Woningventilatie en renovatie
Bouwbesluit, bewoners en de praktijk
Workshop Energie Nul73
Ir. H.J.J. (Harm) Valk
Nieman Raadgevende Ingenieurs BV
19 mei 2015
Ventilatie
• Waarom ventileren?
• Kwaliteit en regelgeving en dat is niet altijd het zelfde
• Energiezuinig ventileren en een goed binnenklimaat schijnbare tegenstelling in balans brengen
• Geluid van ventilatie fluisterstil op stand 3
• Vragen en discussie
3 20-5-2015
Wat is ventileren?
4
Hoe wilt u ventileren?
Wat vinden bewoners belangrijk?
Bron: Monicair
Fris is vers?
Wat is ventileren?
• open raam?
• frisse lucht?
• roosters?
• ventilator?
• afzuiging?
• balans?
20-5-2015 8
Ventilatiesystemen in Nederland
20-5-2015 9
• Systeem A – natuurlijke toe- en afvoer
• Systeem B
– mechanische toevoer, natuurlijke afvoer
• Systeem C
– natuurlijke toevoer, mechanische afvoer
• Systeem D
– mechanische toe- en afvoer
• Systeem E / X
– hybride C / D
– lokaal D
Regelgeving – de hoofdlijn
• Bouwbesluit is minimum capaciteit
– minder mag niet
– terugregelen mag wel
• Bij bouwaanvraag aantonen
– uitvoeringscontrole niet door overheid
– verantwoordelijkheid opdrachtgever
– Ventilatiekeur VLA
– Toekomst: ‘as built’ / private toets
• Nieuw sinds 2012: geluidseis < 30 dB
– randvoorwaarde voor daadwerkelijk gebruik
10
Bouwregelgeving: CO2 als maatstaf
• 1200 ppm CO2
– consensus op basis van (oud) onderzoek
– hygiënische grens
• CO2 is indicator voor andere vervuilingsbronnen
– andere vervuilingsbronnen
• vocht
• roken
• fijn stof
• VOC’s (volatile organic compound)
• schimmels en bacterien
• geur
– maatstaf voor luchtwisselingen
– geen garantie op goede binnenluchtkwaliteit
• wel meest praktisch uitvoerbaar
11
Energie en ventilatie
12
Ventilatiehoeveelheid
Ver
vuili
ng
Energiegebruik
Vervuiling
Energie en ventilatie
13
Ventilatiestromen – NEN 8088-1
• Berekende ventilatie-energie
– voor EPC en E-label
• Verschillende luchtstromen:
1. ventilatievoorziening
2. spuiventilatie
3. open verbrandingstoestellen
4. infiltratie
Energiezuinige ventilatiesystemen
• ‘C’ natuurlijke toevoer – fitten op ventilatiebehoefte
– niet meer dan nodig
– ‘knijpen’
– eventueel warmte voor tapwater (beperkt)
– comfort is risico
– geluid lijkt geen probleem
• ‘D’ mechanische toevoer – warmteterugwinning als voorwaarde
– ‘ruim ventileren’ door wtw
– oplossing per ruimte goed mogelijk
– geen tochtklachten (mits …)
– inblazen via convector (<1,8m) mag!
– geluid goed oplosbaar
15
• Nieuwbouw
– onjuiste berekeningen
– fouten uitvoering / inregeling
– geluid
• Bestaand
– slecht binnenklimaat
– schimmelvorming
– geen toevoer / afvoer / overstroom
– geen gebruik door vermeend energieverlies
– onjuiste combinatie isolatie / ventilatie
• Algemeen
– onbegrip gebruik en functioneren
– praktijkprestatie
Knelpunten woningbouw
BB-eisen renovatie
• ‘Bestaande bouw’= aanschrijvingsgrens
– 0,7 dm3/s/m2 VR
– ‘geen’ inrichtingseisen
• Verbouw: ‘rechtens verkregen niveau’
• Advies: ‘nieuwbouw’
17
bestaand nieuwbouw
verblijfsgebied - 0,9 l/s.m2
verblijfsruimte 0,7 l/s.m2 0,7 l/s.m2
keuken 21 l/s 21 l/s
badkamer 14 l/s 14 l/s
toilet 7 l/s 7 l/s
thermisch comfort - leefzone
inrichting - fijnregeling
luchtkwaliteit afvoer toe- en afvoer
plaats - verdunningsfactor
Eisen: vergelijking
Energie en ventilatie bij renovatie
• Praktijk bestaand: – matige kierdichtheid
– box? op 1!
– luchtkwaliteit discutabel ervaren kwaliteit ‘goed’
– ventileren met (klep)raam
– discomfort
– energieverlies
• Sensorgestuurd leidt tot meer gebruik – binnenlucht op orde?
zie resultaten Monicair
– meer gecontroleerd ventileren
19
Praktijkonderzoek Monicair
• Grote verschillen tussen systemen die voldoen aan alle eisen.
• Grote verschillen tussen woningen onderling
• Bewoners regelen niet of nauwelijks
• Slaapkamers zijn kritisch
• Samenhang ventilatiedebiet en luchtkwaliteit groter bij systemen met mechanische component in verblijfsruimten
• Nauwelijks invloed kieren en naden
• Grote verschillen in energieprestatie
20
Voorbeeld praktijkmetingen
• 4 p.
• 5 p.
Bron: Monicair
Ventilatiesystemen vergeleken
Bron: Monicair
Lessen uit Monicair
• Ventilatiesystemen die voldoen aan de regelgeving zijn geen garantie op voldoende luchtkwaliteit.
• Praktijkprestatie van systemen met een mechanische component per ruimte is significant beter.
En de EPC / het Energielabel dan?
• EPC en EI: – theoretisch energiegebruik
– genormeerde omstandigheden
– genormeerd jaar
– actief ventilatiegedrag
• Bedoeld als bench-mark en ‘bezemwagen’
• Praktijk – comfort / afwezigheid hinder
– binnenluchtkwaliteit als doel
• ‘Gezondheid’ – zou apart kwaliteitsaspect gebouw moeten zijn
– samen met energie
24
Ventilatie
• Waarom ventileren?
• Kwaliteit en regelgeving kwaliteit vraagt om meer dan de regelgeving eist
• Wat mag en moet bij renovatie? verschil en overeenkomst met nieuwbouw
• Energiezuinig ventileren en een goed binnenklimaat mogelijk in nieuwbouw en bij renovatie
25