OPLEIDING
DUURZAME GEBOUWEN
Energie: keuzes op het vlak van de technische installaties voor
verwarming, sanitair warm water (SWW)) en ventilatie
GEDEELTELIJKE EN
GEFASEERDE
RENOVATIE
HERFST 2018
Op basis van de presentaties van Cenergie en MATRIciel
Muriel BRANDT
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
DOELSTELLINGEN VAN DE PRESENTATIE2
N Een snel overzicht geven van de geldende normatieve en
reglementaire aspecten die de actieprioriteiten in het kader van
een gefaseerde renovatie kunnen beïnvloeden.
N De verschillende productie- en afgiftesystemen bekijken, met
focus op bijzondere aandachtspunten in het kader van een
gefaseerde renovatie.
N Een werkmethodologie voorstellen om rekening te kunnen
houden met alle belangrijke aspecten verbonden aan een
gefaseerde renovatie.
N Behandeling van enkele courante, gevoelige combinaties van
gerelateerde werken in het kader van een gefaseerde renovatie.
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
INHOUDSTAFEL3
N Kennisopfrissing
N Energiebehoefte en vermogensbehoefte
N Reglementaire aspecten
N Productiesystemen > werkingsprincipes en aandachtspunten
N Afgiftesystemen > temperatuurregimeprincipes
N Thermisch comfort
N Andere gerelateerde aspecten
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE4
Energiebehoefte voor de verwarming
Source / Bron: EPB-gids Waals Gewest 3.2
12
3
45
6
710
11
12
13
14
1. Transmissieverliezen
2. Verliezen door bewuste ventilatie
3. Verliezen door in-/exfiltratie
4. Totale verliezen van de gebouwschil
5. Zonnewinsten
6. Interne warmtewinsten
7. Netto-energiebehoefte voor de verwarming
10. Eventuele thermische zonne-energie
8. Verliezen van het systeem
12. Eindverbruik voor de verwarming
13. Omzettingsverliezen
14. Primaire-energieverbruik voor de verwarming
+
+
=
-
-=
-
+
=
+
=
9. Bruto-energiebehoefte voor de verwarming=
11. Productieverliezen+
8
9
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE5
3. Interne warmtewinsten door de verlichting+
6. Transmissieverliezen
7. Ventilatieverliezen
8. Verliezen door in-/exfiltratie
4. Interne warmtewinsten door de ventilatoren
5. Interne warmtewinsten door de apparatuur
10. Netto-energiebehoefte voor de koeling
11. Verliezen van het koelsysteem
12. Bruto-energiebehoefte
2. Interne warmtewinsten door mensen
15. Omzettingsverliezen
16. Primaire-energieverbruik voor het gebouw
-
6 7 8
1
2345
10 11
12 13
9
-
+
+
+
+
=
+
=9. Door het koelsysteem af te voeren warmte=
-
1. Zonnewinsten
14
15
16
13. Productieverliezen
14. Energieverbruik voor de koeling
+
=
Source / Bron: EPB-gids Waals Gewest 3.2
Energiebehoefte voor de koeling
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
Source / Bron: www.energies.wallonie.be
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE6
Energiebehoefte voor het SWW
De netto-energiebehoefte voor het SWW is
afhankelijk van de hoeveelheid SWW die in het
gebouw wordt afgetapt:
N Woningen: 25 l/pers/dag bij 60 °C
(gemiddelde waarde)
N Tertiaire gebouwen: sterk afhankelijk van de
bestemming
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE7
Energiebehoefte voor het SWW
N Op basis van het werkelijke verbruik
• Alleen mogelijk bij renovatie
• Goed voor de tertiaire sector
N Overeenkomstig het nominale debiet van de tappunten
• Houdt het risico van overdimensionering in
• Via typeprofielen
• Gebruikt voor nieuwbouw
• Goed aangepast aan de residentiële sector
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE8
Welk verwarmingsvermogen?
N Bestaande gebouwen
• Vermogen per m² (of per m³) → af te raden
• Definitie van de werkingsuren (warmteverbruikscurve)
• Verbruik/vermogen ≈ 1.500 h bij volledig regime
• Berekening van de warmteverliezen (NBN EN 12831)
• Dynamische simulatie (gebaseerd op ASHRAE)
N Nieuwbouw
• Berekening van de warmteverliezen (NBN EN 12831)
• Dynamische simulatie (gebaseerd op ASHRAE)
12831
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE9
Welk vermogen
voor de koeling?
Statische balans
Valable pour LAT. 50°Nord Conditions extérieures : 30°C
Orientation Unité Max Watts Composition Coefficient Unites Total
1 Fenetres exposées au soleil (1 seule en même temps) NE ou S m² 200 0 0 0
E - SE ou SO m² 250 0 0 0
O m² 300 0 0 0
NO m² 180 0 0 0
Coupoles horizontales m² 400 0 0 0
2 Toutes fenetres non comprises en 1 m² 60 1 0
3 Murs exposés au soleil (même direction qu'en 1) NO + E + SE m² 20 0 0 0
O + SO m² 30 0 0 0
S m² 25 0 0 0
4 Tous les murs non compris en 3 m² 8 1 0
0
5 Murs intérieurs et cloisons m² 5 1 0
6 Plafond ou toiture Local non climatisé au dessus m² 4 0 0 0
(l'un ou l'autre)
7 Plancher sur chaufferie m² 20 0 0 0
8 Ouverture permanente - à rue m² 200 1 0
- à un local non climatsé m² 100 1 0
9 Eclairage et appareils electriques W 1 1 0
Tube TL W 1 0
10 Occupants ( sensible seul) Pers 70 1 0
11 Ventilation (Sensible seul) naturelle ( 0,5 > 1 vol/h) m³/h 2 1 0
fumeur faibles/ nombreux Pers 170 1 0
mécanique m³/h 2 1 0
Total 0
W*0,86 = 0 Kcal/h
m³/sec*3600 = 0 m³/h
Conversions :
(tout murs ou cloisons intérieurs adjacents à un local non
climatisé
Coefficient de déshumidification
de la batterie1,2
Conditions d'ambiance : 24°C, 50% RV
Fiche de sélection Carrier
Puissance de sélection en Watts 0
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE10
Welk vermogen voor de koeling?
Dynamische balans
N Rekenkundig model van het gebouw om de evolutie in de tijd (uur per uur)
van bepaalde variabelen (binnentemperatuur, vochtigheid,…) te
reproduceren
• op basis van belastingprofielen
• houdt rekening met de warmtewinsten, de inertie,…
Source / Bron: écorce
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE11
Welk vermogen voor het SWW?
N Keuzefactoren: vermogen, beschikbare ruimte, investering,…
Aan
zie
nlijk
ve
rsc
hil
Combi-
toestel
Oud huis Nieuw of gerenoveerd huis
?
10 - 40 W/m²80 - 120 W/m² Is afhankelijk van het getapte
volume
Min. 25 kW (ogenblikkelijk)
Is afhankelijk van het getapte volume
Min. 25 kW (ogenblikkelijk)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE12
Welk vermogen voor het SWW?
Verbruikte e𝒏𝒆𝒓𝒈𝒊𝒆 (VE) ≤ Opgeslagen e𝒏𝒆𝒓𝒈𝒊𝒆 (OE) + Geproduceerde
e𝒏𝒆𝒓𝒈𝒊𝒆 (GE)
N Ogenblikkelijk (VE = GE)
Continue vraag
N Semi-ogenblikkelijk
Verscheidene dagpieken
Opwarmtijd 20 - 30 min
N Semi-accumulatie
Verscheidene dagpieken
Opwarmtijd 1 - 1.30 h
N Accumulatie (VE = OE)
Vraag per piek
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE13
Welk vermogen voor het SWW?
Productiewijze van het SWW – Ogenblikkelijke productie
N Maximaal watervolume van 60 °C getapt in 10 minuten
N Te voorzien vermogen in kW
𝑃 =1,16
1000∙𝑉60,10𝑚𝑖𝑛
1
6
∙ (60 − 10)
Ogenblikkelijke productie? Ja bij enkelvoudig aftappen (bijv.kleine woning), tenzij er voor elk tappunt een installatie wordtvoorzien
Voorbeeld Spoelbak Badkuip Douche
Debiet 60 °C 5 l/min 9 l/min 6 l/min
Taptijd 10 min 10 min 10 min
Watervol. 60 °C 50 l 90 l 60 l
Voorbeeld Spoelbak Badkuip Douche
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE14
Welk vermogen voor het SWW?
Productiewijze van het SWW – Ogenblikkelijke productie
N Bij gebruik van tappunten met een kleiner debiet
• Spoelbak + douche gelijktijdig ≈ 30 kW
• Badkuip alleen < 25 kW
• Twee douches gelijktijdig < 30 kW
Ogenblikkelijke productie aangepast aan de geoptimaliseerdetapdebieten
Spoelbak Badkuip Douche
Tapdebiet 5 l/min 15 10 l/min 10 6,6 l/min
Taptemperatuur 60 °C 40 °C 40 °C
Debiet 60 °C 5 l/min 6 l/min 4 l/min
Taptijd 10 min 10 min 10 min
Watervol. 60 °C 50 l 60 l 40 l
Vermogen 17,4 kW 20,9 kW 13,9 kW
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE15
Welk vermogen voor het SWW?
Productiewijze van het SWW – Zuivere accumulatie
N Maximaal watervolume van 60 °C getapt in 24 uur
• Verbruikt watervolume: 277 l, of 69 l/p
• Verbruikt watervolume: 169 l, of 42 l/p
Voorbeeld 1 Spoelbak Badkuip Douche
Debiet 60 °C 5 l/min 9 l/min 6 l/min
Taptijd 1*5 min 2*10 min 2*6 min
Watervol. 60 °C 25 l 180 l 72 l
Voorbeeld 2 Spoelbak Badkuip Douche
Debiet 60 °C 5 l/min 9 l/min 6 l/min
Taptijd 1*5 min 0*10 min 4*6 min
Watervol. 60 °C 25 l 0 l 144 l
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE16
Welk vermogen voor het SWW?
Productiewijze van het SWW – Zuivere accumulatie
N Opslagvolume
𝑉𝑜𝑝𝑠𝑙𝑎𝑔 =𝑉𝑣𝑒𝑟𝑏𝑟𝑢𝑖𝑘𝑡 𝑤𝑎𝑡𝑒𝑟
𝑂𝑝𝑠𝑙𝑎𝑔𝑒𝑓𝑓𝑖𝑐𝑖ë𝑛𝑡𝑖𝑒
• Efficiëntiefactor m.b.t. de opslag (afhankelijk van de stratificatie)
• Goede stratificatie: efficiëntie van 80 % tot 95 %
• Grote vermenging: efficiëntie kan afnemen tot 45 %
• Verbruikt watervolume: 169 l, of 42 l/p
Opslagefficiëntie Voorbeeld 1 Voorbeeld 2
Goed → 80 % 346 l 211 l
Slecht → 50 % 554 l 338 l
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ENERGIEBEHOEFTE EN VERMOGENSBEHOEFTE17
Welk vermogen voor het SWW?
Productiewijze van het SWW – Zuivere accumulatie
N Te voorzien vermogen in kW
𝑃 =1,16
1000∙𝑉60,24ℎ
6∙ 60 − 10
Productie met zuivere accumulatie? Zo ja:
N vrij gering verbruik
N bij efficiënte opslag met goede stratificatie
N bij compatibele plaatsruimte
N WP
Opslagefficiëntie Voorbeeld 1 Voorbeeld 2
Watervol. 60 °C 277 l 169 l
Vermogen 2,7 kW 1,6 kW
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
INHOUDSTAFEL18
KENNISOPFRISSING
N Energiebehoefte en vermogensbehoefte
N Reglementaire aspecten
N Productiesystemen > werkingsprincipes en aandachtspunten
N Afgiftesystemen > temperatuurregimeprincipes
N Thermisch comfort
N Andere gerelateerde aspecten
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN19
Ventilatie
N Residentiële gebouwen
• NBN D 50-001
• STS-P 73-1
• TV 258
N Niet-residentiële gebouwen
• NBN EN 13779 en NBN EN 16798-3
• KB van 25-03-2016 - KB tot wijziging van het KB van 10 oktober 2012 tot
vaststelling van de algemene basiseisen waaraan arbeidsplaatsen
moeten beantwoorden → eveneens voor het comfort (temperatuur)
D 50-001
EN 13779
EN 16798-3
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN20
Ventilatie
N TV 258 (residentieel)
Opgelet op de afstand tussen de buitenluchtinlaat en deuitlaat voor de rookgasafvoer / de schoorsteen van de buren,primaire ventilatie riolering
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN21
Verwarmingsketels
N NBN 61-001 (≥ 70 kW) - NBN 61-002 (< 70 kW)
Gas
N NBN D 51-003 - NBN D 51-004 - NBN D 51-006
Systemen
N NBN EN 12828
N NBN EN 12831 + Belgische bijlage (thermische last)
N NBN EN 12831-3 (thermische last SWW)
61-001/002
EN 12828
EN 12831
D 51-003/004/006
De vermelde reglementeringen vormen geen volledige lijst maar laten toe
bepaalde aandachtspunten in het kader van een gefaseerde renovatie te
belichten
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN22
Ventilatie
N Niet-gesloten verwarmingsketels
• Luchttoevoer vereist voor de werking van de verwarmingsketel
• Ventilatieopeningen hebben een vrije doorlaatsectie van minstens
• 150 cm² zodra een apparaat van type A aanwezig is
• 50 cm² in de andere gevallen
• Ventilatieopeningen die afhankelijk zijn van het vermogen van de
generator
N Gesloten verwarmingsketels ("ventouse”) in het beschermde volume, maar
opgelet op het vermogen!
• Tot 30 kW: geen bijzondere eisen (residentieel)
• Tot 70 kW: eventueel noodzakelijk de stookruimte te ventileren (NBN 61-
002)
• Boven 70 kW: hoge en lage ventilatie volgens het vermogen in de
stookruimte (NBN 61-001)
61-002
61-001
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN23
Schoorsteen - NBN D 51-003D 51-003
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN24
Schoorsteen - NBN D 61-001D 61-001
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN25
Schoorsteen - NBN D 61-002D 61-002
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN26
Stookruimte en toegang
N De voorschriften zijn afhankelijk van het vermogen in de stookruimte
Brandgedrag
N Stookruimte
• Binnenwanden RF 2h
• Deuren RF 1h
N Rookkanaal (compartimentering)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN27
Lijst van de maatregelen verbonden aan de milieuvergunning
N Verwarmingsketel van minstens 100 kW
• Geen stookruimte (gas) lager dan niveau -1 zonder uitdrukkelijke
toestemming van de brandweerdienst (DBDMH)
• Onderbrekingsinrichting buiten de stookruimte (of vlakbij de deur), om de
elektriciteits- en de brandstofvoorziening (bijv. elektromagnetische
afsluiter) van de installatie te onderbreken
• Brandweerstandsnormen voor de wanden en deuren
• Brandblussers
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN28
Meterlokaal
De gasmeter moet in een droge en natuurlijk geventileerde ruimte worden
geplaatst
zie het bestek van Sibelga voor de andere eisen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN29
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
N Reglementering van kracht sinds 01/01/2011 maar wijzigingen op
01/01/2019
N Toepassingsgebied
• Verwarmingsketel op gasvormige / vloeibare brandstof en
waterverwarmer op gas
• Pn > 0 kW
• Klimaatregelingssysteem compressiekoelmachines Pn > 12 kW
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN30
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
N Bepaalde acties m.b.t. de stookruimte zullen aanleiding geven tot de
toepassing van bepaalde eisen
Voorbeeld: Er is een EPB-oplevering verwarming vereist zodra er
sprake is van een nieuwe installatie van een verwarmingsketel
(vernieuwing, verplaatsing of wijziging) in een
verwarmingssysteem
N Bepaalde acties worden niet bepaald door elementen die aanleiding geven
tot toepassing van de reglementering.
Voorbeeld: eis inzake de energieboekhouding
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN31
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
HANDELINGEN Frequentie en aanleiding (vanaf 01/01/2019)
EPB-oplevering Bij de plaatsing of vervanging van een verwarmingsketel: 1
maand na de indienststelling
Periodieke EPB-controle
(PC)
1x / 2 jaar voor verwarmingsketels en waterverwarmers op gas
1x / jaar voor verwarmingsketels op vloeibare brandstof
Pn > 0 kW
! Ook een eerste periodieke controle bij de plaatsing van
waterverwarmers
Bij werken aan het brandstofgedeelte van een verwarmingsketel
of een waterverwarmer
Bij verplaatsing van de verwarmingsketel
EPB-diagnose 1x/ 5 jaar voor verwarmingssystemen van type 2
Minimaal
onderhoudsprogramma
Continue werking, verificatie bij de diagnosestelling
Systeem type 2
(inhoud ligt nog niet vast)
Verzending van de
attesten
Alle conforme en non-conforme attesten (vanaf 01/01/2020)
Binnen de 30 dagen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN32
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
HANDELING: periodieke EPB-controle van een verwarmingsketel of vaneen waterverwarmer
Verificatie van de 7 eisen m.b.t. de goede werking
N Goede staat van de kanalen voor de afvoer van de verbrandingsgassen envoor de aanvoer van verbrandingslucht
N Onderdruk van het afvoerkanaal voor de verbrandingsgassen (type B)
N Openingen voor verbrandingsmetingen
N Verbranding en emissies van de verwarmingsketels en van dewaterverwarmers in bedrijf
N Ventilatie van de ruimte waarin zich minstens een waterverwarmer op gasof een verwarmingsketel (type B) bevindt
N CO-gehalte in de ruimte waarin zich minstens een waterverwarmer op gasof een verwarmingsketel bevindt
N Veiligheidsinrichtingen van de waterverwarmers op gas en van deverwarmingsketels
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN33
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
HANDELING: EPB-oplevering van een verwarmingssysteem
7 eisen m.b.t. de goede werking (zie hiervoor periodieke controle)
+ 9 technische eisen m.b.t. de verwarmingssystemen:
N Eisen inzake de energiemeting
N Eisen inzake de energieboekhouding
N Documenten m.b.t. het verwarmingssysteem
N Nota m.b.t. de dimensionering van de verwarmingsketels
N Thermische isolatie van de leidingen en toebehoren van het
verwarmingssysteem
N Regeling van de verwarmingssystemen
N Partitionering van de verwarmingswater- en luchtverdeling
N Variatie van het verseluchtdebiet volgens de werkelijke bezetting
N Warmteterugwinning op de ventilatie-eenheden met dubbele stroom
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
REGLEMENTAIRE ASPECTEN34
EPB-reglementeringen voor verwarming en klimaatregeling
N Focus op de eisen inzake de thermische isolatie
• Voor de verwarmingssystemen waarvoor een EPB-oplevering vereist is
overeenkomstig de EPB-verwarmingsreglementering moeten alle
hydraulische en aeraulische leidingen voldoen aan minimale eisen inzake
de thermische isolatie volgens
• het type omgeving: in/buiten het beschermde volume
• de buitendiameter van de leiding
• de thermische prestatie van de isolatie (klassen)
• Voor de SWW-leidingen: als het om een circulatieleiding gaat
(uitgezonderd de thermosifons)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
INHOUDSTAFEL35
KENNISOPFRISSING
N Energiebehoefte en vermogensbehoefte
N Reglementaire aspecten
N Productiesystemen > werkingsprincipes en aandachtspunten
N Afgiftesystemen > temperatuurregimeprincipes
N Thermisch comfort
N Andere gerelateerde aspecten
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN36
Verwarmingsketel op stookolie of op gas
N Bestaande verwarmingsketel → diagnose uit te voeren om de prestaties te
analyseren
N Nieuwe condenserende verwarmingsketel →
N Voor verwarming alleen of gecombineerd met SWW
+ Gekende, betrouwbare en competitieve technologie
+ Interessant rendement en interessante prijs
+ Redelijke onderhoudskosten
+ Makkelijke realisatie
+ Groot vermogenbereik: 5 tot 5000kW
- Levensduur: 15 tot 20 jaar
- Brandstofprijs: afhankelijk van de markt
- Milieu-impactSource / Bron: www.tobel.be
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN37
Warmtekrachtkoppeling
Gecombineerde productie van warmte en elektriciteit gevaloriseerd op basis
van dezelfde primaire energie in hetzelfde systeem.
De warmte is afkomstig van de elektriciteitsproductie of omgekeerd. Zo
worden de verliezen gevaloriseerd ten opzichte van de niet-gecombineerde
productie. Het verkregen globale rendement is dan ook zeer hoog (~ 90 %).
So
urc
e / B
ron
: IC
ED
D
So
urc
e / B
ron
: E
ne
rso
l
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN38
Warmtekrachtkoppeling
N WKK op zich kan de volledige warmteproductie niet verzekeren
N Werkt bij voorkeur met constant regime
→Basiswerking: gebruik van een opslagsysteem (opslagvat,
hydraulisch net,…)
So
urc
e / B
ron
: IC
ED
D
5000 h
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN39
Verwarmingsketel op biomassa: pellets, stukhout, houtsnippers
+ Gekende en competitieve technologie
+ Rendement
+ Hernieuwbare brandstof
+ Revalorisatie van houtafval
- Levensduur: 15 tot 20 jaar
- Plaatsruimte: water- en brandstofopslag
- Hogere onderhoudskosten dan voor gas
- Complexere installatie dan voor gas
- Vermogenbereik: 5 tot 1700 kW
- Emissies PM10/2,5: stedelijk gebied
- Type B (niet gesloten, voor het grootste deel) > buiten het verwarmde
volume
- Opgelet op de vermogenmodulatie (bereik is soms minder groot)
Source / Bron: www.kwb-belgium.be
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN40
Verwarmingsketel op biomassa
N Levering en opslag van brandstof vereist
Source / Bron: Okofen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN41
Houtkachels: pellets, stukhout
N Voor individuele woning
N Alleen verwarming of gecombineerd met SWW: lucht of water
+ Decoratief element in zithoek
+ Hernieuwbare brandstof
+ Revalorisatie van houtafval
+ Verwarming d.m.v. lucht: kanaliseerbare kachel
+ Verwarming d.m.v. water: watervoerende kachel
- Elektrische aanvulling voor het SWW in de zomer
- Oververhittingsrisico
- Beperkt vermogen: 5 tot 20kW
- Emissies PM10/2,5: stedelijk gebied
- Autonomie: manueel hout laden
Opgelet voor niet-gesloten systemen met mogelijke interactie tussen de
systemen mogelijk is (keukendampkappen)!
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN42
Warmtepomp
N Werkingsprincipe
• Er wordt warmte uit een ‘koudebron’ gehaald (bodem, buitenlucht,…)
• Verhoogt het temperatuurniveau ervan
• Geeft deze warmte af met een hogere temperatuur
Stoom
lage druk
Stoom
hoge druk
Vloeistof
lage druk
Vloeistof
hoge drukREDUCEERTOESTEL
CONDENSOR
COMPRESSOR
VERDAMPERKoudebron Verwarmings-
installatie
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN43
Warmtepomp
N Koudebron (die met de laagste temperatuur)
• De bodem (= oppervlaktegeothermie)
• De lucht (= aerothermie)
• Het water (= hydrothermie)
• De verloren warmte (vervuilde lucht, proceswarmte,…)
Dynamische warmtewisselaar
Statische warmtewisselaar
Grondwater
OppervlaktewaterHorizontale captatie
Verticale captatie
Aerothermische WP Hydrothermische WPGeothermische WP
Source / Bron: EF4
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN44
Warmtepomp
N Koudebron
• Omgevingslucht of buitenlucht
N Makkelijk te realiseren
N Voor de buitenlucht varieert de temperatuur van de lucht sterk in de loop
van het jaar
Prestaties van de WP variëren eveneens sterk
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN45
Warmtepomp
N Koudebron
• Omgevingslucht of buitenlucht
N Bedenking m.b.t. het gegenereerde geluid
Opgelet op het onderhoud van het toestel waarvan het geluid
in de loop van de tijd kan veranderen
Source / Bron: Daikin
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN46
Warmtepomp
N Koudebron
• Bodem
• Horizontale collectoren die op geringe diepte worden
ingegraven (0,6 tot 1,2 m)
• Verticale (open/gesloten) collectoren, nagenoeg onafhankelijk
van de buitentemperatuur, maar vereisen boorwerken
• Spiraalvormige warmtewisselaars (alternatief systeem)
Source / Bron: http://www.af-sa.ch/
So
urc
e / B
ron
: P
AC
én
erg
ie.c
om
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN47
Bodem/water- of water/water-warmtepomp
+ Gekende en betrouwbare technologie
+ Constante COP het hele jaar door
+ Omkeerbaar
+ Beperkte watertemperatuur: 55 °C (behalve HT-WP)
- PE-verbruik
- Elektrische bijverwarming voor het SWW (behalve HT-WP)
- Aanzienlijke investering (geothermische boringen en putten)
- Gebruik van verontreinigende koelfluïda
- Vermogenbereik: 10 tot 2000 kW
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN48
Lucht/water-warmtepomp
+ Technologie in volle expansie (HT-WP)
+ Omkeerbaar
+ Interessant rendement (COP)
+ SWW 100 % thermodynamisch (HT-WP)
+ Productie van water tot 80 °C
- PE-verbruik
- Zwaardere investering dan voor een verwarmingsketel
- Gebruik van verontreinigende koelfluïda
- COP daalt met de buitentemperatuur
- Vermogenbereik: 10 tot 45 kW
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN49
Thermodynamische boiler
+ Mogelijkheid tot aansluiting op GMV
+ Productie van water tot 60 °C (opgelet bij bijverwarmingsweerstand)
+ Opslag tot 300 l SWW
- Vermogen van 1,5 tot 5 kW
- Geluidshinder
- Afkoeling van de ruimte: buiten het beschermde volume plaatsen of
buitenaansluiting voorzien (idealiter)
So
urc
e / B
ron
: ce
gib
at
So
urc
e/B
ron
: M
itsu
bis
hi e
lectr
ic
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN50
Thermisch zonne-energiesysteem - vlakke collectoren, vacuümbuizen
N Woning of tertiair gebouw, eengezinswoning of meergezinswoning
N Als aanvulling op de verwarmingsketel: verwarming + SWW
+ Hernieuwbare bron
+ Productie van water > 80 °C mogelijk
+ Koppeling met een ander systeem
- Productie afhankelijk van weersomstandigheden
- Vrij zware investering
- Gemiddeld rendement
- Vermogen beperkt door de
beschikbare oppervlakte
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN51
Thermisch zonne-energiesysteem - dimensionering (orde van grootte)
N 1 m²/pers voor eengezinswoning
N 50 l/m² opslagvolume
N 0,5 m²/pers voor appartementsgebouwen
N 25 l/m² opslagvolume
N Beperktere zonnedekking (35 % tot 40 %)
Source / Bron: Gids Duurzame Gebouwen, BIM, 2015
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN52
Fotovoltaïsch zonne-energiesysteem –
technologieën / modules
Source / Bron: energie+
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
PRODUCTIESYSTEMEN53
Fotovoltaïsch zonne-energiesysteem - schema van het systeem
Source / Bron: EF4
Fotovoltaïsche
generator
Scheidingsschakelaar
gelijkstroom
Omvormer
Meter
“groenestroom-
certificaten"
Vermogen-
schakelaar
wisselstroom
Schakelkast
(met
differentieel-
beveiliging)
Bestaande
elektriciteits
meter
(DNB)
vervangen
door een
“A+/A-”
Stroomnet
Elektrische
toepassingen
Gelijkstroom Wisselstroom
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
INHOUDSTAFEL54
KENNISOPFRISSING
N Energiebehoefte en vermogensbehoefte
N Reglementaire aspecten
N Productiesystemen > werkingsprincipes en aandachtspunten
N Afgiftesystemen > temperatuurregimeprincipes
N Thermisch comfort
N Andere gerelateerde aspecten
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN55
Principe van de warmte-afgifte
N Afgiftewijze
• Convectie
• Straling
• Conductie
Straling
Conductie door rechtstreeks contact tussen huid en voorwerpen
Convectiefenomeen tussen huid en lucht
Verwarming en comfort
Ideale theoretische curve Vloerverwarming 1. Elektrische convectoren
2. Ingeblazen lucht
1
2
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN56
Radiator
N Warmte-uitwisseling door convectie (en straling)
N Makkelijke regeling (thermostatische kraan)
N Reactiviteit en thermische dynamiek (inertie)
N Afgiftevermogen gevoelig voor het temperatuurregime
Source / Bron: Radson
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN57
Ventilerende convector
N Warmteverspreiding door gedwongen convectie: een ventilator activeert de
warmteoverdracht in een batterij
N Hoge reactiviteit
N Elektriciteitsverbruik en akoestiek
N Vrij eenvoudige regeling
N Bestaat ook in warmte en koude!
• 2 buizen
• 4 buizen
Source / Bron: Energie+
Ingeblazen lucht
Afgevoerde lucht
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN58
Vloerverwarming
N Verdeling van een warm fluïdum en warmte-afgifte hoofdzakelijk door
straling
N Mogelijkheid met zeer lage temperaturen te werken
N Zeer hoge inertie indien verzonken in de dekvloer
➔ niet zo geschikt als het gebouw gevoelig is voor variabele interne en
externe warmtewinsten (lage-energie- en passiefgebouwen)
N Er bestaan reactievere systemen (geïntegreerd onder een plankenvloer)
N Hoge investeringskosten
N Comfort? Afhankelijk van de regeling
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN59
Plafondverwarming/-koeling
N Verspreiding van de warmte door in het plafond geïntegreerde
warmwaterspiralen
N Warmte-afgifte hoofdzakelijk door straling
N Hoge reactiviteit
N Verlies van toegankelijkheid tot de thermische massa (inertie van het
gebouw) behalve bij eilandplafond of open lamellen
N Ietwat complexere hydraulica
N Hoge investeringskosten
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN60
Warmte-/koudebatterij
N Verwarming van de lucht via een batterij
N Kan in een ventilatiegroep of in de kanalen worden geplaatst
N Beperkte pulsietemperatuur om het comfort te handhaven
N Het pulsieluchtdebiet moet worden aangepast aan het vereiste thermische
vermogen en niet alleen aan het hygiënische-luchtdebiet
N Energieoverdracht via de lucht:
• De capaciteit van de lucht is kleiner dan die van water
• Genereert drukverliezen op het net
• Verbruik van de ventilatoren
N Gestuurd door een klep (2- of 3-wegsklep) bediend door een thermostaat of
rechtstreeks door een thermostatische kraan op afstand
1. filter
2. voorverwarmingsbatterij
3. koelbatterij
4. luchtbevochtiger
5. naverwarmingsbatterij
6. pulsiekanaal
7. extractiekanaal
vervuilde lucht
buitenlucht
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN61
Belang van het temperatuurregime
N Voorbeeld: vergelijking van de plaatsruimte van een radiator
N Regime 75/65/20 → factor 1
N Regime 50/30/20 → correctiefactor 3,7!
Type 75/65/20 50/30/20
Hoogte x lengte
Radiator 500 W 21 600 x 450 600 x 1350
Radiator 500 W 33 450 x 300 450 x 900
Radiator 1.500 W 21 600 x 1200 > 900 x 3000
Radiator 1.500 W 33 450 x 900 450 x 2550
Source / Bron: Radson
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN62
Gevalstudie: renovatie van een eengezinswoning
N Kamer in een bestaande woning
• Het berekende verliesvermogen bedraagt 1.950 W
• Met een bestaande verwarmingsketel en een regime van 90/70 bij een
buitentemperatuur van - 8 °C (factor 0,8 voor de dimensionering van de
radiator)
(Vaak zijn de radiatoren in bestaande gebouwen ietwat
overgedimensioneerd)
• Afmetingen van de bestaande radiator onder de vensterbank: L = 1050 X
h = 600 (type 22) bij 90/70-regime (breedte onder de vensterbank…)
➔ +/- 3.500 W beschikbaar
N Vervanging van de verwarmingsketel door een WP
• Wijziging van het temperatuurregime: bijvoorbeeld in 55/45,
• het vermogen van de radiator daalt tot 1.400 W
Het vermogen van de radiator is dus niet meer toereikend!
(om aan de norm te voldoen…)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFGIFTESYSTEMEN63
Gevalstudie: renovatie van een eengezinswoning
N Te overwegen oplossingen
• Als ik het dak en de muren isoleer, de luchtdichtheid verbeter en een
ventilatiegroep. met warmteterugwinning installeer
daalt het verliesvermogen tot 810 W
• Of ik vervang de bestaande radiatoren, hetzij door grotere radiatoren,
hetzij door ventilerende convectoren
De vervanging van een verwarmingsketel door een lagetemperatuursysteem
met behoud van de radiatoren is dus slechts interessant indien er ook andere
werken ter verbetering van de energieprestaties worden uitgevoerd!
Anders dringt zich vaak de vervanging van de eindtoestellen op…
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
INHOUDSTAFEL64
KENNISOPFRISSING
N Energiebehoefte en vermogensbehoefte
N Reglementaire aspecten
N Productiesystemen > werkingsprincipes en aandachtspunten
N Afgiftesystemen > temperatuurregimeprincipes
N Thermisch comfort
N Andere gerelateerde aspecten
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
THERMISCH COMFORT65
Operatieve temperatuur
N De aangevoelde comforttemperatuur (ook operatieve temperatuur of
resulterende droge temperatuur genoemd) wordt als volgt gedefinieerd:
N Operatieve temperatuur = (T°lucht + T°wanden) / 2
voor zover de luchtsnelheid niet meer dan 0,2 m/s bedraagt.
Source / Bron: Gids Duurzame Gebouwen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
THERMISCH COMFORT66
Balancering
N De druk en de debieten moeten zo doordacht mogelijk worden verdeeld in
een hydraulisch net
N Voor de verwarmings-, koelings- en SWW-netten
N Voor de verwarming:
• daling van het comfort wegens een ontoereikende temperatuur in de
slecht gevoede zones
• oververhitting in de te goed gevoede zones
Source / Bron: Wikipedia
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
INHOUDSTAFEL67
KENNISOPFRISSING
N Energiebehoefte en vermogensbehoefte
N Reglementaire aspecten
N Productiesystemen > werkingsprincipes en aandachtspunten
N Afgiftesystemen > temperatuurregimeprincipes
N Thermisch comfort
N Andere gerelateerde aspecten
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ANDERE GERELATEERDE ASPECTEN68
Waterontharding
N Om de waterverwarmers te beschermen: een waterontharder installeren als
de hardheid van het leidingwater meer dan 30°fH of 17°dH bedraagt (vaak
het geval in Brussel)
N De ontharder moet worden geïnstalleerd op de kring die alleen het warme
water voedt
N De residuele hardheid dient ingesteld te worden tussen 10 en 15 °fH of 6 en
9 °dH
N Hoe hoger de temperatuur waarop het water wordt verwarmd, hoe meer
kalk er wordt afgezet
• Bij opslag van SWW (accumulatie) moet de opslagtemperatuur tussen 55
en 60 °C liggen (legionellarisico)
• Bij ogenblikkelijke productie hoeft het SWW niet op hoge temperaturen
geproduceerd te worden
Source / Bron: www.induscabel.be Source / Bron: Solucalc (www. solucalc.com)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
INHOUDSTAFEL69
KENNISOPFRISSING
ALGEMENE AFWEGINGEN
N Afstemming van de systemen op de behoeften
N Globaal concept
N Conformiteitswerken
N Verbetering en optimalisering
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFSTEMMING VAN DE SYSTEMEN OP DE BEHOEFTEN70
Het gekozen systeem moet aan de behoeften voldoen
N Welke configuratie / welk type gebouw/lokaal?
Variabele bezetting, inertie, volume, oriëntatie, isolatie
N Welke verwarmingseisen gelden er?
Insteltemperatuur, opwarmsnelheid, waterregime, SWW
N Koelingsbehoefte?
Gelijktijdige koeling en verwarming?
Het antwoord op deze vragen stuurt de keuze
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFSTEMMING VAN DE SYSTEMEN OP DE BEHOEFTEN71
De behoefte inzake verwarming, SWW en koeling definiëren
N Huidige situatie
N Geplande situatie
N Eventuele tussensituatie
Is het huidige systeem conform en functioneel?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFSTEMMING VAN DE SYSTEMEN OP DE BEHOEFTEN72
Kunnen mijn behoeften door hetzelfde systeem worden gedekt?
N Zo ja, gelijktijdige productie van verwarming en SWW?
N Zo nee, verwarming onafhankelijk van het SWW
N Bij verwarming en koeling: een omkeerbaar systeem voorzien
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFSTEMMING VAN DE SYSTEMEN OP DE BEHOEFTEN73
Het afgiftesysteem definiëren
N Configuratie van de te verwarmen ruimten
• Hoogte, volume, oriëntatie
• Isolatie
• Bezetting, tijdelijke onderbreking
• Grote luchtverversing?
Keuze?
N Stralingsverwarming
N Convectieverwarming
N Omkeerbaar systeem
N Huidige situatie
N Geplande situatie
N Eventuele tussensituatie
Keuze?
N Worden de bestaande afgiftesystemen behouden?
N Zijn ze compatibel met het voorziene concept (vermogen,temperatuur)?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
AFSTEMMING VAN DE SYSTEMEN OP DE BEHOEFTEN74
Het temperatuurregime definiëren
N Huidige situatie
N Geplande situatie
N Eventuele tussensituatie
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
INHOUDSTAFEL75
KENNISOPFRISSING
ALGEMENE AFWEGINGEN
N Afstemming van de systemen op de behoeften
N Globaal concept
N Conformiteitswerken
N Verbetering en optimalisering
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT – VERWARMING EN SWW76
Gecentraliseerde / gedecentraliseerde productie
N Gecentraliseerde productie van verwarming en SWW
Source / Bron: www.energieplus-lesite.be
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT – VERWARMING EN SWW77
Gecentraliseerde / gedecentraliseerde productie
N Gecentraliseerde productie van verwarming en SWW (= een
gemeenschappelijke verwarmingsketel voor het geheel)
• Technisch lokaal (naleving van de normen) → te creëren als het nog niet
bestaat
• Verwarmingsnet dat door het hele gebouw loopt → laten de bestaande
kokers toe een net te creëren?
• Thermische isolatie van de leidingen
• Elektriciteitsverbruik van de verwarmingscirculatoren en hulpapparatuur
• SWW-circulatielus die door het hele gebouw loopt
• Thermische isolatie van de SWW-circulatielus
• Elektriciteitsverbruik van de SWW-circulatiepomp
• Groot opslagreservoir (accumulatie) of ogenblikkelijke warmtewisselaar
met groot vermogen (ogenblikkelijk)
• Beheer van de meting en van de facturering
• Een enkele onderhoudsovereenkomst
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT – VERWARMING EN SWW78
Gecentraliseerde / gedecentraliseerde productie
N Gecentraliseerde productie van verwarming en gedecentraliseerde
productie van SWW (= een gemeenschappelijke verwarmingsketel voor de
verwarming en een individuele boiler per woning)
• Geen sanitaire circulatielus
• Biedt de mogelijkheid de productie vlakbij de tappunten te voorzien
• Individuele SWW-verrekening
• Moeilijk het SWW te produceren met een hernieuwbare energiebron
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT – VERWARMING EN SWW79
Gecentraliseerde / gedecentraliseerde productie
N Gecentraliseerde productie van verwarming en gedecentraliseerde
productie van SWW (= een gemeenschappelijke verwarmingsketel voor de
verwarming en een individuele boiler per woning)
• Voorbeeld: woningen met gecentraliseerde verwarming en water- en
badverwarmers voor het SWW (systemen A en B)
→ Hoe het SWW-systeem renoveren?
• Gesloten systemen
(gemeenschappelijke schoorsteen –
buiswerk! Technische compatibiliteit)
• Elektrische boiler (elektriciteitskosten)
• Sanitaire lus (technische koker +
verdeling + verbruiksmeting)
Source / Bron: https://www.centreantipoisons.be/
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT – VERWARMING EN SWW80
Gecentraliseerde / gedecentraliseerde productie
N Een individuele verwarmingsketel per eenheid (gemengde productie
verwarming en SWW)
Voordelen Nadelen
Nabijheid van de tappunten Plaatsruimte in de eenheid
Individuele verrekening van de lasten Hogere investeringskosten
Individuele onderhoudsovereenkomstToegang tot de verwarmingsketel
voor onderhoud
Technische eisen voor de CLV-
kanalen en types verwarmingsketel
Vermogen individuele
verwarmingsketel (24 kW – modulatie
30 % tot 100 %, werkt dus vaak in
AON-modus)
Geen gecentraliseerd beheer van de
regeling en van de energie
Moeilijker om hernieuwbare
energiebronnen te integreren
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT – Ventilatie81
Gecentraliseerd / gedecentraliseerd
N Keuzecriteria
• De plaatsruimte van de groepen of van het kanalennet
• Het integratiegemak: nieuwbouw of renovatie
• De prestaties
• De kosten
• De drukverliezen
• Het onderhoud
• De luchtbehandelingsmogelijkheden (filtering, klimaatregeling)
• De verdeling van de debieten
• De verdeling van het verbruik tussen de gebruikers
• De regeling
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT – Ventilatie82
Gecentraliseerd / gedecentraliseerd
Welke configuratie is de gunstigste voor een nieuw gebouw met sociale
huurwoningen volgens de verschillende voorgestelde criteria? Geef uw
antwoord aan d.m.v. een kruisje.
< Gecentraliseerd <>
gedecentraliseerd >
De plaatsruimte en het
integratiegemak
De prestaties en de drukverliezen
De kosten
Het onderhoud
De verdeling van het verbruik tussen
de gebruikers
De regeling (vraaggestuurde
debieten, verdeling van de debieten)
GLOBAAL
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT – Ventilatie83
Meergezinswoningen - Systeem C
Collectieve installatie Individuele installaties
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT – Ventilatie84
Meergezinswoningen - Systeem D
Collectieve installatie Individuele installaties
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT – Ventilatie85
Meergezinswoningen
Collectieve installatie
N Plaatswinst in de woningen maar behoefte aan beschikbare ruimte (dak,
kelder, benedenverdieping, …) voor de uitrustingen.
N Installatie van de voornaamste elementen in een enkele fase.
N Anticiperen op een eventuele uitbreiding.
Individuele installatie
N Ingenomen ruimte verdeeld over de woningen: geen grote beschikbare
ruimte vereist, maar oppervlakteverlies in elke woning.
N Een individuele installatie kan woning per woning worden uitgevoerd als er
luchtinlaten en -uitlaten via de gevel voorzien zijn.
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
GLOBAAL CONCEPT – Ventilatie86
Meergezinswoningen
+ Makkelijker te realiseren
+ Gemeenschappelijk onderhoud, makkelijker voor
huurwoningen
+ Plaatswinst in de appartementen
+ Geen ventilatorgeluid binnen
± Elektriciteitsverbruik = gemeenschappelijke last →
interessant bij fotovoltaïsche productie maar zet niet
aan tot ‘verantwoordelijk gedrag’
± Niet noodzakelijk voordeliger (scheidingselementen
voor de regeling)
− Geen onafhankelijkheid m.b.t. de warmteverliezen
door de lucht
− Minder soepele regeling
Collectieve installatie Individuele installaties
+ Grotere energie-efficiëntie
+ Beheersing van de individuele installatie en
van het verbruik ervan
+ Vrije en makkelijk te realiseren regeling
+ Ingenomen ruimte verdeeld over de woningen
en niet op het dak
± Individueel onderhoud dus misschien minder
makkelijk voor huurwoningen
− Grotere ingenomen ruimte (maar toch vrij
beperkt)
− Risico van geluid m.b.t. de ventilator bij slecht
ontworpen installatie
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
INHOUDSTAFEL87
KENNISOPFRISSING
ALGEMENE AFWEGINGEN
N Afstemming van de systemen op de behoeften
N Globaal concept
N Conformiteitswerken
N Verbetering en optimalisering
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
CONFORMITEITSWERKEN88
Periodieke EPB-controle of -diagnose van de verwarming
N Meting van het CO-gehalte in de ruimte waarin zich minstens een
waterverwarmer op gas of een verwarmingsketel bevindt
N Functionele veiligheidsinrichtingen?
→Als er een risico voor de mens bestaat, moet de erkende professional de
verwarmingsketel of de waterverwarmer onmiddellijk stilleggen (protocol
voor het bevel tot stilleggen vanaf 01/01/2019)
N Non-conformiteit op het niveau van de EPB-eisen voor de verwarming
→conformiteitswerken zijn noodzakelijk
• minimumrendement van de installatie
• meting
• meetopening
• thermische isolatie
• minimumventilatie
• …
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
CONFORMITEITSWERKEN89
Ventilatie stookruimte
Gasleidingen
Schakelkast
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
CONFORMITEITSWERKEN90
Brandbeveiliging
N RF-eisen
N Onderbrekingsinrichting
N Gasdetectie
Het conform maken is verplicht en zal ook het actie- en urgentieniveau voor het
renovatieproces van het gebouw bepalen
Source / Bron: écorce
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
INHOUDSTAFEL91
KENNISOPFRISSING
ALGEMENE AFWEGINGEN
N Afstemming van de systemen op de behoeften
N Globaal concept
N Conformiteitswerken
N Verbetering en optimalisering
GERELATEERDE WERKEN
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING92
Verbetering van de installaties
N Energieoptimalisering
N Verbetering van het comfort
Een energieaudit uitvoeren?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING93
Verwarmingsketels
N Presteert mijn huidige verwarmingsketel voldoende?
N Atmosferische verwarmingsketel
→ geen enkele verbetering tenzij
de ketel wordt vervangen
N Vanuit reglementair standpunt is
de installatie verouderd (minimaal
productierendement van 90 %
sinds 2017)
N Regeling van de branders
(onderhoud)
N De dimensionering verifiëren
(oude verwarmingsketels zijn
doorgaans overgedimensioneerd)
N Wordt de verwarmingsketel voor
de verwarming uitgeschakeld in
de zomerperiode?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING94
Verwarmingsketels
N In welke staat verkeert de verwarmingsketel? Hoe oud is hij?
• Mechanische toestand evalueren (corrosie, scheurvorming,…)
• Zijn er regelmatig defecten?
• Is de verwarmingsketel meer dan 25 jaar oud?
→ Bij problemen: de vervanging voorzien en niet wachten tot de ketel het
volledig begeeft
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING95
Verdeling
N Is de verdeling optimaal (lengten / in of buiten BV / zone-indeling)?
N In welke staat verkeren de leidingen?
N Werd het hydraulische ontwerp gewijzigd, bijvoorbeeld door de toevoeging
van radiatoren, de aanpassing van de circulatie door een thermosifon om
een gedwongen circulatie te verkrijgen, of de verplaatsing van de
verwarmingsketel?
N Moeten alle tappunten van SWW worden voorzien en moet de SWW-lus
worden behouden?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING96
Verdeling
N Eenpijpsverdeling→ verdeelkraan
• Een deel van het debiet van de installatie stroomt de radiator in via deverdeelkraan
• Het andere deel wordt meteen naar de volgende radiator geleid
• Maximaal 35 % van het totale debiet stroomt door de radiator
• Thermostatiseerbaar
• Vermijdt oververhitting
• Aanzienlijke besparing
Source/Bron: Giacomini
Source / Bron: Comap
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING97
Verdeling
N Thermische isolatie
• EPB-verplichtingen voor de verwarming
• De SWW-lussen altijd isoleren
• Waar dit mogelijk is, het zelf doen
N Circulatiepompen
• Pompen met variabel debiet installeren
• Als ze in goede staat verkeren, kunnen de bestaande circulatiepompen
worden behouden (vooral voor kringen met constant debiet zoals
verwarmingsbatterijen) maar de ingestelde snelheid moet worden
geverifieerd
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING98
Regeling
N Welk regelingssysteem is er momenteel geïnstalleerd?
N Zonder aanpassing van de verwarmingsketel:
• de aanwezigheid van een regeling door een ruimtethermostaat verifiëren
• de aanwezigheid van een klok voor de uitschakeling van het systeem
buiten de periodes met warmtevraag (bijv. de zomerperiode) verifiëren
• een driewegsmengkraan plaatsen als de verwarmingsketel er nog niet
mee uitgerust is en op een constante temperatuur wordt gehouden
• nachtverlaging voorzien (zelfs op de verwarmingsketel) om de
verwarmingsketel niet onnodig op temperatuur te houden
• maar koude retours vermijden als de verwarmingsketel ze niet aankan
(geen ZLT-verwarmingsketel of condenserende verwarmingsketel)
• de aanwezigheid van thermostatische kranen op de radiatoren verifiëren
(rekening houdend met de eventuele aanwezigheid van een
ruimtethermostaat)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERBETERING EN OPTIMALISERING99
Regeling
N Bij vervanging van het productiesysteem:
• is de bestaande regeling aan het nieuwe systeem aangepast?
• is de regeling dan compatibel met het nieuwe systeem?
• is er een zone-indeling? (EPB-verplichtingen voor de verwarming)
• de aanwezigheid van thermostatische kranen op de radiatoren verifiëren
(rekening houdend met de eventuele aanwezigheid van een
ruimtethermostaat)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
INHOUDSTAFEL100
KENNISOPFRISSING
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
N Verwarming
N Hernieuwbare energiebronnen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE101
Ik wil isolatiewerken uitvoeren en mijn bestaande verwarmings- en SWW-installetie is nog steeds functioneel en conform
→Waarop moet worden gelet?
N De isolatiewerken zijn prioritair
N Mijn verwarmings- en SWW-installatie kan behouden blijven
De verbetering van de gebouwschil zal tot een daling van debehoefte en het vermogen leiden > Het is mogelijk dat debestaande verwarmingsketel (ruim) overgedimensioneerd isna de werken aan de gebouwschil → moet tijdelijk blijven
De vervanging van de verwarmingsketel in een tweede fasezal de mogelijkheid bieden een systeem te selecteren datbeter op de behoeften van de geplande situatie (metgemeten jaarverbruik) is afgestemd en toelaat aanvullendeenergiebesparingen te realiseren
N Als wijzigingen binnen in het gebouw de vervanging van bepaalde afgifte-elementen en verdeelleidingen met zich meebrengen → vermijden denieuwe elementen te bevuilen als een deel van de installatie wordtbehouden
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE102
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren
→Waarop moet worden gelet?
N Productie
• Welk vermogen is er vereist in de geplande situatie (verwarming/SWW)?
• Zal dit in een eerste fase toereikend zijn als alle werken m.b.t. de
gebouwschil nog niet uitgevoerd zijn?
• Hoe kan er anders voor de vereiste aanvulling worden gezorgd en welke
gevolgen zijn hieraan verbonden (verbruik, milieu- en comfortimpact)?
Er zijn twee gevallen te onderscheiden:
• Gecentraliseerde productie
• Gedecentraliseerde productie
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE103
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
→Waarop moet worden gelet?
N Productie
• Welk vermogen is er vereist voor de geplande situatie (berekening van de
thermische last volgens de norm)?
Het vermogen voor de geplande situatie zal zeker kleiner zijn
(SWW met semiaccumulatie)
Hoe groter het verschil tussen de initiële en de geplande
isolatieniveaus, hoe groter het 'gebrek aan vermogen’ zal zijn
Een volgens dit vermogen gedimensioneerde
verwarmingsketel zal in een eerste fase zeker niet toereikend
is om het comfort het hele jaar door te verzekeren
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE104
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
→Waarop moet worden gelet?
N Productie
• Impact van een te klein vermogen?
De warmtevraag is slechts enkele dagen per jaar maximaal
Source / Bron: Viessmann
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE105
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
→Waarop moet worden gelet?
N Productie
• Als er een stookruimte met verscheidene in cascade geplaatste
verwarmingsketels bestaat in het gebouw > er een van behouden?
• Bij hergebruik van een deel van de bestaande installatie
• Spoelen om de afzettingen evenals de eventuele in het water
van de installatie aanwezige additieven te verwijderen
• Een slibafscheider voorzien
• De nieuwe verwarmingsketel en de oude installatie
ontkoppelen via een tussengeplaatste warmtewisselaar
(tijdelijke vermindering van het rendement maar de
verwarmingsketel wordt tegen verontreiniging beschermd)
• Mogelijkheid een cascade van nieuwe verwarmingsketels te voorzien
waardoor het modulatiebereik kan worden uitgebreid
• Zal redundantie mogelijk maken in de geplande situatie
• Overinvestering vereist
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE106
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
→Waarop moet worden gelet?
N Verdeling
• Liggen mijn leidingen in of buiten het verwarmde volume / zullen mijn
leidingen in of buiten het verwarmde volume liggen?
• Als de leidingen worden behouden, moet er worden nagegaan of het
hydraulische principe compatibel is met de nieuwe verwarmingsinstallatie
om de retourtemperatuur te minimaliseren.
• Als de renovatie van de ruimten op termijn wordt voorzien, moeten de
vertrekken/retours op het niveau van de collector worden voorzien.
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE107
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
→Waarop moet worden gelet?
N Afgifte
• Waar bevinden de verwarmingslichamen zich?
• Blijven ze behouden?
• Bevinden ze zich voor wanden die in de toekomst langs de binnenzijde
zullen worden geïsoleerd?
• Is er een ander afgiftesysteem voorzien?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE108
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
→Waarop moet worden gelet?
N Afgifte
• Als de afgifte-elementen behouden blijven
• kan er in een eerste fase met hoge temperaturen worden
gewerkt (opgelet op het vermogen) en kan de
verwarmingscurve na de werken worden verlaagd
• mag de balancering niet worden vergeten
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE109
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
→Waarop moet worden gelet?
N Afgifte
• Als de afgifte-elementen worden gewijzigd
• moet er worden gelet op de wanden die in de toekomst langs
de binnenzijde zullen worden geïsoleerd
• mag de balancering niet worden vergeten
• moet de vloerplaat geïsoleerd en de verdeling aangepast
worden als er vloerverwarming wordt voorzien
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE110
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
→Waarop moet worden gelet?
N Productie
• De ogenblikkelijke SWW-productie zal bepalend zijn voor de
dimensionering in de geplande situatie
• Het is weinig waarschijnlijk dat er een gebrek aan comfort zal zijn wat de
verwarming betreft
• Opgelet op de compatibiliteit van de schoorsteenkanalen in alle
appartementen (toestellen van verschillende types (B & C) mogen niet op
hetzelfde kanaal worden aangesloten)
• Vervanging van alle verwarmingsketels
• Installatie van verwarmingsketel van type B (<10 kW)
• Installatie van gemeenschappelijk kanaal (type CLV) met
wachtaansluitingen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE111
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gedecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
→Waarop moet worden gelet?
N Productie
Source / Bron: De Dietrich Source / Bron: Shuntrenovatie.be
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE112
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gedecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
→Waarop moet worden gelet?
N Afgifte
• Er kan tijdelijk met een hogere verwarmingscurve worden gewerkt
• Opgelet: de moderne wandketels produceren doorgaans geen water van
90 °C!
• De dimensionering van de afgifte-elementen verifiëren voor werking met
lage temperaturen in de geplande situatie om de condensatie in de hand
te werken
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> ISOLATIE113
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil later isolatiewerken
uitvoeren (gedecentraliseerde productie van verwarming en SWW)
→Waarop moet worden gelet?
N Volledig gecentraliseerde productie
• Kan de verwarmingsinstallatie eveneens het SWW produceren?
• Kunnen alle woningen via een sanitaire lus worden voorzien
(toegankelijkheid van de kokers)?
Laat toe op termijn een installatie te voorzien die gebruik
maakt van een hernieuwbare energiebron (thermisch zonne-
energiesysteem)
Profiteren van de realisatie van kokers voor de verwarming /
het SWW om kokers voor de ventilatie te integreren
N Gedecentraliseerde productie
• Zie het vorige geval m.b.t. de schoorsteenproblematiek
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> VENTILATIE114
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil de installatie van een
ventilatiesysteem uitstellen
→Waarop moet worden gelet?
N Eventuele conflicten tussen schoorsteenuitlaten en luchtinlaten en -uitlaten
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> VENTILATIE115
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil de installatie van een
ventilatiesysteem uitstellen
→Waarop moet worden gelet?
N Impact van de keuze van het type systeem op het verwarmingsvermogen
• Voorbeeld: leslokaal in een school
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> VENTILATIE116
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil de installatie van een
ventilatiesysteem uitstellen
→Waarop moet worden gelet?
N Impact van de keuze van het type systeem op het verwarmingsvermogen
• Voorbeeld: leslokaal in een school
• Type gebouw
• School, 4 gevels, BV + 1
• Vloerplaat op volle grond
• Plat dak
• Conform EPB Vlaanderen 2015
• Beoogde dichtheid: n50 = 2,5 h-1
• Ligging
• Klimaatzone met e = - 8 °C
• Jaargemiddelde van de buitentemperatuur: m,e = + 10 °C
• Systeem
• Condenserende gasgestookte verwarmingsketel voorzien
• Verwarming d.m.v. radiatoren
• Ventilatiesysteem type C
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> VENTILATIE117
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil de installatie van een
ventilatiesysteem uitstellen
→Waarop moet worden gelet?
N Impact van de keuze van het type systeem op het verwarmingsvermogen
• Voorbeeld: leslokaal in een school
• Berekening van de totale thermische last
➔ FHL= FT+FV+FRH
➔ FHL= 1.047 + 6.338 + 1.650 = 9.035 W
➔ De afgifte-elementen moeten worden gedimensioneerd om een
vermogen van 9.035 W te verzekeren
➔ Deze berekening moet voor alle lokalen van het gebouw worden
uitgevoerd om de warmteproductie te dimensioneren
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> VENTILATIE118
Ik moet mijn verwarmingsketel vervangen en wil de installatie van een
ventilatiesysteem uitstellen
→Waarop moet worden gelet?
N Impact van de keuze van het type systeem op het verwarmingsvermogen
• Voorbeeld: leslokaal in een school
Bij plaatsing van een systeem D met warmterecuperator met
een rendement van 75 %
➔ FHL= FT+FV+FRH
➔ FHL= 1.047 + 2.272 + 1.650 = 4.969 W
➔ De afgifte-elementen moeten worden gedimensioneerd om een
vermogen van ongeveer 5000 W te verzekeren, d.w.z. 45 % minder
rekening houdend met de aanzienlijke ventilatiedebieten in het leslokaal
(572 m³/h bij -8 °C op de koudste dag)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> VENTILATIE119
Mijn gebouw is uitgerust met een systeem D zonder warmteterugwinning
gebruikt om de ruimten te verwarmen of te koelen (niet voor de hygiënische
ventilatie)
→Waarop moet worden gelet?
N Twee divergerende doelstellingen
• Verbetering van de luchtkwaliteit door gebruik te maken van het
bestaande net om verse lucht in te blazen (eventueel volgens het
gemeten CO2-gehalte)
• Reductie van het energieverbruik van de bestaande systemen die slechts
tijdens de stook- of koelingsperiode werken en een aanzienlijk deel van
de ingeblazen lucht recycleren
Source / Bron: energie+
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> VENTILATIE120
Mijn gebouw is uitgerust met een systeem D zonder warmteterugwinning
gebruikt om de ruimten te verwarmen of te koelen (niet voor de hygiënische
ventilatie)
→Waarop moet worden gelet?
N Productie
• Analyse van de pulsie- en extractiegroepen voor de zone
• Algemene staat van de groep
• Identificatie van de vereiste debieten
• Werkingsprofiel
• Aanwezigheid van recyclage
• Pulsietemperatuur
• Kenmerken van de ventilatoren en van de batterijen en eventuele andere
elementen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> VENTILATIE121
Mijn gebouw is uitgerust met een systeem D zonder warmteterugwinning
gebruikt om de ruimten te verwarmen of te koelen (niet voor de hygiënische
ventilatie)
→Waarop moet worden gelet?
N Verdeling
• Analyse van het verdelingsprincipe
• Identificatie van een eventueel gebrek aan comfort en van ongunstige
delen
N Regeling
• Uurregeling
• Recyclage
• Temperaturen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> VENTILATIE122
Mijn gebouw is uitgerust met een systeem D zonder warmteterugwinning
gebruikt om de ruimten te verwarmen of te koelen (niet voor hygiënische
ventilatie)
→ Hoe kan ik de situatie verbeteren?
N Vermindering van het elektriciteitsverbruik: vervanging van de riemgedreven
ventilatoren door krachtigere ventilatoren (beter rendement en kleiner
opgenomen vermogen)
N Energieterugwinning
Warmteterugwinning uit de afgevoerde lucht via hydraulische
terugwinning
Nieuwe ventilatiegroepen uitgerust met een
platenwarmtewisselaar of warmtewielwisselaar
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
VERWARMING <> VENTILATIE123
Mijn gebouw is uitgerust met een systeem D zonder warmteterugwinning
gebruikt om de ruimten te verwarmen of te koelen (niet voor hygiënische
ventilatie)
→ Hoe kan ik de situatie verbeteren?
N Energieterugwinning
• Economische criteria
• Werkingstijd
• Onevenwicht (recyclage)
• Technische haalbaarheid
• Plaatsruimte van de nieuwe ventilatiegroep (ERP)
• Toegang tot het lokaal (kraan, demonteren/hermonteren)
• Onevenwicht (recyclage)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
INHOUDSTAFEL124
KENNISOPFRISSING
ALGEMENE AFWEGINGEN
GERELATEERDE WERKEN
N Verwarming
N Hernieuwbare energiebronnen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> ARCHITECTUUR125
Ik ben van plan later panelen te plaatsen (thermische zonnepanelen/PV)…
→Welke oppervlakte is er op mijn dak beschikbaar of zal er op mijn dak
beschikbaar zijn?
→Welke oriëntatie, welke hellingshoek heeft het dak of zal het dak
hebben?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> ARCHITECTUUR126
Ik ben van plan later panelen te plaatsen (thermische zonnepanelen/PV)…
→ Is mijn dak in goede staat?
De staat van het dak is een bepalende factor. Als de
dakbedekking een kortere levensduur heeft dan de
veronderstelde levensduur van de collectoren (ongeveer 25
jaar)
• Het dak vernieuwen voor de collectoren worden geïntegreerd
• Voor integratie opteren om te vermijden dat de zonne-energie-
installatie halverwege haar levensduur moet worden
gedemonteerd om het dak te vernieuwen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> ARCHITECTUUR127
Ik ben van plan later panelen te plaatsen (thermische zonnepanelen/PV)…
→Zijn er elementen die schaduw kunnen veroorzaken (schoorstenen,
ventilatie-uitlaat, lift, koelgroepen,…)?
Source / Bron: Cenergie
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> ARCHITECTUUR128
Ik ben van plan later panelen te plaatsen (thermische zonnepanelen/PV)…
→ Voor welk systeem ga ik opteren > Plaatsing op hellend dak
N Geïntegreerde collectoren zijn minder efficiënt dan bovenop geïnstalleerde door het gebrek aan ventilatie langs onder
→ koeling
→ betere η
N Geïntegreerde collectoren vervangen de dakbedekking (besparing)
Bij gefaseerde renovatie erop anticiperen …
Geïntegreerd Bovenop geïnstalleerd
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> ARCHITECTUUR129
Ik ben van plan later panelen te plaatsen (thermische zonnepanelen/PV)…
→ Voor welk systeem ga ik opteren > Plaatsing op plat dak
N Ballast aanbrengen wegens risico van verschuiven, optillen, omkantelen
Bij gefaseerde renovatie erop anticiperen (stabiliteit)
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> ARCHITECTUUR130
Ik ben van plan later panelen te plaatsen (thermische zonnepanelen/PV)…
→ Voor welk systeem ga ik opteren > Integratie in het afdichtingsmembraan
Bij gefaseerde renovatie erop anticiperen > het membraan
niet vooraf vervangen!
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> ARCHITECTUUR131
Ik ben van plan later panelen te plaatsen (thermische zonnepanelen/PV)…
→ Voor welk systeem ga ik opteren > Integratie in de gevel
Bij gefaseerde renovatie erop anticiperen > geen
buitenafwerking voorzien
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> ARCHITECTUUR132
Ik ben van plan later panelen te plaatsen (thermische zonnepanelen/PV)…
→ Voorzie ik ook plantengroei op de daken?
Zo ja, dan moet er voor een compatibel systeem worden
gekozen. Bij gefaseerde renovatie erop anticiperen …
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> STABILITEIT133
Ik ben van plan later panelen te plaatsen (thermische zonnepanelen/PV)…
→ Kan mijn dak de toekomstige belasting dragen? Moet het worden
verstevigd?
N De stabiliteit onderzoeken – belasting van het dak
• Extensief groendak: 30 - 100 kg/m²
• Intensief groendak: 100 - 400 kg/m²
Voorbeeld voor een
zonne-energie-installatie 35°:
Ballast van 450 kg/m²
Ballast van 0 - 5 kg/m²
Source / Bron: Schletter.de
Weergave van de ballastbelasting
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> LUCHTDICHTHEID134
Ik ben van plan later panelen te plaatsen (thermische zonnepanelen/PV)…
→ Hoe ga ik de aansluitingen uitvoeren?
Vanaf het begin de doorvoering van kokers voorzien (om het
doorboren van het luchtdichtheidssysteem te vermijden)
Source / Bron: écorce
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> PRODUCTIE/ARCHITECTUUR135
Ik ben van plan later panelen te plaatsen (thermische zonnepanelen/PV)…
→Welke paneeloppervlakte heb ik nodig met het oog op de dekking van
mijn toekomstige verbruik
N van elektriciteit > voor het volledige verbruik / een deel van het verbruik?
N Een redelijke fractie van mijn SWW?
Bij een gefaseerde renovatie op basis van het werkelijke
verbruik ramen > BETER!
Anders op basis van typeprofielen
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> ELEKTRICITEITSPRODUCTIE136
Ik ben van plan later PV-panelen te plaatsen…
→Welk type meter moet ik voorzien?
→ Hoeveel meters moet ik voorzien?
→Wat moet er worden gevoed?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> ELEKTRICITEITSPRODUCTIE137
Ik ben van plan later PV-panelen te plaatsen…
→ Appartementsgebouwen: wie kan van de geproduceerde elektriciteit
profiteren?
N Algemeen principe
• Verbod op wederverkoop van elektriciteit
• Liberalisatie van de markt > iedereen kiest vrij zijn leverancier
N Oplossing?
• Alleen de meter(s) van de gemeenschappelijke delen voeden
• Verdelen over meerdere omvormers > elke omvormer voedt 1 meter
• Ingewikkeld bij mede-eigendom
Hierop moet worden geanticipeerd bij gefaseerde renovatie
…
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> SWW-PRODUCTIE138
Ik ben van plan later een zonne-energiesysteem te installeren voor de
SWW-productie …
→Wat moet ik voorzien?
N Accumulatieboiler met dubbele spiraal
Kan meteen worden geïnstalleerd, zelfs als de panelen
pas later worden geplaatst
N Aandachtspunten:
• Plaatsruimte boiler
• Afstand productie/opslag
• Slechts mogelijk bij gecentraliseerde productie!
• Regeling
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
HERNIEUWBARE ENERGIEBRONNEN <> SWW-PRODUCTIE139
Ik zou mijn SWW-productie via een gedecentraliseerde elektrische boiler
willen vervangen door een thermodynamische boiler (gecombineerd met
fotovoltaïsche panelen)
→Waarop moet worden gelet?
N De regeling na de installatie van de PV-panelen aanpassen voor
gelijktijdige werking (gelijktijdige elektriciteits- en SWW-productie!)
N Plaatsruimte
N Luchttoevoer en -afvoer voorzien
N Gegenereerd geluid
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
KENNISOPFRISSING ALGEMENE AFWEGINGEN GERELATEERDE WERKEN
ANDERE GEVALLEN140
Wenst u andere gevallen voor te leggen?
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
TE ONTHOUDEN VAN DE PRESENTATIE?141
N Om een gefaseerde renovatie te kunnen plannen, is een goede
beheersing van alle technische en reglementaire aspecten en
een totaalbeschouwing vereist.
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
TOOLS142
Gids Duurzame Gebouwen
www.gidsduurzamegebouwen.brussels
N Dossier | Een efficiënte verwarmingsinstallatie ontwerpen
N Dossier | Verwarming en sanitair warm water: efficiënte installaties
garanderen (distributie en afgifte)
N Dossier | De optimale productie- en opslagwijze voor verwarming en sanitair
warm water kiezen
N Dossier | Het thermisch comfort verzekeren
N Dossier | Elektriciteit produceren met fotovoltaïsche panelen en andere
hernieuwbare bronnen
N Voorziening | Warmtekrachtkoppeling
N Voorziening | Warmtepomp
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
TOOLS143
Websites
N Opleiding Duurzame Gebouwen
https://leefmilieu.brussels/themas/gebouwen/goede-praktijken-om-te-
bouwen-en-te-renoveren/om-u-te-helpen/opleidingen-duurzaa-104
Enkele opleidingen om verder te gaan:
- Verwarming en sanitair warm water: ontwerp
- Ventilatie: ontwerp en regeling
N WTCB
Rekentools (verankering van PV-collectoren, thermische lasten, Optivent)
https://www.wtcb.be/homepage/index.cfm?cat=tools&sub=calculator
N Gidsen ‘RAGE’
https://www.programmepacte.fr/catalogue
N Energie+
https://www.energieplus-lesite.be/index.php?id=2
OPLEIDING DUURZAME GEBOUWEN : GEDEELTELIJKE EN GEFASEERDE RENOVATIE – HERFST 2018
CONTACT
BEDANKT VOOR UW AANDACHT
144
Muriel BRANDT
Gedelegeerd zaakvoerster en projectverantwoordelijke
écorce sa
+ 32 4 226 91 60
Top Related