Download - Feedback (ROCmn - 2006)

Pop & Sounddesign

Feedback

Module: sociale vaardigheden Leerjaar: 1 Leerlijnen: 6, 9a, 11 Auteur: otto grünbauer Versie: 2.0.2006

Feedback

ROC Pop en Sounddesign - Utrecht 2

Inhoud: Overzicht module feedback Inleiding Les 1: Wat is feedback?

feedback geven feedback regels ik-boodschap reacties op kritiek de structuur van het feedbackgesprek ruis

Opdrachten & oefeningen Les 2: Het kan nog beter!

het johari venster het effect van feedback

Opdrachten & oefeningen Les 3: Feedback ontvangen

feedback richtlijnen vier fasen van het feedbackgesprek houdingsaspecten luistervaardigheid lichaamstaal

Eindtoets sociale vaardigheden: feedback Gebruikte literatuur Bijlagen

3

6

7

10

9, 11

13

14

15 + 16

17 18

19

20

22

23

Feedback


Titel Feedback Organisatorische gegevens

1. Studierichting Pop en Sounddesign: feedback 2. Studiefase Jaar 1 3. Modulecode SVfb 4. Studiebelasting 5. Voertaal Nederlands

6. Leerstof, werkvormen en activiteiten

De leerstof in deze module heeft betrekking op de volgende gebieden: - basisprincipes uit de communicatietheorie en sociale

vaardigheden - een kennismaking met feedback, ruis en kritiek - omgaan met storingen in de relatie - Kritiek gesprek aangaan, kritiek/feedback ontvangen - een samenvatting van diverse sociale vaardigheden.

In de begeleide bijeenkomsten zullen diverse werkvormen gebruikt worden: samenwerkend leren, vaardigheidstrainingen, en zelfstandig werken. Aanvankelijk zal de inhoud en structuur van de bijeenkomst sterk door de docent worden bepaald. Geleidelijk aan zullen de leerlingen zelf meer invloed hebben op de inhoud van de bijeenkomsten. De leerlingen zullen regelmatig systematisch reflecteren op het werk en de eigen competenties.

7. Toetsing en beoordelingscriteria

De voorwaarden voor afronding van de cursus zijn: - Actieve participatie tijdens begeleide en onbegeleide

bijeenkomsten. - Alle afsluitende opdracht binnen de uiterlijke termijnen voltooien. De afsluitende opdracht is:

� Het logboek met de gemaakte oefeningen en verslagen inleveren.

� Het maken van een toets waarin de geleerde terminologie worden gebruikt.

� Het houden, in tweetallen, van feedbackgesprekken. Herkansing: Uitsluitend in de periode die volgt op de cursus is herkansing mogelijk.

8. Rooster Zie mededelingenbord 9. Aanwezigheidsplicht Ja 10. Toelatingseisen Geen 11. Aantal lesuren 3 lessen van 1.5 uur 12. Aansluitende modulen Samenwerken 13. Contactpersoon

Otto Grünbauer Kamer: 1.30 Telefoon: 0343-457569 tussen 18:00-19:00 uur [email protected]

Feedback


Inhoudelijke gegevens

14. Korte omschrijving De module feedback is een studieonderdeel dat de basis legt voor het omgaan met kritiek. Omdat je in de beroepspraktijk veelvuldig met anderen omgaat, wordt dit onderdeel in de eerste periode van de opleiding gegeven. De volgende vaardigheden en doelstellingen worden bereikt: - feedback leren ontvangen en geven - inzien waarom dit van belang is voor het toekomstige beroep - het herkennen van ruis, storingen in de relatie - aangeven wat voor gevolgen dat heeft in je toekomstige beroep - begrijpen hoe je feedback kunt gebruiken om jezelf te verbeteren

15. Beginsituatie Bij de start van deze module heeft de leerling nog geen kennis en ervaring met genoemde onderwerpen opgedaan, aangezien de module wordt gegeven aan leerlingen die met de studie starten.

16. Doelstellingen/ Competenties

Leerlijn 6: kerntaak en zelfsturing De leerling is in staat om de verantwoordelijkheid te nemen voor het eigen handelen. De leerling heeft inzicht in de eigen deskundigheid en haar grenzen. De leerling denkt in mogelijkheden en weet alternatieven aan te geven voor het eigen gedrag, problemen en blokkades. Leerlijn 9a: kerntaak evalueren en bijstellen De leerling weet op eigen initiatief gerichte feedback te vragen over de kwaliteit van de uitgevoerde activiteiten. De leerling bezit het zelfinzicht om gemaakte fouten te analyseren en te erkennen. Leerlijn 11: kerntaak De leerling signaleert knelpunten en pakt deze consequent aan. De leerling maakt bewust een keuze bij het omgaan met een (probleem)situatie en gaat efficiënt en effectief om met tegenvallers. De leerling weet oplossingsgericht te handelen en bouwt vertrouwen in eigen kunnen op.

17. Legitimering Leerlijn 6, 9a, 11 18. Materiaal Hand-out wordt uitgereikt.

Feedback


Studiewijzer

Week Thema Activiteit Maken In je logboek Les 1 Inleiding op

het thema feedback

� Oefeningen op bladzijde 8, 10 en 11

� De antwoorden op de vragen voor jezelf opschrijven

� De antwoorden op de vragen die op blz. 8, 10 en 11 staan. komen in je logboek

Les 2 Het Johari-venster en het effect van feedback

� Oefeningen op bladzijde 14 en 15

� De antwoorden op alle vragen voor jezelf opschrijven

� De antwoorden op de vragen die op blz. 14 en 15 staan. komen in je logboek

Les 3 Feedback

ontvangen, houdings-aspecten en luisteren

� Oefening op bladzijde 19 + feedback-toets

� Toets over feedback

� De antwoorden op de uitgedeelde toets

� Voorbereiding maken op het eindgesprek

� Ben je tijdens alle lessen aanwezig geweest én: � heb je actief meegedaan én: � heb je het eind-feedback gesprek op schrift gemaakt en gehouden én: � is de kolom hierboven ‘In je logboek’ helemaal voltooid? � Dan heb je dit onderdeel voldoende afgesloten.

� Bij het ontbreken van onderdelen in je logboek, minimale deelname of verzuim kan

een extra individuele opdracht worden uitgereikt.

� Tip: onderdelen van je logboek passen uitstekend in je portfolio.

Feedback


Inleiding. De vorige module ging over je zelfbeeld. Je neemt jezelf op een bepaalde manier waar. Je hebt opvattingen over jezelf, over hoe je muziek maakt, hoe je studeert, hoe je omgaat met familie en vrienden. Over alles wat je doet heb je een bepaald idee. De goede en slechte kanten zijn bekend voor jezelf. Mensen die zichzelf goed kennen zullen van kritiek niet erg schrikken. Vaak weet je zelf al dat er ergens iets aan schort. Misschien heb je er nog niet uitputtend over nagedacht, maar je zult dan in ieder geval wel open staan voor feedback. In de muziek werk je voornamelijk met groepen mensen. In dit moduul leer je wat feedback binnen een groep kan betekenen, welke soorten feedback er zijn en welke functie feedback voor jou kan hebben. Tijdens je hele leven krijg je opmerkingen van mensen over wat je doet en over hoe je iets doet. De ene keer zul je je daar iets van aantrekken, de andere keer kan het je niets schelen. Zelf zul je ook tegen mensen en bandleden zeggen wat je bevalt en wat je niet zo leuk vindt. Ook zij zullen dan op verschillende manieren op jou reageren. In het dagelijks leven praat je over kritiek geven. Je krijgt kritiek en je doet er wat mee of niet. Of je geeft kritiek en de ander doet er wat mee of niet. In de muziek wordt meestal feedback gebruikt. Het is een woord dat veel gebruikt wordt en dat je dus moet kennen. In de komende drie lessen leer je feedback te geven; je leert feedback te ontvangen en je kunt aangeven wat er wordt bedoeld met feedback. Feedback ontvangen gaat beter naarmate jouw zelfbeeld meer in overeenstemming is met het beeld dat anderen van jou hebben.

Feedback


Les één

Wat is feedback?

Feedback geven Ook zonder dat je het beseft, wordt je eigen gedrag in veel situaties gestuurd door het gedrag van anderen. Als iemand boos kijkt en je moet die persoon om een gunst vragen, dan zul je dat op een andere manier doen dan in het geval dat die ander blij kijkt. Met andere woorden, jouw interpretatie van hetgeen je waarneemt, in dit geval de gezichtsuitdrukking van de ander, bepaalt hoe je die ander benadert. Het is leuk om stil te staan bij het communicatieproces en te kijken wat er gebeurt als mensen met elkaar communiceren. Stel je voor dat je iets tegen iemand wilt zeggen. Het eerste dat er dan plaatsvindt is het omzetten van de aandrang om iets te zeggen in woorden. Als je iets wilt zeggen over maten, afstanden of gewicht, dan is dat gemakkelijk. Internationaal zijn er afspraken gemaakt, zodat een kilo of een meter overal op de wereld hetzelfde is. Maar voor dingen die jij mooi, lelijk, spannend of saai vindt, bestaan geen internationale afspraken. Het omzetten van gevoelens kost dan ook meer moeite en de woorden zijn voor iedereen anders. Hoe leg je in hemelsnaam uit aan een medemuzikant dat in een bepaald fragment zijn toon toch een beetje anders moet zijn? Het proces van het onder woorden brengen van gevoelens voltrekt zich in de hersenen. De ander merkt daar natuurlijk niets van. Dan komt het moment dat de woorden uitgesproken kunnen worden. Daarbij richt je je op de ander tijdens het uitspreken van de woorden. De ander kan afgeleid worden door iets wat in de omgeving gebeurt. Bovendien is het goed denkbaar dat de ander een heel andere interpretatie geeft aan jouw woorden. Het gevolg van dit alles is dat de uitkomst anders kan zijn dan jij bedoelde.

Feedbackregels Feedback zal effectief zijn als er vooraf aan een aantal voorwaarden is voldaan, en de feedback zelf aan een aantal criteria voldoet. Voorwaarden zijn:

� Er moet een sfeer van vertrouwen en veiligheid zijn tussen degene die feedback krijgt en degene die feedback geeft.

� Beiden moeten het gevoel hebben dat feedback een belangrijk hulpmiddel is om de communicatie te verbeteren.

� Beiden moeten de bereidheid hebben van elkaar te leren.

De regels waaraan feedback moet voldoen zijn:

1. De feedback moet betrekking hebben op waargenomen en aanwijsbaar gedrag van de ander, niet op diens persoon. Laat duidelijk merken dat je, bij het geven van negatieve feedback, niet de ander als individu laat vallen.

2. Feedback moet een beschrijving zijn en niet veroordelend. het concrete gedrag van de ander wordt beschreven. Bijvoorbeeld: het te laat komen en niet: "Je zal er wel vaker op aangesproken zijn in je leven, dat te laat komen van jou, dat vind ik vervelend".

3. Feedback moet specifiek zijn. Bijvoorbeeld: "Het valt me op dat je tijdens de discussie moeilijk anderen kunt laten uitpraten" en niet; "Je bent onverdraagzaam".

Feedback


4. De feedback zal effectiever zijn als de tijd die ligt tussen het feedback geven en het gedrag waarop de feedback betrekking heeft, zo kort mogelijk is. Dan ligt het nog vers in het geheugen.

5. Feedback moet de ontvanger in staat stellen iets met de informatie te doen. Het heeft dus geen zin, en werkt alleen maar frustrerend, als je iemand herinnert aan iets wat hij toch niet kan veranderen ('Je stem is zo laag'). Beperk feedback tot informatie, en ga geen adviezen geven over wat de feedbackontvanger met de informatie moet doen. Dan pas laat je de ander de vrijheid om zijn of haar gedrag al dan niet bij te sturen.

6. De feedback moet geformuleerd worden op een manier die de ander uitnodigt om te reageren.

7. Geef niet alleen negatieve, maar ook positieve feedback. Het is makkelijk om alleen kritiek uit te oefenen, maar probeer ook positieve dingen naar voren te halen. Er kan een stimulans van uitgaan om door te gaan.

8. Tot slot: wees eerlijk!

Samengevat, ben je al een heel eind als je in een feedbackgesprek het volgende doet:

� Praat altijd in de ik-vorm

� Vraag of het klopt wat je hebt gehoord

� Wees concreet

� Doseer de feedback

� Wees kort en bondig

� Geef negatieve én positieve feedback

Leer dit rijtje uit je hoofd! Feedback heeft alleen zin en effect als je denkt dat je het gedrag van de ander kunt beïnvloeden. Voordat je feedback geeft zul je dus de oorzaak van het ‘verkeerde’ gedrag van de ander moeten achterhalen; hoe komt het? Het gaat altijd om het gedrag van iemand en niet om de persoon. Een verschil van mening noem je een conflict.

Feedback


Opdrachten & oefeningen voor in de les.

Oefening: warming-up. Doel: het opfrissen van kennis over conflicten, kritiek en feedback. Werkvorm: schrijven, verbaal Tijdsduur: 15 minuten Benodigdheden: pen en papier

Maak groepjes van drie à vier personen en wijs een woordvoerder aan, die straks verslag uitbrengt aan de rest van de groep. Bespreek met elkaar de volgende vragen en schrijf voor jezelf het antwoord op. Let op: De opgeschreven vragen en antwoorden komen in je logboek1.

1. Wanneer noem jij iets een conflict?

2. Welke oorzaken ken je van conflicten?

3. Welke mogelijkheden ken je om conflicten op te lossen?

4. Hoe denk je dat je conflicten tijdens je werk kunt voorkomen? Leg eens uit waarom?

5. Hoe ga jij meestal om met conflicten?


Oefening: feedback geven. Doel: het leren op de juiste wijze feedback te geven. Werkvorm: schrijven, verbaal Tijdsduur: 15 minuten Benodigdheden: pen en papier � Maak een tweetal met iemand die je (redelijk-) goed kent.

A vertelt in ongeveer 10 minuten tegen B wat hij of zij vindt dat beter kan in de (communicatieve) vaardigheden van B. - Neem enkele minuten om dit voor te bereiden; B doet dit ook voor A, want er komt een

rolwisseling. � Bespreek deze oefening na aan de hand van de nabesprekingsvragen.

vervolgens wissel je van rol. Nabesprekingsvragen

1. Lukte het je om in de ‘ik-vorm’ te spreken? Licht dit toe. 2. Lukte het je om concreet te maken wat je bedoeld? Licht dit toe. 3. Lukte het je om kort en bondig te formuleren wat je bedoelde? Licht dit toe. 4. Wat heb je geleerd van deze opdracht?

Let op: Het antwoord op deze vragen schrijf je in je logboek. Je kunt dit tijdens de les doen, als hier tijd voor is. Anders maak je je antwoord thuis af (huiswerk).

1 Met dit logboek heb je tijdens het onderwerp ‘zelfbeeld’ al een begin gemaakt.

Feedback


Ik-boodschappen

� Ik kan niet opschieten als je mij telkens onderbreekt. Daardoor raak ik geprikkeld. Ik wil dat je me even laat doorwerken.

� Als ik aan het repeteren ben heb ik geen tijd om met je te praten. Ik wil dat je mij even alleen laat. Over een halfuurtje ben ik klaar.

� Ik ben bang dat je jezelf voor schut zet, als je zo zingt. Ik wil dat je iets anders probeert.

Reacties op kritiek Hoe reageren mensen nu op de feedback die ze krijgen? Wat regelmatig voorkomt is dat ze het probleem doorschuiven. Het ligt dan aan de ander. “Hé, je speelt vals!” “Nee, dat is niet zo, dat lag aan mijn gitaar.” Iemand met weinig zelfvertrouwen kan zich snel afgewezen voelen. Hij of zij ontkent dan wat er aan de hand is. Iemand die wantrouwig is, heeft meestal de neiging om de vertrouwens-relatie te schaden. Dit kan bijvoorbeeld door ruis in te brengen. Ook reageren mensen wel met schijngedrag op een kritische opmerking. Ze lijken dan de kritiek te accepteren, maar na een paar dagen gedragen ze zich weer hetzelfde.

De structuur van het feedbackgesprek

� Je begroet elkaar en legt het doel van het gesprek uit

� Je onderbouwt je kritiek goed, met argumenten, je licht je kritiek toe

� Je peilt de reacties op jouw kritiek, je ontvangt ze en vat beide visies samen

� Je maakt afspraken, je vat de afspraken samen en je sluit af.

Ruis Bij het geven van feedback kan ruis ontstaan door emoties. Er zijn verschillende soorten ruis. De interne ruis komt vanuit jezelf. Je bent dan met andere dingen bezig of je denkt aan andere dingen op dat moment. Je voelt je misschien overvallen, of je wilt gewoon geen kritiek horen. De externe ruis kan komen vanuit de omgeving; er is bijvoorbeeld veel lawaai. Of je zit op een te grote afstand van elkaar, of de ruimte waarin je zit leidt teveel af of is rommelig.

Feedback


De zender, diegene die jou -positieve of negatieve- kritiek geeft, kan zich niet goed hebben voorbereid. Misschien stottert diegene, of komt de boodschap onduidelijk op je over. Ook dit valt natuurlijk onder ruis. Bovenstaande omschrijvingen van ruis vallen onder onbedoelde ruis. Hierdoor verslapt de aandacht en komt de boodschap niet goed over.

Er bestaat ook bedoelde ruis. Met een moeilijk woord noemen we dit intentionele ruis. Als een boodschap niet leuk is, kan de zender er omheen gaan draaien. Er ontstaat dan ruis. Je hebt als toehoorder het gevoel van: ‘er is iets aan de hand, ik weet alleen niet goed wat’.


Oefening: ruis. Doel: het herkennen van verschillende soorten van ruis. Werkvorm: schrijven, verbaal Tijdsduur: 25 minuten Benodigdheden: pen en papier

Maak groepjes van drie à vier personen en wijs een woordvoerder aan, die straks verslag uitbrengt aan de rest van de groep. Bespreek met elkaar de volgende vragen en schrijf voor jezelf het antwoord op. Let op: De opgeschreven vragen en antwoorden komen in je logboek2.

Situatie 1 Je luistert naar de uitleg van de docent, maar omdat je in de afgelopen nacht slecht geslapen hebt, heb je moeite om je aandacht erbij te houden.

1. Is hier sprake van ruis?

2. Zo ja, gaat het om interne- of externe ruis?

3. Is dit intentionele ruis of non-intentionele ruis?

Situatie 2 De leider van de muziekgroep zegt tegen één van de leden: “En nou ben ik het toch wel ontzettend spuugzat, altijd dat geklier van jou! Voortaan hou jij je gewoon aan de noten die er staan, ja?!”

1. Is hier sprake van ruis?

2. Als er sprake is van ruis, is deze dan intentionele ruis of non-intentioneel?

3. Is dit externe ruis of interne ruis?

4. Welke mogelijke reactie kan het bandlid vertonen?

Situatie 3 Rajeed moet een nieuwe drummer de weg wijzen in de band. Rajeed vertelt de regels, en hij spreekt gebrekkig Nederlands. De drummer is geboren en getogen in een klein dorp in Nederland. Hij vraagt steeds aan Rajeed: “wat zeg je?” en Rajeed raakt hierdoor erg geïrriteerd. Het gesprek tussen de twee verloopt steeds stroever.

1. Het gaat hier duidelijk om interne ruis. Bij wie ligt de oorzaak, bij Rajeed of bij de drummer? Waarom vind je dat?

2. Gaat het om intentionele ruis of non-intentionele ruis? Waaruit blijkt dat?

3. Wat zijn de reacties van Rajeed en de drummer op elkaars communucatie?

4. Hadden ze iets kunnen doen om deze ruis en de reacties erop te voorkomen?

Feedback


Onthouden:

� Je ziet iets

� Je denkt iets daarover

� Dat geeft je een bepaald gevoel

� Je gaat je feedback formuleren

Feedback


Les twee

Het kan nog beter! De vorige keer hebben we het gehad over de regels van feedback. Weet je ze nog?

� Praat altijd in de ik-vorm

� Vraag of het klopt wat je hebt gehoord

� Wees concreet

� Doseer de feedback

� Wees kort en bondig

� Geef negatieve én positieve feedback.

Je begrijpt dat deze regels heel belangrijk zijn bij het omgaan met kritiek. Feedback is immers, net als kritiek, een reactie op iemands gedrag. Je zou het ook zo kunnen zeggen: ‘iedere kritiek is feedback, maar niet iedere feedback is kritiek’.

Als iemand je niet begrijpt, geef je feedback door te vragen wat hij of zij bedoelt. Dit is geen kritiek. Het wordt pas kritiek als je bijvoorbeeld zou zeggen: “ik heb het gevoel dat je steeds de andere kant opkijkt als je tegen mij praat, waardoor ik je niet kan verstaan”. Dan is het ‘een verzoek om het gedrag te veranderen’ en dan spreken we van kritiek.

Het Johari venster Wat kun je nu met feedback? Wat heb je er aan? Twee Amerikaanse onderzoekers, Joseph Luft en Harry Ingham, hebben naar aanleiding van hun onderzoeken een model opgesteld, waarmee op eenvoudige wijze kan worden uitgelegd wat de relatie is tussen gedrag en feedback. Dit model staat bekend als het JOHARI venster, en ziet er als volgt uit:

Bekend bij jezelf Onbekend bij jezelf

Bekend bij anderen Vrije ruimte Blinde vlek

Onbekend bij anderen Verborgen gebied Onbekende zelf

Feedback


Mijzelf bekend:

1. vrije ruimte (bewust gedrag) 2. verborgen gebied (gedrag die je niet graag laat zien)

Mijzelf niet bekend:

1. blinde vlek (gedrag bekend aan anderen, maar jij ziet het zelf niet) 2. onbekende zelf (niet bekend voor jou, noch anderen)

Het effect van feedback bestaat uit het:

� Verduidelijken van de relaties tussen personen. � Je bewust worden van je gedrag en het effect ervan op anderen. � Activeren van zelfreflectie. � Op gang brengen van veranderingen in je gedrag.

Effect van feedback Feedback heeft effect op de volgende onderdelen: Mijzelf bekend:

1. vrije ruimte 2. verborgen gebied

Mijzelf niet bekend

1. blinde vlek 2. onbekende zelf

Stel je voor dat je naar jezelf kon kijken. Je zult ontdekken dat de dingen die je doet voor een groot deel bekend zijn bij jezelf, en dat ze voor een ander ook nauwelijks verrassend zijn. Dit gebied wordt de vrije ruimte genoemd. Naar mate mensen elkaar beter kennen zal de vrije ruimte groter zijn. In je omgang met anderen zijn er ook een aantal zaken die de ander niet weet. Dit wordt het verborgen gebied genoemd. Voor een belangrijk deel bepaal je zelf hoe groot dit gebied is.

Een gebied waar niemand direct invloed op kan uitoefenen is het onbekende zelf. Dit gebied komt in de meeste gevallen pas in de openbaarheid door omstandigheden waarin je terecht komt. Het is dan ook niet voor niets dat je mensen wel eens hoort zeggen 'Ik had niet verwacht dat ik dat zou kunnen'.

Het laatste gebied wordt de blinde vlek genoemd. Dit gebied wordt ook vaak het gebied van de 'slechte adem' genoemd. Net als bij slechte adem - bijvoorbeeld door het eten van knoflook - weet je het niet van jezelf, maar anderen weten (ruiken) het des te beter.

Door het geven van informatie over hoe je elkaar ervaart en over de reacties die dat teweegbrengt, wordt de vrije ruimte van ieder vergroot en wel op twee manieren. Doordat je feedback krijgt van de ander over gedrag dat jezelf onbekend is, wordt de ruimte van de blinde vlek kleiner en dus de vrije ruimte groter. Het uitwisselen van de informatie door middel van feedback heeft als voordeel dat het de communicatie tussen twee mensen inzichtelijker maakt, en daardoor effectiever. Bovendien kun je je door feedback bewust worden van een groter aantal gedragingen van jezelf, en de effecten daarvan op anderen. Dit bewust zijn geeft iemand de mogelijkheid zijn gedrag te handhaven of te veranderen. Doel van het feedback geven is de vrije ruimte vergroten. Je kent elkaar beter, je begrijpt

Feedback


elkaar beter. Het ontstaan van bijvoorbeeld vooroordelen en/of het voorbarig concluderen van iets zal dan veel minder makkelijk voorkomen. Met andere woorden, storingen in het communicatieproces komen minder voor.

Op een effectieve manier kunnen omgaan met feedback is een belangrijke sociale vaardigheid in je werk. Feedback is het terugkoppelen van informatie naar de ander om duidelijk te maken hoe de boodschap (of het gedrag) van de ander op jou overkomt. Er is sprake van positieve, negatieve en neutrale feedback. Het aanvaarden van negatieve feedback kost ons in het algemeen de meeste moeite. We hanteren vaak een aantal afweermechanismen om ons ertegen te beschermen. Of je feedback gemakkelijk kunt aanvaarden is afhankelijk van een aantal factoren, zoals de manier waarop de feedback wordt gezegd, wie het zegt en of de feedback terecht of onterecht is. Om interpretatiefouten te voorkomen is het van belang dat je controleert of je de feedback hebt begrepen. Het geven van negatieve feedback vinden we meestal moeilijk. We zijn bang de ander te kwetsen of zijn vriendschap te verliezen. Toch kan feedback grote betekenis voor ons hebben, mits we er op een effectieve manier gebruik van maken.


Oefening: feedback geven. Doel: het leren op de juiste wijze feedback te geven. Werkvorm: schrijven, verbaal Tijdsduur: 25 minuten Benodigdheden: pen en papier � Maak een tweetal met iemand die je (redelijk-) goed kent.

A vertelt in ongeveer 10 minuten tegen B wat hij of zij vindt dat beter kan in de communicatieve vaardigheden van B. - Neem enkele minuten om dit voor te bereiden; B doet dit ook voor A, want er komt een rolwisseling.

� Bespreek deze oefening na aan de hand van de nabesprekingsvragen. vervolgens wissel je van rol.

Nabesprekingsvragen

1. Lukte het je om in de ‘ik-vorm’ te spreken? Licht dit toe. 2. Lukte het je om concreet te maken wat je bedoeld? Licht dit toe. 3. Lukte het je om kort en bondig te formuleren wat je bedoelde? Licht dit toe. 4. wat heb je geleerd van deze opdracht?

Let op: Het antwoord op deze vragen schrijf je in je logboek. Je kunt dit tijdens de les doen, als hier tijd voor is. Anders maak je je antwoord thuis af (huiswerk).

Feedback



Oefening: feedback ontvangen. Doel: het leren op de juiste wijze feedback te ontvangen. Werkvorm: schrijven, verbaal Tijdsduur: 20 minuten Benodigdheden: pen en papier Vorm drietallen. Bedenk alle drie een situatie waarin je zelf feedbackontvanger was en waarbij het gesprek niet helemaal werd gevoerd zoals het zou moeten. Beschrijf de situatie aan elkaar. Kies één van de situaties uit om na te spelen. Oefen de situatie met elkaar in een rollenspel hoe het beter zou kunnen. Bespreek je rollenspel na, aan de hand van de hierna volgende vragen:

1. Werd jij als feedbackontvanger op een positieve manier benaderd? Waaruit bleek dat?

2. Ging de kritiek over je persoon of over je gedrag? 3. Kwamen er ook waardeoordelen of interpretaties in de kritiek naar voren? Hoe

reageerde jij daarop? 4. Werd in de beginfase door de feedbackgever benadrukt dat ze geïnteresseerd was in

jouw argumenten? Waaruit bleek dat? 5. Werd de kritiek door de feedbackgever onderbouwd met behulp van de methode:

zien – denken – gevoel – feedback formuleren? Waaruit bleek dat? 6. Stond jij als feedbackontvanger open voor de feedback van de gever? Waaruit bleek

dat? 7. Ging de feedback over een eigenschap van jou of over jouw gedrag? 8. Op welke wijze nodigde de feedbackgever jou uit om mee te denken over een

oplossing? Kwam er een oplossing? Welke? 9. De afsluiting: werd de oplossing samengevat? Werd er positief afgesloten? Waaruit

bleek dat.

Feedback


Les drie Feedback ontvangen, luistervaardigheid en lichaamstaal Om effectieve feedback te kunnen geven en ontvangen is het van belang de richtlijnen hoervoor in acht te nemen. Bij het formuleren van feedback kun je het beste uitgaan van de volgende drie fasen:

� eerste fase geef je een beschrijving van het (on)gewenste gedrag � tweede fase beschrijf je jouw beleving ervan en � derde fase geef je jouw reactie op het gedrag aan.

Er komt dus een heleboel kijken bij het zorgvuldig omgaan met feedback. Het is en blijft echter de moeite waard om je erin te oefenen. Bij het ontvangen van feedback dan gaat het om het volgende:

� Wie zegt het? � Op welke manier? � In welke situatie? � Is het terechte of onterecht feedback? � Je zelfvertrouwen en je gevoel van eigenwaarde � De waardering en acceptatie van anderen

Interpretatie van feedback kan helemaal fout gaan, bijvoorbeeld in de volgende situaties:

� De feedback is niet altijd direct waarneembaar (bv. Telefoongesprek of sms) � De feedback wordt niet ontvangen (niet opletten) � Je kent de ander niet goed genoeg � Je controleer niet of je de feedback hebt begrepen � Je betrekt de feedback op je totale persoon � De manier waarop de feedback wordt gegeven, is fout

positieve feedback = feedback met betrekking op het positief of gewenst gedrag negatieve feedback = feedback met betrekking op het negatief of ongewenst gedrag neutrale feedback = wanneer er bij de gegeven feedback geen sprake is van een positief of negatief gedrag Het belang van goede feedback spreekt vanzelf:

� Het vergroot je zelfkennis � Het geeft inzicht in hoe je met mensen omgaat en hoe je op hen overkomt � Het ondersteunt en bevordert positief of gewenst gedrag � Het corrigeert negatief of ongewenst gedrag � Het verduidelijkt de relaties tussen personen, waardoor je elkaar beter begrijpt � Het draagt bij tot effectievere communicatie

Feedback


Richtlijnen voor het geven en ontvangen van feedback Richtlijnen voor het geven van feedback

� Beschrijf de feedback duidelijk � Geef specifieke feedback � Geef bruikbare feedback � Geef feedback wanneer deze gevraagd wordt � Geef de feedback op het juiste moment � Geef correcte feedback � Geef aanwijsbare feedback � Geef feedback die betekenis heeft � Geef feedback die hanteerbaar is � Geef opbouwende feedback � Geef uitnodigende feedback

Richtlijnen voor het ontvangen van feedback

� Neem de feedback serieus � Ontken de feedback niet meteen � Beargumenteer de feedback niet meteen door jezelf te verdedigen � Voel je niet aangevallen of beledigd � Ga niet in op de feedback voordat je begrepen hebt wat de ander bedoelt � Luister actief naar de feedback � Reageer rustig en eerlijk op de feedback � Ga (voor jezelf) na wat je met de feedback gaat doen

De vier fasen van het feedbackgesprek Fase 1: “Social talk”, bedoeld om de gesprekspartner op zijn gemak te stellen. De aanloopfase Fase 2: Het voorbereiden van het gesprek, waarin je aangeeft uit welke onderdelen het gesprek bestaat. De planningfase Fase 3: Waarin je de feitelijke inhoud van het gesprek bespreekt. De themafase Fase 4: De afronding van het gesprek, waarin je bijvoorbeeld een samenvatting geeft, evalueert en afscheid neemt van je gesprekspartner. De afrondingsfase

Houdingsaspecten Jouw houding ofwel de manier waarop je je gedraagt tijdens het geven van feedback ten opzichte van de ander, is heel belangrijk in je werk. Voor jouw beroep is een specifieke beroepshouding nodig. Dit is de meest ideale houding die je kunt bezitten om je muzikale vak optimaal uit te oefenen. Het is van belang je de juiste houdingsaspecten eigen te maken en regelmatig door middel van zelfreflectie te bekijken hoe je functioneert. De juiste luisterhouding wordt gekenmerkt door:

� Een ietwat voorovergebogen lichaamshouding, gericht naar spreker � Rustig op een stoel zitten � Met de onderarmen op tafel of op de bovenbenen steunen � Regelmatig oogcontact met de spreker onderhouden

Feedback


Luisteren Luisteren is het bewust en doelgericht waarnemen, begrijpen, selecteren en verwerken van de informatie die je in je opneemt. Goed luisteren is een kwaliteit waaruit blijkt dat jij je openstelt voor de ander, dat je hem respecteert als volwaardig mens en dat jij je inleeft in zijn gevoels- en belevingswereld. Dit geeft de ander een gevoel van vertrouwen en veiligheid. Het aannemen van een juiste luisterhouding heeft een positief effect op de ander, het moedigt hem aan om door te gaan, een onjuiste luisterhouding heeft het tegenovergestelde effect. Ongewenste luistergewoonten staan het effectief luisteren in de weg. Er zijn zes factoren die ongewenste luistergewoonten veroorzaken.

� Slechte concentratie � Gebrek aan motivatie � Bevooroordeeld luisteren � Te selectief luisteren � Passief luisteren � Egocentrisch luisteren

Luistervaardigheid Actief of empatisch luisteren is een zeer belangrijke sociale vaardigheid voor jou als muziekmaker, omdat je door een actieve luisterhouding de ander aanspoort om goed te communiceren. Hierdoor ontstaat er een goed contact op basis van acceptatie en begrip. Doelen van actief luisteren

� De ander leert over zichzelf na te denken � De ander leert zich uiten door over zichzelf te praten � De ander leert zelf na denken over oplossingen � Je geeft blijk van acceptatie � Medeleven

Lichaamstaal Lichaamstaal is een onmisbaar onderdeel van de intermenselijke communicatie. Deze wordt vaak gebruikt ter ondersteuning van de gesproken taal. In dat geval spreken we van congruente communicatie omdat de lichaamstaal in overeenstemming is met de gesproken taal. Er kan echter ook gecommuniceerd worden aan de hand van lichaamstaal, zonder dat daarbij gesproken wordt. We kunnen onze lichaamstaal dus ondersteunend of niet-ondersteunend toepassen. Daarnaast maken we bewust of onbewust gebruik van onze lichaamstaal. Lichaamstaal heeft verschillende functies, waaronder het :

� Leggen en onderhouden van contacten � Het ondersteunen of bevestigen van de gesproken taal � Het uiten van onze gevoelens

De lichaamstaal wordt gedragen door verschillende elementen van ons lichaam. Deze lichaamstaaldragers verschaffen ons informatie over hoe de ander denkt en voelt.

Feedback


Toets sociale vaardigheden: feedback Deze practicumtoets bestaat uit twee delen: DEEL 1: Een schriftelijke voorbereiding op het feedbackgesprek. Deze schriftelijke voorbereiding moet je voorafgaand aan het gesprek inleveren bij de docent . DEEL 2: Het voeren van een gesprek waarin feedback gegeven en ontvangen wordt.

� Lees eerst de situatiebeschrijving, � schrijf de voorbereiding, � en voer het gesprek!

Situatie De band ‘Contemporary’ repeteert sinds kort twee maal per week op maandag- en woensdagavond in een opvangcentrum voor ouderen: “De Veerkracht”. Bas, de drummer en bassist Matthijs, kennen elkaar nog van vroeger en hebben al vaker met elkaar opgetreden. Ze werken nu alweer twee jaar samen. Gitarist Abdur is een vriend van de drummer en speelt sinds acht maanden in de band. De zangeres en andere gitarist zijn nieuw. Zij heten Floortje en Maarten en versterken de band sinds een maand of drie. Floortje heeft Maarten in de band geïntroduceerd. Toen zij was aangenomen, zei ze dat ze nog een goede gitarist kende. Van het één kwam het ander, en nu speelt Maarten ook in de band. Ze kunnen het doorgaans uitstekend met elkaar vinden. Maarten waardeert Floortje vooral om haar tomeloze energie en haar creatieve invallen, haar humor en improvisatievermogen. Floortje heeft alles wat Maarten eigenlijk nog niet heeft: oog voor het geheel, ze is punctueel, ze gaat heel zorgvuldig met het muziek materiaal, de noten, om, en houdt zich altijd aan afspraken. Als Floortje een nummer heeft ingestudeerd met de groep, dan zit het er eigenlijk altijd voorgoed geramd in. Ze kent haar melodielijnen en improvisaties en wijkt daarvan niet meer af. Dat kun je van Maarten meestal niet zeggen… Met name dat laatste is een weerkerend ongenoegen voor Floortje en het staat een goede werkrelatie meer en meer in de weg. Maarten is soms zo aan het freaken, dat hij de hele groep lijkt te vergeten. Maarten lijkt ook niet zo aanspreekbaar te zijn op dit punt, Daar heeft Floortje en de anderen ook last van. Floortje besluit om in een gesprek de knelpunten in de samenwerking te bespreken.

Feedback


Deel 1 6 punten Werkwijze : Bereid het gesprek waarin Floortje (jij) feedback wilt geven aan Maarten schriftelijk voor:

1. Formuleer 3 tot 5 doelstellingen voor dit gesprek (2 punten) 2. Beschrijf kort wat je wil zeggen tegen Maarten en beschrijf welk effect zijn gedrag op

jou heeft. (2 punten) 3. Geef duidelijk op schrift aan hoe wil je het gesprek opbouwen? Benoem hierbij ook

de regels voor het geven van feedback (2 punten) Je hebt dit onderdeel voldoende als je minimaal 3 punten hebt behaald. Deel 2 14 punten

Vorm tweetallen en voer het gesprek (ongeveer 5 minuten) Vervolgens verwissel je de rollen met een ander tweetal zodat ieder de rol van Floortje en Maarten in een andere samenstelling kan spelen.

Je hebt dit onderdeel voldoende als je minimaal 8 punten hebt behaald Deel 3 10 punten Maarten moet laten zien dat hij kan vragen naar de intentie van kritiek, hierop wordt hij beoordeeld. Verder moet hij zijn rol welwillend neutraal spelen.

Je hebt dit onderdeel voldoende als je minimaal 5 punten hebt behaald Beoordelingscriteria Feedback geven: De feedback bestaat zowel uit positieve als negatieve feedback (Maximaal 4 punten) De feedback gaat over concreet gedrag (Maximaal 3 punten) Het gesprek heeft een logische opbouw (Maximaal 3 punten) Het gesprek is wederkerig d.w.z. Maarten wordt uitgenodigd om te reageren op de feedback en het gesprek wordt duidelijk afgerond (Maximaal 4 punten) Voor de puntenverdeling en de scoring zie de bijgevoegde scoringslijst. Je hebt voor dit onderdeel een voldoende als je minimaal 8 punten hebt behaald. Beoordelingscriteria : Vragen naar de intentie van kritiek De ontvanger vraagt naar de intentie van kritiek (Maximaal 3 punten) De ontvanger staat open voor kritiek (Maximaal 3 punten) De ontvanger biedt ruimte om kritiek te geven (Maximaal 3 punten)

Voor de puntenverdeling en de scoring zie de bijgevoegde scoringslijst. Je hebt voor dit onderdeel een voldoende als je minimaal 5 punten hebt behaald.

Herkansing Als je een onvoldoende hebt voor onderdeel 1 en/of onderdeel 2 en/of onderdeel 3 dan krijg je op basis van dezelfde casus een herkansing. In overleg met de docent wordt een tijdstip bepaald.

Gebruikte literatuur:

Besouw, L.v. e.a. (1978) Samen werken, samen leren p.57 t/m 76. H.Nelissen - Soest

Bulthuis, P.H. e.a. (2000) Interacties in werksituaties. p.240 t/m 250. Nijgh Versluys - Baarn

Hilhorst, T. (2006) Sociale Vaardigheden. p.192 t/m 222 Uitgeverij Angerenstein - Arnhem

Lundberg, G.B. (2002) Problemen laten bij wie ze horen. p.54 t/m 78 Het Spectrum - Utrecht

Wijers,G. e.a. (2000) Communicatie en sociale vaardigheden. Uitgeverij Angerenstein – Arnhem

Feedback


Bijlagen:

Extra oefeningen.

Oefening: ‘Ik zie, denk, voel’. Doel: Het leren hanteren van feedbackregels Tijd: 1 uur. (voorbereiding 5 min. Uitvoering 3 x 8 min + evaluatie) Ga in groepjes van drie zitten. Twee van de drie gaan tegenover elkaar zitten, niet aan een tafel, zodat ze elkaar helemaal kunnen zien. De derde observeert en let op de tijd. 1. Van diegenen die tegenover elkaar zitten, begint er één te vertellen wat hij van de ander ziet. Hij begint elke zin met; “Ik zie…” Bijvoorbeeld: “Ik zie blonde haren, Ik zie een open mond. Ik zie groene ogen enz.“ Hij beschrijft het hele lichaam van de ander, maar hij mag alleen vertellen wat hij écht ziet. De ander mag tijdens de oefening niet reageren.

2. Nadat hij ongeveer twee minuten verteld heeft wat hij ziet, verandert hij en vertelt gedurende ongeveer twee minuten wat hij denkt als hij de ander ziet. Hij begint elke zin met; “Ik denk…” Bijvoorbeeld: “Ik denk dat je niet zo erg uitgeslapen bent. Ik denk dat ik zo’n trui nooit zou kopen. Ik denk dat ik het leuk vind om naar jou te kijken.” Hij zegt dus precies wat hij denkt, alles wat er in hem opkomt.

3. Nadat hij ongeveer twee minuten vertelt heeft wat hij denkt, als hij naar de ander kijkt, verandert hij door ongeveer twee minuten te zeggen wat hij voelt, als hij de ander ziet. Hij begint iedere zin met; “Ik voel…” Bijvoorbeeld: “Ik voel me blij als ik naar je kijk. Ik voel dat ik mijn handen wegstop. Ik voel me een beetje gespannen in mijn nek. Ik voel me wat onzeker worden. Ik voel me kwaad als ik denk aan wat je gisteren zei. Ik voel me gesteund door jou.” Hij zegt dus precies wat hij voelt en probeert alles wat hij voelt aan de ander te vertellen.

4. Tot slot kun je proberen alles aan elkaar te koppelen. Je zegt dan: “Ik zie…, ik denk… en dan voel ik…” Bijvoorbeeld: “Ik zie dat jij je wenkbrauwen fronst, ik denk dat je benieuwd bent naar wat ik ga zeggen en dan voel ik me zenuwachtig worden.”

� De rollen worden twee keer gewisseld, zodat iedereen een keer heeft kunnen vertellen, luisteren en observeren.

Nabespreking:

� Was het moeilijk om alleen te mogen zeggen wat je zag, dacht of voelde?

� Hadden je gedachten te maken met diegene die tegenover je zat, of dwaalde je af?

� Heb je de ander altijd aangekeken, toen je vertelde. Wanneer wel en wanneer niet? Waarom, denk je?

� Kon je je gevoel goed beschrijven?

� Was het moeilijk om niet te mogen reageren als iemand anders aan jou vertelde wat hij zag, dacht en voelde?

� Zou je hetzelfde kunnen doen door ‘Ik hoor, ik denk en ik voel’ te zeggen?

� Heb je veel nieuwe dingen gehoord in wat de ander van je vertelde?

� Heb je veel nieuwe dingen gezien, toen je zelf moest vertellen wat je aan de ander zag?

� Heb je als observator goed op de spelregels gelet?

Feedback


Oefening: ‘Wat kan ik goed’. Doel: Het leren geven van positieve feedback Tijd: Ongeveer 20 minuten, afhankelijk van het aantal groepsleden.

Bedenk minstens 3 sterke kanten van jezelf in het samenwerken in deze groep.

Bespreek daarna de positieve kanten van ieder groepslid in de groep.

Nabespreking:

� Hoe vond je het om een positieve kant van jezelf te bedenken?

� Heb je je positieve kanten zo positief geformuleerd, zoals ze zijn, of heb je ze al bij voorbaat afgezwakt?

� Hoe vond je het dat je jouw positieve kanten in de groep moest vertellen en dat daarover werd gesproken?

� Vonden de andere groepsleden je positieve kanten ook positief of niet? Wat vond je daarvan?

� Welke positieve kant van jou is belangrijk voor deze groep?

� Geef je meer aandacht aan je positieve kanten of aan je negatieve kanten in de samenwerking?

� Vind je het belangrijk, dat anderen je positieve kanten kennen?

� Wat heb je van deze oefening geleerd?

Feedback


Schooljaar:

Toetsmoment:

Opleiding: Pop- & Sounddesign

Klassen: P, V, leerjaar 1

Leerlijnen: 6, 9a, 11

Naam toets: feedback

Toetsvorm: Mondeling en schriftelijk

Aantal onderdelen: 3

Maximale score: 30

Cesuur: 16 punten: voldoende

23 punten: ruim voldoende 30 punten: goed

Naam:

Voldaan 0 Ja 0 Nee 0 extra opdracht

� Beoordelingslijst bij de schriftelijke voorbereiding van het gesprek:

Onderdeel Uitwerking punten Te behalen punten

Toegekende punten

Doelstellingen zijn niet helder geformuleerd 0 punt

Doelstellingen zijn voldoende helder geformuleerd

1

Beschrijving doelstellingen van het gesprek

Doelstellingen zijn zeer helder geformuleerd 2

Inhoud en effect zijn niet beschreven 0 Inhoud en effect zijn onvoldoende beschreven 1

Beschrijving inhoud gesprek en effect Inhoud en effect zijn goed beschreven 2

Opbouw en regels zijn niet beschreven 0 Opbouw en regels zijn voldoende beschreven 1

Opbouw gesprek en regels voor feedback Opbouw en regels zijn goed beschreven 2

Eindscore voorbereiding schriftelijke onderdeel Eindscore

� Beoordelingslijst bij ‘Feedback geven’:


Toegekende punten

Geen feedback gegeven 0 Relatief teveel negatieve feedback 1

Relatief teveel positieve feedback 2

Positieve en negatieve feedback

Evenwichtige verdeling negatieve en positieve feedback

4

Geen sprake van benoemen van concreet gedrag

0

Te weinig het concreet gedrag benoemd 1 Voldoende concreet gedrag benoemd 2

Benoemen concreet gedrag

Goed concreet gedrag benoemd 3

Feedback


Slechte opbouw gesprek 0

Redelijke opbouw, niet voldoende qua structuur 1 punt

1

Opbouw is voldoende logisch en gestructureerd 2

Logische opbouw van gesprek

Goede, logische en gestructureerde opbouw 3

Geen wederkerigheid en geen duidelijk afronding

1

Te weinig wederkerigheid, voldoende afronding 2 Voldoende wederkerigheid, voldoende afronding

3

Wederkerigheid van het gesprek

Goede interactie, goede afronding 4

Eindscore mondelinge feedback Eindscore

� Beoordelingslijst bij ‘Vragen naar de intentie van kritiek’:


Toegekende punten

Vraagt niet naar de intentie van kritiek 0 Vraagt wel, maar te weinig 1 Vraagt voldoende 2

Vraagt naar intentie van kritiek

Vraagt goed naar de intentie van kritiek 4

Staat niet open 0 Staat te weinig open 1 Staat voldoende open 2

Staat open voor kritiek

Staat erg open 3

Biedt geen ruimte 0 Biedt ruimte, maar onvoldoende 1 Biedt voldoende ruimte 2

Biedt ruimte om kritiek te geven aan de boodschapper Biedt heel veel ruimte 3

Eindscore : Vragen naar intentie van kritiek Eindscore

Opmerkingen: