Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Dr. Marianne GeleijnseEpidemioloog/Voedingskundige
Afdeling Humane Voeding, Wageningen Universiteit
Email: [email protected]; Website: www.humannutrition.wur.nl
Een gezonde kijk op zout
De stand van de wetenschap
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Overzicht van presentatie
♦ Zout en bloeddruk
♦ Zout en hart* en vaatziekten*
♦ De inname van zout in Nederland
♦ Gezondheidswinst door zoutreductie
♦ Samenvatting en Discussie
*Er zijn ook andere aandoeningen in verband gebracht met zout, zoals maagkanker, osteoporose, obesitas, astmaklachten en nierproblemen. Zie voor info o.a. www.worldactiononsalt.com.
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Leefstijl en voeding zijn grotendeels verantwoordelijk voor deze verschillen in bloeddruk
Overgenomen van Geoffrey Rose, Int J Epidemiol 1985;14:32*38.
Bloeddruk in de bevolking
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Bloeddruk in Yanomamo indianen (Brazilië)
♦ Geen alcohol, hoge vezelinname
♦ Geen overgewicht, lichamelijk actief
♦ Geen zout!
♦ Geen bloeddrukstijging met de leeftijd
Mancilha*Carvalho et al, J Hum Hypertens 1989 Oliver et al, Circulation 1975
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Lancet 2002;360:1903-13.Prospective studies collaboration (data van 1 miljoen volwassenen). Lewington et al, Lancet. 2002;360:1903-13.
Circa de helft van alle HVZ doden bij bloeddruk
onder 140 mmHg!
Systolisch DiastolischBloeddruk
Ste
rfte
aan
bero
ert
e
Leeftijd
80*89 jr
70*79 jr
60*69 jr
50*59 jr
Vergelijkbaar verbandmet hartinfarcten
Bloeddruk: risicofactor voor hart* en vaatziekten
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Populatie vs. hoog-risico benadering
Prevalentie van hypertensie
Bloeddrukdaling
Bloeddruk in de bevolking (mmHg)
Risico op hart- en vaatziekten
Systolische bloeddruk 5 mmHg ↓: 23% minder beroerten, 16% minder hartinfarctenMacMahon et al, Lancet 1990
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Kan dat met voeding?
JA!
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
DASH: Dietary Approaches to Stop Hypertension
459 personen met onbehandelde hoge bloeddruk
Gecontroleerd voedingsexperiment, 8 weken:
1) Standaard Amerikaanse voeding
2) Voeding met veel groente en fruit
3) “DASH” voeding: idem plus magere zuivel, vis, minder (verzadigd) vet
Appel et al, N Engl J Med 1997;336:1117-24.
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Dash
DASH onderzoek
Appel et al, N Engl J Med 1997;336:1117*1124.
(2,8 mmHg
(5,5 mmHg
ref
+ magere zuivel, vis, minder (verzadigd) vet
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Sacks et al, N Engl J Med 2001;344:3*10
DASH + minder zout =
meer bloeddrukdaling
Zout: 8 g/d 6 g/d 4 g/d
“DASH-Sodium”: DASH voeding met minder zout
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Mild tot matig verhoogdebloeddruk (n=169)*
Normale bloeddruk(n=243)
Zoutreductie (naar 4 g/d) 8,3 / 4,4 mmHg 5,6 / 2,8 mmHg
Zoutreductie + DASH 11,5 / 5,7 mmHg 7,1 / 3,7 mmHg
Sacks et al, N Engl J Med 2001;344:3*10.
“DASH-Sodium”: DASH voeding met minder zout
Vergelijkbaar met medicatie
* NB: Een kwart van de Nederlandse volwassenenvalt in deze categorie
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Trial met zoutvervanger
♦ 100 Rotterdamse 55-plussers met onbehandelde milde hypertensie
♦ Zoutvervanger: 41% natriumchloride, 41% kaliumchloride en 19% mangesiumzouten
♦ Bij koken / aan tafel en verwerkt in brood, kaas, vleeswaren, soep: bijna 60% van het keukenzout vervangen
♦ Duur: 6 maanden
Geleijnse et al, BMJ 1994;309:436-440.
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Trial met zoutvervanger
Verschil in urinaire uitscheiding tussen interventie- en controlegroep:
Natrium: -38 mmol per 24 uur (~2 g zout)
Kalium: +18 mmol per 24 uur (~0,7 g K)
Effect op de bloeddruk: -8 / -3 mmHg
Geleijnse et al, BMJ 1994;309:436-40.
= komt overeen met 1 banaan + 1,5 kiwi
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Effect van zout op de bloeddruk
He & MacGregor. Hypertension 2003;42:1093*1099
Afname in zout (g/dag)
Verandering in bloeddruk
(mmHg)
Meta*analyse van trials (duur >1 maand)
11 onderzoeken in normotensieven en 17 in hypertensieven
Effect van 6 gram minder zout
op de systolische bloeddruk:
*4 mmHg bij normotensieven
*7 mmHg bij hypertensieven
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Bibbins-Domingo et al, NEJM 2010
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Afname in het optreden van hart* en vaatziekten in de VS, geschat met het Coronary Heart Disease Policy Model
Voorspelde afname in events (per jaar)
Maatregelen in de bevolking* Hartinfarcten Beroerten
Niveaus van zoutreductie:
1 gram/dag 2,7% 2,2%
2 gram/dag 5,2% 4,4%
3 gram/dag 7,8% 6,4%
Stoppen met roken 3,7% 4,4%
Gewichtsverlies 5,3% 0,7%
Statine voor primaire preventie 5,3% 0,9%
Antihypertensieve medicatie 9,3% 9,3%
Bibbins*Domingo et al, N Engl J Med 2010. *Voor omschrijving criteria: zie publicatie.
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Zoutinname in Nederland
Huidige inname: 9 gram per dag (mogelijk iets onderschat)
RIVM Briefrapport 350050004/2007, 24*uurs urine*excretie vannatrium. Voedingsstatusonderzoek bij volwassen Nederlanders.
Aanbeveling Gezondheidsraad: <6 g/dag
WHO: <5 g/dag (WHO Forum on Reducing Salt Intake in Populations, Parijs 2006)
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Zoutrichtlijn voor kinderen (in NL)
LeeftijdMaximum inname
per dag
0-6 mnd. <1 g7-12 mnd. 1 g
1-3 jr. 2 g4-6 jr. 3 g
7-10 jr. 5 g11-14 jr. 6 g Stichting Voedingscentrum Nederland
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Bronnen van zout
WHO 2006, www.who.int/dietphysicalactivity/reducingsaltintake_EN.pdf
Anderson et al, J Am Diet Assoc 2010;110:736*745.
Het meeste zout krijgen we binnen via bewerkte voedingsmiddelen
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Bron: Voedselconsumptiepeiling 2003
Brood 24%
Vlees (producten) 17%
Soepen 10%
Kaas 8%
Zuivel(producten) 7%
Noten/chips/snacks 6%
Sauzen/dressings 6%
Belangrijkste bronnen van zout in Nederland
12% van nature
6% aan tafel
5% tijdens koken
77% door industrie
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Zoutgehalte van een Hollandse warme maaltijd
Zelf bereid (zonder zout)
Kant-en-klaar
Consumentenbond, mei 2007
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Minder zout kàn! Laagste Hoogste Verschil(zout/portie, g) (zout/portie, g) % lager
Bruinbrood 0.30 0.51 -41Witbrood 0.23 0.60 -62Kaas 48+ 0.33 0.68 -51Sandwichspread 0.20 0.28 -29Pindakaas 0.05 0.14 -64Schouderham 0.19 0.31 -39Tonijnsalade 0.12 0.21 -43Pizza 2.80 9.20 -70Nasi/bami 1.40 5.10 -73Stoommaaltijden 0.98 4.70 -79Stoomgroenten 0.09 1.30 -93Doperwten (blik/pot) 0.26 1.10 -76Roerbaksaus 0.33 1.90 -83Knakworst 0.25 0.60 -58Tomatensoep (blik) 1.40 2.10 -33Kroketten 0.60 1.10 -45Borrelnootjes 0.27 0.55 -51Speculaas 0.06 0.14 -57
Grote spreiding in zout
binnen hetzelfde product
van verschillende merken!
Consumentenbond, maart 2007
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
♦ In NL: ~7 g/dag toegevoegd zout via industrie
♦ FNLI target voor 2010: 12% reductie
♦ Bereikt in najaar 2010: 10% reductie
� ~0,8 g/dag minder zout op bevolkingsniveau (niet bereikt…)
♦ Na 2010: verdere reductie naar 20*30%
Indien 25%� 1,8 g/dag minder zout op bevolkingsniveau
FNLI: Task Force Zout
25% NIET GENOEG, 40% NODIG...
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Goede etikettering voor zout
NB: 1 gram natrium = 2,54 gram zout
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Samenvatting
♦ De gemiddelde Nederlander eet 9 gram zout per dag.
♦ Hiervan komt driekwart uit industrieel bewerkte producten.
♦ Vooralsnog geen dalende trend (zie cijfers RIVM, nVWA).
♦ Aanbeveling van de Gezondheidsraad (2006): maximaal 6 g/d.
♦ Het zout in veelgebruikte levensmiddelen moet met 40%
omlaag om dat te bereiken.
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Hoe gaan we dat doen?
Gedeelde verantwoordelijkheid van industrie, cateraars,
overheid, NGO’s, (para)medici, consumenten,
wetenschappers, opvoeders...
Science Café – Leiden, 13 nov 2012
Gezonde voeding: laat zout er buiten…
Stilleben mit Salz - Lewis Colburn, 2007
Top Related