Mostard
06
Tekst > Tom Brennand Beeld > Henry Peters
‘Applaus voor de Ondernemer’ is een prestigieuze ondernemersprijs in de gemeente Sittard-Geleen en is een
initiatief van het MKB Stedenprogramma Sittard-Geleen in samenwerking met Rabobank Westelijke Mijnstreek en
de gemeente. De prijs bestaat uit een kunstwerk en een geldbedrag van 10.000 euro. Twee jaar geleden won Kriya
Materials de eerste ‘Applaus voor de Ondernemer’. De genomineerden voor deze editie waren: MH Roadstyling,
Glasdecor Jac Salvino en Claessens Personenvervoer.
Beoordelingscriteria
Om voor de ‘Applaus voor de Ondernemer 2010-2012’ in aan-
merking te komen moeten de deelnemers voldoen aan enkele
criteria. Dit keer waren de twee belangrijkste dat het bedrijf
reeds langer in de gemeente gevestigd is en het moet bij voor-
keur een familiebedrijf zijn. Andere zaken die meetellen in de
beoordeling zijn een bijzondere of innovatieve manier van on-
dernemen en maatschappelijke betrokkenheid. MH Roadstyling
voldoet aan al die criteria.
Erkenning
Ton Mostard, MH Roadstyling: “Deze prijs is een erkenning
voor wie we zijn en wat wij doen. Ons diensten- en producten-
assortiment varieert van belettering en bewegwijzering tot
relatiegeschenken en alles wat daar tussen in ligt. Daarbij rich-
ten wij ons vooral op Midden- en Zuid-Limburg. Wij investeren
ook in de regio door allerlei initiatieven, waaronder de krant
‘Winkelen Sittard-Geleen’ en sponsoring van clubs en vereni-
gingen. Het gaat zeker niet slecht met onze regio, maar wij
vinden het heel belangrijk om de Limburgse economie en de
maatschappij te steunen en samen met onze relaties te ver-
beteren.” Jos Mostard: “Dit is een uniek bedrijf in Limburg en
waarschijnlijk zelfs landelijk, zonder dat dat direct voor iedereen
zichtbaar is. Met 40 medewerkers kunnen wij heel erg veel ver-
schillende diensten en producten aanbieden voor een bedrijf
van onze omvang. We hebben het hier in veel gevallen over
complexe processen die elk hun eigen deskundigheid vragen.
Daarom hebben wij goed opgeleide mensen in dienst die snel
en effectief kunnen werken en die geen uitdaging uit de weg
gaan. Kwaliteit staat uiteraard voorop. Dat blijkt ook het feit
dat wij het enige Limburgse bedrijf in deze branche zijn dat
voldoet aan de eisen van het 3M Certificaat dat wordt toege-
kend op basis van materiaalgebruik, deskundigheid, service en
garantie.”
Prijs
Ton: “De trofee, een mooi kunstwerk, krijgt een mooie plek in
het bedrijf. Het geldbedrag dat wij hebben gewonnen met deze
prijs, investeren wij natuurlijk op een maatschappelijk verant-
woorde wijze. In de aanloop naar de finale van ‘Applaus voor
de ondernemer’ hebben wij al aangekondigd dat, mochten wij
als winnaar uit de bus komen, we het geld zouden besteden
aan ‘groene inkt druktechnologie’. Dat wil zeggen een nieuwe
printer die inkt gebruikt op basis van latex in plaats van milieu-
onvriendelijke oplosmiddelen. Die nieuwe ‘groene’ printer is
inmiddels al operationeel.” Jos: “De prijs heeft ons ook veel aan-
dacht opgeleverd in de regio. Zakelijke relaties reageren met
uitingen van extra waardering en wij krijgen daardoor de kans
om nogmaals te laten zien hoe breed ons producten pakket is
en hoe wij door onze innovatieve instelling en slagkracht voort-
durend uitbreiden en investeren in MH Roadstyling en in de
maatschappelijke context van ons bedrijf.”
www.mhroadstyling.nl
07
08
Up-tO-Datenice to know
Vrouwen betere managersVrouwen zijn betere managers dan mannen, blijkt uit een
Australisch onderzoek onder 3.000 mannelijke en vrouwe-
lijke werknemers. Op vijftien van de zestien prestatiecriteria
scoren vrouwen beter dan mannen. Zo behalen de vrouwen
meer punten op leiderschap, besluitvaardigheid en arbeids-
management, meldt The Australian.
Verschillen tussen mannen en vrouwen zijn er ook op het ge-
bied van ondernemerschap. Vrouwelijke entrepreneurs net-
werken meer en op een andere manier dan mannen. Dat blijkt
uit een onderzoek van FNV Zelfstandigen onder meer dan
1.600 ondernemers. Een duidelijk verschil tussen de seksen is
het doel van het netwerken.
Waar vrouwen zich bij voorkeur liever zakelijk profileren, gaat
het mannen erom concrete opdrachten en nieuwe contacten
binnen te halen. Zij doen dit bij voorkeur tijdens een borrel of
een receptie, in tegenstelling tot vrouwen die het liefst profes-
sionele netwerkbijeenkomsten bezoeken.
Bron: telegraaf.nl 2011
Rabobank blijft favoriet als werkgever
Rabobank is opnieuw de meest favoriete werkgever
van Nederland in 2010. Ten opzichte van het jaar daar
voor wisselen Shell en Philips binnen de top drie van
plek: Shell zakt van de tweede naar de derde positie,
Philips staat nu op nummer twee. Dit blijkt uit de Baro
meter van Meest Favoriete Werkgevers, onderdeel van
het jaarlijkse Arbeidsmarkt GedragsOnderzoek (AGO)
van de Intelligence Group onder 15.000 respondenten.
Bron: nu.nl 2011
09
Nederlandse banken hebben net als
veel grote Europese sectorgenoten hun
financiële buffers de afgelopen jaren
fors verhoogd door een combinatie van
meer kapitaal en minder risico’s. Daar
mee lopen banken vooruit op nieuwe
toezichtseisen die pas in 2019 volledig
van kracht zijn.
Dat blijkt uit een vergelijking van de
jaarcijfers, die de meeste banken de af
gelopen maanden hebben gepubliceerd.
Veel banken hebben nu een hogere ratio
voor solvabiliteit dan de Rabobank had in
2007. De coöperatieve bank kan al jaren
pronken met het hoogste kredietoordeel:
AAA.
Bron: fd.nl 2011
Bank voert buffer flink op tijdens kredietcrisisGevolg van nieuwe toezichtseisen
Het aantal zelfstandige ondernemers in Nederland, buiten de
landbouw, is in de afgelopen 25 jaar meer dan verdubbeld tot
bijna 1,1 miljoen.
Circa 12% van de beroepsbevolking is nu ondernemer. Daar-
mee is Nederland koploper in Noord- en West-Europa. Dat con-
cludeert het onderzoeksbureau EIM in zijn ‘Trendstudie MKB en
Ondernemerschap’.
‘Door een haasje-over-effect is een meer ondernemende cultuur
ontstaan’, aldus het EIM. Zo is een zelfversterkend mechanisme
op gang gekomen. Het aantal ondernemers zal de komende
jaren verder stijgen, zo is de verwachting, maar in een lager
tempo. Verdere groei van de dienstensector stimuleert het zelf-
standig ondernemerschap. Met name het ondernemerschap
onder vrouwen en allochtonen zal verder toenemen.
Bron: fd.nl 2011
Aantal ondernemers verdubbeld
Veel ondernemers zien nog geen nut in het gebruik van
social media. Dat blijkt uit een peiling van MijnBedrijf.nl
(onderdeel van De Telegraaf) onder 1.064 zelfstandigen.
Ruim 30% van de respondenten is ervan overtuigd dat so
cial media niets voor hun onderneming oplevert, zo schrijft
de website.
Ongeveer een derde van de ondernemers (35%) zegt wel
actief gebruik te maken van sociale netwerken als LinkedIn,
Facebook en Hyves. 16% geeft aan lid te zijn van één net
werk.
Bijna twee op de tien (18%) zegt geen tijd te hebben voor
het onderhouden van hun online sociale netwerk.
Bron: nu.nl 2011
Ondernemers twijfelen nog over social media
Tekst > Tom Brennand Beeld > Etiënne van Sloun
Cover > V.l.n.r. Jos Meijers, Ralph Pieters en Ronnie van Nulck
Als je over het smalle steile klinkerweggetje naar beneden rijdt richting
Kasteel Elsloo, dan lijkt de tijd even te hebben stilgestaan. Alleen de gepar-
keerde auto’s verraden dat we in de 21e eeuw zijn en niet enkele honderden
jaren eerder. Beneden aangekomen kijk je tegen de dijk van het Juliana-
kanaal aan en je stelt je voor hoe dit uitzicht was toen je nog rechtstreeks
over de uiterwaarden van de Maas kon kijken. Kasteel Elsloo ademt nog
steeds de historische sfeer uit. In het kasteel vinden we een restaurant en een
aantal hotelkamers. Alles is hier aanwezig om het particuliere en zakelijke
gasten volledig naar de zin te maken: natuur, rust, comfort en alle nodige
faciliteiten.
KASTEEL ELSLooGASTRONOMIE EN GASTvRIjHEID
IN EEN HISTORISCHE OMGEvING
Historie
Het huidige kasteel staat op een andere plek dan oorspronkelijk. Het eerste Kasteel Elsloo
is in de 15e eeuw deels verwoest door de Maas en in 1579 hebben de Spanjaarden de
nog bruikbare delen in brand gestoken. Het nieuwe kasteel is enkele honderden meters
verderop gebouwd in de vorm van een herenhuis met bijgebouwen. Op deze plaats
bevonden zich al enkele boerderijen, een watermolen en een brouwerij. De watermolen
uit 1552 is het oudste deel van het huidige kasteel. In de loop van de eeuwen heeft het
kasteel verschillende eigenaren gekend die elk wel iets hebben toegevoegd, zoals de
“Kastelen hebben doorgaans een duur
imago. Dat is niet altijd terecht”
010
011
karakteristieke ronde toren die halverwege de 19e eeuw gestalte
heeft gekregen. Door verschillende branden zijn het herenhuis
en sommige bijgebouwen verloren gegaan en niet herbouwd.
Nadat de laatste eigenaar, Anton Jurgens, er een buitenverblijf
van maakte, is het kasteel verkocht aan de gemeente en heeft
het zijn huidige bestemming van hotel-restaurant gekregen.
Hotel en restaurant
Jo Meijers, directeur Kasteel Elsloo: “Het is fantastisch om op zo’n
historische plek te mogen werken. Ik was al als tiener betrokken
bij het restaurant. Ik ben namelijk geboren en getogen in Elsloo.
Toen ik 14 was, had ik een bijbaantje op het kasteel. Via allerlei
klusjes in de afwaskeuken en de keuken, ben ik uiteindelijk aan
de voorkant, ofwel de gastenzijde, terechtgekomen om mijn
eerste stappen in de horeca te zetten. Daarna heb ik Elsloo ver-
laten totdat ik gevraagd werd als directeur van het restaurant
en het hotel van Kasteel Elsloo. In 1994 heb ik het bedrijf over-
genomen. Het kasteel is uiteraard eigendom van de gemeente
gebleven. Door de jaren hebben wij voortdurend geïnvesteerd
in de inrichting, kleine verbouwingen en modernisering. Thans
beschikken wij over 24 hotelkamers, een comfortabel en ge-
zellig à la carte restaurant en alle mogelijke faciliteiten voor
feesten en zakelijke bijeenkomsten. Wij zijn ook een officiële
trouwlocatie en hebben ons onder andere gespecialiseerd in
bruiloften. We zijn overigens ook trots op ons eigen merk bier,
Kasteel Elsloo Amber 1601, dat afgeleid is van de brouwer die
hier oorspronkelijk zat. Een oude steen met het brouwerswa-
pen en het jaartal 1601 herinnert ons aan deze tijd.”
Zakelijk
Kasteel Elsloo kan kleine en grote zakelijke groepen volledig
accommoderen. Er zijn vergaderruimtes vanaf vier personen
tot een grote zaal waar grote meetings plaats kunnen vinden.
Jo Meijers: “Regelmatig vinden hier bedrijfspresentaties plaats,
maar ook verschillende businessclubs uit de regio hebben
hier hun thuishaven. Alles is aanwezig, van draadloos internet
tot moderne audiovisuele presentatiemiddelen. Heel bijzon-
der is het om het torenkamertje, dat we ook gebruiken om
huwelijken te voltrekken, te huren als vergaderruimte. De vol-
ledig originele inrichting met afbeeldingen van wapenschilden
12
op het plafond, indrukwekkende lambrisering inclusief een ver-
borgen deur, ademen een historische sfeer uit die de bezoeker
niet snel zal vergeten.“
Schijn bedriegt
Kastelen hebben doorgaans een duur imago. Dat is niet altijd
terecht. Jo Meijers: “Ik hoor vaak dat mensen opkijken tegen
een kasteel. Dat is in ons geval zeker niet nodig. Wij zijn toegan-
kelijk voor iedereen en voeren een menukaart met zeer accep-
tabele prijzen, terwijl men wel de kwaliteit krijgt die je bij een
klasselocatie mag verwachten. Zo schenken wij ook een keur
aan Limburgse wijnen en serveren we diverse gerechten die bij
deze streek horen. Wij bieden onze gasten dan ook een uitste-
kend gastronomisch product in een gastvrije omgeving en met
respect voor het historisch erfgoed. In de zomer nodigt ons ter-
ras aan de voorzijde mensen uit om te gaan zitten. Bovendien
bevinden we ons hier in een gebied dat zich uitstekend leent
om te wandelen en te fietsen. Kasteel Elsloo is dan een begin-
en/of eindpunt.”
Succes door een sterk team
Jo Meijers: “We slagen er doorgaans goed in om onze gasten
te verwennen met datgene waar zij voor komen. Lekker eten,
lekkere wijnen, goede service tijdens feesten of zakelijke bij-
eenkomsten en een prima sfeer. In dat kader wil ik benadrukken
dat dit succes een echte teamprestatie is. Irene Berger verzorgt
de contacten voor de organisatie voor alle evenementen, ter-
wijl chefkok Ralph Pieters ons keer op keer verrast met culinaire
verrukkelijkheden. Onze maître en eerste gastheer Ronnie van
Nulck heeft de opleiding gastronomisch sommelier afgerond
en is gespecialiseerd in de combinatie wijn en spijs. Kortom,
een ijzersterk team dat ons in staat stelt om heel toegankelijk
voor al onze gasten onze doelstellingen als restaurant en hotel
te verwezenlijken.
www.kasteelelsloo.nl
13
14
“Terwijl men wel de kwaliteit krijgt die je bij een klasselocatie
mag verwachten...”
15
16Roger van der Linden en Harry Knoors
BOUWplanplUsTekst > Tom Brennand Beeld > Henry Peters
Er is veel gaande in de bouw. Nieuwe materialen, innovatieve werkwijzes en de wens om duurzamer te bouwen,
leiden niet alleen tot energiebesparing, maar ook tot gezonder en comfortabeler wonen. Het is opvallend dat de
ons omringende landen daar actiever mee bezig zijn dan Nederland. Eén van de grote voorvechters en pioniers in
Nederland is het Sittardse bedrijf Bouwplanplus dat in nauwe samenwerking met Knoors Bouw aansprekende en
baanbrekende duurzame bouwprojecten realiseert.
Passief huis
Roger van der Linden, directeur Bouwplanplus: “Duurzaam
bouwen heeft alles te maken met hergebruik van materialen,
het kiezen van de juiste materialen en energiezuinigheid. Een
zogenaamd ‘passief huis’ is al een stap in de goede richting,
maar het kan nog veel verder. Een passief huis is georiënteerd
op het zuiden en luchtdicht gebouwd. Het heeft een zeer hoge
isolatiewaarde en is in staat warmte terug te winnen waar-
door het energieverbruik voor verwarming volgens de huidige
normen maximaal 20% is van het verbruik in een traditioneel
huis.” Harry Knoors, directeur Knoors Bouw: “Maar zoals Roger
al zei, er is nog veel meer mogelijk. In Limbricht wordt mo-
menteel een 0-energie-ecohuis gerealiseerd. Dit woonhuis is
gebouwd op basis van een passief huis, maar beschikt ook over
bijvoorbeeld een installatie voor hergebruik van regenwater
en is geïsoleerd met cellulose (gerecyclede oude kranten). De
kern van het huis is houtskeletbouw en daardoor niet alleen
gezonder en beter geïsoleerd, maar ook volledig demontabel
en ecologisch. Dat wil zeggen, je kunt het helemaal uit elkaar
halen en alle materialen hergebruiken. Door het woonhuis in
hout te bouwen is het huis volledig cradle to cradle. Een tra-
ditioneel gebouwde woning is momenteel nog niet cradle to
cradle te bouwen, maar we zitten al een heel eind in de goede
richting. Het 0-energie-ecohuis wekt zijn eigen stroom en
warmte op en zorgt zelf voor warm tapwater.”
duurzaamheid en budget
Roger: “Hoewel goede initiatieven ontstaan, wordt in Nederland
nog te weinig duurzaam gebouwd. De overheid stimuleert hier
nog niet voldoende in en mensen die een huis laten bouwen of
verbouwen beschikken zelf niet over de kennis die nodig is om
binnen hun budget toch de duurzaamheidprincipes te laten
doorvoeren. Doorgaans maakt een architect een mooie buiten-
kant en gaat van daaruit naar binnen werken. Pas in een later
stadium komt er een aannemer aan te pas en blijkt dat het ge-
stelde budget wordt overschreden. Het is daarom verstandiger
Bouwen aan de toekomst
17
andersom te werken. Je moet slim omgaan met het budget en
eerst uitgaan van de wensen van de klant en mogelijkheden
op het gebied van duurzaamheid. Dus van binnenuit werken,
zorgvuldig van tevoren de materialen kiezen en in een later sta-
dium de buitenkant verfraaien en afwerken.” Harry Knoors: “Met
zo’n routing zijn de aannemer en de installateurs al vanaf het
begin erbij betrokken als de architect nog moet beginnen en
kun je veel effectiever werken. Niet alleen kun je dan de werk-
zaamheden beter afstemmen, je kunt ook sneller werken. Je zet
de toeleveranciers van de materialen namelijk direct aan het
werk. Dat scheelt tijd en geld voor de klant. Bij de traditionele
aanpak is het eerder regel dan uitzondering dat de klant voor
onverwachte kostenposten komt te staan. Bij Bouwplanplus is
budgetoverschrijding onmogelijk. Doordat je direct van een
Plan van Eisen uitgaat en de materiaalkeuze en -toepassingen
daar op afstemt, weet de klant altijd van tevoren wat de maxi-
male kosten bedragen. Bij Bouwplanplus zijn al kostenbespa-
ringen tot 20% gerealiseerd zonder in te boeten op kwaliteit!”
‘Footprint’
Harry: “Bouwen laat een behoorlijke ‘footprint’ achter. Dat wil
zeggen dat vele generaties na ons nog kunnen zien wat wij
hebben geproduceerd vanwege de onuitwisbare gevolgen
voor de natuur en samenleving. Jaren geleden zijn wij ons al
gaan verdiepen in hoe wij kunnen bouwen en daarbij het milieu
zo weinig mogelijk belasten. Het eerste duurzaamheidsproject
was een betonnen woning met aarde erover heen, een soort
aardwoning. Het was een begin, maar de betonindustrie is
nu niet bepaald vriendelijk voor het milieu. We moesten dus
op zoek naar andere materialen. Uitgangspunt daarbij was
hergebruik ofwel recycling. De keuze is uiteindelijk op hout
gevallen. Dit is namelijk het enige materiaal dat CO2-neutraal
is. Het is ook een natuurlijk materiaal met gunstige isoleren-
de eigenschappen. Bovendien kun je met hout gemakkelijker
demontabel bouwen, zodat de bouwmaterialen altijd geschikt
zijn voor hergebruik of je verstookt het hout en gebruikt het
materiaal als brandstof en dan nog is de CO2-kringloop rond
(lees neutraal). Als je goed om je heen kijkt, dan zie je dat er
voor alle mogelijke toepassingen natuurlijke bronnen te vin-
den zijn die bij verantwoord gebruik duurzaam bouwen tot de
gewoonste zaak van de wereld maken.” Roger: “100% cradle to
cradle is voorlopig nog een utopie, maar als de bouw wereld
zich open stelt voor de vele mogelijkheden om duurzaam te
werken met natuurlijke en/of gerecyclede materialen, dan
bouwen we aan een mooie toekomst. Binnenkort gaan wij ook
zelf een nieuw kantoorpand neerzetten voor Bouwplanplus en
Knoors Bouw. Uiteraard zal ook dit nieuwe pand een voorbeeld
zijn op het gebied van duurzaam en klimaatneutraal bouwen.”
www.knoors.nl
www.bouwplanplus.nl
18
Industriestraat 31/B 6135 KG Sittard 046 - 458 17 [email protected] www.zuidlease.nl www.zuidleasegroen.nl
Informeer naar ons Roll & Ride pakket
File rijden of f le mijden?
rons Roll & Ride pakket
Fil le mijden
MUzIEK MAKEN, DE wERELD vERBETEREN ÉN CASHEN:
U2 DOet Het allemaalEen popgroep die in een algemeen erkend crisisjaar gewoon 100 miljoen euro nettowinst maakt. Dat
is U2, een van de meest intrigerende rockbands van de planeet. En een van de weinige bands die de
zakenpagina’s van alle kranten en tijdschriften haalt.
20
Activisme: goed voor het imago
Vrijwel iedereen zal van U2 het nummer Sunday Bloody Sunday
kennen, een felle protestsong tegen het legergeweld gebruikt
in het Noord-Ierse Derry in 1972. Maatschappelijke betrokken-
heid is een van de pijlers onder het imago van de band.
Hoeveel foto’s zijn er niet van Bono aan de zijde van mannen
als Nelson Mandela of Obama, of van Bono die groepen politici
toespreekt over het kwijtschelden van schuldenlasten aan der-
dewereldlanden. De artiestennaam Bono klinkt waarschijnlijk
niet voor niets al goed.
Schaapjes op het droge
Maar de media hebben het er tegelijkertijd erg moelijk mee
dat de U2-mannen zo ‘schandalig’ rijk zijn. De Tijd: ‘Dan wordt
er schande geschreven over de belastingvlucht van de groep
naar Amsterdam, waar U2 Limited een postbusvennootschap
oprichtte aan de - noblesse oblige - poepchique Herengracht
in Amsterdam. Naar het voorbeeld van de Stones.’ “Perfect le-
gaal en gewoon een kwestie van slim zakendoen,” verdedigde
de groep zich, toen daar in 2006 een mediastormpje over op-
stak. “We betalen meer dan genoeg belastingen.” Veel meer
details gaf U2 daar niet bij - laat staan concrete cijfers. De
kranten die toch publiceerden kregen hun artikelen in stuk-
jes gescheurd teruggestuurd. ‘Bollocks’, had manager Paul
McGuinness er op geschreven - rock ’n-rolls voor onzin. Ook
de 100 miljoen euro die de groep volgens Forbes verdiende
OVeR inVesteRen gespROken:U2 raast op dit moment over de planeet met een
tournee die 360° heet. Het rondreizende circus
omvat onder meer vijfhonderd vaste personeels
leden, twaalf bussen, een eigen vliegtuig en bijna
tweehonderd vrachtwagens. De kosten per dag
of er nu wordt opgetreden of niet zijn 750.000
euro. Voor de ontwikkeling van het speciale po
dium ‘the Claw’ dat midden in het publiek
staat zodat de fans van alle kanten de groep kun
nen bewonderen, legde U2 40 miljoen euro neer.
Omdat het vijf dagen kost om het podium op te
bouwen en weer af te breken, zijn er drie exem
plaren gemaakt, zodat de tour op tempo kan
blijven. Volgens het Amerikaanse muziekmaga
zine Billboard hebben ruim 6,5 miljoen mensen
een kaartje gekocht en kan de tournee 750 mil
joen euro winst op gaan leveren. Hiermee wordt
dan het record verbroken van de meest recente
afscheidstournee van the Rolling Stones, die
ongeveer 500 miljoen euro opleverde. Hoe cool
de groep onder dit alles blijft? Zanger Bono ver
telde ooit: ”Onze ZOO TVtour in 1993 kostte
een kwart miljoen dollar per dag. Dat vond ik
wel angstaanjagend. Zeker omdat we toen nog
niemand hadden die dat risico voor ons wou en
kon dragen. Als toen 10% minder mensen waren
komen kijken, waren we failliet gegaan. En niet
een beetje failliet, hé. Heel, heel, héél erg failliet.
Ik herinner me dat ik daar met mijn vrouw Ali
over sprak. Ze stelde me gerust. ‘Wat is het erg
ste dat ons kan overkomen?’, vroeg ze. ‘Dat we
het huis moeten verkopen en een kleiner huis
moeten nemen? Dat we het tweede huis moeten
verkopen dat we toch niet nodig hebben? En dat
we een normaal leven moeten leiden, zoals onze
vrienden? Wellicht zouden die opgelucht adem
halen.’ “
Het is niet eens zeker of Bono aan goede
doelen schenkt
21
Als rockgod annex wereldverbeteraar hoorde hij geld vies te
vinden, of toch op zijn minst braaf belastingen te betalen. Het
is een kritiek die wel vaker klinkt als het over U2 en zaken gaat
getuige zure krantenkoppen als Buy Buy Bono. ‘Hoe geloof-
waardig kan je voor een rechtvaardigere wereld pleiten, als je
na elk optreden met een privéjet naar je villa aan de Franse
Rivièra wordt gevlogen? Of naar je New Yorkse penthouse met
zicht op Central Park?’, aldus de analyse in De Tijd.
Fans willen ondernemersgeest zien
Het zal wel, lijkt Bono te denken. Of zoals hij het stelt in het
interviewboek Bono over Bono: “Natúúrlijk zijn wij kapitalisti-
sche zwijnen. Ik heb nooit wat moeten hebben van het cliché:
‘Ik ben artiest, ik wil niets te maken hebben met de smerige
business.’ Wat een achterhaald idee. Dat komt nog van de hip-
py’s: ‘Hey man! Rook wiet in plaats van je te laten corrumperen
door het vuige gewin! Steek je tenen in de rivier, en omring
je door een stel knappe grieten die je haar kammen terwijl de
zon opkomt!’ Wat een achterhaald gelul. Ik vond de jaren zes-
tig heerlijk - het was de renaissance van de pop - maar we
leven in een andere tijd nu, die om andere strategieën vraagt.
Fans willen ondernemersgeest zien. Ook van hun sterren. Wij
waren nooit hippy’s die de hele dag over wereldvrede zaten
te praten,” zegt Bono. De groep werd vanaf het begin als een
coöperatie gestructureerd. Bono (zang), The Edge (gitaar),
Adam Clayton (bas), Andy Mullen (drums) en Paul McGuinness
(management) deelden - en delen nog steeds - alle inkomsten
netjes door vijf. Op die manier omzeilden ze de belangrijkste
reden waarom groepen aan hun eigen succes tenonder gaan:
ruzies over geld.
in 2009, is het resultaat van het betere nattevingerwerk. Zelfs
hoeveel weldoener Bono aan goede doelen schenkt is privé.
Het is niet eens zeker of hij het wel doet.
de fiscus bedotten
Het financiële persagentschap Bloomberg liet in 2007 twee on-
derzoeksjournalisten het hebben en houden van Bono in kaart
brengen. Achter de naam van de zanger stond een waslijst
aan ondernemingen, zo bleek al snel. Een luxehotel in Dublin,
maar ook een fairtrade kledinglijn, een gezonde fastfoodketen,
en het durfkapitaalfonds Elevation Records. Bono speculeerde
ook met vastgoed, volgens Bloomberg, en had huizen in alle
wereldsteden. De activiteiten van U2 Limited had hij samen
met zijn medegroepsleden en manager Paul McGuinness
ondergebracht in een kluwen van vennootschappen en
stichtingen in vijf verschillende landen. Waarom, dat was voor
Bloomberg zo klaar als een klontje. De inkomsten van de groep
moesten zoveel mogelijk aan het oog van de fiscus, de pers en
het grote publiek onttrokken worden. Iemand moest er maar
eens achterkomen hoe schandalig rijk ze precies waren.
Moet een wereldverbeteraar vies van geld zijn?
“U2 zijn aartskapitalisten,” getuigde een ex-werknemer bij
Bloomberg, “ook al doen ze geweldig hard hun best om dat
te verbergen.” Opmerkelijk verwijt toch, van een nieuws-
agentschap dat niet meteen bekendstaat om zijn maoïstische
sympathieën. Want zo was het duidelijk bedoeld, als verwijt.
Het artikel Bono Inc. opende met een crapuleus citaat uit de
U2-hit One: ‘Did I disappoint you/Or leave a bad taste in your
mouth?’ De suggestie was duidelijk. Bono was een hypocriet.
22
THEATER | STADSSCHOUWBURG SITTARD GELEEN
Vrijdag 22 april Matthaeus Passion Limburgs Symfonie Orkest
Zaterdag 23 april t/m maandag 23 mei Toon, de Musical
Zaterdag 07 mei Geleens Mannenkoor Mignon m.m.v. het Philharmonie Sittard Jubileumconcert 85 jaar Mignon
Zaterdag 18 juni Blaosmeziek - A Meeting with Popmusic Harmonie St. Joseph Sittard
EVENEMENTEN
Zaterdag 23 april Kennedy-Mars Sittard
Maandag 25 april Paasmarkt Born
Zaterdag 30 april Parkfestival Sittard
Vrijdag 03 juni Mei-Jaarmarkt Stein
Vrijdag 03 en zaterdag 04 juni Humorfestival Stadspark Sittard
Zaterdag 4 en zondag 5 juni Muze aan de Maas Zomeravondconcerten aan de Maas
Zaterdag 18 juni t/m maandag 20 juni Triathlon Stein
RABoBANK WESTELIJKE MIJNSTREEK KALENDER
Dinsdag 26 april Ledenraadsvergadering
Maandag 16 mei Netwerkevent startende ondernemers, Fortunato
Dinsdag 28 juni Netwerkborrel zakelijke klanten en relaties, Kasteel Limbricht
EV
EN
EM
EN
TE
NA
GE
ND
A
CU
LTUU
RA
GE
ND
A
EN
ww
w.u
itba
lie.nl
ww
w.vvvzu
idlim
bu
rg.n
l
ww
w.ra
bo
ba
nk.n
l/wm
23
Tekst > Marcel Limbourg Beeld > Sander Heezen
Op zijn zachtst gezegd een bijzondere ontmoeting. Impuls interviewde Adjiedj
Bakas over het fenomeen de Rabobank. Bakas is ‘Trendwatcher van het Jaar
2009’ en ‘Zwarte Zakenman van het Jaar 2008.’ Bakas geldt als een boeiende,
prikkelende, visionaire, humoristische en inspirerende spreker. Hij noemt de
medewerkers en directie van de Rabobank liefkozend de ‘ Rabootjes’ en zijn
uitspraken zijn niet zelden doorspekt met relativerende zelfspot. Met circa
200 lezingen inspireert hij jaarlijks circa 200.000 mensen in verschillende
landen. Hij koppelt onderzoeksinformatie over trends en de toekomst aan
entertainment. Zijn lezingen zijn serieus, populairweten schappelijk, prikke-
lend, uitdagend en humoristisch.
GooGLE En
MICRosofT gaan bankieren
Bling, bling… | In het sfeervolle theatercafé in Oisterwijk had ik het gesprek met hem.
Maanden van te voren ingepland. Bakas is drukbezet en succesvol. Er stapt een opvallende
verschijning binnen. Een ontspannen, zwarte man met een lange bontjas, opvallende
stropdas en een werkelijk enorme gouden ring met ‘knoeperds’ van stenen erin. Bling,
bling… Vriendelijk lachend neemt hij plaats en steekt vrijwel onmiddellijk van wal.
Topschrijver | Bakas schreef verschillende bestsellers over de toekomst, die onder
andere in Nederland, de Verenigde Staten, China, Brazilië en Engeland verschenen. En-
kele van zijn succesvolle Engelstalige titels zijn: The Future of Faith, Beyond the Crisis,
World Megatrends en Living without Oil (het laatste boek samen met Rob Creemers).
Succesvolle Nederlandstalige titels zijn: De Toekomst van Werk (co-auteur Martijn van der
Woude), De Toekomst van de Liefde en Microtrends Nederland. Hij werkt nu aan het boek
De Toekomst van Gezondheid.
“De consument heeft niets van Icesave
geleerd”
24
adjiedj bakas:
‘bank’ into the future:
Adjiedj Bakas
25
Het wordt allemaal veel harder | “Er loopt momenteel een
nieuwe commercial van pensioenverzekeraar; Brand New Day.
Vergelijkende reclame. Waar een aantal instituten als Aegon,
Nationale Nederlanden en Delta Loyd met naam en toenaam
genoemd worden als verkopers van zo’n slordige 7,5 miljoen
woekerpolissen. Het wordt allemaal veel harder. Dat blijft
overigens niet beperkt tot de financiële wereld. Je ziet steeds
meer van dit soort hardere acties. Telecomaanbieder ‘Hollands
Nieuwe’ en de Nederlandse Energiemaatschappij kiezen ook
voor de rechtstreekse aanval. Op die manier proberen de nieu-
we marktpartijen marktaandeel te verwerven door zich af te
zetten tegen het establishment.”
Een beetje stout | “In het bankwezen had je dat tot nu toe
nooit. Het was allemaal heel ‘sjiek’. Er werd ‘sjieke’ reclame
gemaakt. De Rabobank was eigenlijk de eerste die dat ‘sjieke’
doorbrak. Toen het debacle met Fortis speelde verscheen een
advertentie in de landelijke dagbladen met de kop: het is tijd
voor een betrouwbare bank. Dat maakt het allemaal wel veel
spannender zo’n tegenreactie. Dat was natuurlijk wel een
beetje stout. Het leverde in ieder geval miljarden aan spaar-
tegoeden op. Je zag letterlijk de mensen van de ene kant van
de straat hun spaarcentjes brengen naar de andere kant van
de straat. Er komen ook steeds meer vergelijkende websites.
Met producten en diensten. Dus je product moet kloppen. Je
moet erop voorbereid zijn dat mensen steeds meer gaan ver-
gelijken. Dat geldt straks ook, bijvoorbeeld, voor diensten als
‘private banking’.“
de consument heeft niets geleerd | “Het gekke is wel dat
het vertrouwen van mensen in financiële dienstverleners
best groot blijft. De mensen sparen weer. Ik was bij Leaseplan
Bank vorige week. Ze werden gek van al die mensen die met
hun spaarcentjes kwamen aandragen. Ook ING maakt weer
recordwinsten dus ik roep altijd dat de consument niets ge-
leerd heeft. De consument is dom en leert helemaal niet zo veel
als dat het lijkt. Dat komt omdat hij eigenlijk helemaal niet zo
geïnteresseerd is in financiële producten.”
Nieuwe internetspaarbanken | “Wat erg interessant is. Er
komen dit jaar twee of drie nieuwe internetspaarbanken aan.
Leaseplan was vorig jaar de eerste. Bank of Scotland was de
tweede. Dat hoor ik van IT’ers die deze banken hebben ge-
bouwd. Dat zijn namelijk precies dezelfde IT’ers die Icesave
hebben gebouwd. Die nieuwe aanbieders komen niet uit de
bankwereld maar uit de ‘food’. Ze zijn er voor juli van dit jaar. Ik
vind dat fascinerend.”
Het is Icesave ‘all-over’ | “De consument heeft helemaal niets
van Icesave geleerd. De spaarder trekt nu ineens weer naar een
Britse bank. Hij wil gewoon weer op een verjaardagsfeestje
kunnen roepen; ‘Ik heb een half procentpunt meer dan jij’. Het
is Icesave ‘all-over’. Ik vind dat de IJslanders gelijk hebben dat
ze niet terug willen betalen. De Nederlandse consument was
gewoon hebberig. Ze wilden zonodig meer rente. Waarom
moeten die IJslanders terugbetalen? Als je inhalig bent moet je
op de blaren zitten! Het was een keuze van Bos om die mensen
te compenseren. Dat had hij niet hoeven doen. En vervolgens
ging hij snel naar KPMG. Nee, nee die IJslanders hebben groot
gelijk.
Ik ken ze wel, die mensen. Zit jij bij Rabo met die lullige procent-
jes? Ik zit bij Icesave, jubelen ze dan op partijtjes. Hahahaaa...
schaterlacht Bakas. Dat de Rabobank met heel andere garantie-
voorwaarden werkt, vergeten ze even.”
‘dE RaBoBanK is het schoolvoorbeeld
van een community’
26
Het slagveld gaat plaatsvinden op consumentenvlak |
“Weet je, consumentenbankieren is verder ook heel simpel.
private banking is een ander verhaal. Daar moet je echt toe-
gevoegde waarde bieden. Dat hebben ze bij de Rabobank vol-
gens mij heel goed begrepen. Daar zijn ze inmiddels heel sterk
in. Op consumentengebied zijn er grote veranderingen op
komst. Wist je dat Google en Microsoft een wereldwijde bank-
vergunning hebben aangevraagd? De Rabobank kan dan wel
roepen: altijd dichtbij. Maar Google is nog dichterbij! Google
ziet jou kijken op Funda en denkt die man heeft een hypotheek
nodig. Ze zien je op een autosite kijken en prompt krijg je een
aanbod voor een autofinanciering binnen. Ze trekken zich ver-
der niks aan van privacy. Ze zitten in Californië. Who cares? Ze
hebben een bankvergunning in 120 landen in de wereld. Inclu-
sief Nederland! In Engeland heeft IBS een groot deel van zijn
filialen aan Virgin verkocht van Richard Branson. Die zijn echt
heel goedkoop en doen bijna alles via internet.
Het slagveld gaat dus plaatsvinden op consumentenvlak! Je
ziet dat een luchtvaartmaatschappij in bankieren stapt. Inter-
netbedrijven, ondernemingen uit de foodsector. Het kan best
zijn dat de Rabobank straks zijn backoffice gaat verhuren aan
Google. Dat zie je ook al gebeuren, dat soort dingen. Neem bij-
voorbeeld Pay-Pal. Achter Pay-Pal zit Zürich Financial Services.
Dat weet bijna niemand. Zij regelen alles voor Pay-Pal.”
de kansen liggen op de zakelijke en de private banking
markt | “De kansen voor banken liggen met name op het vlak
van zakenbankieren. Onder andere het financieren van het MKB
en op het vlak van private banking. Dat wordt hun ding. En
hypotheken bijvoorbeeld ook. Maar daar moet je goed opletten
wat daar gaat gebeuren. Huizen zijn in Nederland veel te duur.
Dat komt door de renteaftrek. Uiteindelijk gaat Brussel daar iets
aan doen. We weten alleen nog niet wanneer. De Rabobank
moet in Limburg ook flink gaan investeren in de nieuwe eco-
nomie. Dat vinden ze natuurlijk best griezelig want daar zit vaak
een hoger risico aan vast. Pak nu die fabriek van zonnecellen
bij jullie daar. Die gaat strakjes gewoon dicht, want die Chinese
zonnecellen zijn veel goedkoper. Je zal daar als bank maar inzit-
ten. Dat weet je bij nieuwe dingen. Je moet er ook op tijd weer
uitstappen.”
Rabobank blijft bij zijn identiteit | “Ze hebben verder het
imago van niet te poenerig, niet te duur. Ze zijn relatief be-
houdend. Datzelfde imago werd nog niet zo lang geleden als
een beetje sullerig gezien. Ze hebben er zelfs nog even over
nagedacht om dat beeld te verlaten. Alles was glossy, global
etcetera. Misschien moeten we wel een soort kloon van ING
worden? Dat hebben ze toch niet gedaan. Het paste wel bin-
nen die tijdsgeest maar niet bij het karakter van de bank. Het
past niet bij onze identiteit. Het past niet bij ons DNA. Nu werkt
dat coöperatieve hart absoluut in hun voordeel. Dus het is niet
alleen een kwestie van een beetje mazzel hebben. Dat is best
heel knap om je te verzetten tegen een tijdsgeest. Want het
is altijd de vraag wat doe je met een tijdsgeest. Ga je mee of
verzet ik mij daartegen? Maar het had net zo goed fout kunnen
gaan. Geluk helpt natuurlijk wel een handje.”
de Rabobank is een community | “Er liggen grote kansen voor
de Rabobank op het vlak van het bouwen en onderhouden van
communities. Gemeenschappen. Hun rol in de maatschappij.
De Rabobank is het schoolvoorbeeld van een community. Kijk,
pensioen bestaat bijvoorbeeld straks niet meer. Mensen leven
daar straks dan ook niet meer naar toe. Dus je moet fondsjes
hebben. Ik heb nu tien jaar dit gedaan dan ga ik op wereldreis
en dan ga ik wat anders doen. Dan moet je dat wel kunnen
financieren. Je werkt gewoon door tot je tachtigste. En geen
gelul: het hoeft niet per se werk te zijn dat je leuk vindt. Er moet
gewoon gewerkt worden.”
27
Tekst > Marcel Limbourg Beeld > Henry Peters
Bankieren is in principe saai voor de klant. Je gaat niet eens ‘lekker naar de
bank’. Ook niet eens ‘lekker op het internet om te bankieren’. Je móet nog
even naar de bank. Daar is eigenlijk alles mee gezegd. Bankieren is gewoon
een verplicht nummertje.
raymond neilen:
“BanKInG Is BoRInG!”
de virtuele bank | “Retailbanking, het consumentenbankieren, neemt een enorme
vlucht. Daarbij is een hele grote rol weggelegd voor het internet. Niet per se gelieerd
aan een traditionele bank. Ik ben ervan overtuigd dat over enkele jaren geen enkele be-
taalrekening, spaarrekening, schadeverzekering, een pasje aanvragen, etcetera via een
bankkantoor verloopt. Maar via het virtuele kanaal. De virtuele bank. En die markt wordt
vele malen diverser. Er zullen straks ook veel meer aanbieders zijn.”
Transparanter | “De markt wordt daardoor veel transparanter. Een hogere rente? Toets
het in op Google en je weet meteen waar de hoogste spaarrente te halen valt. Marketeers
spelen daar vanzelfsprekend op in. En in een competitieve markt loop je natuurlijk het ge-
vaar dat de communicatie wat harder wordt. Wat dat betreft zie ik net zoals Adjiedj Bakas
een verharding in de nabije toekomst. Er komen steeds meer vergelijkende websites.
Vergelijkende reclame kan dan niet uitblijven.”
“De virtualisering van de bank is
onafwendbaar”
28
‘bank’ into the future:
Raymond Neilen
29
Toekomst traditioneel bankkantoor | “Dus het aantal
bankkantoren zal in de toekomst afnemen en het aantal inter-
netaanbieders van financiële producten zal alleen nog maar
toenemen. Zelfs retailers gaan ook financiële producten aan-
bieden. Daar waar vroeger gold: ‘stocks and socks, don’t mix!’,
denk ik niet dat dit voor retailbanking in de toekomst nog zal
gelden. Wij bieden als bank ook telecomproducten aan. Dus
waarom zouden anderen dan achterblijven als ze kansen
zien? Het hele basisassortiment van financiële producten zal
nivelleren. De zelfredzaamheid van de consument gaat toe-
nemen. Producten lijken steeds meer op elkaar en de transpa-
rantie van de markt neemt toe. Dat werkt prijsvergelijking in
de hand.”
Veiligheid | “Randvoorwaardelijk ligt er nog een hele uitda-
ging voor de branche. Niet in de laatste plaats op het vlak van
veiligheid. De criminaliteit spitst zich steeds meer toe op het
internet. De veiligheid moet gewaarborgd worden. Maar de
reputatie van de aanbieder speelt ook een rol. De consument
heeft absoluut van Icesave geleerd en is wat mij betreft hele-
maal niet dom. Wat dat betreft ben ik het oneens met Bakas.”
Communicerende vaten | “We zien bij Rabobank Westelijke
Mijnstreek in het directe kanaal een enorme toename in het
aantal contacten per dag. Dat neemt echt een enorme vlucht.
Daar waar we in de zomer 2010 nog vijfhonderd contacten per
dag hadden zien we momenteel dat het aantal al toegenomen
is tot achthonderd. We zijn echt verbijsterd door dit succes. We
investeren qua capaciteit steeds meer in het directe kanaal.
Met als doel het proces als een soort van communicerende
vaten te laten plaatsvinden. Fysiek versus virtueel. Dat vergt
behoedzaamheid.”
Hologram | “Die integratie van het fysieke en virtuele kanaal
zal ook in de kantoren tot uitdrukking komen. Een kantoor met
grote glazen ramen. Transparant dus. Open qua opzet. Als je
binnenwandelt zul je straks wellicht zelfs een hologram zien
van een medewerker die je door de bank loodst. Dat is de
toekomst. Ik schat dat dit binnen nu en vijf jaar al realiteit is.
‘Virtual reality’!”
‘ICEsavE?
30
wat dat betreft ben ik het oneens met bakas’
Private banking | “Ook private banking moet gericht zijn op
gemak. Gemoedsrust, overzicht, bereikbaarheid! Daarin ver-
schilt deze markt op het eerste gezicht misschien weinig van
het retailsegment. Ook daar zorgt de zelfredzaamheid van de
klant, voor standaard dienstverlening, dat veel zaken via het
rechtstreekse kanaal afgehandeld kunnen worden. Voor de
private banking klanten komt daar nog iets bij. Die hebben
vaak complexe klantvragen en daarbij is sprake van een com-
plexere financiële situatie. Daar gaat de wereld uit elkaar. Het
persoonlijke contact en de expertise van de accountmanager
blijft hier onontbeerlijk.”
Toonaangevend, betrokken en dichtbij | “En juist in die
toegevoegde waarde blinkt de Rabobank uit. We zijn toonaan-
gevend, betrokken en dichtbij. Door onze coöperatieve struc-
tuur hebben we een uitstekend contact met de lokale markt.
Onze investeringen in de lokale samenleving zijn zichtbaar
en worden gewaardeerd. We onderscheiden ons ook op dit
gebied van andere aanbieders. Daar moet vaak een callcenter
op afstand worden gebeld. Wij werken juist met onze eigen
mensen en dat stellen onze klanten zeer op prijs.”
In de ogen kijken | “Als we kijken naar een specialistische
groep als, bijvoorbeeld, medici dan weet je dat je die klanten
anders moet servicen. Voor de standaard dienstverlening wil-
len ze best het internet op. Maar ze willen toch ook af en toe de
accountmanager in de ogen kijken. Je ziet zelfs dat de vroegere
marktleiders in die niche bijna alles via het rechtstreekse kanaal
willen gaan doen. Dat pikt de medicus niet en we zien dan ook
een toestroom van klanten in dit segment. De klant kiest de
manier waarop hij behandeld wil worden. Hij laat zich niet in
een richting dwingen. Je kunt hem wel verleiden tot… Maar
dat is iets heel anders.”
Maatwerk door specialisten | “In de private banking markt zijn
we veel groter dan men denkt. We zijn sowieso marktleider op
particulier vlak. Dat betekent dat we ook een enorm marktaan-
deel hebben in private banking. Anderen hebben misschien
traditioneel de naam. Maar stiekem hebben we heel wat ver-
mogende particulieren als klant. Vaak ‘hebben’ wij die klanten
ook zakelijk. Niet altijd natuurlijk. We zijn in snel tempo terrein
aan het winnen. Dat komt omdat we maatwerk leveren. En die
klanten op een persoonlijke manier blijven benaderen. Charity,
real estate planning, vermogensbeheer of financiële planning?
Wij hebben de specialisten in huis. Onze dochter Schretlen is
ons daarbij uiterst behulpzaam. De accountmanager als spin in
het web. De specialisten op afroep beschikbaar.”
31
Tekst > Maurice Ubags Beeld > Henry Peters
“Westelijke Mijnstreek heeft grote veerkracht”
Jérôme Verhagenliof-directeur
32
Wat is de kracht van de Westelijke Mijnstreek? “De Westelijke
Mijnstreek wordt vaker ‘de smidse’ van Limburg genoemd. Veel
maak-industrie vergeleken met de andere regio’s in Limburg.
Relatief veel industrie betekent dat je bij een crisis harder wordt
geraakt, maar ook dat je bij herstel betere cijfers dan gemiddeld
laat zien. Belangrijker nog is dat regio’s met veel industrie van-
uit hun genen meer veerkracht hebben en zich sneller kunnen
aanpassen aan veranderende omstandigheden.” LIOF-directeur
Jérôme Verhagen is optimistisch over de Westelijke Mijnstreek.
“De veerkracht die nodig is, is een concurrentievoordeel. Werk-
nemers zijn net iets eerder bereid van werkgever te wisselen als
dat nodig is. Je ziet dat Sittard-Geleen landelijk het voorbeeld is
voor mobiliteitscentra.”
Hoe belangrijk is samenwerking? Voor Verhagen is evenwel
meteen duidelijk dat de Westelijke Mijnstreek niet zonder
Maastricht en niet zonder de Parkstad kan. “Het is natuurlijk
één gebied. Kijk alleen naar de campussen. Chemelot in Geleen
en de Health Campus in Maastricht. Die moeten natuurlijk
niet ieder solitair worden ontwikkeld: dat moet vanuit één
gemeenschappelijke ambitie gebeuren. In Zuid-Limburg kan
niet anders dan samengewerkt worden om de economie voor-
uit te helpen. De universiteit en DSM hebben elkaar nodig. De
steden hebben wel ieder een eigen karakter en zijn in die zin
juist complementair aan elkaar. Voor dat elkaar versterkende
karakter moet je je ook als bestuur hard maken,” zegt Verhagen.
De LIOF-directeur is zeer te spreken over het lokale bestuur in
de Westelijke Mijnstreek. “Kijk naar iemand als Pieter Meekels,
de wethouder van economische zaken in Sittard-Geleen. Zo ie-
mand maakt mede het verschil. Dat merk je als je kijkt naar de
inzet van de overheid bij de ontwikkeling van de barge-terminal
in Holtum, de ontwikkeling van industrie- en bedrijventerreinen
en kijkt naar alle bedrijvendossiers waarin de gemeente een rol
speelt, bijvoorbeeld met garantstelling. Meekels is iemand die
heel strategisch meedenkt, maar ook heel doortastend kan zijn
als het erop aankomt iets uiteindelijk ook te realiseren.”
Wat verwacht u economisch gezien de komende jaren? Ver-
hagen ziet met het aantrekken van de groei in de Westelijke
Mijnstreek ook weer de vraag naar financieringen toenemen.
“Bij acquisities gaat het natuurlijk vaak ook om een financie-
ringsarrangement. En wat we nu ook zien is dat bedrijven weer
groeien en heel simpel werkkapitaalfinancieringen nodig heb-
ben. Ik zie dat wij veel doen in het leveren van durfkapitaal en
ook in het fourneren van een stukje werkkapitaal, maar er is na-
tuurlijk ook altijd een normale bancaire financiering nodig. Voor
banken is deelname van LIOF een soort keurmerk geworden,
omdat wij de businesscase die voorligt grondig beoordelen op
de vraag of die reëel is. Wat je bij banken merkt is dat ze veel
strenger zijn geworden op hun ratio’s. Vroeger kende de lo-
kale directeur de lokale ondernemer, zijn onderneming en zijn
branche. In zo’n situatie werd sneller krediet verleend. Nu zie
je dat banken korter gehouden worden door de hoofdkanto-
ren. Bij de Rabobank speelt dat minder, vanwege de decentrale
opbouw en de lokale verankering van de bank. Als financiers
moeten we kritisch oordelen, maar wel ook de durf hebben om
de ambities van bedrijven en van de regio – en wat mij betreft
mogen die ambities nog aangescherpt worden! – te steunen.”
Vier directeuren uit het Limburgse bedrijfsleven
beantwoorden vanuit hun eigen perspectief elk
drie vragen over de Limburgse economie. De
estafettestok gaat over van Jérôme Verhagen
naar Harry Lempens naar Hans Kasper en tot slot
naar Casper Bruens.
estafettede limBurGse economie
4x3
33
34
“Willen we de mensen hier houden
dan moeten we investeren”
Tekst > Peter Eberson Beeld > Henry Peters
Harry Lempensdirecteur bedrijven rabobank westelijke mijnstreek
34
Wat is de kracht van de Westelijke Mijnstreek? Harry Lempens:
“De Westelijke Mijnstreek is een economisch interessant gebied.
Na de fusie van onze banken hebben we gekeken naar wat
onze ambities zijn. Die liggen op verschillende gebieden. In ie-
der geval onze bestaande klanten nog beter en professioneler
van dienst zijn. Daarnaast zien we nieuwe mogelijkheden.
Kijk in dit kader naar bijvoorbeeld de ontwikkelingen op het
bedrijventerrein Maastricht Aachen Airport, het logistieke
knooppunt Holtum Noord, de Sportzone Limburg en de
Chemelot Campus. Chemelot steekt er met kop en schouders
boven uit, want wat daar staat te gebeuren is van nationaal
belang. De Rabobank investeert in bedrijven op de Chemelot
Campus, omdat de bank gelooft in de potentie van de Campus.
We kunnen door mee te doen de economie en werkgelegen-
heid stimuleren,” aldus de directeur.
Voor de buitenstaander mag het Chemelotterrein misschien
uitzien als een stukje DSM, met fabrieken, buizen en schoor-
stenen, in werkelijkheid ontstaat er een clustering van hoog-
waardige, technologische en innovatieve bedrijvigheid die van
groot belang is voor de toekomstige werkgelegenheid in de
regio. Reden voor Rabobank Westelijke Mijnstreek om het voor-
touw te nemen en te investeren in deze bedrijven. “Ik moet
toegeven, ook ik dacht tot een poos geleden nog dat Chemelot
een stukje DSM was, maar als je je verdiept in de ondernemin-
gen en producten die ontwikkeld worden, dan zie je dat er
fantastische nieuwe bedrijven ontstaan en er zich vestigen.
Vaak nu nog klein van omvang, maar met een enorme poten-
tie. Er zijn bedrijven die hun omzet jaarlijks verdrievoudigen.”
Hoe belangrijk is samenwerking? “Willen we de mensen hier
houden, dan moeten we investeren. In bedrijven, maar ook in
het onderwijs, want dat moet aansluiten op het bedrijfs leven.
Onderwijs en bedrijfsleven moeten samenwerken. Onze bank
wil daarbij een rol spelen.” De directeur benadrukt dat de bank
geen onverantwoorde risico’s gaat nemen. “We wegen alles
zorgvuldig af, maar Chemelot is wel een speerpunt voor ons.
Daarin willen we voorop lopen, willen we pionier zijn.”
Wat verwacht u economisch gezien de komende jaren?
“Voor starters op Chemelot was het tot op heden lastig een
financiering van een bank te krijgen. Ook wij hebben in het
verleden een aantal keren op basis van de huidige regels
een financiering afgewezen. Daar heeft het investeringsfonds
Limburg Ventures ons fijntjes op gewezen. Volgens de normale
beoordelingen zijn deze starters te risicovol voor een bank.
We hebben er nu voor gekozen dat wij deze bedrijven willen
steunen. Dat betekent dat we ze financieren omdat we gelo-
ven in de Campusgedachte en in de bedrijven die er zitten. Het
is hoogwaardige werkgelegenheid die deze regio hard nodig
heeft. We kennen de problemen van krimp. Jonge mensen trek-
ken weg om te studeren en komen niet meer terug omdat hier
geen passende banen zijn. Daarom vindt Rabobank Westelijke
Mijnstreek investeren op Chemelot van belang. Door de groei
van bedrijven is personeel nodig en die mensen gaan in de
regio wonen. Zo kun je de krimp niet helemaal tegen gaan,
maar hem wel afremmen,” aldus Harry Lempens.
35
36
“Sittard-Geleen: ideale positie”
Tekst > Maurice Ubags Beeld > Henry Peters
Hans Kasperwetenschappelijk directeur e,til
36
Wat is de kracht van de Westelijke Mijnstreek? Prof. dr. Hans
Kasper, wetenschappelijk directeur van economisch onder-
zoeksbureau E,til in Maastricht, kan moeiteloos opsommen
waarom de Westelijke Mijnstreek een regio is waar de kansen
voor het oprapen liggen. “Op alle mogelijke manieren kun je
het vervoer invullen: over de weg, over het spoor, over het
water met een eigen haven, door de lucht via Maastricht of
Luik en door de grond: er liggen dikke transportleidingen naar
Europort in Rotterdam. Dat zijn allemaal uitstekende randvoor-
waarden voor veel bedrijven.” Bovendien wijst Kasper erop dat
je ook in veel andere opzichten een perfecte infrastructuur hebt.
“Kijk naar de Chemelot Campus en naar de Health Campus in
Maastricht. Die moeten samen optrekken. Op Chemelot heb je
natuurlijk een geweldige omgeving voor laboratoriumonder-
zoek in combinatie met de productiefaciliteiten. Voor nieuwe
bedrijven is er nog volop ruimte. Een mooi industrieterrein in
het groen.”
Voor wie wat verder kijkt, ziet dat de Westelijke Mijnstreek ook
in het hart ligt van Zuidoost-Nederland, zeg maar van Brainport
2020. In het hart van wat de Technologische Topregio moet
worden, in het hart van de driehoek in het gebied tussen
Eindhoven, Aken en Leuven. De Westelijke Mijnstreek kan zijn
naam als ‘smidse’ van Limburg alle eer aandoen. Kasper prikkelt:
“In die driehoek moeten ook de overheden over de grenzen
leren kijken. Het bedrijfsleven doet dat al. Wellicht moet je van
Limburg en Brabant één bestuurlijk gebied maken op provin-
ciaal niveau om te beginnen. Bestuurders kunnen niet achter-
blijven; de ontwikkelingen staan niet stil. En dan zie je ook nog
projecten voorbij komen als Opac, een centrale voor de onder-
grondse opslag van energie die onder Graetheide zou moeten
komen. Over dat project wordt wel eens wat schamper gedaan.
Ten onrechte.”
Hoe belangrijk is samenwerking? Voor Kasper is het nood-
zakelijk dat de Westelijke Mijnstreek, en breder heel Limburg,
goed moet letten op het aanbod van de goede mensen om
de kansen die zich voordoen ook te kunnen verzilveren. “Als
ik zie hoe mager eigenlijk de contacten zijn tussen de arbeids-
bureaus aan weerszijden van de grens, dan ben ik verbaasd. Ik
ben ook verbaasd als ik zie hoe weinig we eigenlijk doen met
de aanwezigheid van de technische universiteit RWTH in Aken.
Daar worden meer ingenieurs opgeleid dan in heel Nederland.
Daar moeten we de mensen vandaan halen die we hier nodig
hebben. Er studeren in Aken drieduizend Chinezen. Die zijn al
gewend geraakt aan onze westerse cultuur. Laat ze hier begin-
nen!” Kasper ziet dat DSM gelukkig veel doet aan de aansluiting
van het onderwijs op het bedrijfsleven. “Dat is belangrijk: van
de vmbo’s tot de diverse universiteiten die hier allemaal op een
steenworp afstand liggen. Ik zie dat onderwijs en bedrijfsleven
nog veel beter kunnen gaan samenwerken. Daar liggen nog
kansen.”
Wat verwacht u economisch gezien de komende jaren? Een
‘ramp’ noemt Kasper het als NedCar geen toekomst meer zou
hebben. “Het gaat direct bij NedCar en indirect bij de toeleve-
ranciers om vele duizenden banen in de Westelijke Mijnstreek.
De toeleveranciers zullen het ook bijzonder moeilijk krijgen
zonder NedCar. Je kunt wel leveren aan andere autofabrieken,
maar die hebben meestal ook hun vaste toeleveranciers. Dan
moet je je echt invechten, in Duitsland, in Polen of waar dan
ook. Dat is niet iedereen gegeven. Een gevolg dat net zo erg
is als het wegvallen van banen, is het wegvallen van hoog-
waardige technische productiefaciliteiten. In NedCar en in de
toelevering zit juist heel veel specifieke know how. Die zou je
ook verliezen.” Voor Kasper is het daarom duidelijk dat het be-
houd van functie voor NedCar de hoogste prioriteit moet heb-
ben voor de regio. “Wanneer blijkt dat er geen toekomst meer
is voor een bedrijf, moet je het lijden niet langer rekken dan
nodig en verantwoord is.”
37
38
“Duizend nieuwe banen
door investeringen Limburg Ventures”
Tekst > Peter Eberson Beeld > Henry Peters
Casper Bruensinvestment director limburg ventures
38
Wat is de kracht van de Westelijke Mijnstreek? “De regio heeft
door de geografische ligging en door de aanwezigheid van de
Chemelot Campus een enorme potentie. De Chemelot Campus
en ook de Maastricht Health Campus zijn campussen van nati-
onaal belang. Voor internationale bedrijven is de ligging van
de campussen ideaal. Dichtbij Duitsland is belangrijk. Ook het
feit dat de mensen hier verschillende talen spreken telt zwaar,”
aldus Casper Bruens.
Limburg Ventures is in 2003 opgericht als een gezamenlijke
bv van DSM en LIOF met als doel hoogwaardige technolo-
gische bedrijven naar Chemelot te krijgen, of de start van
nieuwe bedrijven mogelijk te maken. Sinds de start is 15 mil-
joen euro durfkapitaal gestoken in innovatieve bedrijven. De
komende negen jaar wordt nog eens 80 miljoen euro geïn-
vesteerd. Limburg Ventures investeerde in de pharmabedrij-
ven CellMade, Basic Pharma Group en Bioceros, de medische
bedrijven TiGenix, PharmaCell en Fortimedix en bedrijven als
Isobionics, Chemtrix en Kriya Materials. Zeer innovatieve bedrij-
ven die elkaar versterken op de Chemelot Campus.
Bruens: “Limburg wil binnen een paar jaar tot de top van de we-
reld behoren op het gebied van onderzoek en nieuwe materia-
len en een betere gezondheid. Om dat doel te bereiken wordt
een half miljard euro gestoken in de versnelde ontwikkeling
van de campussen. Naar verwachting levert onze investering
duizend nieuwe banen op bij veertig innovatieve bedrijven,”
zegt Bruens.
Hoe belangrijk is samenwerking? “In de regio proberen we
bedrijven bij elkaar te krijgen die innovatief zijn op dit ge-
bied. Chemelot werkt als een magneet. Sinds de start zijn er
43 nieuwe bedrijven gevestigd. Alleen al door de investeringen
van Limburg Ventures zijn er 350 nieuwe banen bij gekomen.
Het grote voordeel is dat op Chemelot faciliteiten aanwezig zijn
waarvan andere bedrijven gebruik kunnen maken.”
Wat verwacht u economisch gezien de komende jaren? “Lim-
burg Ventures wil dit jaar een tweede fonds starten, gevuld
met 80 miljoen euro. De komende negen jaar is onze opdracht
om 40 investeringen te doen. Dat moet 1.000 nieuwe banen
scheppen. We denken dat het makkelijker wordt om mede-
investeerders te vinden. Het opmerkelijke is dat in 2009 toen
de crisis in alle hevigheid woedde vier van onze partners winst-
gevend zijn geworden. De afgelopen jaren was het lastiger
mede-investeerders te vinden. Iedereen zat toch een beetje op
z’n geld. Voor 2011 merken we dat het weer makkelijker wordt.
Ook banken durven weer. Chemelot en Health Campus bieden
een eenmalige kans voor Limburg. Als ik een bank was zou ik
daarbij willen zijn. Met de Rabobank zijn we al zover. Wij laten
de bank zien hoe wij werken, wat onze aanpak is en dat geeft
vertrouwen. Dan durft een bank ook te investeren, op een ver-
antwoorde manier. Wat in Sittard-Geleen en Maastricht gebeurt
op de campussen is uniek in de wereld. Het biedt ongekende
mogelijkheden,” aldus Bruens.
Casper Bruens erkent dat het een weg van lange adem is. “We
zijn in 2003 heel voorzichtig begonnen. Nu zie je dat de aanwe-
zige bedrijven werken als magneten. Ze trekken weer andere
bedrijven aan. Als investeringsfonds zoeken we ook actief naar
bedrijven. We bezoeken veel conferenties, maar proberen ook
van bedrijven te weten te komen wat ze nodig hebben. Als wij
denken dat de Chemelot Campus faciliteiten kan bieden, dan
proberen we het bedrijf naar Limburg te halen. Zo is recent het
bedrijf Chemtrix vanuit Enschede naar Geleen gehaald. Het ge-
loof in de Campus is nu bij heel veel partijen heel groot.”
39
40
teR
Ug
Bli
kOp dinsdag 16 november vond de Rabobank netwerkborrel
plaats in de Stadsschouwburg van Sittard-Geleen. Deze keer
met een combinatie van sprekers en netwerken. Als speciale
gast werd Piet van Schijndel verwelkomd. Hij is lid van de raad
van bestuur van Rabobank Nederland. Van Schijndel gaf in zijn
presen tatie zijn visie op de economische situatie en de kansen
voor de Westelijke Mijnstreek.
Ruim 400 klanten en relaties bezochten het evenement, waar
contacten leggen en het onderling zakendoen centraal ston-
den. Onder het genot van een hapje en een drankje konden
collega-ondernemers uit de Westelijke Mijnstreek kennismaken
met elkaar en elkaars business. De reacties achteraf waren
lovend.
netWeRkBORRel
16 nOVemBeR 2010
41
Anne de Vries &
Ron Spoelstra
Tekst > Jorijn Franken-Storm Beeld > Henk Marks
Krap een jaar geleden was de wereld weer een website rijker: zeiljachthuren.nl, van de
ondernemers en zeilfans Anne de Vries en Ron Spoelstra. Via een paar simpele muisklik-
ken biedt de site bezoekers de mogelijkheid om de mooiste zeiljachten in de meest verre
oorden te boeken. Van de Waddeneilanden tot het Middellandse Zeegebied, aan de kus-
ten van Brazilië tot Australië, in havens op de Kaapverdische Eilanden of de Seychellen:
overal waar water is, kun je tegenwoordig wel een zeiljacht huren. Maar dat is zowel een
voor- als een nadeel.
Versnipperde markt
Er zijn zoveel zeilgebieden op deze aardbol en zoveel verschillende soorten zeiljachten,
dat je als consument bijna verdrinkt in de mogelijkheden. Dat is precies wat Anne de Vries
en Ron Spoelstra met hun site proberen te voorkomen. “De markt is zo groot,” begint
Ron, “dat je gerust kunt spreken van een oerwoud aan aanbieders. Het is voor de gewone
huurder niet gemakkelijk te peilen of een verhuurder wel of niet betrouwbaar is.” Anne:
“Wij kennen de markt inmiddels zo goed, dat we kunnen garanderen dat het gehuurde
schip er ook echt zal liggen.”
Crisis of geen crisis, je zeilkunsten vertonen op een van de vele wereldwateren
moet toch kunnen. Zeker omdat je geen tonnen meer hoeft neer te leggen voor
een luxe zeiljacht: je kunt er gewoon een huren.
zoRGELoos
pRonKEnmet een gehuurd zeiljacht
42
43
Categorie
44
Categorie
45
“Het is een machtig gevoel om aan h et roer van je ‘eigen’
zeiljacht te staan...”
Geen onaangename verrassingen
Hoe is het mogelijk om deze betrouwbaarheid te garande-
ren? Ron: “Wij zijn op een goed moment de hele wereld gaan
afspeuren naar havens waar jachten te huur zijn. Dat was en
is nog steeds een enorme klus.” Met alle jachtverhuurders die
de compagnons in hun bestand hebben, is persoonlijk contact
geweest, waarbij Ron en Anne zich ervan hebben overtuigd dat
de verhuurder beschikt over een deugdelijk boekingssysteem.
“We moeten onze klanten de zekerheid kunnen bieden dat de
haven waar ze uiteindelijk terecht komen, de zaken goed voor
elkaar heeft,” vertelt Ron verder. “Ook wij hebben er niks aan
als klanten bij ons een vakantie boeken en vervolgens voor de
verrassing komen te staan dat er helemaal geen zeiljacht ligt.”
“40 duizend euro voor een week zeilen?
Het gebeurt!”
46
betrouwbaarheid. Alles is met eigen vermogen gefinancierd.
Heerlijk was dat, om niet je hand op te houden bij een bank,
maar gewoon je eigen ideeën meteen uit te kunnen voeren,”
zegt oud-bankier Ron Spoelstra.
Pindakaas en champagne
Tot nu toe hebben Ron en Anne wereldwijd 9.000 zeiljachten te
verhuren op meer dan 200 bestemmingen, waarvan de meest
populaire rond de Middellandse Zee liggen. Maar ook een
dagje zeilen op de Waddenzee of vier weken aaneengesloten
ronddobberen kan worden geregeld via Zeiljachthuren.nl. “De
meeste van onze klanten komen op dit moment uit Nederland
en Vlaanderen,” zegt Anne. “Het gaat voornamelijk om mensen
met een bovenmodaal inkomen en de nodige - in de meeste
gevallen verplichte - vaarbewijzen. Gemiddeld betalen mensen
3.500 euro voor een zeilvakantie, maar we maken ook wel eens
een uitschieter mee van een rijkaard die 40.000 euro per week
spendeert. Die mensen willen dan ook alles erop en eraan. Per-
soneel, een schipper, champagne en een kok om de lekkerste
gerechten te bereiden. We zorgen zelfs dat iemands favoriete
pindakaas aan boord is.”
Een tiende van de markt
Ron en Anne verkeren op dit moment in de luxepositie dat
ze in de gaten moeten houden niet te snel te groeien, om zo
hun bedrijf beheersbaar te houden. Om de volgende groei-
slag te maken zijn ze bezig hun site in meerdere talen op te
stellen, zodat boekingen van over de hele wereld binnen kun-
nen komen. “We pakken nu al 10% van de markt, dat is veel,
maar we kunnen nog veel meer,” stelt Ron. De zeilliefhebbers
willen in de toekomst niet ‘de grote bazen op kantoor’ wor-
den. “Als dreigt dat we daar te veel tijd moeten doorbrengen,
dragen we de dagelijkse leiding meteen over en gaan wij lek-
ker op de Caraïben mensen rondzeilen, gewoon voor een fles
Beerenburg per dag!”
www.zeiljachthuren.nl
Van hobby naar beroep
Anne de Vries en Ron Spoelstra hebben allebei van hun hobby
hun beroep gemaakt. Ze zijn beiden oorspronkelijk niet begon-
nen in de zeiljachtenbranche, maar hebben als fervente zeilers
een schat aan ervaring opgebouwd. Ron is van origine bankier,
maar was daar na jaren wel op uitgekeken. Hij zag zijn kans
schoon toen hij eigenaar kon worden van Rossinante Yacht-
charter Lauwersmeer, een verhuurbedrijf van zogenaamde
droogvallende scherpe zeiljachten. Daarnaast begon hij als im-
porteur van Allures zeiljachten en Outremer catamarans. Anne
is medeoprichter van NationaleVacaturebank.nl en weet alles
van internettoepassingen en zoekmachines. Ook hij is een fa-
natiek zeezeiler en eigenaar van een prachtig zeiljacht, waar-
mee hij zo vaak mogelijk de golven trotseert.
Kennis bundelen
Het was bij de aanschaf van dit zeiljacht, dat Anne en Ron elkaar
ontmoetten: Ron importeerde het type schip waar Anne zijn
zinnen op had gezet. “Ik adviseerde hem over de aanschaf, we
zijn samen een keer gaan zeilen en zo werden we vrienden,”
vertelt Ron. “Vanuit de kennis die wij samen van zeilen hebben,
gecombineerd met onze andere expertises, ontstond al snel
het idee om samen iets te ondernemen,” vertelt Anne. “Met nu
deze site als resultaat.”
Eigen vermogen
In hun stoutste dromen hadden Ron en Anne niet kunnen ver-
moeden dat hun onderneming zo’n vlucht zou nemen. “De
boekingen stroomden meteen binnen, we wisten niet wat ons
overkwam,” zegt Ron enthousiast. “Het vroeg wel een forse
investering, want wij moeten zowel aan onze klanten, als aan
de verhuurders in ons bestand, de garantie kunnen geven dat
de zeiljachten ook daadwerkelijk worden verhuurd. Bij elke
boeking vraagt de verhuurder meteen een aanbetaling. Wan-
neer de klant deze aanbetaling niet in een keer kan of wil be-
talen, moeten wij dat voorschieten om de boeking te kunnen
bevestigen. Dat is een risico, maar waarborgt wel direct onze
47
DE ONSTUITBARE OPMARS vAN
cyBeRcRimeTerwijl we met zijn allen nog steeds strijden tegen econo-
mische malaise, de onrust in het Midden-Oosten en het
broeikaseffect zijn we geneigd te vergeten dat een van de
grootste gevaren van deze tijd op de loer ligt in de ‘veilig’
gewaande omgeving van onze huiskamers en kantoren.
Iedereen die gebruik maakt van zijn of haar computer
en het internet is een potentieel slachtoffer. Een dreiging
waartegen bewapening onmogelijk lijkt. We hebben het
over cybercrime of hightech crime.
Teks
t > M
arce
l Lim
bour
g
48
De meest VOORkOmenDe VORmen Van cyBeRcRime
Phishing | Dit bestaat uit het oplichten van men-
sen door ze te lokken naar een valse (bank)website.
Vaak een waarheidsgetrouwe kopie van de echte
website. Nietsvermoedend log je in met je inlog-
code en wachtwoord en/of creditcardnummer.
Hierdoor krijgt de fraudeur de beschikking over
deze gegevens met alle gevolgen van dien.
Skimming | Dit is het op onrechtmatige wijze
bemachtigen en kopiëren van pinpas- of credit-
cardgegevens. Het is een vorm van betaalpas-
fraude, waarbij criminelen de magneetstrip van
een pas kopiëren en de pincode bemachtigen op
het moment dat er een transactie wordt verricht.
Vervolgens maken de fraudeurs een kopie van de
pas om daarna met gebruik van je pincode geld op
te nemen en betalingen te verrichten in binnen- en
buitenland.
Grooming | Dit is de werkwijze waarop sexueel
gemotiveerde criminelen contact leggen met kin-
deren en volwassenen met het oogmerk seksueel
contact tot stand te brengen.
Identiteitsfraude | Dit is het gebruik van fraudu-
leus verkregen persoonlijke informatie om met
andermans naam toegang te krijgen tot computer-
systemen, vormen van elektronische dienstverle-
ning en betaal- en creditcardrekeningen.
Spam | Dit is ongewenste reclame versturen naar
e-mailadressen en een middel om websites plat te
leggen.
Het zijn krengen die zich ongemerkt in je computer-
systeem nestelen en vermenigvuldigen
Computercriminaliteit, in goed Nederlands, is de snelst groei-
ende vorm van misdaad. Vertaald naar de praktijk hebben we
het dan over spam, phishing, pharming, malware, skimming en
datadiefstal. Een groeimarkt voor virtuele struikrovers en ander
geboefte. Talloze particulieren en ondernemers worden ermee
geconfronteerd en vaak zijn de gevolgen verstrekkend. Omdat
we een aanval op onze computers met gevoelige gegevens
meestal te laat herkennen en we dus ‘op de blaren’ moeten
zitten.
‘Cybercrime is een ruim omvattende naam voor misdaden ge-
pleegd over het internet. Deze criminele activiteiten kunnen
gericht zijn tegen personen, eigendommen en organisaties
of tegen elektronische communicatienetwerken en informa-
tiesystemen,’ zo luidt de definitie. Cybercrime bestaat nog
niet zo lang. Pas in het begin van de jaren tachtig doken de
eerste hackers van computersystemen op. Schimmige ‘compu-
ternerds’ die er plezier aan beleefden om vanuit hun zolder-
kamertje complete computernetwerken plat te leggen. Met als
enige motivatie pesterij en kijken of je er mee wegkwam. Deze
vorm van anarchie werd in eerste instantie geïnspireerd door
de zogenaamde ‘phreakers’.
49
Phreaken ontstond met de opkomst van de telefoon. Het hacken van telecom-
municatiesystemen groeide uit tot een ware pest. Met name in de Verenigde
Staten. Door het imiteren van bepaalde tonen (het Amerikaanse telefoonnet-
werk was hier op gebaseerd), konden de phreakers gratis bellen over de hele
wereld. De ‘toon’ was gezet.
I Love You
Computervirussen. Een virus is een vorm van schadelijke software. Het is vaak een
computerprogramma dat zich in een bestand nestelt, bijvoorbeeld in bestanden
van het besturingssysteem. Deze virussen worden als schadelijk beschouwd,
want ze nemen schijfruimte en computertijd in beslag van de besmette compu-
ters. In ernstige gevallen kunnen ze in de computer schade aanrichten zoals het
wissen en verspreiden van gegevens. Er is altijd sprake van een steeds langzamer
werkende computer. Met uiteindelijk het vastlopen van je computer als gevolg.
Het zijn ‘krengen’, die zich ongemerkt in je computersysteem nestelen en ver-
menigvuldigen. Iets anders zijn de Trojaanse paarden. Dit zijn programma’s die
bewust andere dingen doen dan ze voorspiegelen. Om de computer gemakke-
lijker toegankelijk te maken voor andere virussen of om spam te versturen terwijl
je een spelletje speelt. Wormen zijn geen virussen maar worden wel vaak zo
genoemd. Het zijn zelfstandige programma’s die zich snel over het netwerk ver-
spreiden. Wellicht herinnert u zich nog de ‘I Love You’ worm. Het veroorzaakte
wereldwijd 5,5 miljard dollar schade.
Een explosieve groei van cybercrime
Misbruik van het internet is wijdverbreid. Dit heeft verschillende redenen. Op
de eerste plaats is het veel moeilijker om de dader(s) te traceren dan bij ge-
wone criminaliteit. Het is allemaal veel anoniemer. Bovendien zijn ICT-misdrijven
niet gebonden aan landsgrenzen. Het bemoeilijkt de opsporing en uiteraard
de vervolging. Het grootste probleem zit echter in de snelle technologische
Terwijl u nietsvermoedend en vrolijk uw gegevens
over het internet verspreidt
50
ontwikkelingen. Door constante veranderingen en creativiteit
en inventiviteit van gemotiveerde criminelen is het voor de ver-
volgers een moeizame maar vooral ook, dure strijd. Bovendien
zijn de criminele opbrengsten hoog en is de pakkans uiterst
klein. Het internet is daardoor de ideale werkomgeving voor
professionele criminelen. Het opleiden en inhuren van ‘zware’
hackers is een tijdrovende bezigheid. Maar de internetmaffia
beschikt over veel ‘zwart’ geld en heeft meer dan voldoende
tijd om een ‘overval’ voor te bereiden. Terwijl u nietsvermoe-
dend en vrolijk uw gegevens over het internet verspreidt.
de schaduwkant van social networking.
Hyves, Facebook, Twitter en LinkedIn zijn populaire sociale
netwerken. Maar ook Lexa, Relatieplanet en andere websites
zorgen ervoor dat de criminelen ons steeds een stapje voor
kunnen blijven. Kijk bijvoorbeeld maar eens naar de website
‘wieowie.nl’ en toets een willekeurige naam in van iemand die
u wel of niet persoonlijk kent. Het is schrikbarend om te zien
hoeveel persoonlijk informatie u terugvindt op het net. Meestal
hebben de mensen die het betreft het er nota bene zelf op-
gezet. Waar ga je op vakantie en wanneer? Heb je een drukke
baan en waar ben je dan overdag? Wat is je sexuele voorkeur?
Wie waren je klasgenoten? En vooral: heb je wat te besteden?
“Need I say more?”
Wie doet het?
Wie zitten achter cybercrime? De echte maffia! Vooral uit de
voormalige Oostbloklanden. Maar ook de West Afrikanen en
boeven uit Azië hebben er de afgelopen jaren een nieuwe
hobby bij. Internetfraude, waaronder voorschot-, identiteits-,
bank- en creditcardfraude, zou vooral worden gepleegd door
mensen van Afrikaanse of Aziatische afkomst. Achter kinder-
porno en het online verleiden van kinderen tot een fysieke
ontmoeting zitten vooral blanke daders, concluderen onder-
zoekers. Criminele organisaties rekruteren steeds vaker pas
afgestudeerden, hackers, ICT’ers en jonge leden van compu-
terclubs. Zij manipuleren en bespioneren computers, ontwik-
kelen speciale software of maken nepwebsites om criminele
activiteiten mogelijk te maken. Zo houden zij zich bezig met
internetfraude, kinderporno en hacken.
Nieuwe handel
Waarom storten criminelen zich massaal op het internet? Heel
simpel eigenlijk. Met name omdat hun vroegere bezigheid, de
drugshandel, steeds minder lucratief wordt. De oorzaak hiervan
ligt in het feit dat er enorme verschuivingen plaatsvinden in
de productie, distributie en het uiteindelijke gebruikersgedrag.
Vroeger waren er producerende landen van drugs als bijvoor-
beeld Columbia, het verre Oosten en Afghanistan. De distributie
vond plaats via Oost Europa, en West Afrika. De afzetgebieden
kon men vinden in met name West Europa en West Amerika.
De gebruikende landen zijn met de opkomst van chemische
drugs zoals Crack, XTC, Speed, GHB etc. producerende landen
geworden. Weg handel dus!
Zombiecomputers
Zombiecomputers zijn computers die van afstand worden be-
stuurd door cybercriminelen. Meestal worden ze ingezet voor
schadelijke doeleinden zoals het verzenden van spam. Het al-
lergrootste leger zombiecomputers bevindt zich in Europa.
Dat concludeert het Duitse beveiligingsbedrijf G DATA uit een
recent onderzoek naar cybercrime. “Duitsland en Italië staan
bovenaan de wereldranglijst als het aankomt op de hoeveel-
heid zombiecomputers: maar liefst 20% van alle computers
in botnets - netwerken van zombiecomputers - zijn in deze
landen te vinden,” aldus Ralf Benzmüller, hoofd Security bij G
DATA. In de top tien staan verder Brazilië als goede tweede,
Turkije, China, Polen, de Verenigde Staten, Rusland, Spanje en
India. Wereldwijd worden er gemiddeld zo’n 350.000 zombies
per dag ingezet voor schadelijke doeleinden. Tijdens piekuren
worden er zelfs meer dan 700.000 zombies ingezet voor het
verspreiden van spam.
Namaaksites
Een computer in een zombie veranderen is een fluitje van een
cent. Een schadelijke code wordt bij voorkeur geplaatst op na-
maak- of gehackte websites. Het openen van dergelijke sites is
voldoende om van je PC een zombie te maken. Het gebruik van
firewalls en anti-virussoftware is helaas nog geen gemeengoed
bij alle computergebruikers. “Hierdoor blijft het aantal potentië-
le zombiecomputers hoog en is het makkelijk de botnets groot
51
te houden”, verklaart Benzmüller, de grote hoeveelheid zom-
biecomputers in onze contreien. “Botnetbeheerders hebben
Europa al lange tijd op de radar: snelle ADSL-verbindingen,
goede PC-apparatuur, en belangrijker: heel veel onbeschermde
Windows-systemen.”
‘Weekendje-geld-weg.nl’
Tenslotte een voorbeeld. Stelt u zich eens voor. U maakt een
reisje naar Mexico naar een luxe hotel. U bent een niet onver-
dienstelijk amateurfotograaf en schiet een aantal aantrekkelijke
plaatjes. Eenmaal thuis aangekomen maakt u een professio-
nele website van deze droomplek. Compleet met een online
boekingssysteem en het logo van de ANVR. Ziehier: u heeft
een prachtig hotel met honderd kamers met alles erop en er-
aan. Alleen ligt het hotel dit keer niet in Mexico maar op een
gefingeerde plek in Spanje. Alles ziet er op en top en profes-
sioneel uit. Online boeken is niet abnormaal. We hebben het
allemaal wel eens gedaan. Dus afwachten maar. Mensen kun-
nen door het aanbetalen van een fiks deel van de uiteindelijke
reissom van te voren hun vakantie boeken. Een maand voor
aankomst dient het slachtoffer de hele reissom voldaan te heb-
ben. Desnoods wordt hij er vlak voor het aflopen van de defi-
nitieve betalingstermijn nog eens fijntjes aan herinnerd. Met
als slotzin: “Wij wensen u een prettig verblijf bijgaand vind u de
route beschrijving…” Zo stroomt het geld binnen. En bent u een
cybercrimineel.
Cybercrime: wat kunt u er zelf tegen doen?
Iedereen kan slachtoffer worden van cybercrime. Toch kunt u
van alles doen om de risico’s zo klein mogelijk te houden. Zes
tips voor veilig internetten.
1. Gebruik een goede virusscanner.
2. Zet gevoelige privé-informatie niet meer zomaar op internet.
3. Download niet illegaal.
4. Beveilig het draadloos netwerk.
5. Gebruik een goede spamfilter.
6. Klik niet zomaar op OK.
Kijk voor meer informatie over veilig internetten op:
www.nederlandveilig.nl/veiliginternetten
Een computer in een zombie veranderen is een
fluitje van een cent
52
Samen op zoek naarmogelijkheden...
Rabobank. Een bank met ideeën.
Zo’n wijn wordt toch ook een beetje van mijzelf…Als accountmanager Private Banking van Rabobank Westelijke Mijnstreek ken ik mijn klanten en weet ik wat hen
beweegt. Ik ken hun dromen en ambities. Het gekke is; het lijkt allemaal anders maar het komt altijd op hetzelfde neer.
Lekker leven zonder al te veel kopzorgen. Het beschikken over een vermogen is immers een lust, geen last.
Vaak wil een klant toch ook wel bezig blijven. Maar dan wel met léuke dingen. Een eigen wijnhuis beginnen bijvoorbeeld
of een huis in Frankrijk kopen. Of een combinatie van beiden natuurlijk. Als ik mijn klant kan helpen bij de realisatie
van zo’n project dan ben ik best wel trots. Op mijn klant, mijn bank en ook een beetje op mijzelf. Rendement behaal
je nooit alleen...
Samen op zoek naar mogelijkheden... Dat is de gedachte, dat is het idee.
www.rabobank.nl/wm
DUiken: Tekst > Jos Cortenraad Beeld > Paul Wolters
“Duiken is voor mij de ultieme uitlaatklep. Op het moment dat ik in het water
glijd, ben ik alle stress kwijt. De klant die klaagt of niet betaalt, de discussie
met de fiscus, het gezeur over kilometeradministratie; het bestaat gewoon
niet meer. Ik kan het iedereen aanbevelen.”
Aan het woord is Paul Wolters, al 32 jaar eigenaar van Wolters Klimaattechniek in Beek
en al bijna even lang verknocht aan de duiksport. “Duiken is een gevoel dat aan een
buitenstaander lastig uit te leggen is. Je moet het ervaren. De stilte, het water dat je als
een tweede huid omsluit, het speciale licht. Duiken is elke keer weer een sensatie. Of je
nu in het ijskoude Grevelingenmeer zakt of de behaaglijk warme Rode Zee bij Egypte. Je
vergeet echt alle sores boven de oppervlakte.”
Warmtepompen
Niet dat de 52-jarige ondernemer zoveel ellende heeft. Privé heeft hij een prettig leven
en zakelijk is weinig te klagen. “Dat klopt wel,” klinkt het lachend. “Het bedrijf draait prima.
Vroeger deed ik echt alles zelf, nu heb ik de luxe van vier man personeel. Die doen het
zware werk. Ik hou me vooral bezig met acquisitie en nieuwe producten. Naast de tradi-
tionele koelsystemen en airco’s, verkopen en installeren we sinds een jaar of vijf warmte-
pompen. Mooie, duurzame systemen die energie uit de buitenlucht halen. Warmte in de
winter, koeling in de zomer. Een investering die binnen drie à vier jaar is terugverdiend,
want de energierekening halveert zo’n beetje. Nee, dat loopt allemaal prima. Ik heb ge-
leerd me niet meer zo heel druk te maken. Neemt niet weg dat elk mens ontspanning
nodig heeft.”
onder water verGeet Paul wolters alle sores
De Ultieme Ontspanning
“Een uiterste vorm van vrijheid”
54
55
56
“Je ‘zweeft’ als h et ware in een surrealistisch e
wereld...”
57
Paul Wolters vindt die onder andere in de duiksport. “Mijn
zwager kwam destijds op het idee nadat hij op de Maladiven
een keertje gesnorkeld had. We zijn in Stein lid geworden van
een duikvereniging en waren eigenlijk meteen verkocht. Net
als onze echtgenotes trouwens. Al dik dertig jaar zoeken we
regelmatig een duikplek op. Dat kan in eigen omgeving zijn
voor een paar uurtjes of een complete duikvakantie ergens
rond de Middellandse Zee of nog verder weg. In principe kun
je overal ter wereld duiken.”
Veilig duiken
Het duurde ruim een jaar voordat Paul Wolters het oefen-
zwembad in Stein mocht verruilen voor het ‘echte’ werk. “Ik
zie de advertenties wel eens staan: leer duiken in drie dagen
op Curaçao. Onzin en levensgevaarlijk. Er komt nogal wat bij
kijken. We hebben een jaar lang elke week theorielessen ge-
had, telkens gevolgd door de praktijk. Ik heb een vuistdik boek
uit het hoofd geleerd. Als je veilig wilt duiken, dan moet je
bijvoorbeeld precies weten hoe diep je kunt gaan. Voor mij is
dat 30 meter. Voor een ander kan dat 20 of 40 meter zijn. Je
moet weten om te gaan met de zuurstofflessen en het lood om
je middel. En je moet vooral leren om niet in paniek te raken.
Zwem je te snel naar boven, dan betaal je dat met je leven.” Eén
keer werd de stressbestendigheid van Paul Wolters danig op de
proef gesteld. “We zwommen achter een grote zeeschildpad
aan, ergens bij Mexico. Ik was zo gefascineerd dat ik te diep
ging. Op 40 meter ging een ventiel kapot waardoor ik niet meer
normaal kon ademen. Toen heb ik een uur lang gedaan over
de terugtocht naar de oppervlakte ondertussen elke minuut
een teug zuurstof nemend. Wat was ik blij toen ik boven was.”
Een spannend avontuur dat meteen aangeeft hoe betoverend
de onderwaterwereld kan zijn. “Ik heb de prachtigste vissen en
planten gezien. In de warme zeeën, maar ook in de Maas en het
grindgat. Dat is één van de gevaren van deze hobby: je volgt
wat je ziet. Je denkt niet meer na. Tijdens de opleiding wordt
daar voortdurend op gehamerd.”
Rode Zee
De mooiste herinneringen bewaart Paul Wolters aan de Rode
Zee. “Ja, en meteen de slechtste. De riffen zijn er deels verwoest
door de duiktoeristen. Het is wel erg commercieel geworden
allemaal. Dan ga je met veertig man op een boot om op de-
zelfde plek te duiken. Hier in Nederland mag je bijna nergens
meer vrij duiken. Dat heeft me dusdanig het plezier bedorven
dat ik een paar jaar weinig gedoken heb. Heeft ook te maken
met de warmtepompen waardoor ik ook in de winter veel werk
en dus weinig tijd heb. Eigenlijk pas vorig jaar heb ik de draad
weer opgepikt.” Waar veel sportduikers de tropen als favoriete
bestemming hebben, oriënteert Paul Wolters zich juist op het
noorden. “Hoog op het verlanglijstje staat Scandinavië. Met de
camper naar Noorwegen en Zweden, uitrusting in de kofferbak
en dan het water in waar het mooi is. Als het even kan komende
zomer. Een uiterste vorm van vrijheid.”
www.woltersklimaattechniek.nl
58
59
1. GREAT BLuE HoLE | Belize
Van bovenaf ziet deze onderwatergrot eruit als het pupil
van een oog. Het ‘grote blauwe gat’ heeft een diameter
van driehonderd meter en een diepte van honderd
meter. Vroeger was het een kalksteengrot, maar tijdens
de laatste ijstijd heeft het dak het begeven. Er is geen
enkele vis te bespeuren, maar eens u tussen de druip-
stenen van deze grot zwemt, vergeet u dat al gauw.
2. CHuuK LAGooN | Micronesië
Het Chuuk Lagoon gebied is zowat zeventig kilome-
ter breed. Hier zwemmen kleurrijke tropische vissen
tussen wrakken van vliegtuigen die hier neerstortten
tijdens Amerikaanse aanvallen in 1944. De Fujikawa
Maru is de onderwatersite waar intacte gevechts-
vliegtuigen op de bodem rusten. Op de Shinkoku
Maru site vindt u gezonken schepen, bedekt met
een laagje koralen en sponzen. Enkel gecertificeerde
duikers mogen hier een duik wagen.
DUikBestemming toP 10 wereldwijd
3. MANTA RAY VILLAGE | Hawai
De duiksite voor de kust van Kona op Hawaii is vooral
’s nachts populair: dan schijnen duikinstructeurs met
krachtige lichten in het water om plankton aan te
trekken, waardoor Manta Rays – de bekendste soort
van roggen- tevoorschijn komen. Hun verschijning is
hoogst onvoorspelbaar. De ene keer kunt u ze volledig
zien, de andere keer niet. Maar volle maan schijnt het
ideale moment te zijn om op Manta Rays te ‘jagen’.
4. SAMARAI ISLAND |
PaPua new Guinea
Hier moet u niet zijn als u op zoek
bent naar manta rays, haaien,
murenen of andere spectaculaire
grote vondsten. Kleine mysterieuze
zeecreaturen, zoals de naaktslak,
zwaaien de scepter in het zoute
water van Papua New Guinea.
Ook prachtige koraalriffen, tro-
pische vissoorten en zelfs over-
blijfselen van de geschiedenis
van Samarai zijn er te vinden.
Dankzij het ondiepe water is dit
de ideale plek voor beginners
om het duiken onder de knie te
krijgen.
5. PuLAu SIPADAN | Maleisië
Op dit Maleisische eiland, dat in haast alle
lijsten voorkomt als topbestemming voor dui-
kers, kunt u de talrijk aanwezige schildpadden
bewonderen. Op 22 meter diepte ontdekt u de
‘schildpaddengraftombe’ waarin skeletten van
schildpadden huizen. Iets anders is Barracuda
Point. Daar ondervindt u niet langer de rust
van schildpadden, maar de kracht van kolkend
water. De beroemde ‘Drop off’, op een kleine
afstand van de kustlijn, is de plaats waar de
oceaanbodem 600 meter het diepe in gaat.
6. CoCoS ISLAND |
costa rica
Op Cocos Island, 600 kilometer
van Costa Rica’s kustlijn, werd
niet voor niets de film ‘Jurassic
Park’ opgenomen. Maar het is
pas onder water dat er actie
is: enorme scholen hamer-
haaien cirkelen hier nerveus in
het rond. De grootste scholen
zijn te vinden rond de onder-
gestroomde berg Alcyone. Dui-
kers zullen het eiland moeten
bezoeken per live aboard bo-
ten want overnachten is er niet
toegestaan.
7. GANSBAAI | zuid-afrika
Kruip in een metalen kooi en dien als lokaas
voor de hamerhaaien van Zuid-Afrika. Onder-
tussen kunt u dit meest bedreigende roofdier
grondig van dichterbij bekijken, terwijl u neus
aan neus kennismaakt. Duikoperatoren doen
al het nodige om de dieren naar de kooi te
lokken, wat zorgt voor veel controverse op de
West-Kaap. Dergelijke operatoren vindt u in
Hermanus, maar de boten zelf vertrekken vanaf
de Gansbaai, 35 kilometer verderop.
8. RAS MoHAMMED NATIoNAL PARK | eGyPte
In het meest zuidelijke stukje van het Sinai schiereiland
vinden we het Ras Mohammed National Park, dat aan de
Rode Zee uitmondt. Het park zelf biedt twintig duiklocaties.
De voornaamste zijn Yolanda Reef en Shark Reef. Op de eer-
ste kunt u duiken naar het wrak van de gezonken Yolanda,
inclusief de lading van honderden toiletten en één BMW.
9. CoCKLEBIDDY CAVE | australië
De Nullarbor vlakte in Australië mag dan al
droog lijken, eronder bevinden zich verschillende
overspoelde grotten, waaronder Cocklebiddy Cave. Deze vier meter
lange, pijlrechte tunnel is haast volledig onder water gelopen. Om
hier te duiken moet u wel ervaren zijn en een toestemming krijgen
van het departement ‘Western Australia’s Conservation and Land
Management’.
10. RAINBoW WARRIoR |
nieuw zeeland
Het schip van Greenpeace,
‘Rainbow Warrior’ genaamd,
werd in juli 1985 gebombardeerd in de haven van Auckland door saboteurs
van de Franse regering. Overblijfselen ervan kunt u al duikend ontdekken
in de Matauri Bay in het noorden van Nieuw Zeeland. Het schip is nu de
thuis van vele vissen, murenen, sponzen en algen in alle soorten en kleuren,
waardoor het zijn naam in elk geval alle eer aan doet.
Tekst > Aïsa Knockaert
60
Henk Nooren
Tekst > Jos Cortenraad Beeld > Henk Nooren
Attines. Nooit van gehoord? Dat kan, want dit buurtschap in België op een kleine drie kwartier rijden van
Maastricht telt welgeteld één adres. Verscholen op een plateau hoog boven de Maas, in de middle of nowhere. En
toch staat dit adres in de smartphones en TomTom’s van de beroemdste springruiters en paardenhandelaren uit
alle delen van de wereld. Attines is namelijk de thuishaven van de opleidingsschool van voormalig topruiter en
internationaal trainer Henk Nooren.
De weg naar Attines bij Engis voert langs een onaantrekkelijk
stukje Maas en een lint van grauwe fabrieken met rokende
schoorstenen. Het laatste stukje bergop vereist enige stuur-
manskunst vanwege de talloze gaten en kuilen in de weg. En
dan openbaart zich een prachtige boerenhoeve zoals eigenlijk
alleen Wallonië of Noord-Frankrijk die kent. Afwerend en tege-
lijk intrigerend, opgetrokken in natuursteen. Welkom bij Henk
Nooren Stables.
Bijzonder
“Ik heb eerst heel hard nee geroepen toen mijn vrouw Nicole
met deze locatie op de proppen kwam,” vertelt Henk Nooren
in de ontvangstruimte van de bijgebouwde manege. “De route
hierheen is desolaat, de industrie zo dichtbij, in de verre om-
geving is niets te doen. Maar na een eerste bezoek wist ik wat
ze bedoelde. De sfeer is zo bijzonder, je hebt hier nergens last
van. De ideale plek om ons bedrijf verder uit te bouwen. Met 20
hectare veel ruimte, centraal in Europa en goed bereikbaar via
autowegen en vliegvelden.” Liefde op het eerste gezicht dus,
destijds in 2003. Met de eigenaren van de hoeve wordt snel
een akkoord bereikt, de Rabobank verleent alle medewerking
en na de bouw van de manege naast de hoeve verhuist Henk
Nooren Stables definitief van Guttecoven naar Wallonië. Een
stap waar niemand in het gezin spijt van heeft gehad, de drie
dochters inclusief. “Geen tijd voor,” lacht Henk Nooren. “Hier
is het altijd druk, zeven dagen per week. Wat dacht je met ge-
middeld veertig paarden die twee tot drie keer per dag bere-
den moeten worden. Met de ruiters die hier les nemen. Met
de handelaren die hier regelmatig komen kijken, op zoek naar
bijzondere paarden.”
Henk nOORenkan de adrenaline niet missen
61
“Er is één echte droom: dochter Lisa naar de top
brengen”
62
Toppers
In een kwart eeuw hebben Henk en Nicole Nooren een flore-
rend bedrijf opgebouwd met internationale faam. Toppers uit
de hele wereld komen naar het afgelegen Attines om te trai-
nen. “Ruiters en amazones uit verschillende Europese landen,
de VS, Japan, Mexico en noem maar op. Sommigen voor een
stage van enkele weken, anderen komen al jaren. Uit de hui-
dige top tien zijn hier momenteel vijf ruiters te gast. Soms met
hun eigen begeleiders en uiteraard altijd met hun paarden.”
Toch wringt het een beetje: de befaamde Henk Nooren die in
1977 met het Nederlands team Europees kampioen wordt en
een jaar later tweede op het WK. Zoon van ruitersporticoon
Cees Nooren en vele jaren nauw betrokken bij de Nederland-
se hippische sport. En nu woonachtig in België en trainer van
de Franse équipe. “Tja, zo gaan de dingen soms,” klinkt het na
enige aarzeling. “Ik ben 25 jaar geleden gestopt met de actieve
wedstrijdsport en gekozen voor een internationale trainerscar-
rière. Ik ben coach geweest in Spanje, Italië, Scandinavië en nu
dus in Frankrijk. In Limburg hebben we een mooi bedrijf op-
gebouwd en de verhuizing was een logische stap. Ik draag de
Nederlandse springsport een warm hart toe. Ik ben ook blij dat
we als Nederland volop meetellen in de wereld.”
Kostbaar
Tijd is kostbaar voor de man die elk jaar een slordige 150.000 ki-
lometer op de teller van zijn auto bijschrijft en gemiddeld twee
keer per week in het vliegtuig stapt. Zijn ogen schieten regel-
matig naar de klok, hij zit op het puntje van zijn stoel. Want er
moet nog zoveel gedaan worden, ook op deze koude maan-
dagochtend in februari. “Dit is een cruciaal jaar. De Olympische
Spelen van Londen komen eraan. In 2012 ja, maar daar zijn we
nu al helemaal op gefocust. Dat geldt voor de mensen die hier
trainen en natuurlijk ook voor het Franse team waarbij ik als
trainer heel nauw betrokken ben. Een jaar is kort. In de hippi-
sche sport maak je maar heel kleine stapjes vooruit. Elk detail
moet kloppen. Bij mens én paard. Dat samenspel maakt de
springsport zo uniek. Zo spannend ook. De adrenaline stroomt
net zo hard bij wedstrijden als in de tijd dat ik zelf sprong. Na 25
jaar kan ik die altijd nog niet missen.”
Henk Nooren is zowel paardenhandelaar als trainer. Een moei-
lijke combinatie? “Soms wel. De kans is immers altijd aanwezig
dat goede paarden worden opgekocht door partijen die veel
kapitaalkrachtiger zijn dan wij. Uit het Midden-Oosten bijvoor-
beeld of de Verenigde Staten. Als coach van het Franse team
zou ik het heel erg vinden als net voor de Olympiade de beste
paarden weggekocht worden. Als handelaar heb ik een andere
invalshoek. Als ik goed verdien aan een paard, kan ik weer in-
vesteren in nieuw talent. Het is net als bij Ajax. Je leidt talenten
op en de toppers gaan naar Barcelona of Milaan. Dat is het lot
van de kleinere paardenlanden.”
Lisa
Olympisch kampoen worden met Frankrijk is een van de groot-
ste doelen van Henk Nooren. Maar er is één echte droom:
dochter Lisa (13) naar de top brengen, volgens kenners een
supertalent. “De dochter die zonder enige aarzeling voor de
springsport heeft gekozen. Genenkwestie? Misschien, maar
onze andere twee dochters hebben geen speciaal talent en
mijn zussen hadden dat ook niet. Lisa dus wel. En ze gaat er
vol voor. Met een passie waar Nicole en ik nauwelijks aan kun-
nen tippen. Het is haar eigen keuze en uiteraard proberen we
die absolute top te halen. Je weet nooit of dat lukt, er spelen
zoveel factoren een rol. Maar we gaan ervoor. Onze dochter
Olympisch kampioen of wereldkampioen, het zou wat zijn.”
63
Tekst > Marcel Limbourg Beeld > Henry Peters
Clara Lamar: “Ik ben een creatief mens. In eerste instantie in ieder geval. Ik
ben een danseres. Dat ondernemen is er eigenlijk vanzelf bijgekomen. Geluk-
kig heb ik op dat vlak erg veel steun aan mijn man André. Hij leidt de dans-
school eigenlijk op zakelijk vlak. Ik houd me primair met het dansen bezig.
Wat mij betreft is dat de perfecte combinatie. Ik begeleid de dansers, plan
de lessen, bepaal wat er gegeven gaat worden aan de kinderen en dat soort
dingen. André doet dat ook voor een gedeelte. Maar hij weet wat er uitgaat
en binnenkomt, zeg maar… Ik concentreer mij op het creatieve proces. Ik zou
ook niet anders willen. Mijn man doet de zakelijke kant. En dat doet hij heel
goed. Daarnaast ondersteunt hij de dansschool waar hij maar kan. Zonder
hem was ik verloren.”
LIEFDE VooRMUzIEK EN vOOR BEwEGING...
“Mensen vinden mij gewoon dansdebiel”
64
65
Clara Lamar
“Sociale verschillen en leeftijdsgrenzen
vervagen”
“Mijn moeder vond dat dansen bij de opvoeding hoorde. Mijn
broer en ik dus op dansles. Dat deed eigenlijk iedereen in die
tijd. In mijn klas zat bijna iedereen op dansles. We werden en-
thousiast en zijn beiden ook als dansleraar verder gegaan. Ik
heb best een goede opleiding hoor. Na gymnasium bèta heb
ik een opleiding tot diëtiste gevolgd. Toch koos ik uiteindelijk
voor de richting waar mijn hart lag. Ik ben in eerste instantie in
de reiswereld terechtgekomen. Op Rhodos om precies te zijn.
Ik heb daar enkele jaren gewoond en echt een geweldige tijd
gehad. Mijn broer die inmiddels een succesvolle dansschool
had vroeg me of ik niet bij hem wilde komen werken. Na am-
pele overwegingen ben ik overstag gegaan. Eerst nog eens
een driejarige dansopleiding gevolgd en toen ben ik voor hem
gaan werken.
Begin jaren negentig ben ik, samen met mijn man, voor mezelf
begonnen. Met hulp van de Rabobank. Dat groeide meteen
heel erg hard. We schrokken daar wel een beetje van. In no
time hadden we vijf- à zeshonderd leden. Inmiddels hebben
we zo’n 1.500 leden! Zo konden we al snel het pand, dat we in
eerste instantie huurden, kopen. Ook weer met behulp van de
Rabobank natuurlijk. Zij ‘dansen’ al jaren met ons mee.
66
Al die mensen komen hier elke week dansen. Het blijft niet be-
perkt tot stijldansen. We spelen in op alle trends. Dat kan ook
gewoon niet anders in deze tijd. We geven hier van alles; street-
dance, hip-hop, tango, country, zumba... you name it. Het is een
sociaal gebeuren dat dansen. Mensen komen hier vaak samen
met hun partner. Dat is geweldig leuk om samen een hobby te
hebben. Na het dansen drinken de mensen nog vaak iets aan
de bar en je ziet hier heel veel vriendschappen ontstaan. Soms
met mensen uit totaal verschillende sociale klassen. Dat is het
mooie aan dansen. Dansen nivelleert en zorgt ervoor dat ie-
dereen op dezelfde manier moet beginnen en zich ontwikkelt.
Sociale verschillen en leeftijdsgrenzen vervagen. De leeftijd van
onze klanten loopt uiteen van drie tot zesentachtig jaar. Ieder-
een kent elkaar en maakt een praatje met mekaar. Dat is heel
erg mooi om te zien.
Mensen vinden mij gewoon ‘dansdebiel’. Ik vind het echt su-
perleuk om te doen. Zo geef ik nog zeven dagen in de week les.
Dat is best zwaar. Je verbrandt meer dan duizend calorieën per
uur. Op een bepaald moment woog ik nog maar 49 kilo. Dat
is dan een teken dat je het wat rustiger aan moet doen. Maar
het is gewoon een passie. Het blijft echt afwisselend en uitda-
gend. Om peuters van drie jaar beginselen bij te brengen. Het
mooiste wat er is. Kinderen liefde voor muziek en beweging
bijbrengen.
Maar echt het aller-aller mooiste vind ik het begeleiden van
wedstrijdparen. Er komen toch wel een aantal toppers uit onze
school. Mensen die landelijk of zelfs internationaal heel hoog
scoren op de ranglijsten. Dat maakt me trots. Zo coach ik de
Nederlandse kampioenen. En reis ik de hele wereld over. Ju-
reren! Het komende voorjaar ben ik meer in het buitenland
dan thuis. Onder andere in Ierland, op Mallorca en in Verona.
Dancing with the Stars…”
www.claralamar.nl
danssChooL
CLARA LAMAR
1990oPGERICHT
leden in heteerste jaar
60015001MILJoEN
oMzet 2010
nu
67
leden
kRiya mateRialsTekst > Jos Cortenraad Beeld > Henry Peters
Een vensterfolie die wel het zonlicht binnen laat, maar de warmte buiten
houdt. Een krasvast laagje dat de lcd-tv beschermt en tegelijk geen stof aan-
trekt. Ziehier enkele toepassingen van zogenoemde functionele coatings.
Bedacht en geproduceerd door Kriya Materials uit Geleen.
Er wordt hard gewerkt bij Kriya Materials op bedrijventerrein Chemelot in Geleen. Door
de medewerkers van het bedrijf zelf, uiteraard, maar dat niet alleen. Interieurbouwers en
schilders plamuren en verven de wanden van verschillende ruimtes. Hier wordt uitge-
breid, zoveel is duidelijk. “Inderdaad,” zegt directeur Dr. Edwin Currie. “We zitten in een
groeifase. 2010 was al een prima jaar, 2011 wordt nog beter. We bestaan bijna vijf jaar en
zien nu de orderstroom gestaag groeien. Daarom investeren we in een verbeterd lab en
uitbreiding van de productiefaciliteiten.”
Coatings
Kriya Materials is een van de vele kleine chemiebedrijven die op Chemelot de kans krijgt
zich te ontplooien. “Initieel legden we ons toe op de productie van zeer kleine metaal-
oxide-deeltjes voor de verwerking in plastics en coatings, zogenoemde nanodeeltjes,”
legt marketingmanager Roel Huis in ‘t Veld uit. “Deze deeltjes zijn zo klein dat je ze onder
een gewone microscoop niet eens kunt zien. Een mooie vinding, maar coatings hiervan
gaven meer aansluiting bij de markt. Zodoende maken we eindproducten in plaats van
halfproducten.”
Groeit oP chemelot
“Time-to-market is in deze tijd
cruciaal”
68
69
Edwin Currie: “We maken formuleringen die door onze klanten
op folies worden aangebracht. Vergelijk het met het procé-
dé van de drukpers. We maken producten die UV-straling of
warmte tegenhouden, beschermen tegen krassen of snijden en
schermen anti-statisch maken. Die folies worden dan weer op
vensters van bijvoorbeeld kantoorgebouwen geplakt. De nano-
deeltjes in de folie absorberen de warmte en laten wel het licht
door. We hebben het dan over bijna 50% van de zonnewarmte
die niet naar binnen dringt. Interessant natuurlijk in de zomer,
want dat scheelt airco. De vinding is niet helemaal nieuw. Er
zijn meerdere fabrikanten die dergelijke producten op de markt
brengen. “Klopt,” zegt Roel Huis in ‘t Veld, “maar niet met zo
weinig lichtverlies en schittering. Varianten van onze coatings
zijn daarom heel geschikt voor autoruiten en lcd-schermen. In
die marktsegmenten hebben we de laatste jaren dan ook veel
nieuwe klanten geworven.”
Innovatief en flexibel
Hoe kan een klein bedrijfje uit Geleen het opnemen tegen gro-
te namen als een 3M? “In de eerste plaats door een innovatief
product. En door klantspecifieke oplossingen te bedenken,”
antwoordt Roel Huis in ‘t Veld. “We werken met een klein team
dat in staat is om gericht en in korte tijd een nieuw product te
ontwikkelen. In sommige gevallen hebben wij binnen enkele
weken een coating klaar om te testen. Functioneel maatwerk,
precies zoals de klant dat wil. Maar wel met de hoogste kwali-
teit die gevraagd wordt. Hiertoe zijn we ook eind vorig jaar ISO
gecertificeerd. Met deze aanpak zijn we bij verschillende grote
elektronicaproducenten in Azië binnen gekomen. Daar en in de
VS zitten nu ook onze grootste afnemers.”
Chemelot
Sleutel tot het succes is zonder enige twijfel de vestiging op
bedrijventerrein Chemelot. Edwin Currie: “Absoluut. We maken
hier gebruik van heel veel faciliteiten. De vergunningen zijn
geregeld, er is beveiliging en brandweer, energie, we kunnen
expertise inhuren bij de research campus, we maken gebruik
van productiereactoren van DSM, enzovoort. Daardoor kunnen
wij ons helemaal concentreren op onze core business: coatings
maken. Als startend chemiebedrijf zou je dat bovendien nooit
70
Edwin Currie en Roel Huis in ‘t Veld
71
allemaal in je eentje kunnen doen. Onbetaalbaar. Zelfs niet met
een Rabobank die zich in de afgelopen vijf jaar heeft opgesteld
als een prima partner die met ons in de onderneming en de
toekomst bleef geloven. En terecht, zo blijkt nu.”
Groeimarkten
Bij Kriya Materials werken momenteel 17 mensen van wie de
helft in productie. Voor de komende jaren wordt een gestage
groei verwacht. “We richten ons voorlopig op de coatings voor
plastics, touch panels en beeldschermen,” aldus Roel Huis in ‘t
Veld. “Groeimarkten, zeker als je kijkt naar de opkomende eco-
nomieën in Azië en Zuid-Amerika. Time-to-market is in deze tijd
cruciaal. Dat is onze kracht. Kijken we wat verder vooruit, dan
zijn er nog wel meer markten waar we kennis zien. De meu-
belmarkt bijvoorbeeld en de automotive. Verder denken we
aan nauwere samenwerkingen in de opkomende economieën,
maar dat is nog toekomstmuziek. Eerst hier het bedrijf verder
uitbouwen.”
www.kriya-materials.com
“Functioneel maatwerk precies
zoals de klant dat wil”
72
Jos Meijers
Tekst > Jos Cortenraad Beeld > Henry Peters
Jos Meijers, al vele jaren lid van de Rabobank, kocht acht jaar geleden een MG, type SA. Althans, hij werd eigenaar
van een roestig autowrak dat hij samen met zijn vriend Herman van Mulken restaureert. Nog twee jaar, schat het
duo, en dan is de klus geklaard. Na talloze uren noeste arbeid.
Maar dan zal ook een forse winst gemaakt worden bij de ver-
koop, stelt de op bezoek zijnde autobarbaar argeloos. Even is
het stil in de garage achter huize Meijers in Urmond waar het
pronkstuk langzaam maar zeker zijn voltooiing nadert. “Verdie-
nen?” klinkt het enigszins verontwaardigd. “Dit doen we toch
niet voor geld. Je kunt niet eens je materiaal terugverdienen.
Laat staan je tijd. Hoeveel uren hebben we erin zitten Herman?
5.000, 10.000? Maakt niet uit, we tellen niet. Dit is een hobby,
een passie. Er is niets mooiers dan deze automobiel met eigen
handen weer op te bouwen. Schroefje voor schroefje, boutje
voor boutje. En dan komt de dag van dat eerste ritje. Dat pure
rijden in een wagen zonder rem- en stuurbekrachtiging, zonder
elektronica, zonder plastic. Wérken is het, heerlijk!”
Leuke verslaving
Het is helder: hier spreekt de oldtimerverslaafde. Op de achter-
grond knikt mevrouw Meijers van ja. Hoewel ook zij niet he-
lemaal virusvrij is. Want als echtgenoot Jos in 1991 zijn eerste
MG koopt, een TD uit 1953, staat ze daar volledig achter. “We
rijden er al jaren heel Europa mee door,” zegt ze. “Meestal met
de MG-club. Samen hebben we veel meegemaakt. Overal waar
je komt zijn de mensen enthousiast. Zeker in Italië en Duitsland
waar spontaan wordt geklapt als we voorbij rijden. Niet zelden
hebben we een journalist op ons dak die een stukje over ons
schrijft. Het is een leuke verslaving.”
Hoe wordt iemand verslaafd? Jos Meijers heeft wat hemzelf be-
treft wel een antwoord. Op 16-jarige leeftijd begint hij samen
met zijn vader een garagebedrijf in Elsloo. “Ik had de mulo af
en met succes toelatingsexamen gedaan voor de hts. Ik heb
echter geen moment getwijfeld om samen met mijn vader
een bedrijf te beginnen. Auto’s, dat heeft me altijd geweldig
geboeid. Zeker de technische kant. Uiteraard hadden we ook
oldtimers in onderhoud en reparatie. In de loop der jaren ben ik
gaan verlangen naar zo’n ouwe MG. Traditioneel Brits, degelijk,
klasse. Daar ben ik voor gevallen.”
tien jaaR sleUtelenaan een mG sa
73
Restaureren
In 1991 koopt Jos Meijers zijn MG TD, bouwjaar 1953, van een
Amerikaan. “Na lang zoeken. Een opknapper, logisch. In goede
staat zijn ze onbetaalbaar. Ik heb wel de goede jaren in de
autobranche meegemaakt, maar een gerestaureerde MG is een
dure hobby. Bovendien is het mooi om zélf die auto te restau-
reren. Het enige probleem is dat je de eerste jaren niet echt
kunt rijden. Je wilt zo snel mogelijk resultaat. Later, bij volgende
oldtimers denk je daar heel anders over. Het restaureren zelf is
het mooiste.”
De SA is het summum voor Jos Meijers. “Ja. Vier andere lief-
hebbers hadden zich de tanden stukgebeten op deze auto. Ik
begrijp dat best. Eigenlijk was er geen beginnen aan. Zeker niet
als je haast hebt.”
Jos Meijers neemt het wrak in 2003 over van een moedeloos
geworden Nederlander en schroeft alles tot het laatste boutje
uit elkaar. Vervolgens begint hij aan het heidense karwei: de
auto weer in elkaar zetten. De originele bouwtekening hangt
aan de muur. Op beurzen en markten in Engeland is van alles
te koop, maar sommige onderdelen zijn niet meer verkrijgbaar.
Zelf maken dus. Groot probleem is de carrosserie, vervaardigd
van metaal en hout. Gelukkig loopt hij Herman van Mulken
tegen het lijf. Elektricien en leraar luchtvaarttechnologie bij
Leeuwenborgh en net als Meijers liefhebber van oldtimers,
met name MG. “Samen zijn we naar een plaatwerkercursus in
Brussel geweest,” vertelt Herman. “Daar heb ik geleerd plaat-
werk te maken. Jos doet nu het technische gedeelte, ik zorg
dat de deuren, kofferbak en dak er komen. Monnikenwerk, in-
derdaad. Spatborden, treeplanken; alles kost heel veel uren aan
buigen, schuren, plamuren, spuiten, etcetera. Waarom ik dat
doe? Omdat het me geweldig ontspant.”
Verleiden
Jos Meijers heeft hetzelfde argument. In zijn garage verliest hij
het gevoel voor tijd. Ook in de letterlijke zin. Kost het restaure-
ren van de SA hem vele uren per dag, toch heeft hij zich nog
laten verleiden door meer oldtimers. Behalve de MG TD staat
een Ford Anglia te blinken in de garage. In het autobedrijf in
Elsloo, inmiddels overgenomen door zijn zoon, staan een Robin
en twee Subaru’s 360 geparkeerd. “Stuk voor stuk juweeltjes,”
klinkt het liefdevol. “Oldtimers, ze zijn zo mooi. Als ik de SA klaar
heb, dan zou ik nog wel een racemodel van MG willen. Puurder
kan een auto niet zijn. Maar dat is toekomstmuziek. Eerst de SA
de weg op krijgen…”
74
Herman van Mulken en Jos Meijers
Idee 11: Samen mogelijk maken.Rabobank Westelijke Mijnstreek is een stuwende kracht en de vernieuwende partner in de regio. Samen mogelijk
maken. Daar geloven we in. Vanuit onze sociale, economische en maatschappelijke betrokkenheid dragen wij bij aan
initiatieven, nieuwe verbindingen en een brede samenhang in de gemeenschap. Wij investeren met innovatiefondsen,
financieringen en kennis in projecten op de Chemelot Campus, ontwikkelingen op diverse bedrijventerreinen zoals
Holtum-Noord en Maastricht Aachen Airport, Expeditie 2040 en het Ondernemershuis. Om u maar een idee te geven.
www.rabobank.nl/wm
Werken aan de economie van
Westelijke Mijnstreek. Dat is het idee.
Rabobank. Een bank met ideeën.
Top Related