1
BRUGGENNAAR WERK
Hoe kunnen bouwbedrijven samen met de overheid de instroom van kansengroepen bij overheidsopdrachten vergroten?
5.2.5 Budgettaire aanrekening en raming van de waarde van de opdracht ��5.3 Bestekscomponenten ��5.3.1 Het voorwerp van de opdracht ��5.3.2 De wijze waarop de prijzen voor werfplekleren worden bepaald ��5.3.3 Technische specificaties en uitvoeringsvoorwaarden ��5.3.4 De leidende ambtenaar ��5.3.5 Keuze van de procedure en het gunningsmechanisme ��5.3.6 Keuze van de selectiecriteria ��5.3.7 Andere besteksbepalingen ��5.4 Nadegunningvandeopdracht ��5.4.1 Het tot stand komen van de verbintenis ��5.4.2 Dienstbevel en termijnen ��
6. ALGEMENECONCLUSIESENAANBEVELINGEN ��6.1 Conclusies ��6.2 Aanbevelingen ��6.2.1 Operationele randvoorwaarden voor werkplekleren ��6.2.2 Organisatorische randvoorwaarden voor werfplekleren ��6.2.3 Pistes voor breder MVO in de bouwsector ��
DANKWOORD ��
BIJLAGENEnkelonlinebeschikbaar.Surfnaarwww.antwerpen.beenklikdoornaarWelkom>Algemenesite>Werken>Regelgevingenbeleid>EuropeseprojectenESFvoordevolgendebijlagenbijdezepublicatie:
Bijlage�—CijfersBouwsectorBelgiëTabellen � en � — evoluties aantal loontrekkenden en werkgevers Tabel � — aantal werkgevers per bedrijfsgrootte Tabel � — aantal arbeiders naar bedrijfsgrootte per Gewest Bijlage�—ManagementinstrumentenBijlage�—AanvraagdossierMVOPBijlage�—HandleidingbijaanvraagdossierMVOPBijlage�—Toelichtingbijdematrix‘bouwwerkzaamhedengekoppeldaanbouwberoepen’Bijlage�—Matrixbouwwerkzaamhedengekoppeldaanbouwberoepen
INHOUDSTAFEL
INLEIDING �
� KADERVANHETBPA-WPROJECT ��.� AchtergrondvanBPA-Wproject ��.�.� BPA-W projectdoelstelling ��.� Profielschetsvandebouwsector ��.�.� Veel tewerkstelling in kleine bedrijven ��.�.� Groot personeelsverloop ���.�.� Profielen werkzoekenden: jong en kortgeschoold ���.�.� Conclusies ��
2 UITDAGINGENVOORSECTORENSOCIALEPARTNERS ��2.1 MaatschappelijkVerantwoordOndernemen ��2.1.1 MVO uitdagingen in de bouwsector ��2.1.2 MVO bij de overheid ��2.2 Vervangingvanarbeidskrachten-vergrijzingenontgroening ��2.3 Continuevormingenopleiding ��2.4 Kwaliteitsvolwerk ��2.5 Kansengroepen ��2.6 TrainingenopleidingindeVlaamsebouw ��2.6.1 Fonds voor Vakopleiding in de Bouwnijverheid ��2.6.2 FVB Antwerpen en Bouwpool ��2.7 Conclusies ��
3 WERKPLEKLERENOPDEWERF ��3.1 Conceptwerfplekleren ��3.2 Werfpleklerentoegepastinpilootprojecten ��3.2.1 De Methodiek ��3.2.2 Bevindingen uit de pilootprojecten ��
4. OPLEIDINGSCENTRUMMASTERPLANMOBILITEITANTWERPEN ��4.1 Tewerkstellingsprognosesenverfijningvandevraag-analyse ��4.2 ConceptTijdelijkJobcenter-OpleidingcentrumMasterplan ��4.3 WerfpleklereninhetTijdelijkOpleidingscentrumMasterplan ��4.4. OperationaliseringvanTOMenJobcenter ��
5. WERFPLEKLERENINOVERHEIDSOPDRACHTEN ��5.1 Hetjuridischekader ��5.2 Basisprincipesenuitgangspuntenbijoverheidsopdrachten ��5.2.1 Gelijkheidsbeginsel en non-discriminatie ��5.2.2 Overeenkomsten onder bezwarende titel ��5.2.3 Administratieve mededingingsvoorwaarden en uitvoeringsvoorwaarden ��5.2.4 Resultaatsverbintenis versus middelen verbintenis ��
5
INLEIDING
Dezepublicatieisheteindresultaatvaneenruimanderhalfjaardurendonderzoeks-project“BPA-W.EenBijzonderPlanvanAanlegnaarWerk”overdemaatschappelijkemeerwaardediebijoverheidsopdrachtenvanwerkenkanwordengerealiseerd.Zeishetproductvaneensamenwerkingwaarbijdeperspectievenvandebouwsectorendeoverheidbijelkaarzijngebracht.
SamenmetvertegenwoordigersvandesocialepartnersvandeAntwerpsebouwsectormetnameAlgemeneCentraleABVV,ACLVB,ACVBouw&Industrie,BouwunieenCon-federatieBouwenmetpartnersvanhetFondsvoorVakopleidingBouw,deVlaamseoverheidendeVDAB,heeftdestadAntwerpengezochtnaarvernieuwendemetho-diekenenconceptenwaarbijiederzijnmaatschappelijkeverantwoordelijkheidkanop-nemenvoordeinstroomvankansengroepen.VoordebegeleidingvanhetprojectheeftdestadAntwerpeneenberoepgedaanopSustenuto,eenonafhankelijkstrate-gischadvies-enstudiebureauvoorduurzameontwikkeling(DO),MaatschappelijkVer-antwoordOndernemen(MVO)enmultipartijsamenwerking.
Hetiseengroteverdienstevandeverschillendepartnersdatwesamentotgedragenstandpuntenentotnieuweconceptenzijngekomen.Watweindezetekstnaarvoorschuiven,isgebaseerdopeendegelijkeanalyseenopderealiteitvandebouwsector.Dankzijdeactieveinbrengvanindividuelebedrijvenkondendevoorgesteldemetho-diekenwordenuitgetestindepraktijk.Diebedrijvenzijndanookdepioniersvanmaatschappelijkverantwoordondernemen(MVO)indebouwsector.
DeuitdagingenvanMVOendesnelveranderendearbeidsmarktvragendergelijkeinnovatieveconcepteneneenmultistakeholdersamenwerking.Bedrijvenenorganisa-tiesdieoplossingenzoekenvoordemaatschappelijkeuitdagingenzijndebruggenbou-werswaarnaardetitelvandezepublicatieverwijst.DetitelverwijstooknaarhetMasterplanMobiliteitAntwerpenendebrug‘LangeWapper’diehetsymboolisgewordenvandezebelangrijkeinfrastructuurwerken.HetMasterplanvormtontegensprekelijkeenbijzondereuitdagingvoordetewerkstellingindebouwsectordekomendejaren.
IndeeerstetweehoofdstukkenschetsenwehetruimerekadervanhetBPA-Wproject.Nietalleendedoelstellingeneneenschetsvandebouwsector,maarookhetruimerekadervanMVObijdebouwsectorendeoverheidkomenaanbod.
Inhoofdstukken3en4wordendeinhetprojectontwikkeldemethodiekenenconcep-tenvoorgesteld,zowelalgemeenalsspecifiek.DoorhunschaalgroottevereisendewerkenvanhetMasterplanimmerseenspecifiekeaanpak.Inhoofdstuk5stellenwedandemogelijkhedenvoordieaanbestedendeoverhedenhebbenbinnendewetgevingopdeoverheidsopdrachtenomditindetoekomstmeevormtegevenbijanderegroteinfrastructuur-enbouwprojecten.DenotasluitafmetconclusiesenaanbevelingenvoorallebetrokkenpartnersbijditBPA-Wproject–zoweldebouwbedrijvenenderuimeresectoralsdeoverheid–omverderwerktemakenvandeinstroomvankansengroepenbijoverheidsopdrachtenenhetopnemenvandemaatschappelijkeverantwoordelijkheid.
Bruggenbouwen,doejeimmersvanbeidekantentegelijkertijd.
Colofon
©stadAntwerpen,2008WettelijkdepotD/2008/0306/75
Verantwoordelijke uitgeverDirkDiels,Meir21,2000Antwerpen
ContactpersoonBrechtLootens,WerkenEconomie,Meir21,2000Antwerpen,tel.032056123,[email protected]
RealisatieRedactie:Sustenutobvba,Brussel.Hoofdstuk5:BertBaeyens,PublicProcurementManagementGrafischevormgeving:Catapult,Antwerpen
BeeldmateriaalAllefoto’s©stadAntwerpen,behalvedefoto’sinhoofdstuk4:©BAMnv
Deredactievandezepublicatiewerdafgeslotenop27maart2008.
DezepublicatiekwamtotstandmetdesteunvanhetEuropeesSociaalFondsendeVlaamseministervanSocialeEconomie.
7
�.KADER VAN HET BPA-W PROJECT
�.�ACHTErGrOND vAN HET BPA-W PrOjECT
De stad Antwerpen kamptmet eenwerkloosheidsgraad van ongeveer 12,1%. Dat isongeveerdubbelzohoogalshetVlaamsegemiddeldevan6,1%,wateenspecifiekste-delijk arbeidsmarktbeleid vereist. Eengezamenlijkeaanpakmetbijzondereaandachteninspanningenvoorgroependieeengroteafstandtotdearbeidsmarktvertonen,zo-alsjongeren,allochtonenenkortgeschoolden,iseenabsolutenoodzaakomvoordezegroepennieuweenbeterekansenopdearbeidsmarkttecreëren.Destadwildaarbijnagaanhoehet inhaareigenwerkingen insamenwerkingmethetbedrijfslevenenandereactoren,stimulansenvoortewerkstelling,opleiding,werkervaringenbegelei-dingvandezedoelgroepenkanuitwerken.Metanderewoorden,hoekunnendediverseactorenhierinhunmaatschappelijkeverantwoordelijkheidopnemen?Destadwenstditondermeertedoendoorhaarleveranciersvandienstenenwerkenofuitvoerdersvangrootschaligeinfrastructuurwerkenenstedelijkebouwprojectenhierineenactieveroltelatenopnemen.
DestadAntwerpenenhaardistrictenzijndevoorbijejarenéénvandeeerstengeweestin Vlaanderen om zogenaamde sociale doelstellingen te koppelen aan overheidsop-drachten.Datwerdondermeergedaandoordeuitbouwvaneensamenwerkingsverband(opcon-venantbasis)metdebouwsectoromoptimaledoorstromingsmogelijkhedenvoorkan-sengroepenindebouwtebieden.Ditsamenwerkingsverband,Bouwpool Antwerpen,werdopgestart in2001en is een initiatief vande stadAntwerpenendeAntwerpse
8 9
Hetprojectomvattezowelstrategischealsoperationeledoelstellingen.Destrategischedoelstellingwasnategaanhoedeinstroomenbegeleidingvan(Antwerpse)kansen-groepenenvooralvanjongerenbijgroteinfrastructuurwerkenkonwordenbevorderd.Hierbijwerdookgekekennaardemogelijkhedenbijdekomendegroteinfrastructuur-werkenvanhetMasterplanMobiliteitAntwerpen,metalsmeestinhetoogspringendeprojectdezogenaamdeOosterweelverbinding.HetMasterplanomvateengeheelvanwerkenvooreengeschattotaalbedragvan3,5miljardeurometeenlooptijdtot2016,aanbesteed door de Beheersmaatschappij Antwerpen Mobiel (BAM) NV van publiekrechtenmetinvesteringenvanhetVlaamsGewest.
Dedaaruitvoortvloeiendeoperationeledoelstellingenwerdenalsvolgtbeschreven:— hetkoppelenvansocialedoelstellingenencriteriaaanoverheidsopdrachtenendanspe-
cifiekvoorwerkenennagaanwatditbetekentvoordeverschillendebetrokkenactoren;— hettoepassenentoetsenvandeontwikkeldeinzichtenenmethodesinconcretepiloot-
projecten;— demaatschappelijkemeerwaardeof‘socialreturn’vandeinvesteringenzichtbaarmaken;— hetopstellenvaneennotavoorhettoepassenvandeontwikkeldeinzichtenmethoden
bijtoekomstigeoverheidsopdrachten.
�.�PrOFIELSCHETS vAN DE BOUWSECTOr
Debouwsectoriseengrotewerkgever.InEuropavertegenwoordigtdie10,4%vanhetBBP vande EU.De sector bestaat uit ongeveer 2,7miljoenbedrijven,waarvan95%KMO’smetminderdantwintigwerknemers�.DaarmeeisdebouwsectorindeEUgoedvoor7,2%vandetotaletewerkstellingenmeteendegrootsteindustriëlewerkgever.Indevijftienoudelidstatenisalleendesectorvangebouwenin2004algoedvooreenomzetvan910miljardeuromet11,7miljoenwerknemers(VTE).In2005warendetientoetredendelandennogeensgoedvooreenomzetvan45miljardeuroeneentewerk-stellingvan1,5miljoen(VTE).InBelgiëvertegenwoordigtdebouwsectorbijna5%vanhetBNPenzorgtrechtstreeksvoormeerdan7%vandewerkgelegenheid indeprivé-sector.Deomzet in2006be-draagtongeveer40miljardeuro�,meteenonderverdeling van38%particulierewo-ningbouw, 6% socialewoningbouw, 13% openbare niet-residentiële gebouwen, 25%niet-residentiëlegebouwenen18%burgerlijkebouwkunde.InBelgiëzijnhetvooraldegewestenenlokaleoverhedendiedeinvesteringendoen.Onderstaandnemenweeenaantalkerncijfersen-aspectenvandebouwsectornaderonderdeloep.
�.�.�veel tewerkstelling in kleine bedrijven
Detewerkstellingindebouwfluctueert,netalsinanderesectoren.Hettotaleaantalloontrekkendenligtin2006op202.340enhetaantalwerkgeversop25.930.Indecem-ber2007bedroeghetaantalarbeiders163.511enhetaantalwerkgevers31.788.Daarnaast teltde sectornogeengrootaantal zelfstandigen (inhoofd-enbijberoep,zelfstandigenenhelpers).In2005bedroeghunaantal50.000�.
Volgensdebedrijfsgroottezijnkleineondernemingenveruitdegrootstewerkgevers.Voor2006werdinBelgiëmaarliefst84%vandetotaletewerkstellinggecreëerddoor
socialepartnersbouwvertegenwoordigdinhetFondsvoorVakopleidingindeBouw-nijverheid(FVB)Antwerpen.InBouwpoolstemtdestadhaararbeidsmarktmiddelenafopdeopleidingsmogelijkhedenvanhetFVBendebundelingvandepubliekeenprivatemiddelenzorgtvoorextraslagkrachtomkortgeschooldewerkzoekendentoeteleidennaareenfunctieindebouwsector.Bouwpool Antwerpen is een voorloper en een sterk voorbeeld van de promotie vanmaatschappelijkverantwoordondernemen(MVO).Het isnietalleeneen instrumentvoor screening, opleiding, toeleiding, bemiddeling en jobcoaching, maar ook eennieuw dienstverleningsconcept, zowel naar werkzoekenden als werkgevers, waarbijeenoptimaleafstemmingvankansengroepenenknelpuntberoepenindebouwsectorgerealiseerdwordt.Bouwpoolishetresultaatvandewilvandesocialepartnersindebouwsectorendelokalearbeidsmarktactorenomkansentegevenaanwerkzoekendenmeteengroteaf-standtotdearbeidsmarktenwerkgeverstesensibiliserentotaanwervingervan.BouwpoolAntwerpen iserdoorhaarunieke samenwerkingsverband ingeslaagdomdiversekansengroepenoverteschakelennaareenbaanindebouwsector(899tewerk-stellingenoverzesjaar,indeperiodevan2001tot2007).
In een aantal overheidsopdrachten voor renovatie van woningen doet de stedelijkewoondienstookaleenaantaljarenberoepopsocialeopleidings-entewerkstellingsini-tiatieven.Inenkelemarktniches,waarvoorderegulieremarktopditmomentminderinteressetoontenbijwerkenwaardesnelheidvanuitvoeringietslagermagliggenendieietsgoedkoperbegrootworden,kanzoookeensocialemeerwaardewordengerea-liseerdbijstedelijkeoverheidsopdrachten.
Het Bijzonder Plan van Aanleg naar Werk projectkadertinhetEuropeesSociaalFonds(ESF), zwaartepunt6.Datondersteunt innovatieveexperimentenenpilootprojectenbinnen de domeinen werkgelegenheid en arbeidsmarkt. Onder impuls van VlaamsministerVanBremptwordendecentrumsteden,betrokkenindejeugdwerkloosheids-plannen,opgeroepenextra intezettenopMVO.Doelwasopzoektegaannaarma-nierenombijgrote investeringswerkendeinstroomvankansengroepenpro-actieftefaciliteren.DestadAntwerpenkoosvooreenmogelijketoepassingbijdewerkenvandeOosterweel,metspecifiekeaandachtvoorjongeren.Alduskonhet‘Antwerk!’-planversterktwordenmethet‘BPA-W’-projectenkonhetmaatschappelijkverantwoordon-dernemenstimulerendoorhet introducerenvan socialedoelstellingen inhetbeleidvooroverheidsopdrachtenvoorwerken.InhetkadervanhetAntwerpsstedelijkactie-planjeugdwerkloosheid‘¡Antwerk!’heeftdestadAntwerpen,ditESF-projectopgestartsamenmet de volgende partners: Confederatie Bouw Antwerpen, Bouwunie, FondsvoorVakopleidingBouw,BouwpoolAntwerpen,AlgemeneCentraleABVV,ACVBouwenIndustrieenACLVB.TijdenshetprojectisookdeVDABerbijgekomen.Hetprojectliepvan1september2006tot30april2008.
�.�.� BPA-W projectdoelstelling
Decentralevraagvoorditprojectwas:Hoe kunnen bouwbedrijven en overheden samen bij overheidsopdrachten voor bouw- of infrastructuurwerken hun maatschappelijke verantwoordelijkheid opnemen om de instroom van kansengroepen naar de arbeidsmarkt te vergroten?
10 11
DezeHermesstudie�naarhetpersoneelsverloop indebouwsector inVlaanderenver-schafteveneenseenaantalinteressanteinzichten.Uitdestudieblijktondermeerdatdeoverstapnaareenanderbedrijfbinnendebouw-sector,hetgrootstisinderuwbouwenruwbouwafwerkingenhetlaagstindebagger(erzijninBelgiëslechtstweebaggerbedrijvenendekennisiszeersectorspecifiek).Alsmenditkoppeltaanleeftijdblijktdatdeoverstaphetvaakstbijjongeenouderewerk-nemersgebeurt.
DeHermesstudieconstateertdatdeuitstroom(naareenanderewerkgeverbuitendesector,pensioen,overlijden,werkloosheid,veranderdstatuut,…)gemiddeldrondde10% ligt. De uitstroom is het grootst bij bedrijvenmetminder dan zeswerknemers(16,4%),gevolgddoorbedrijvenmetmeerdanvijfhonderdwerknemers(12,6%).Ookbijdesectorverlatersisdeuitstroomhetgrootstbijbedrijvenmetminderdan6werk-nemers.Bijgrotebedrijven(meerdan500werknemers) ishetaantalsectorverlaterszeerlaag.
Deinstroomisredelijkstabieloverdesubsectorenheen.Volgensleeftijdzijnjongerenduidelijkoververtegenwoordigd.Naarbedrijfsgroottezijnhetprocentueeldebedrijvenmetmeerdanvijfhonderdwerknemersdiedegrootsteinstroomkennen(40%),gevolgddoordekleinebedrijvenmetminderdanzeswerknemers(14%).Inaantallenisdegrootsteinstroomechtertezienbijkleinebedrijven.
�.�.�Profielen werkzoekenden: jong en kortgeschoold
Uit een analyse van vraag en aanbod binnen de Vlaamse bouwsector (2007)� geba-seerdopVDAB-gegevensovervacaturesenprofielenvanniet-werkendewerkzoekenden(nwwz)in22bouw-enaanverwanteberoepsgroepen,blijktdatdebouwsectoreengro-ter aandeel jongere werkzoekendendananderesectorenaantrekt.Vandienwwzis:
— 31,5%jongerdan25jaar,tegen19,5%vanhettotaalinVlaanderen;— 33,8%ouderdan40jaar,tegen46,9%vanhettotaalinVlaanderen.
Naarberoepsgroepenkiezenjongerenvooraleenjobalsmetselaar,loodgieter,schilderendakdekker.Hetomgekeerdegeldtvoorkraanbestuurders,bouwmachinisten,wegen-werkers,bouwmachinisten,ijzervlechtersenbekisters.Daarisgemiddelddehelftou-derdan40jaar. Volgensetnischeafkomstisvoordezegroepwerkzoekenden:
— 78,3%vanEuropeseafkomst(vijftienoudelidstaten);— 0,5%vandenieuweEU-lidstaten;— 14,6%vanMaghrebijnseofTurkseafkomst;— 6,6%andereetniciteit.
Intermenvangeschooldheidblijktuitdezegegevensdat66,5%vanallewerkzoeken-denindebouwlaaggeschoold�is.VooralleanderesectoreninVlaanderenisdat52,1%.Voorde22beroepsgroepenzijnde‘nwwz’meteendiplomalageronderwijseneerstegraadsecundaironderwijshetsterkstvertegenwoordigdmet28,9%.De ‘nwwz’mettweedegraadsecundairberoepsonderwijsis21,9%enmetderdeenvierdegraadsecun-dairberoepsonderwijsisdat22,5%.Vanalle‘nwwz’indebouwinVlaanderenblijktslechts8,9%eenberoepsopleidingtehebbengevolgd.
bedrijvenmetminderdantienwerknemers.Zieookbijlage1(tabel1t/m4)�voordecijfersoverbedrijfsgrootteentewerkstelling.
�.�.�Groot personeelsverloop
Debouwsectorkentalveeljareneengrootverloopvanpersoneel.OnderzoekvanMaes&Sels(2002)�,inopdrachtvanhetFondsvoorVakopleidingindeBouwnijverheid(FVB),toontaandatnaéénjaarnog75%vandebouwarbeidersbijdezelfdewerkgeverwerkt.Natweejaarisditpercentagealteruggelopentot60%,navijfjaarzelfstotnetgeen40%.Ditbetekentdateengemiddeldebouwondernemingovereenperiodevanvijfjaarzeker60%vanhaararbeidersmoetvervangen,metallegevolgenvandien,zoalskostenvanwervingen selectie, opleiding enproductiviteitsverlies.Het is opmerkelijk dat in debouwsector65%vanalleuitstroombewegingentoeteschrijvenisaanvrijwilligverloop.Figuur1geefteenoverzichtvoor2005(uitdeHermesstudievanFVB).
Figuur 1 - Overzicht arbeidersverloop in de bouwsector in Vlaanderen:
Bron: FVB ‘Onderzoek naar het personeelsverloop in de bouwsector: Vlaanderen, gegevens 2006’
overige jonger hoger
gekwalificeerde
overige jonger hoger
gekwalificeerde
probleem: tekort aan geschoolde bouwvakarbeiders
tewerkstelling
93.632
instroom
93.632
totale verloop
18.540
uitstroom
9.429
natuurlijk verloop
1.124
intern verloop
9.111
sectorverlaters
8.287
verloop20%
13% 8% 1%
10% 10%
12 13
Watbetreftdewerkervaringvande‘nwwz’indebouwinVlaanderenheeft:— 37,1%geenwerkervaring— 23,5%eentottweejaarervaring— 12,7%tweetotvierjaarervaring— 26,7%meerdanvijfjaarervaring
�.�.�Conclusies
Debelangrijkstekenmerkenvandebouwsector:— DesectoriseenbelangrijkewerkgeverenisinBelgiëgoedvoor7%vandewerkgelegen-
heidindeprivé-sector.— Zo’n84%vandetewerkstellingkomtvankleinebedrijvenmetminderdantienwerkne-
mers.— Debouwsectorkamptmeteenaanzienlijkverloop,vooralbijkleinebedrijven,meteen
groteuitstroomvanjongerenenouderen.— Eriseenrelatiefgrotegroepwerkzoekendenmetlageopleidingenweinigofgeenwerk-
ervaring.— Deinstroomvangekwalificeerdejongerenindesectorisontoereikend,aangezienhun
aantalzelfsnietvolstaatomdeervarenvertrekkerstevervangen.Dekrapteopdear-beidsmarktlaatzichindebouwsterkvoelen.
� FIEC, www.fiec.eu � FOD Economie, afdeling statistiek� RSVZ� De bijlagen zijn beschikbaar op www.antwerpen.be ; doorklikken naar Welkom > Algemene site > Werken > Regelgeving en
beleid > Europese projecten ESF� Maes, J. & Sels, L. (2002). Onderzoek naar de omvang en de determinanten van personeelsverloop in de bouwsector. Depar-
tement TEW – CTEO: Leuven.� FVB/FFC: Hermes – ‘Onderzoek naar het personeelsverloop in de bouwsector: Vlaanderen’ (gegevens 2006).� FVB: ‘Arbeidsmarktanalyse van de Vlaamse bouwsector’, deel 2 analysenota, maart 2007� Idem
14 15
�.UITDAGINGEN VOOR SECTOR EN SOCIALE PARTNERS
Zoalsdekerncijfersvandebouwsectorlatenzien,kentdesectorspecifiekenoden.Erisnoodaangoedgeschooldpersoneel,maarookaanhetvermogenvandesectoromdatpersoneelbeteraanzichtebinden.Toenemendevergrijzingmaaktdenoodzaaktothetwerven,ontwikkelenenbehoudenvanpersoneelsteedsbelangrijker.
Daarnaastzijnermaatschappelijkeuitdagingendieopdesocialepartnersafkomen.Erbestaatimmerseengroepwerkzoekendendiemetdehuidigeinstrumentennietaandebakkomt.Datisnietalleeneenmaatschappelijkekost(uitkeringen,socialeexclusie)maarookeenverspillingvaneigentalent.Hierziteenpotentieelvoordebouwsector.Zekerookinhetlichtvananderemaatschappelijkeuitdagingenzoalsterugdringingvanbroeikasgassen,verminderingvanenergieverbruikenduurzaamruimtegebruik,dieooknieuwekansenopwerkgelegenheidbieden.
Deuitdagingencentrerenzichrond:— hetopnemenvandebrederemaatschappelijkeverantwoordelijkheid;— urgenties inzakeklimaatenenergiehelpen innovatieenbiedennieuwekansenvoor
werkgelegenheidenopleiding,ookvoorkansengroepen;— vergrijzingenontgroening;— continuevormingenontwikkeling,kwaliteitsvolwerkenbehoudvanpersoneel;— kansengroepeneenbeterekansenvoorbereidingopeenbaangeven.
16 17
�.�.� MvO-uitdagingen in de bouwsector
Alsweoverhetopnemenvandemaatschappelijkeverantwoordelijkheidindebouwsec-torendeduurzaamheidvan alle elementen diebijbouweneenrolspelenspreken,danhebbendezeuiteraardbetrekkingopeenveelvoudvanactoren,zoalsopdrachtgevers(privaatofpubliek),bouwheren,architecten, investeerders,overheid,bouwbedrijvenensectoralestructuren(sociaaloverleg).Zijzijnbijhetopzettenvanomhetevenwelkbouwprojectmetelkaarverbondenendebouwactiviteitenhebbeneffectenoplangeretermijnenverderopindeketen.Alsontwerpers,projectontwikkelaars, investeerdersenopdrachtgeversvanbouwpro-jectennietmetMVObezig zijnengeen rekeninghoudenmetdegevolgenvan (on-duurzame)bouwenruimtegebruikkomenderisico’s,lastenenkostenonherroepelijkop de gebruikers en/of de samenleving (en de bouwbedrijven) terecht. Vandaar datmenbijgrotebouwprojectennusteedsmeerhetsysteemvan‘design,build,financeandmaintenance’toepast,waarbijdeverantwoordelijkheidvoordelatereeffectenalinhetbeginkanwordenopgenomen.Wat betekenen de maatschappelijke urgenties voor de bouwsector?
Debouwsectorlevertbelangrijkebijdragenaanhetinrichtenvanonzegemeenschap-pelijkeleefruimtedoorinfrastructurenenbouwwerkenenheeftdaarmeeeengroteim-pactopdeomgeving.Desectoriséénvandegrootstegrondstofgebruikers.GebouwenenhunuitrustingzijninBelgiëdetweedegrootstebronvanuitstootvanbroeikasgas-sen(23%vandetotaleuitstoot).Daarnaastzijnereffectenophetvlakvan:
— gezondheid(bijvoorbeeldluchtkwaliteitenbinnenklimaat);— water-enenergieverbruik(46%vandetotaleenergieconsumptie);— belastingophetgebruikvanderuimtet.o.v.andereruimtefunctiesvoornatuur,groen-
voorziening,landbouwofrecreatie;— hetverbeterenvandegemiddeldebouwkwaliteit.
Debouw is eenessentiëlepartner inde strijd tegen klimaatverandering.Onderzoekheeftruimschootsbewezendathetenergie-enwaterverbruik inonzegebouwen,deuitstoot van broeikasgassen en de niet-duurzame inrichting en gebruik van de onsbeschikbare ruimteomdringende ingrepenvragen.Daarnaast stellenconsumenten,opdrachtgeversenookdewetgeversteedsmeereisenaanenergiezuinigegebouwenenhetgebruikvanbouwmaterialendiegeenschadetoebrengenaanmensenmilieu.Nieuweregelgeving,zoalsdeEuropeserichtlijnvan2002voordeenergieprestatievangebouwen(EPBinBelgiëvanaf1januari2006vankracht),biedtdebouw-enaanver-wantesectorennieuwemogelijkhedenomproducten,processenentechnologieënteontwikkelendiehet rendementverhogen,dedrukophetmilieuverlagenenbeant-woordenaandesteedshogereeisenvancomfort,veiligheidenonderhoud.Ditvraagtom innovatieve designconcepten enengagementen vandesocialepartners.Nietalleenhetconstantverbeterenvanproducten,processenenprestatiesisnoodza-kelijk,maarookhetcontinubijlerenvanwerknemersomdenieuwetoepassingentekennen.
�.� MAATSCHAPPELIjk vErANTWOOrD ONDErNEMEN
Decentralevraagishoedeverschillendeactorenhunmaatschappelijkeverantwoorde-lijkheidkunnenopnemenomdeinstroomvankansengroepennaardearbeidsmarkttevergroten.Ditpastbijdeveranderdeverwachtingenvandesamenlevingendediversenieuweuitdagingenwaarwevoorstaan.
De economische, sociale, culturele en ecologische complexiteit vandeglobaliseringplaatstallen indesamenlevingvoornieuweuitdagingen.Bekendzijndeklimaatver-andering, versnelde afname van de biodiversiteit, groeiende sociale ongelijkheid enuitsluitingenbeperktebeschikbaarheidvannatuurlijkegrondstoffen,energieenwater.Deplaneettoontonsdegrenzenvanhaardraagkrachtenveerkracht.Ineenprocesvanenkeledecennia,metalsbelangrijkemijlpaaldeVNtopvanRioin1992overDuurzameOntwikkeling(DO),iseengroeiendbewustzijnontstaandathetterugdringenvandenegatieveeffectenvanonshandelen,inspanningenenverande-ringenvragen.MaatschappelijkVerantwoordOndernemen (MVO) isdebijdragedieondernemingenkunnenleverenaanDOwaarbijdedriedimensies,ofookweldedriepijlerseconomie,milieuensociaal,inrekeningwordengenomenbijdebedrijfsvoering.Deurgentieneemttoe,zowelvoorhetindividuelebedrijf,debedrijfssectoren,alsdemaatschappijalsgeheel.Eenenormebevolkingsgroei(nu6miljard,tegen2050ruim9miljardmensen)metalsgevolgmigratiestromen,zorgomvoedselkwaliteitenveilig-heid,armoedeensocialedesintegratie,uitputtingvannatuurlijkehulpbronnen,groteenergiebehoeftes en achteruitgang van ecosystemen, vragen dringend om oplossin-gen.Webevindenonsineenveranderingsprocesnaareensamenlevingdieduurzameoplossingenschept.HetbegrippenkaderrondMVOisindeinternationalecontextontstaanensluitaanbijdecentralevraagoverderolvanhetbedrijfindesamenleving,‘Business&Society’.DetermMVOispassinds2000echtinopmarsinVlaanderen.Voordienwerdvakerdetermduurzaamondernemengehanteerd.De kern van MVO is hetmaatschappelijke gedrag vanorganisaties. Centraal daarbijstaandeverantwoordelijkheiddiezijopnemenvoorhunomgeving,voordeimpactvanhunbedrijfsactiviteitenenderelatiesdiezijaangaanmetdiversebelanghebbenden.Het BelgischMVO Referentiekader van 2006� definieertMVO als volgt: “Een proceswaarbijondernemingenvrijwilligstrevennaarverbeteringopbedrijfs-enmaatschap-pelijkvlakdooropsystematischewijzeeconomische,milieu-ensocialeoverwegingenopeengeïntegreerdeencoherentemanierindegehelebedrijfsvoeringoptenemen,waarbijoverlegmetstakeholdersofbelanghebbendenvandeondernemingdeeluit-maaktvanditproces”.
MVOvervangtgeenwetgevingennormering. MVO iseenprocesengeen toestand.Eenonderneming integreertMVOinde helebedrijfsvoering,meteensystematische en samenhangendetoepassingvaneconomische,socialeenmilieuoverwegingen.MVOisgeentoevoegingvanhierendaarwatelementenvandiedimensies,maarhetconsequenttoepassenervaninallefacettenvandebedrijfsvoeringendekernactivitei-tenvandeonderneming.Datbetekenteenwaardecreatie in de drie dimensies (econo-mie, milieu en sociaal),dienietlosvanelkaarstaan,elkaaraanvullenenbeïnvloedenensomsmetelkaarinconflictkunnenkomen.SteedsmeerwordthetMVOconceptookgebruiktdooranderetypesorganisaties,zoalsoverheden.
18 19
— ‘designforall’,toegankelijkheidvooralleningebouwen;— gezondeluchtkwaliteitingebouwen.
InFrankrijk wordenduurzaamheidseisenaanontwerpenbouwvangebouwengesteld,viahetHaute Qualité Environnementale (HQE)��.Dezemethodewordtal sinds1994toegepastingebouwenenopallefasenvanhetbouwen:vanplanningenontwerptotbeheerengebruik.Aanheteindvanelkefasewordteenauditverricht.DeHQEAssoci-atiewilbovendienhetecologischdenkenbijbouwheren,bouwbedrijvenengebruikersverderstimuleren.
InDuitsland hebbeninjuni2007,voortkomenduitde‘RondeTafelvoorDuurzameCon-structie’vandeFederaleregering(2001),debouwindustrie,architecten, ingenieurs,makelaars,wetenschapperséninvesteerdersdeDuitse Associatie voor Duurzaam Bou-wenopgericht��.Doelisdeveleinitiatieven,ervaringenenkennisbetertestroomlijnenentebenutten,waarbijmenvertrektvanduurzaamheid(alledriepijlers) indeheleketen,vanontwerpenplanningtotenmetgebruik,zowelbijgebouwen,alsbijruimte-lijkeordening.VerderwildeAssociatie:
— wetenschappelijkeinzichtenbetervertalennaarconcreteinstrumentenenplannings-praktijken;
— certificeringsystemenopzetten,waarindebeschermingvannatuurlijkegrondstoffen,hetbehoudvandenatuurlijkeomgevingengezondheidingebouwencentraalstaan;
— verantwoordelijkheidopnemenenwaardenrespecteren;— duidelijkebasisindicatorenvoorduurzamematerialenformuleren;— communicatieoverduurzamematerialenindebouwbevorderen. Duitslandisalenkelejarenactiefomdeinnovatienaarduurzametechnologieëntekop-
pelenaannieuwewerkgelegenheid,onderandereindebouw.
InNederlandheeftdebouwsector,naeencrisisvanbouwfraudesbegin2000endekri-tiekdiedesectordaarmeetendeelviel,MVOactiefopgepakt.Bouwend Nederland ��,degrootsteverenigingvanbouw-eninfrabedrijven,helpthaarledenmethetopzettenenintegrerenvanMVOindebedrijvendoorvoorlichting,uitwisselingentraining.Behalvetrainingenopleidingvan(nieuwe)vakmensen,ondersteuntdevereniginghaarledenbijhettrainenenbehoudenvanpersoneel.Verdertreedtzeactiefnaarbuiten,onder-meernaardeoverheid,ommeetedenkenmetenwerktemakenvanduurzaamheidbijbouw-eninfrastructuurwerken.DitsluitaanbijdedoelstellingvandeNederlandseRijksoverheidomvanaf 2010100%duurzaamaan te kopen. In januari 2008hebbendezevengrootstebouwbedrijven,goedvoorbijnadehelftvandeomzetindesector,gedragsregels opgesteldombeter intespelenopdevraagnaarmeermaatschappe-lijkverantwoordebedrijfsvoeringindebouwenwillendaarmeeeenimpulsgevenaanduurzamesamenwerkingindesector.
vlaanderenDeMVO-activiteitenvandebouwsectorinVlaanderenzijneerdernogopafzonderlijkeaspectengericht.NaastdesocialedialoogbinnendeSERVHout&Bouw,isdesectorbetrokkenbijinitiatievenronddiversiteit(bijvoorbeeldhetVlaamssectorconvenant)enbezigmetinitiatievenalsbouwpools,invoegbedrijvenenditBPA-Wproject.Watbetreftmilieugaatdeaandachtvooralnaarenergiezuinigbouwen(relatiemetdenieuwere-gelgeving),hetgebruikvanFSC-gelabeldhout,mobiliteit,zoalsgroepsvervoernaardewerfenmeergebruikvanwaterwegenbijleveringenafvoervanbouwmaterialen.
Enkele belangrijke initiatieven inzake MvO
EuropaOpEuropeesniveaubestaandiverseengagementenwaardebouwsectoraanmeewerkt.ZoheeftdeFIEC,deFederatievandeEuropeseConstructie-industrie,injuni2007het‘Leipzig Charter voor Duurzame Europese Steden’, opgesteld door de EU-lidstaten��,onderschreven.Ditcharter,ondersteunddoorEuropesebeleidsmakers,architectenenmaatschappelijkmiddenveld,isdeuitkomstvaneenprocesvaninitiatievenenresolu-tiesvoormeerduurzamearchitectuur,ruimtelijkeordeningenregionaalcohesiebeleid.Het Charter streeft ondermeer naar hoogwaardig en geïntegreerd ruimtegebruik enbeleid,kwaliteitsvolleenenergiezuinigegebouwen,innovatie,duurzaamtransport,lo-kalewerkgelegenheidencohesie.Hetgaathieromeencombinatievandedriepijlers.
DeuitdagingenkrijgeneenextrastimulansmethetnieuweEuropese Klimaatplanvanjanuari2008endedaaraangekoppeldedoelstellingenvanhernieuwbareenergieenCO2-reductie.DebouwsectorinBelgiëisvragendepartijvoormeermaatregelenomdeBelgischedoelstellingvoorCO2-uitstootreductievan15%tegen2020tekunnenhalen.Ditbetekentdater jaarlijksongeveer90.000 (bestaande)woningenmoetenwordengeïsoleerd.Vandaagwordthiervannauwelijkseenvijfdegerealiseerd.Denadrukishiersterkecologischeneconomisch.
EenuitgebreideEU-studievandeETUC(European Trade Union Confederation)��toontdat er voor de bouwsector in de komende decennia,met de eisen die aan energie-efficiëntbouwenenCO2-reductiewordengesteld,zeergoedeperspectievenzijnvoortewerkstelling.Voorwaardeisvolgensdestudiewel,datmendevereisteopleidingeninnovatiesophetgebiedvanduurzaambouwengoedoppakt.Overigensgeeftdestudieookaandatdeinvesteringenvoordezenoodzakelijkewerkzaamheden(omgewenstedoelstellingvan50KWh/m²tebereiken)inBelgië,naFinland,hethoogstezullenzijn(berekendvoorzestienlidstaten).Hierwordtecologiegekoppeldaankansenvoorwerk-gelegenheideninnovatie.
InhetkadervandetoenemendeinitiatievenvoorduurzameoverheidsopdrachtenvanoverhedeninEuropa,heeftdeEuropeseCommissiein2007hetRESPIRO-project ‘Res-ponsibility in Procurement’ (verantwoordelijkheidbijaankopen),viamultipartijsamen-werkingvoortweeproductgroepenof-sectoren,debouwendetextiel,uitgevoerd.Intweemultistakeholderwerkgroepen,metvertegenwoordigersvandebouw-entextiel-sector, lokaleoverheden,werknemers,middenveldenexpertsuitdiverseEU-landen,zijntweepraktischegidsenopgesteld.Hierinstaathoepubliekeautoriteitenkunnenomgaanmethettoepassenvansocialecriteriabijbouwopdrachtenenaankopenvantextielenbedrijfskleding��.Bijdebouwwerkgroepwarenondermeerbetrokken:deconstructiesector(FIEC),archi-tecten(ACEen‘BuildforAll’),werknemersvertegenwoordigers(EFBWWenILO),diversepubliekeautoriteiten,ngo’senexperts.Desocialecriteriaindebouwgidshebbenondermeerbetrekkingop:
— hetbevorderenvangelijke kansenvoor kansengroepenenhenmeer inschakelenbijbouwwerkenenopleidingnaardearbeidsmarkt;
— hetrespecterenvaninternationalearbeidsnormenindeketen;onderanderedewijzewaaropbouwmaterialenzijngemaakt(bijvoorbeeldbakstenenzonderkinderarbeid);
— hetgebruikvangezondeenmilieuvriendelijkebouwmaterialen;— gezondheidenveiligheidvandewerknemers;
20 21
EuropaDit laatstepast indesterkestimulansvanuitdeEUomheteigenhandelenvanpu-bliekeautoriteitenopalleniveausduurzamertemaken.DenieuweEU-richtlijnenopdeoverheidsopdrachten��biedenhier juistkansen.Overhedenkunneneenopdracht,behalveophetcriteriumvan‘delaagsteprijs’,ookopbasisvan‘deeconomischmeestvoordeligeregelmatigeofferte’gunnen.Hetstaatoverhedentoesociale,ethischeenecologischeoverwegingenmeetebetrekken.ErisinEuropaeenheledynamiekopganggekomenrondduurzameoverheidsopdrach-tenenditbiedtmogelijkhedenvoorzoweldepubliekealsdeprivatesectoromsamentewerkenaanduurzameproducten,processenendiensten.
ViahetGeïntegreerd Productbeleid(IPP2003)werktdeEuropeseCommissieeenstrate-gieuitomgroeneproductentestimuleren.Eénvandeactiesishetopstellendoorallelidstatentegeneind2006vaneennationaal actieplan duurzame overheidsopdrachten.Ditplandientzoweleenevaluatievandehuidigesituatietebevatten,alseenambitieusactieplanmetdoelstellingen,inclusieftenemenmaatregelenentegebruikeninstru-menten.VoorBelgiësteltde federalewerkgroepvande InterdepartementaleCommissievoorDuurzameOntwikkeling (ICDO) samenmethetCoördinatiecomité InternationaalMi-lieubeleid(CCIM)endegewestenditNationaalActieplanop��.Nederlandheeftinhaaractieplandedoelstellingvastgelegd,omvanaf2010alleover-heidsopdrachtenvandeRijksoverheid100%duurzaamtemaken(voorlagereoverhe-den50%).IneenvierjarigvoorbereidingstrajectinvesteertdeRijksoverheidtussende11en12miljoeneuro.Ditgaatondermeernaarhetontwikkelenvan(minimale)duur-zaamheidscriteriavooralleproductgroepen insamenspraakmet industrieenanderestakeholders,trainingvanenkennisopbouwbijhetoverheidspersoneelensensibilise-ringvanverschillendestakeholders.
De herziene EU-strategie voor DO (26juni2006)wil tegen 2010 een gemiddeld niveau van duurzame overheidsopdrachten hebben dat gelijk is aan dat van de huidige best presterende lidstaten.TevenszaldeECmetde lidstateneenprocesontwikkelenombestepraktijkenenervaringenuittewisselen.Verderzalheteenbenchmarkingvandeprestatiesopzettenenonderzoekenhoemenduurzameaankopenvanproductgroepenkanpromoten.
OokhetEuropeseParlementvraagt in de MVO-resolutie van 13 maart 2007aandeCom-missie énalleEU-regeringenopnationaleenlokaleniveausomserieuzeinspanningentedoenendemogelijkheden,diedeEU-richtlijnenvooroverheidsopdrachtenbiedenomMVOtestimulerendoorsocialeenmilieucriteria,tebenuttenen,indiennoodzake-lijk,bedrijvendiedaarnietaanvoldoen,uittesluiten.Dezeinspanningenwordenookgevraagdophetniveauvanallebilaterale,regionaleofmultilateralehandelsovereen-komstenvandeECenbijinvesteringenenhetverstrekkenvanleningenaandeprivatesector.
België BehalvehetBelgischeactieplanduurzameoverheidsopdrachtenheeftdefederaleover-heidinhet Federaal Actieplan MVO��,datdeuitwerkingisophetBelgischReferentieka-derMVO,bijActie1-‘Verduurzamingvandeoverheidsaankopen’,o.a.geformuleerd:
— hetinitiatieftothetoprichtenvaneensteunpuntvoorduurzameoverheidsopdrachten,hetaanpassenvandegidsvoorduurzameaankopen��;
Eind2007is,inopdrachtvandestadAntwerpeneninsamenwerkingmetUnizo,VKWendelokaleKamervanKoophandel,eenMVO-scan bijondernemingeninhetarrondis-sementAntwerpen��uitgevoerd.DoelwasnategaanhoeAntwerpseondernemersnualMVOinhunbedrijfsvoeringintegrerenenwelkevragenennodenzijopditvlakheb-ben.Debevraagdesectorenwarendezakelijkedienstverlening,groot-enkleinhandel,bouwnijverheidenindustrie.Desteekproefbevattevooralbedrijvenmetminderdanvijftigwerknemers,waarvaneengrootdeelmetminderdantienwerknemers.Hoeweldesteekproefrelatiefbeperktwas,sluitendebevindingenaanbijandereonderzoekenengeefthetinzichtinhoebedrijvenditzelfzien.Enkeleconclusies:
�. vanallesectorenheeftdebouwnijverheidhet laagstepercentagebedrijvenmeteenuitgeschrevenMVO-beleidenditgeldtookvoorhetverstrekkenvancontinuevormingenopleiding;
�. deimpactvanklanten,consumenten,werkgeversorganisaties,…eneigenwerknemersopdebesluitvormingrondMVOishetlaagstindebouwsector;
�. kleinebedrijven(0-10werknemers)staanminderverdangroterealshetgaatomMVO-beleiden-actiesenvoorgenomenprestatieverbeteringen;
�. bedrijvenuitdebouwsector scorenmindergoeddanandere sectoren.Dit vooralopcompetentieontwikkeling, loopbaankansen voor mensen uit kansengroepen, grond-stofefficiëntie,innovatieenontwikkelingenuitvoeringvanMVO-beleidin de breedte;
�. ongeveer zevenopde tienondernemingenwensen rondminstenséénMVO-kwestieondersteuningtekrijgen;
�. aspectenwaarveelbedrijvenzichopwillenverbeterenzijnde loopbaankansenvoorkansengroepenenontwikkelingenuitvoeringvanMVObeleidindebreedte.
EenbelangrijkMVOinitiatiefisdit BPA-W project.Hetisuniek,omdathierallesocialepartnersuitdebouwsamenmogelijkhedenhebbenuitgewerktomdiemaatschappe-lijkeverantwoordelijkheidconcreetvormtegeven.
�.�.�MvO bij de overheid
Eenoverheidkandezeverantwoordelijkheidvanuithaarverschillenderollenopnemen.Namelijkalsbeleidsmaker,wetgeverencontroleorgaan,werkgever,investeerder,partner,enalsklantenconsument.Alsbeleidsmakerkanzij,insamenspraakmetanderen,bij-voorbeeldduurzaambeleidvoorruimtelijkordening,mobiliteitentransportformuleren.Indeeigenwerkingenbedrijfsvoeringkandeoverheideenvoorbeeldfunctievervullennaaranderenendatvooralviahaaraankopen;dezogenaamdeoverheidsopdrachten.
Bijduurzame overheidsopdrachten betrektdeopdrachtgeverooksociale,ethischeenecologischewensenenoverwegingen.Ditwerktoptweemanieren.AandeenekantisditonderdeelvaneenbrederbeleidvoorDOvandeoverheid.Overhedenzijnbijaankoopinomvanggroteklanten(gemiddeldrondde16%vanhetBNP)endeeffectenopomge-ving,mensenmilieukunnenaanzienlijkzijn.Aandeanderekantkandeoverheiddoormiddelvanduurzameoverheidsopdrachtenhaareigenmaatschappelijkeverantwoorde-lijkheidopnemen.Hetwordtdaneenbelangrijkehefboomvoorzowelhetverderprofes-sionaliserenenverduurzamenvandeeigeninternebedrijfsvoeringenhetverminderenvandenegatieveimpact,alshetstimulerenvanmaatschappelijkverantwoordonderne-menbijdeleveranciers(bedrijven)vanallerhandeproducten,dienstenenwerken.
22 23
hiervanopdegemiddeldeleeftijdvandebouwvakker.Dieisvan35jaaren7maandenin1996opgeschovennaar38jaaren1maandin2005.Tegen2011zaldatop39jaaren6maandenliggen.Bijzondere aandacht vraagt de vervanging van arbeidskrachten. Gaandeweg wordtdegroep jongerendiezichaandientopdearbeidsmarktkleinerdandegroepdiedepensioenleeftijdbereikt.WaarWalloniëenBrusselindenabijetoekomstnogkunnenrekenenopeengroeiendeinstroom,isditvoorVlaanderennietlangerhetgeval.Inte-gendeel,vanaf2010zaktdepotentiëleinstroomverder,terwijldepotentiëleuitstroomthansaltoeneemt.
�.� CONTINUE vOrMING EN OPLEIDING
EenbelangrijkepijlervoorEuropa,inhetkadervandeLissabonstrategie,isdeperma-nente inspanningvooropleidingencompetentieontwikkelingvande(werkzame)be-volking.HetBelgischeGeneratiepact(2005)formuleertalsgekwalificeerdeopleidings-doelstellingdat tegen2010éénopde tweewerknemerseenopleidingstrajectmoetvolgen,metbijzonderenadrukophetscholenvanjongerenenhetopleidenvanouderewerknemers.In2002bedroegditnog35%,nogeenheeleindonderdedoelstelling.InditGeneratiepactwordttevensalsgekwantificeerdedoelstellinggeformuleerd,datwerkgeversuitdeprivé-sector1,9%vandeloonsominformeleopleidingvanwerkne-mersmoeteninvesteren.
DevijfjaarlijkseEuropese enquête naarvoortgezette beroepsleidingen (CVTS)��,die inalle EU-lidstatenwordt uitgevoerd, brengt de inspanningen van bedrijven (vanaf 10werknemers)uitdiversesectorenophetvlakvanvoortgezetteeninitiëleberoepsoplei-dingeninbeeldenmaakthetmogelijkdevoortgangtussensectorentevergelijken.Debelangrijksteuitkomstenvandezeenquêteover2005voorBelgiëzijn:
— 62,5%vandeBelgischeondernemingenorganiseertéénofanderevorm(formeelenmeerinformeel)vanopleidingvoorhaarwerknemers.Hoegroterdeonderneming,hoegroterdekansdatzijopleidingorganiseert.Overigenslagditin1999nogop70%.DedalingmanifesteertzichuitsluitendbijKMO’s(tussen10en249werknemers);
— vieroptienwerknemersnemendeelaaneenopleiding.Daarvoorinvesterenonderne-mingengemiddeld1,6%vandesalarismassa.Ookhierstijgthetpercentagebijtoene-mendegroottevandeonderneming;
— desectorenwaarhetmeestinopleidinggeïnvesteerdwordtenwerknemersdemeestekansmakenopdeelnameaanopleidingzijndefinanciëlesector,post-entelecommu-nicatie en chemie.Dehoutindustrie, bouwnijverheid, textiel, horeca en kleinhandelscorenhetlaagst;
— jongerenen55-plussersmakenminderkansopbijkomendeopleiding;— bedrijvenkiezennumeerdanin1999voorinternedanexterneopleidingen.
Hoe doet de bouwnijverheid het hier ten opzichte van andere sectoren?
Uitdeenquêteblijktdat,vandeonderzochtesectoren,debouwsectorvoorexterne opleidingsurenhetmeestberoepdoetophetpubliekeopleidingsaanbodenhetminstopprivateopleidingsverstrekkers.Naarsectorzijnergroteverschilleninhetaandeel ondernemingen dat vorming orga-niseert.Dehoogstepercentagestreftmenbijdefinanciële(bijna100%)endeenergie-
— eneenonderzoekopwelkemaniereninnovatiefaanbestedenbinnendehuidigewetge-vingkangebeuren.
vlaanderenBinnenhetbeleidsdomeinLeefmilieu, Natuur en Energie (LNE) van de vlaamse admi-nistratiewerdin2007eenstudieuitgevoerdnaarduurzaamheidscriteriabijeenaantalproductgroepen: kantoormaterialen, dienstvoertuigen en werk- en bedrijfskledij. Te-venszijnerinitiatievenomgroeneaankopentestimuleren,zoalsdemilieukoopwijzerendeactieGroenBestek.
NaastditBPA-Wproject,een Bijzonder Plan van Aanleg naar Werk,heeftMinistervanBremptinhetkadervanMVOdiverseESF-projecten in vlaanderen (2006-2008)onder-steund,waarderelatietussenhetopnemenvandemaatschappelijkeverantwoordelijk-heidenhettoepassenvansocialecriteriabijoverheidsopdrachtenwordenuitgewerkt.Zoalshetproject ‘LokalebesturenverankerenMVO’vandeVlaamseVerenigingvoorStedenenGemeenten(VVSG),waarsamenmetaankopersenbeleidsmedewerkersvandiverse Vlaamse steden, gemeenten en OCMW’s een leidraad is ontwikkeld (maart2008)��,overhoedezesocialeoverwegingenkunnenopnemeninoverheidsopdrachten.DeVlaamseregeringzalin2008eenactieplanDuurzameOverheidsopdrachtenopstel-len.
Daarnaast bestaan nog andere initiatieven waarin de Vlaamse overheid haar maat-schappelijkeverantwoordelijkheidopneemt.Zoalsdeoprichting(najaar2006)vandeCompetentiepool Productontwikkeling& IndustrieelDesign, Flanders InShape. Dit iseen samenwerking tussen Industrie Vlaanderen, dienstverlenende bedrijven, hoge-scholenengespecialiseerdekenniscentra.DecompetentiepoolzalhetintegraleprocesvanproductontwikkelingbestrijkenEnhetinitiatiefvande Energiesnoeiers (november2006).Desocialeeconomievervulteenrolbijwerkzaamhedenrondrationeelenergiegebruikenenergiebesparendemaat-regelen. Zulkebedrijven kunnennietontstaan zondernauwe samenwerkingmetdeopleidings-enbouwsector.DestadAntwerpenheeftalsuitwerkingvanhaarbestuurs-akkoord2007-2012eenbeleidvoor‘EnergiebesparingindeBreedte’uitgewerkt.
�.� vErvANGING vAN ArBEIDSkrACHTEN— vErGrIjzING EN ONTGrOENING
IneenverkenningvandeVlaamseadministratievoorPlanningenStatistieknaardedemografischeontwikkelingentot2050��gevenprojectiesvoor2020aandatdever-ouderingvandebevolkinginelkvandegewestenvoortschrijdt.Eriszowelvergrijzingals ontgroening. InhetVlaamseGewest is de volkrijkste leeftijdsgroep in2020naarverwachtingdegroepvan55-59jaar,eind2003wasditnogdegroepvan40-44jaar.VandedriegewestenbehoudthetVlaamsGewestdemeestverouderdeleeftijdsopbouw.Mededoordefysiekebelastingvanhetwerkendedaaraangekoppeldemogelijkhedenomvervroegduittetreden(op56jaar),heeftdebouwsectortemakenmeteengrootpersoneelsverloop.Debouwsectorervaartmeerproblemenmeteenonvoldoendein-stroomeneengrotereuitstroomdananderebedrijfssectoren.
Devergrijzingzetdoor.In1990waséénBelgopvijfzestigjaarofouder,in2010isdatéénopvierenvoor2030zaldatéénopdriezijn.StudiesvandeFVBtonenheteffect
24 25
�.� kWALITEITSvOL WErk
Eenanderebelangrijkeuitdagingindebouwsectorisdekwaliteitvanhetwerk.InhetPactvanVilvoorde(november2001)hebbendeVlaamseregeringendesocialepartners, innavolgingvandeEuropeseLissabonstrategie,afgesprokenernietalleennaar te strevendatmeermensenop actieve leeftijd een volwaardigebaanhebben,maardatookdekwaliteitvandejobsverbetert.
EenstudievandeSociaalEconomischeRaadVlaanderen(SERV)��naardewerkdrukindebouwsectort.o.v.veertienanderesectoreninVlaanderen(uitdeindustrie,voeding,textiel,confectie,chemieenmetaal)geeftgoedinzichtindefactorendiehiereenrolspelen.Indebouwsectorzijnvooralwerkstressengebrek aan leermogelijkhedenbe-langrijkeknelpunten,daarnavolgenmotivatieenwerk-privébalans.Invergelijkingmetanderesectorenzijnindebouwsectordehogewerkdruk(34,6%),belastendewerkomstandigheden(33%)enonvoldoendeautonomie (27,2%)duidelijkhoger.Eénopdedriewerknemersindebouwwerktonderhogedrukenéénopdevijfervaartproblemenmetmotivatieen/ofleermogelijkheden.Watbetrefdeemotionelebelasting,routinematigwerkenonvoldoendesteunvanleidingscoortdebouwsectorbeterdanhetVlaamsegemiddelde.
�.� kANSENGrOEPEN
In dit BPA-W project zijn de sociale partners nagegaan hoe bij bouwwerkenmensenmeteen‘grotereafstandtotdearbeidsmarkt’betergeïntegreerdkunnenworden.Menspreektinditverbandvankansengroepen.Ditbetreftcategorieënvanmensenwaarbijdewerkzaamheidgraad,zijndehetprocentueleaandeelvandepersonenuitdebetrok-kencategorieopberoepsactieveleeftijd(15-64jaar)dieeffectiefwerken,lagerligtdanhetgemiddeldebijdetotaleVlaamseberoepsbevolking.Hiertoewordengerekend:al-lochtonen,langdurigenlaaggeschooldewerklozen,ouderenenarbeidsgehandicapten.DeVlaamseregeringensocialepartnershebbenbijhetpactvanVilvoordeeenduidelijkengagementopgenomenvooreenmeerevenredigearbeidsdeelname:“In2010isdeachterstandvanvrouwenenerzijdsenvankansengroepen (ondermeerallochtonen,arbeidsgehandicapten,laaggeschoolden)anderzijdsinzakedeelnameaanhetarbeids-proces inbelangrijkemateweggewerkt.Ditblijktondermeeruithetfeitdatzijnietlangeroververtegenwoordigdzijnindewerkloosheid”.Hetpact vanVilvoorde formuleertookdevolgendedoelstelling: “InhetVlaanderenvan2010heeftelkepersoonopactieveleeftijddegelegenheidomeenvolwaardigejobuitteoefenen.Dewerkzaamheidsgraadligttegen2010zodichtmogelijkbijde70%.(doelstelling3)”.Omdezenormvan70%tehalenzoudenerinVlaanderenjaarlijks32.300werkenden moetenbijkomen.Dezeverderetoenamevandewerkzaamheidsgraadheeft kansopslagenindienervooralgefocustwordtopdekansengroepen.UitcijfersvandeVDAB(januari2008)blijktdat74,4%vanalleVlaamsewerkzoeken-dentotminstenséénvandekansengroepenbehoorde,duslaaggeschoold,allochtoon,50-plusseren/ofarbeidsgehandicapt.Hunwerkloosheiddaaltmindersneldanvanan-deregroepenopdearbeidsmarkt.Nietminderdaneenderdevanalleniet-EuropesewerkzoekendeninhetVlaamsGewestwoontindestadAntwerpen.
sector(85%)aan.Debouwnijverheidzitop46,3%endehorecaishetlaagstmet43%.Eengedeeltevanhetverschil is,volgensdeenquête,mogelijkteverklarendoordatindezesectorenveelkleinereondernemingenactiefzijn,maarooknacontrolevanondernemingsgroottescorendezesectorenhetlaagst.
Watbetreftdeopleidingsparticipatiegraad(hetaantaldeelnemersaanopleidingtenopzichtevantotaalaantalwerknemers)éndevormingsinvestering (percentagevandetotalesalarismassavaneenonderneming)behoortdebouwnijverheid,samenmethoutindustrie,kleinhandel,horecaentextielsector,totdesectorendiehetlaagstsco-ren.Elkvandezesectoreninvesteertminderdan1,2%vandesalarismassainvormingenminderdanéénopdriewerknemersneemtdeelaanvorming.Gemiddeld(zowelin1999als2005)voorallesectoren,nemenvier op de tien werkne-mersdeelaanéénofanderevormvanopleidingenisdeinvesteringinopleidingsta-bielgebleven,namelijk1,6%vandetotalesalarismassa.Voordebouwsectorbedraagtdeopleidingsinvestering0,6%vandesalarismassa.
BerekeningenvandestudiedienstvanhetFVB(2005-2006)wijzenvoordevormingsin-vesteringopeenhogerpercentage,vooralomdatdesectorveelinformelevormings-momentenorganiseert(bv.toolboxmeetings),menopleidingbijdeleveranciersvanproductenvolgtenereenlangetraditievanopleidingvanleerlingenennieuwkomersbestaat.Eenvoorzichtigeschattinggaatinderichtingvaneenopleidingsinvesteringvan2,63%opdeloonmassaenditvoorarbeiders(bediendennietmeegerekend).Naarleeftijdscategorievalt,volgensdeenquête,opdatgroepen,waarvanverwachtwordtdatdiedemeestebehoeftehebbenaanbijkomendevormingomhuninzetbaar-heidenaanpassingsvermogenteverhogen,erjuisthetminstetoegangtoehebben.Departicipatiegraadbijouderewerknemersligtmaarliefst12%lagerdanhetglobalegemiddeldevan39,9%.Ookjongerenblijkenmaarliefst6%minderkanstemakeneenopleidingtevolgendanhun25-54jarigecollega’s.
OokcijfersvanhetFVB(2005)bevestigendelagedeelnamegraadaanopleidingvan45-plusserstenopzichtevanmin45-jarigen.Overigenszijnerverschillenpersubsec-tor.Insommige‘risicovolle’subsectoren,bijvoorbeeldstellingbouwendakdekken,zijnrelatiefminderouderewerknemersactief.Bij beroepenalsbouwplaatsmachinistofmetselaar,meentmendestielreedsterdegeonderdeknietehebbenenervaartmengeennoodzaakomnieuwetechniekenaanteleren.Bijknelpuntberoepen,zoalsmet-selaars,isdeideedatmenweinigbaatheeftbijextraopleiding,omdatmentochwelaanwerkgeraakt.DeHogeRaadvoordeWerkgelegenheid (HRW)��wijstnogophet feitdat inBelgiëlaag-engemiddeldgeschooldennietalleenminderdanhoogopgeleidenprofiterenvanopleidingbij dewerkgever,maardatookdeprocentuele toename inopleidingvandezegroepensterkachteropblijft tegenoverdetoename inopleidingvanhoog-geschoolden.DeHRWconstateertverderdatdedoelstellinginzakedefinanciëleopleidingsinspan-ning,zoalsdeBelgischesocialepartnersin1998op1,9%vastlegden,nietwordtge-haald.Diebedroegin2004slechts1,14%enissinds2000zelfsononderbrokengedaald.Eenfactordiehiermeespeelt is,aldusdeHRW,datdeoverheidhaaruitgavenvooropleidingopdewerkvloerbijbedrijvenheeftverhoogd (viasubsidiesenopleidings-cheques).
26 27
voorderealisatievandedoelstellingenvandeschool.Viadezeconvenantenbiedtdebouwsectoraanhetonderwijsondermeer:
— gratisopleidingenvoorleerkrachtenenleerlingenvoorspecifiekeen/ofduretechnie-kenvooreenbetereaansluitingonderwijs-arbeidsmarkt;
— metingvandedoorstromingnaardebouwsector;— middelenomextrainitiatieventeondernemenviadedoorstromingspremies;— premiesaanleerlingeninalternerendeleercontractenenaanafgestudeerdendieinde
bouwwerken;— handboeken,organisatieVCA-examens(veiligheidengezondheid)enadviesoverleer-
plannen.
Desamenwerkingmethetdeeltijdsonderwijsspitstzichtoeopdeondersteuningvanhetstelselvanalternerendlerenvoorjongerentussen16-24jaarmetbehulpvanJLW-enABO-contracten.Ditzijncontractenvandebouwsectorwaarinstaatwatdeschooléndewerkgeveropvlakvanopleidingaanbieden,opdatdejongeredenodigecompe-tentieskanverwerveneneendoordesectorerkendberoepsattestkrijgt.JLWisvoorjongeren jonger dan 18 jaar, ABO voor jongeren tussen de 18 en 24 jaar. 60 tot 80procentvandeopleidingvindtplaatsopdewerf,derestinhetopleidingscentrum.HetFVBbiedtfinanciering,zowelvoordeschool(doorstromingspremie)alsvoordeleerling(jaarlijksepremie).Dewerkgeverbetaaltdejongereeenleervergoeding.OpbasisvanhetconvenanterkenthetParitairLeercomitédebouwschoolvoordeuit-voeringvanalternerendeopleidingen.Zoheeftdebouwsectorimpactopdekwaliteitvanhetopleidingsgedeelteindeschool.VoordeABO-contractenisookdeVDABerkendomhetopleidingsgedeelteinhetcentrumteverzorgen.
Omscholing werkzoekenden
Depremiebasisopleidingvoorwerkzoekendenwordtuitgekeerdaanbouwvakarbeidersdie,nahetvolgenvaneenbasisopleidingbouw,werkenindebouwsector.Basisoplei-dingbouwwilzeggeneenpraktischeopleidingbouwvanminimaal344urendiedoordeVDAB,FOREM,Bruxelles-FormationofhetArbeitsamtaanwerkzoekendenwordtver-strektinhuneigencentra,ofineendoorhenzelfendoorhetFVBerkendopleidings-centrum.Depremiebasisopleidingwordttoegekendaanbouwvakarbeidersdievoldoenaaneenaantalvoorwaarden.Erbestaatookeenpremievoordezeerkendeopleidingscentra.Hetbedragwaarophetopleidingscentrumrechtheeft,bedraagt250europertewerkgesteldeafgestudeerde.Hetopleidingscentrumbesteedthetberekendebedragaandeverbeteringvanzijnin-frastructuurenzijnuitrusting.
�.�.� FvB Antwerpen en Bouwpool
HetFVBAntwerpenheefteenactiefklantenbestandvan1.340bedrijvenvoorwerkne-mersopleidingenenalternerende leercontractensamen. Jaarlijksvolgen3.900arbei-ders126.000opleidingsuren. In2007hadden63Antwerpsescholenmetintotaal1.660leerlingeninbouwafdelingeneenconvenantmetdebouwsector.IndeschootvanhetFVBsitueertzichsinds2000hetprojectBouwpoolAntwerpendatzich richt opwerkzoekenden voor de bouwsector. Dit project kent sindsdienuitbrei-dingnaarmeerdereplaatseninVlaanderen.DeBouwpoolsfunctionerendankzijlokale
�.�TrAINING EN OPLEIDING IN DE vLAAMSE BOUW
Personeelenvormingzijnderodedraadinditverhaal.Voordesectorisheteenbelang-rijkeuitdagingomgoedopgeleidpersoneeltekrijgenéntehouden.Alvorensintegaanopwathierinkangebeuren,gevenweeenoverzichtvandebelangrijkstebestaandeinitiatievenomgerichteopleidingdicht(er)bijdevraag,hetbouwbedrijf,tebrengen.
�.�.� Fonds voor vakopleiding in de Bouwnijverheid
HetFVBisin1965doordesocialepartnersopgerichtalsFondsvoorBestaanszekerheid(FBZ)met als opdracht de opleiding van de huidige en toekomstige arbeiders in debouwtebevorderenenteondersteunenendekwaliteitenhetresultaatvanhunoplei-dingtewaarborgen.Allesbijelkaargaathetommeerdandertigberoepen,wantnaastwoningbouw(ruwbouwenvoltooiing)omvatdesectorookindustriebouw,burgerlijkebouwkundeenwegenwerken.
DeopdrachtvanhetFVBwordtvastgelegdineenCAO.HetFVBisaanspreekpunt,scha-kelenadviesverlenervoordeopleidingsmarktindebouwsector.Hetzorgtvoordeoplei-dingvandetoekomstigeenhuidigebouwvakarbeiders.HetParitairComitéindeBouwisdeuiteindelijkeopdrachtgevervanhetFVB.HetbenoemtdeledenvandeRaadvanBeheervanhetFVB,waarinwerkgevers-enwerknemersorganisatiesvertegenwoordigdzijn.HetFVBwerktsamenmetopleidingspartnerszoalshetbouwonderwijs,deVDAB,Edutecenandere.NaasteencentraledienstinBrusselishetFVBookaanwezigheidophetterreinindegewesten.Eenteamvanopleidingsmedewerkerszorgtvoornauwcontactmetscholenenopleidingscentra,aannemers,werkzoekendenenjongeren.Debasisfinancieringvanhet FVBgeschiedtdooreenbijdrageopde lonen;ongeveer0,6%opde totale loon-massavanarbeidersinbouwbedrijven.DezesomwordtaangevuldmetextramiddelenviaonderanderehetESFenbetaaldeducatiefverlof.Ditisdecollectievebijdragevandesectorvoorarbeiders.DaarnaastinvesteertdesectorinveiligheidsopleidingenviahetNationaalActiecomitévoorVeiligheidindeBouw(NAVB).
Bijscholing van arbeiders
Hetdoel isbouwondernemingendemogelijkheidtebiedenhunarbeiders,tijdensofbuitendewerkuren,bijscholingtelatenvolgen.ZobetaalthetFVBonderanderege-deeltelijkdeopleidingskostvoorbouwvakarbeiders.HetFVBdoetookeengedeeltelijketerugbetalingvandeloonkostindiendeopleidingwordtgevolgdtijdensdearbeidstijdenhetbetaalteenpremieaanarbeidersdieopleidingvolgenbuitendewerkuren.Ditgebeurtalseenaantalvoorwaardenvervuldis.Opjaarbasisverwachtdesectorin2009672.000cursisturenterealiseren.
Samenwerking met het onderwijs
Oplokaalniveauzijnconvenantenafgesloten,zowelmetscholenuithetdeeltijdson-derwijsalsmethetvoltijdstechnisch,beroeps-enbuitengewoononderwijs.Hetdoeliseenstructurelesamenwerkingterealiserenmetbouwscholendiedeeltijdseopleidin-genendagonderwijsorganiserenendiedezesamenwerkingalseenmeerwaardezien
28 29
Metgezamenlijkeinspanningenvandesocialepartnersvoorgerichtetrainingenomka-deringinhetbedrijfkunnenookkansengroepenbeternaarwerkwordengeleid.Boven-dienbiedtditmogelijkhedenomouderewerknemersenhunkennisbetertebehoudenvoordesector.
Kortom,debouwsectorkaneenactievebijdrageleveren.Dezeduurzameuitdagingenvragendanwelvande socialepartners, zoalsookdeETUCstudienaar toekomstigewerkgelegenheidskansenbijduurzaambouwenbenadrukt,datzijzichhieropvoorbe-reidendoorteinnoverenenvooralookteinvesterenincontinuevormingen(opmaatgesneden)opleidingvanhuidigeentoekomstigewerknemers.DitBPA-Wprojectheefthiervoordepistevanhetwerkplekleren op de werf ontwikkeld.
� www.poddo.be/uploads/documentenbank/23cb4d0dab11dd7333db285c885b94c1.pdf �� www.eu2007.de/en/News/download_docs/Mai/0524-AN/075DokumentLeipzigCharta.pdf en de ‘FIEC Declaration in sup-
port of the Leipzig Charter’: www.fiec.org/Content/Default.asp?PageID=31�� Changement Climatique et emploi – Impact sur l’emploi du changement climatique et des mesures de réduction des émis-
sions de CO2 dans l’Union européenne à 25 à l’horizon 2030” ETUC, février 2007�� Zie voor RESPIRO project en het downloaden van de beide gidsen: www.respiro-project.eu.�� Zie www.assohqe.org �� Deutsche Gesellschaft für nachhaltiges Bauen, www.dgnb.de�� Zie www.bouwendnederland.nl �� MVO-scan Antwerpen, december 2007, op initiatief van het MVO platform Antwerpen en met steun van de Vlaams minister
voor Sociale Economie.�� 2004/17 EG voor de nutssectoren en 2004/18 EG voor de klassieke sector.�� Op moment van publicatie van deze nota bestaat er een ‘ontwerp’ Actieplan.�� “Federaal Actieplan MVO”, ICDO, 25 oktober 2006. Zie: www.icdo.be/NL/publicaties/specifieke_actieplannen, goedgekeurd
op 21 december 2006 door federale regering.�� www.gidsvoorduurzameaankopen.be�� Leidraadpublicatie verkrijgbaar via de VVSG�� “Ontgroening en vergrijzing in Vlaanderen 1990-2050, verkenningen op basis van de NIS bevolkingsvooruitzichten”, Ministe-
rie van de Vlaamse Gemeenschap Administratie Planning en Statistiek, Edwin Pelfrene, Oktober 2005�� Zie http://statbel.fgov.be/cvts (enquête uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de FOD Economie, KMO, middenstand en
energie)�� HRW verslag 2006; http://www.statbel.fgov.be/studies/ac649_nl.pdf�� Informatiedossier SERV- STV-Innovatie & Arbeid: ‘Werkdruk in de bouw’, Patrick Roelandt, Brussel, juni 2006
(stedelijke)en/ofVDAB-middelenen/ofESF-middelen.BouwpoolwerktaanvullendaanVDAB-derdenorganisatiesenneemthierbijderolvandispatcherop.Bouwpoolisactiefop:
— oriëntering, selectie en toeleiding van werkzoekenden naar arbeidsmarktgerichtebouwopleidingen;
— bemiddeling vanwerkzoekenden na een bouwopleiding, of met voldoende ervaringnaarbedrijven;
— hetaanbiedenvanjobcoachingvannieuwkomersinbedrijven.
�.�CONCLUSIES
Hetisduidelijkdatdebouwsectorspecifiekenodenkent.Erisnoodaaneenjongege-kwalificeerdeinstroom,eenretentiebeleidenintensieverbeleidvooropleidingencom-petentieontwikkelingvanarbeiders.VooralKMO’s,degrotemeerderheidindebouw,blijkengroteremoeitetehebbenmethetvormgevenvancompetentieontwikkelingenloopbaankansen voor mensen uit kansengroepen, grondstofefficiëntie, innovatie enontwikkelingenuitvoeringvanMVO-beleidindebreedte.
Daarnaastzijnerdeduurzameuitdagingenenverwachtingenvanuitdesamenleving,vanverschillendestakeholders.Dezezijnmeervoudig,waarbijmilieu,gezondheid,soci-aleeneconomischeaspectenhandinhandgaan.Dezeduurzameuitdagingenbiedentegelijkookkansenvoordesectorenmogelijkhe-denomjuistdespecifiekenodenaantepakken:
— innovatievannieuweduurzametechnieken,productenenprocessendiedenegatievemilieueffectenenCO2-uitstootterugdringen;
— eenbeleidvoorhoogwaardigengeïntegreerdruimtegebruikontwikkelen,— kwaliteitsvolleenenergiezuinigegebouwenmakendiehetcomfortenveiligheidverho-
genendegezondheidbevorderen;— opdrachtgeversenoverhedenomsamenmetdebouwsectorenanderebetrokkenenbij
bouwopdrachtendeduurzamewensenviaoverheidsopdrachten;— meerennieuwebanenindelokaleenregionalecontextendatookvoormensenmet
eengrotereafstandtotdearbeidsmarkt;— verder investeren in opleiding en competentieontwikkeling van huidig personeel en
nieuwkomersentezorgendatzemeezijnmetdenieuweduurzametoepassingenenmethetopnemenvanmaatschappelijkeverantwoordelijkheid.
Hierliggenuitdagingenvoordebouwsectorominnieuweinnovatievepartnerschap-penenmetnieuwepartners(ziehetvoorbeeldvanDuitsland),duurzamebouwprak-tijkenteontwikkelen.Ditvraagtookeen(meer)leeftijds-enlevensfasebewustperso-neelsmanagementindebedrijven,dateropgerichtisgoedeentevredenwerknemersaantewervenentebehouden.VolgensdeConfederatieBouwbetekentditondermeerookhetorganiserenvandeberoepsloopbaan,hetafstemmenvanwerkaanbiedingindeondernemingopdewensenvandewerkzoekenden,hetintegrerenvanjongerenenberoepsopleidingenenregelsvoorwerkplanningindeondernemingen.Bovendienisbijscholing vanwerknemers van groot belang voor bouwondernemingen om snellermeetezijnmetnieuweduurzametechniekenenproductenendezeooktoetepassenbijbouwwerken.
31
�.WERKPLEK- LEREN OP DE WERF
WatkaneenbedrijfdoenomdezeuitdagingenaantepakkenendesocialeaspectenvanMVOenpermanentecompetentieontwikkelingvanpersoneelverderteverankereninhetbedrijfendaarmeehetbedrijfteversterken?DesocialepartnershebbeninditBPA-Wprojecthetconceptvanwerkpleklerenverderontwikkeld.Ditheeftzoweleenmeerwaardevoorhet integrerenvankansengroepenalsvoorhetverderversterkenvanhetpersoneelsbeleidendecompetentieontwikkelinginhetbedrijf.
Personeelsbeleid en permanente competentieontwikkeling
PersoneelsbeleidofHumanResourceManagement(HRM)kentveelfacetten:selectie,opleiding,beoordeling,beloningenjobdesign,competenties,motivatieenhetverster-kenvanbetrokkenheid,bevoegdhedenenzeggenschapvanwerknemers.Deintegratievanaldezeelementenbepaaltinsterkemateheteffectopdecompetentieontwikkelingvandewerknemers.EenSERV-studienaardewerkdrukindebouw(2006)��benadruktnaastdespecifiekeaspectenvanhogewerkdrukvanhetbouwproductieproceszelfendewijzewaaropdezekunnenwordenverbeterd,ookhetbelangvaneengoeduitgebouwdHRM-beleid,waar-bijde kwaliteitvanarbeiddesleutelis.Competentiemanagement ishetgeheelvanactiviteitenmetalsdoeldeaanwezigeennoodzakelijkecompetentiesbijwerknemersinkaarttebrengen,teontwikkelenenaftestemmenopinterneenexterneontwikkelingenindeorganisatiesomzohaarmissieendoelstellingentehelpenverwezenlijken.Integenstellingtothet(klassieke)opleidingsbe-leidgaathethierompermanente ontwikkeling van kennis, vaardigheden en attitudes.
32 33
Eenbouwbedrijfwordtaantrekkelijkervoornieuwkomersalshetmogelijkhedenvoorvorming,competentievergrotingengroeibiedt.Hetvindenvangekwalificeerdperso-neeliseenknelpuntvoordesector.Eenmanieromdaarbeteropintespelenenvoordetoekomstgoedewerknemerstebehoudenishetbedrijfzelfactiefbetrekkenbijdescholingvandezenieuwewerknemersopdewerf.Dezezelfmeeopleidentotvolwaar-digeencompetentearbeiders,diebinnenhetbedrijfpassen.
Ditkanmetlerenopdewerf.InditBPA-Wprojectishetconceptvanwerkpleklerenzoontwikkeld,datindividuelebouwbedrijvenzelfwerkzoekendenverderkunnenopleidenenbegeleidenop de werf,metalsdoeldeinstroomnaardearbeidsmarkttevergroten.Hiermeemaakteenbedrijfhaarmaatschappelijkengagementconcreet.Werfpleklereniseenvormvanwerkplekleren.
Algemene kenmerken van werkplekleren
Werkpleklerenbetreftformeellerendoordoelgerichteengestructureerdeleertrajectenmetdidactischeondersteuningvia coaching,peterschap,mentorschapof instructie.Hetgaatomtaak- en probleemgericht lerenindedagelijksecontextvandearbeidenhetbedrijf enwordtgedragendoordeberoepsgroepofdeorganisatie. Er zijn reedspraktijkervaringen,projecteneninstrumentenindiversesectorenontwikkeld��.Werkpleklerenisopzichnietnieuw.Zobestaatookheteerdergenoemdesysteemvanalternerendlereninhetdeeltijdsonderwijs.Erzijnverschillenderedenenwaaromeenverfijningvanhetwerkpleklerenvoordebouwsectorgewenstis:
— deervaringleertdatdeafstandvoordeleerlingtothetechtewerkinhetbedrijfvaaknogtegrootis;
— denoodaan(enhetbehoudvan)gekwalificeerdpersoneelvraagtomeensterkerein-brengvanhetbouwbedrijfzelf;
— tevensbestaatnietvoorallefuncties(asfalteerders,…)directeenspecifiekereguliereopleidingofzijntakenzospecifiekdaton-the-job-trainingdeenigeplekiswaardenood-zakelijkecompetentieskunnenwordenaangeleerdengeoefend;
— dedidactischevormvan‘lerendoordoen’blijktveeleffectiever(betereomzettingvankennisnaartoepassing)enschoolsekennis issnelverouderdbijdetoenemendeom-vangvan informatiedie verwerktmoetwordenende toepassingvannieuwe (duur-zame)producten;
— debestaandeinstrumentenzijnofwelbeperktnaardoelgroep,leeftijd,duureninhoudvanhettraject,ofwelisdeinbrengbijhetleer-enselectieprocesvanuithetbedrijfbe-perkt.Daardoorisechtmaatwerkeneengoedeafstemmingtussenvraagenaanbod,zekerindebouwsector,veellastiger;
— debestaande instrumentensprekenteweinigdemaatschappelijkeverantwoordelijk-heiden inbrengvanhetbedrijf aanenbiedenonvoldoendemogelijkhedenom juistkansengroepenopteleidennaarwerk.
Werfplekleren bij bouwprojecten
Hetwerfpleklerengaatdanookverderenkenmerktzichalsvolgt:�. Deverantwoordelijkheid van het opleidingsproces wordtinhandenvaneenbouwbedrijf
gelegd.Metanderewoorden:debouwfirmastelteenopleideraan,bepaalt ingrotematewatermoetaangeleerdwordenensteltdaarvoorookruimteenmiddelenterbeschikking.Debouwfirmadraagtdeeindverantwoordelijkheidvooreenkwalitatieveopleidingvandewerkzoekenden.
VooreengoedHRM-beleidzijnondermeervanbelang:�. Hettoepassenvanparticipatief leiderschap.Deleidingondersteuntmedewerkersdoor
henzoveelmogelijkinformatieenverantwoordelijkheidtegeven,tebetrekkenbijdeplanningenhetvindenvanoplossingenenproblemeninoverlegoptelossen.Tevredenenbetrokkenmedewerkersverbeterenbovendiendebedrijfsresultaten.
�. Denoodzaak aan opleiding en ontwikkeling.Debehoeftehieraankanduidelijkwordenviafunctioneringsgesprekken.Deopzetvaneeninternopleidingsbeleidisgewenstenvooralookhetscheppenvaneenleerklimaatommedewerkerstesensibiliserenrondvormingenhendenodigekansentegeven.
�. Hetopstellenvaneen loopbaanbeleid en loopbaanmogelijkheden.Ditomvatdiverseelementen.Zokanbeloningopbasisvanberoepsbekwaamheid(ennietenkelopba-sisvanprestaties)werknemersstimulerentothetbehalenvankwalificaties.Menkanouderewerknemersopeenanderewijzeinhetbedrijfinzetten.Bijvoorbeelddoorheninteschakelen(metaanvullendevorming)alsbegeleiderenopleidervanjongeofon-ervarennieuwkomersinhetbedrijf.Zoblijftookhunkennisbeterbehoudenvoorhetbedrijf.Ookkaneensysteemvanpeterschapwordentoegepastomjongeofonervarenwerknemerstebegeleiden.
�. Goede communicatie doorheen alle aspecten van het bedrijf. Dit kan door regelma-tigoverleg,waarinmensengeïnformeerdworden,hunzegkunnendoenenkunnenmeedenken.Medewerkers dienengeïnformeerdtezijnoverdedoelstellingenoplangetermijnvanhetbedrijfenbijtijdsopdehoogtetezijnvannieuweopdrachten.
Instrumenten en managementsystemen
AlstoepassingvanMVOenhetverderprofessionaliserenvanhetsocialebeleidencom-petentieontwikkelingindeorganisatiekanmenookmanagementinstrumentengebrui-ken.Erbestaateenbredewaaieraan(internationale)normen,kwaliteitszorg-enma-nagementsystemenvoormilieu,veiligheidengezondheid,zoals ISO-normen,EFQM,EMAS,OHSASenSA8000.Erzijnooksystemenwaardesociaal-maatschappelijkever-antwoordelijkheidcentraalstaat.Indejarenzeventigvandevorigeeeuwontstondhetconcept‘social audit’datnauwverbondenismetdeontwikkelingvanMVO.Eensocialauditiseenproceswaarbij:
— eenorganisatiereflecteertoverhaarsocialeénmaatschappelijkeimpactenhaarethi-schegedrag;
—ditgaatmeten,evaluerenenbijstureninfunctievandeeigendoelstellingenenwaar-denéndievanhaarstakeholders(belanghebbenden);
—menstakeholdersbetrekt;—menrapporteertencommuniceert.
Datwilduszeggendathetnietalleenoverdesociale,maarookoverdemilieu-eneconomischedimensiegaat,zoalsbijMVO.Voorbeeldenvandezeinstrumentenstaaninbijlage2��.
�.�CONCEPT WErFPLEkLErEN
Competentieontwikkelingisonmisbaar,nietalleenombijtijdstekunneninspelenopnieuweverwachtingenenontwikkelingenvanuitdemarktendesamenleving,maarookomtevredenenbetrokkenwerknemerstehebben.
34 35
Bouwpooldeedeeneersteselectievanzesmogelijkekandidaten.Dekandidatenwarenbijvoorkeur jongerdan26enhaddengeenervaringalsmetserenbehoordentotdezogenaamdekansengroepen.
voortraject en planning vervolgtrajectHetvoortrajectbesloegvierweken.DekandidatenkregeneenvooropleidingvantweewekeninhetVDAB-competentiecentruminSchoten.DeinhoudvandevooropleidingwerdopgestelddoorBouwpool ende lesgever vanhetbedrijf Building.Nade voor-opleidingliependezescursistentweewekenstageopdewerf.Zijkregentheorieenoefeningenopeenafgescheidenopleidingsplek.NadezetweewekenbeslisteBuildingwelkevierkandidatenhetverderwensteopteleiden.De voortgang van elke cursistwerd tijdens dit voortraject goed bijgehouden en ge-communiceerdnaardekandidaten,zodatmenduidelijkkonbeargumenterenwaaromiemandaldannietwerdweerhoudenvoorhetvervolgtraject.DeviergeselecteerdenkregeneenIBO-contract,waarinzeverderwerdenopgeleidentegelijkmeeproductiekondenleveren.Hetopleidingsplanvanhetopleidingsgedeel-te inhetbedrijfwerdsamengestelddoorBouwpool insamenspraakmetdelesgevervanhetbedrijf.Detwee‘afvallers’zijndirectgestartmetdeopleidingmetseleninhetVDAB-competentiecentrumvanSchoten.
Pilootproject De Medts
DefirmaDeMedts isgespecialiseerd infijn- en industrieel schilderwerk.Voordeaf-deling industriëleschilderwerkenbeschikthetovereenatelierwaarstukkenwordenbehandeldvooraleerzenaardewervengaanvoormontage.Driefactorengavenaanlei-dingtothetprojectwerkplekleren:
�. hetatelierbestaatuiteenvastekernvanvierpersonen,aangevuldmetextraarbeidersindrukkeperiodes.Opdatmomentwarenerenkelevandezemenseninlangdurigziek-teverlofmetbeperktekanstotterugkeer.
�. erwasneteengrootcontractafgeslotenwaarbijeengrootvolumevanpipe-spoolsinhetateliermoestwordenvoorbehandeld.
�. deploegbaasopdezelocatienaderthetbrugpensioenenzijnkennismoetwordenover-gedragennaarvolgendegeneraties.
Diténhetfeitdathetateliereenperfecteleeromgevingbiedtmetallerleifaciliteitentotlesgevenvormdeneenzeergeschiktebasisvooreeninteressantopleidingsproject.
Selectie en voortrajectVijfcursisten,voorafgeselecteerddoorBouwpool,zonderofmeteenbeperktevoorken-nis,maaktenbeginoktoberkennismethetbedrijfenhaarwerkzaamheden.Indefirmakregenzijuitlegoverhetberoep,deomstandighedenenhetprojectwerkplekleren.De vijfwerkzoekenden startten eindoktobermet een vooropleiding van acht dagenbijdeVDABSchoten.Dezevooropleidingwasmaatwerk.NadienliependezecursistentweewekenstageindewerkplaatsvanDeMedts.AandehandvanhetverloopvandezestagenamDeMedtsdedefinitievebeslissingenviercursistenmochtendeelnemenaanhetleertrajectenkregeneenIBO-contract.Deduurervanwerdbepaaldinfunctievaneeninschattingvandeaantelerencompetenties.Infebruariwerdbeslotenmetééncursistnietverdertegaan.Debegeleidervanhetbedrijfwerddeeltijdsingezet.
�. Dedoelgroephieriswerkzoekenden en specifiek kansengroepen. Hetgaathiervooralomlaaggeschooldewerklozejongerenzonderberoepservaringdiemetextraopleidingenconcreteon-the-jobbegeleidingklaargemaaktkunnenwordenvooreen job indebouw,zogenaamdeinstappers.
�. Hetgaathieromformeel leren,vergelijkbaarmetwaterineenberoepsopleidingvaneenopleidingscentrumgebeurt.Dit impliceertdatereencombinatievantheorieenoefeningenopeengestructureerde wijze(opbasisvaneenopleidingsplan)wordtover-gebracht.
�. Hetleeuwendeelvandeopleidingvindtplaatsop de werf.Voorbepaaldeonderdelenvanhetopleidingsprogramma ishetaangewezenomdezeelders te trainen,bijvoor-beelddeVCA-opleiding,maarhetgrosvandeopleidingwordtgegevenopdewerf.
�. Hetgaatomeenopleidingvoormeerdere werkzoekenden in een groep.Werkpleklerenzoalshierbeschrevenisookmogelijkvoorindividueleopleidingen,maarquakostprijs,‘returnoninvestment’endemogelijkheidvanhetbedrijfombegeleidingintezettenisditeenweinigwenselijkscenario.
�. Hetbedrijfkrijgtexterne ondersteuningbijdewervingenselectievandewerkzoeken-denenbijdeopzetenopvolgingvanhetleertrajectinhetbedrijf.
�. Hetwordtconcreettoegepastbijbouwwerkenviaoverheidsopdrachteneneenbedrijfkanhiervrijwilligaanmeedoen.
Voordezevormvanwerkpleklereniseenmethodiekmeteenopleidingsplan,hetMaat-schappelijk Verantwoord Opleidingsplan - MVOP,ontwikkeldentevensgetoetstintweepilootprojectenindeAntwerpseregio.Hetdoelisviaopleidingopdewerfwerkzoeken-den,specifiekkansengroepen,klaartemakenvoordearbeidsmarkt.
�.�WErFPLEkLErEN TOEGEPAST IN PILOOTPrOjECTEN
Hetconceptwerfpleklerenmetdeopzetvaneenopleidingsplan(MVOP)isuitgetestintweepilootprojectenbijbouwbedrijvenmetondersteuningvanBouwpoolAntwerpen.Devoorbereidingenmetdebeidebedrijvenzijn inseptember2007gestart.Bijbeidepilootprojecten isdezelfdeprocedurevoorselectieenvoorbereidinggevolgd.Aandehandvaneeninditprojectontwikkeldematrixmethode(ziehoofdstuk4enbijlage5��)werdgekekennaardenoodzakelijkecompetentiesbijdebetreffendeberoepsprofielen.Ditiseenbelangrijkevoorwaardevoorhetopstellenvanhetopleidingsplan.
Pilootproject Building
DefirmaBuildingdoetalgemeneaannemingenheefteenwerfinAntwerpenvoordever-bouwingvanHotelMin,eenOpenbaarPsychiatrischVerzorgingstehuis.HetpilootprojectontstonddooreenconcretevraagvanhetbedrijfaanBouwpoolAntwerpennaarmetsers.ZokwamhetwerkpleklereninhetkadervanhetBPA-Wprojecttersprake.InplaatsvantotmetsersopgeleidewerkzoekendenaantewervenwasBuildingbereidommeetewer-kenomvierwerkzoekenden,zonderenigemetselervaring,zelfopteleidenopdewerf.Hetbedrijfsteldehiervooreenploegbaashalftijdsvrij,diehetopleidingsgedeeltevoorzijnrekeningnam.Deploegbaashadeengetuigschriftpedagogischebekwaamheid(ag-gregaatsdiploma)waarmeehijinstaatwasdeleerstofopeengestructureerdemaniertebrengenenoefeningenintebouwen.
36 37
— vrijmakenvanvakmannenenoefeningeninlassen;— eenopleidervrijstellenvoordelessen(inclusiefvoorbereiding),ondersteuningvande
cursisten,verzorgenvandeopvolging,verslagleggingenfinanciëleafhandelingvandedossiers;
— eventueelcoachenvandeopleider,zodathij/zijhetwerkgoedkandoen;— informerenvanheteigenpersoneeloverhethoeenwaaromendeaanpak.
DeskundigheidEenbedrijfoftenminsteenkelepersonenineenbedrijfdienenopeenaantalvlakkenovereenspecifiekedeskundigheidbeschikken,eendeskundigheiddienietnoodzakelijktotdecore-businessbehoortvaneenbedrijf,zoals:
— kennisvanopleidenenhetkunnenopstellenvaneenlesinhoud;— omgaanmetcursisten(dievaaknoggeenvoorkennishebben);— feedbackgevenopeengestructureerdeenbegrijpelijkemanier;— hetopleidenzelfencoachenvandecursisten;— coachenvandeopleider;— bekendzijnmetdediversestage-entewerkstellingmogelijkhedendiehetkaderensta-
tuutkunnenvormenvoordecursisten.
Daarwaareenfirmanietzelfoverdezespecificatiesbeschikt,ishetraadzaamdatzijwetenwaarmendezedeskundigheideventueelkaninhuren(Bouwpool,VDAB,…)
Goodwill en geduldZelfhetheftinhandennemenommensenopteleidenvraagtvaneenfirmadatzerekeninghoudtmeteenleerproceseneenleertijd,zowelvandecursisten,deoplei-der,alsvanhetpersoneel.Eenleerprocesimpliceertfoutenmakenendaarvanleren.Ditvraagtdenodigegoodwillenflexibiliteit.
�.�.�Bevindingen uit de pilootprojecten
Samenmetdebeidebedrijvenwaardepilootprojectenzijnuitgevoerd,isgekekenwatdeervaringenwarenenwelkeaandachtspuntenerzijnomditconceptendemethodiekverderteverankeren.Zonderenigetwijfelisdevoornaamstemeerwaardevanhetwerfpleklerendathetbe-drijfzelfdeverantwoordelijkheidvoorhetopleidenopneemt.Deopleidingisvolledigopmaatvanhetbedrijféndecursisten.Cursistenwordenvanmeetafaanonderge-dompeldindebouwrealiteit.Debeidebedrijvengavenaandatzedezevormvanleren(cursusmateriaal,opleidingmentoren,takenpakketlesgever,…)willeninbouweninhetbedrijfenereenblijvendinstroomkanaalvanmakenvoorhunbedrijf.
DeSWOT-analyse(sterktes,zwaktes,opportuniteitenenbedreigingen)vandeproefpro-jectenleverdevolgendebevindingenop:
STErkTES�. Betereensnellereintegratievannieuwkomersindegroep.�. Beterevoorkennisvandekandidateneneenvoorafopgesteldopleidingsplanzorgen
vooreengoedonthaalinhetbedrijf.�. Specifiekewerkzaamheden,eigenaanhetbedrijf,kunnenvluggerwordenaangeleerd.�. Doorzelfdekandidatenopteleideniserbeterzichtophuncompetentiesnogvóórde
�.�.�De Methodiek
Opbasisvandeervaringenvandedirectebetrokkenen,vandesocialepartnersinhetBPA-W project en de inzichten uit deze pilootprojecten heeft demethodiek voor ditwerfpleklerenduidelijkecontourengekregen.Deprojectstuurgroepontwikkeldeeenmatrixvoorhetinkaartbrengenvanpersoneels-inzetbij(grote)werken.Dematrixiseenkruisingvandefasesineenbouwprojectenhetsoortbedrijvendatdewerkenuitvoert(obvNace-code).Dekoppelingvanbeidele-vertalsresultaatdeinzetvanwelksoortberoepennodigzijnomhetwerkuittevoeren(meeruitleginbijlage5)��.Alsmenweetwelkevakmensen(beroepscategorie)zullenworden ingezetomeenbepaaldwerkuit tevoerenenmenhetvolumekent (endeduurtijdvandewerfvoldoendeis)kanditperspectievenbiedenophetorganiserenvanwerfpleklerenzoalshierbovenbeschreven.Idealiterwordtsamenmethetbouwbedrijfgekekenwatdemogelijkhedenzijnomzelfmensenopteleiden.
Nadatbekekenisbijwelkeberoepsprofieleneropleidingsmogelijkhedenzijnvoordezeinstapperswordteenopleidingsplanopgesteld.Ditgebeurtaandehandvaneenaan-vraagdossier voor dit zogenaamde Maatschappelijk Verantwoorde Opleidingsplan,MVOP(ziebijlagen3en4)��.Diverseaspecten,zowelaangaandedeinhoudvandebegeleidingendeopzetvanhetopleidingsplan,alsdeorganisatorischeenfinanciëlekantenvandezaakwordendoor-genomen.Watbetekentditvoordebegeleidingendelocatie,welkeafsprakenwordengemaakt,hoegebeurtdeopvolging,wieisaanspreekpersoon,enzovoort?
Wat is er nodig voor een succesvol opleidingstraject?
Strategisch denken op lange termijnBijeenopenbareaanbestedingiseenfirmagewendomtedenkenintermenvanbe-staandpersoneel,extraaanwervingvanvakmannenoftewerkenmetonderaannemers.Demogelijkheidommensenzelfopteleidenentebehoudenismindervoordehand-liggend.Het incorporeren vanmaatschappelijk verantwoord ondernemen bij aanbe-stedingenenmeerbepaaldwerfplekleren,vereiststrategischdenkenoplangetermijnmetbetrekkingtotpersoneelsbehoeftenen–planning.Welkemensenwordenopwelkmomentingezet,waarzijnmogelijkhedenomtakenaftesplitsen,omnieuwkomersopteleiden,omongeschooldenieuwkomersintezetten,vanafwanneerverwachtikwelkrendementvannieuwkomers,enzovoort?
Hetwerfpleklerengeeftdefirmadekansvanuitdepraktijkeenvisieteontwikkelenopeeninternloopbaanbeleidendeplaatsvantrainingenopleidingdaarin.Eenbedrijfdathiernognietovernagedachtheeftofhiermeenietvertrouwdis,zalnietzomakkelijk(realistische)leerdoelstellingenvoornieuwkomerskunnenformuleren,ofeenleerpro-grammauitwerken,eenevaluatiedoenensuccessenboekenmetdebetrokkenheidvanallewerknemers.
TijdsinvesteringOpleidinggevenaannieuwkomersvraagtnatuurlijkooktijdenmenmoetzichandersorganiserenbinnenhetbedrijf.Denkaanhet:
— opmakenvaneenopleidingsplan,inclusiefeenbegroting;— organiserenvandewerf;
38 39
AANDACHTSPUNTEN
Statuut deelnemerMetdehuidigebeschikbareinstrumenteniserbijdezepilootprojectenvoorgekozendekandidatenindeopleidingteplaatsenviaeenIBO-contract.Enkelemogelijkenadelenhiervanzijn:
�. HetIBO-statuutkenteenaanwervingsplichtvoorhetbedrijf.Echterhetuitgangspuntvanwerfpleklerenisjuistopleiding.Bovendienheefthetbedrijfgeengarantiedatzedeopleidingzullenafmaken,danwelbijhetbedrijfzullenblijven.Dusdekandidaatzoueerdereenstatuutvanstagiairofleerlingmoetenhebben.
�. Ditprojectsteltextraeisenaandeopleidingdatvoorhetbedrijfeenmeerkostbetekentt.o.v.eenklassiekIBO-contract.Demeerkostenwerdenindezepilootprojectengefinan-cierd.Zonderdezemiddelenzouditprojectnietmogelijkzijngeweest.
Afstemming en randvoorwaarden�. Eerstenvooralmoetdeopdrachtvoldoendelangintijdzijnomwerfpleklerentekunnen
organiseren.Ongeveerdehelftvandetotaleduurkan,volgensonzeinschattingen,maxi-mumwordenbesteedaanopleiding,omhetproductieprocesniettezeerteverstoren.
�. Voordathetwerfpleklerenvanstartgaatmoethetmanagementvolledig instemmenmethetprojectendearbeidsorganisatieaanpassennaardeconcretenodenvanhetwerfplekleren(vrijstellenlesgever,productieenpersoneelandersplannen,enzovoort).
�. Opdewerfmoeteendraagvlakgecreëerdworden.Hetisbelangrijkdatdeeigenarbei-dersdoordewerfleidingopdehoogtegebrachtwordenvanwaterstaattegebeuren.Debegeleiderkanhieropeeninformelemanierveelaanbijdragen.
�. Eengoedeafstemming rondomdevoorbereidingsfase (stage),opvolgingenopmaakvande(IBO-)contractenvanallebetrokkenpartijenmoetvanafdestartwordengere-geld.Deactorendienenvandichtbijbetrokkentewordenbijhetvastleggenvanhettrajectenhetinkaartbrengenvandeformaliteitendievervuldmoetenworden.Zokanvermedenwordendatophetmomentdatdecontractenafgeslotenwordenpartijenniet voorbereid of afwezig zijn, of de nodige formaliteitennogniet vervuld zijn. Deovergangvanvooropleidingenkortestage,naarhetvervolgtrajectmoetzonderonder-brekingverlopen.
�. Werfplekleren legt een grote verantwoordelijkheid bij de opleider en het bedrijf, ef-fectievecontrolemechanismenzijngewenstomeventueelmisbruik(leerlingvollediginzettenopproductie,verdringingvanarbeidskrachten)tevoorkomen.
�. Ermoetvoldoendeoogzijnvoorheteconomischeprocesvandefirma,datwilzeggendeadministratieveaspectenentijdsinvesteringen(bijvoorbeeldvergaderingen)toteenminimumbeperken.
�. Deopleideruithetbedrijfmoetzijneigentaken(bijvoorbeeldalsploegbaas)kunnencombinerenmethetopleidenvannieuwkomers.
Inhoud en opvolging van het opleidingsplan�. Deopzet vaneenopleidingsplan vraagt eennauwkeurigeanalyse vandegevraagde
noodzakelijkecompetenties.�. Alnaargelangdeaantelerenvaardighedeniseenkortevooropleidingineenopleiding-
centrumgewenst,metinbegripvaneenrealistischepresentatievanhetberoependewerkomgevingaandecursisten.
�. Hetinvullenvandeteverwervenvaardighedendientvoldoendegedetailleerdtezijn.�. Hetopstellenvandeopleidingsinhouden–planningvraagtexterneondersteuning,zo-
alsvanhetFVB,entijdvandebegeleidervanhetbedrijf.
eigenlijkeaanwerving.Datvergrootdekansopeensuccesvolleaanwerving.�. Aanpakopmaatvandecursisteneensnellebijsturingalserietsmisloopt.�. Decursistwordtmeteengeconfronteerdmetdeechtewerkrealiteit.�. Doordatiedereenbijhetopleidingsprocesisbetrokken,ookdeanderearbeiders,begint
hetintegratieprocesalbijdestartvandeopleiding.�. Cursistenwerkenaanietsdatovereindblijft.Zemoetennietallesnadienterugafbre-
ken,watextramotivatievoordeopleidinggeeft.�. Wekelijksezelfevaluatievandecursisteninafstemmingmetdelesgeverzorgtvoorrea-
listischekijkopeigenkunnen.��. Cursistenkunnenviaditwerfpleklerenuniekeleerervaringenopdoenendelangerein-
looptijdopdewerfzorgtindepraktijkvoorextrakansenopbijsturingenmogelijkhedenzichtebewijzen.
��. Dezedirecteinvesteringinmensenlevertgoedewerkkrachtenopvoordebouw.
krITISCHE SUCCESFACTOrEN
Het bouwbedrijf�. Hetvrijwilligeengagementvanhetbedrijfhieraanmeetewerkenenondersteuning
vanhetmanagement.�. Goedeinterneopleiderdiebeschiktoverdenodigecompetenties(ofdiedezeopkorte
termijnkanenmagverwerven).�. Eeninterndraagvlakopalleniveaus:dedoelstellingvanhetprojectwerdgoedgecom-
municeerdnaardegroepopdewerf.�. Grotebetrokkenheidvandeopleidervoordecursisten.Bijvoorbeelddebegeleiderver-
kendevoorafdetoekomstigewervenvandecursisten.�. Eengoedewerforganisatie(projectleider).�. GoedeopvolgingdoorenrapporteringaanhetmanagementendeHR-dienst.�. Dekostenvoorhetbedrijfwarentoteenminimumbeperkt.
De opleiding en de externe begeleiding�. Begeleiding vaneenexternepartner, indeze FVB-Bouwpool, is onontbeerlijkbij het
heleproces.Ditgaatvandepreselectievandekandidaten,hetopstellenvanhetoplei-dingsplan,debewakingvanhetproces,decoachingenopvolgingvandekandidatenendepraktijkbegeleiderinhetbedrijftijdensdeopleidingopdewerkvloer.Deexternepartnerfungeertalseen‘neutralederde’enbrengtervaringenkennisindienietaan-wezigisindefirma.
�. Eenopleidingsorganisatie,indezeVDAB,isnodigvoorhetverstrekkenvaneenvoorop-leidingmethetoogophetbehalenvaneenminimaalinstapniveau.
�. Goedevoorbereidingeneenuitgeschrevenopleidingsplan.�. Specifiekewerkzaamheden,eigenaanhetbedrijf,kunnenvluggerwordenaangeleerd.�. Werfpleklerenvoorzieteenlangereinlooptijdvannieuwkomersinhetbedrijf.Datisin
hetvoordeelvoormindersterkekandidaten.Viahetopleidingstrajectopdewerfkrijgenzeeenlangereperiodeomzichdevaardighedeneigentemakenenzichintewerkeninhetproductieproces.
�. Opleidingopdewerfgeeftdecursistengoed(echt)werkmateriaal,zevormenzicheenrealistischbeeldvandewerkvloerenwordenmeteengeconfronteerdmethetproduc-tieproces.
40 41
vooropleidingnaarbehoeftevanhetbedrijf,opmaatvandecursistenvergemakkelijkteensnelleintegratieindefirma.
�� SERV Informatiedossier: “Werkdruk in de bouw”, Patrick Roelandt, Brussels, juni 2006�� De bijlagen zijn beschikbaar op www.antwerpen.be ; doorklikken naar Welkom > Algemene site > Werken > Regelgeving en
beleid > Europese projecten ESF�� Zie algemene handleiding over werkplekleren bij VDAB: www.vdab.be/werkplekleren. Voorbeeld uit de technologische indus-
trie, zie www.agoria.be/werkplekleren. Of: SERV Informatiedossier: “Leren op de werkplek – Goede praktijkvoorbeelden uit de textielsector”, Gert Verdonck. Brussel, November 2006
�� De bijlagen zijn beschikbaar op www.antwerpen.be ; doorklikken naar Welkom > Algemene site > Werken > Regelgeving en beleid > Europese projecten ESF
�� De bijlagen zijn beschikbaar op www.antwerpen.be ; doorklikken naar Welkom > Algemene site > Werken > Regelgeving en beleid > Europese projecten ESF
�� De bijlagen zijn beschikbaar op www.antwerpen.be ; doorklikken naar Welkom > Algemene site > Werken > Regelgeving en beleid > Europese projecten ESF
�. Externeopvolgingvanhetopleidingstrajectisgewenst.Ookomtezienofhetaantalurendatvooropleidingstaatgeplandookinderdaadwordtgegeven.Deinschattingisdatdeduurvandeopleidingdehelftvandetotaletijdinbeslagkannemen.Deoplei-dingdientplaatstevindenopeenafgescheidenplek(inverbandmetdeveiligheid).
�. Bijwerfpleklerenisderolvande(deeltijds)vrijgesteldeinstructeurcruciaal.Hijofzijmoet voldoende tijd krijgenomvoorbereidingen te treffen.Door regelmatigoverlegmeteenexterneraadgeverkanersnelingespeeldwordenopontluikendeproblemen.Deexterneraadgeverheefteenrelatiefneutralepositietussendeinstructeurenzijnwerkgever.
�. Hetopleidingsplanvraagtmaatwerk,vooralalshetgaatomberoepen,zoalsindustri-eelschilder,ofasfalteerder,waarvoor(nog)geenspecifiekeopleidingbestaat,ofdezeonvoldoendeopdepraktijkaansluit.Indieneronvoldoendeinformatieisomeenoplei-dingsplanuittewerken,moetveelvandeinputvanhetbedrijfzelfkomen.
�. Degroepvanopteleidenpersonenmagniettegrootzijn,zodathetniethetverdereproductieprocesverstoort.
kostenstructuur �. Indezebeidepilootprojecten isvanuithetBPA-WprojectdoordestadAntwerpenfi-
nanciëletussenkomstgeleverd.Allekostensamen,lesgever,grondstoffen,cursisten,externebegeleidingvanFVB,VDAB,voorzienvaninfrastructuur,vormeneenaanzien-lijkesom.Indienmenvoordetoekomstditwerfpleklereneenmeerstructureleinvullingwensttegevenzalereenverdeelsleutelvoordekostentussenbetrokkenenpartnerswenselijkzijn.
�. BijdeopvolgingvanhetMVO-opleidingstrajectmoetwordentoegezienopeengezondevenwichttussenopleidingenproductie.BijhetindienenvaneenMVOPwordterim-mersuitgegaanvaneenmodelmeteencalculatievantepresterenopleidingsuren.Inre-aliteitlopenopleidingenproductieweleensdoorelkaarenmoeterbijgevolgkortopdebalgeëvalueerdwordendooreenderde(hierwasdatBouwpool)ofhetopleidingsplanwordtgevolgd.Bijeentoekomstigprojectdooreenaanbestedendeoverheidmoetreke-ninggehoudenwordenmetopvolgingvandeopleidingendeinzetvandemiddelen.
InformatieverstrekkingVoor de opvolging vanhet hele opleidingstraject in het kader van een overheidsop-dracht(endedaarmeegepaardgaandebindendeafsprakentussenuitvoerderenop-drachtgever)ishetwenselijkdatéénactordecoördinatieheeftvoordeheleorganisatieendeinzetvandemiddelenenzorgtdatdeinformatiestromentussendeverschillendebetrokkenengoedverlopen.
CONCLUSIES
Depilootprojectenblekeneensucces.Opvallendwasdatdeaanvankelijkescepsiste-genoverhetconceptendehaalbaarheidommensenzonderervaringzelfinzetbaartemakenalheelsnelplaatsmaaktvoorenthousiasmeopalleniveaus.Zowelmanage-ment,projectleider,lesgever,collega-arbeiders,alscursistenziendemeerwaardevanditproject.Ingrediëntenvoor succes zijn: eengoede screeningvankandidaten,eengoedoplei-dingsplan(methulpvanexternepartner),draagvlakbinnenhetbedrijf,eengeschiktewerf,voldoendemiddelen,eengeknipteinterneopleider,begeleidingvanhetbedrijf,eengoedesamenwerkingtussenverschillendepartnerseneencorrecteopvolgingzo-welinternalsexternvanhetheleproject.Ditopleidingstrajectopdewerkvloerzorgt
42 43
�. OPLEIDINGS-CENTRUM MASTERPLAN MOBILITEIT ANTWERPENHetMasterplanMobiliteitAntwerpeniseenbelangrijkemotorvoordewerkgelegen-heidindebouwvoordekomendejaren.Naaromvangverreweghetgrootsteinfrastruc-tuurprojectinVlaanderenvoordekomendejaren,wordendewerkenvanditMaster-planaanbesteeddoordeBeheersmaatschappijAntwerpenMobiel,BAM,nvvanpubliekrecht,metmiddelenvanhetVlaamsGewest.
Dewerken,dieuitverschillendefasenendeelprojectenbestaan,gaanin2008vanstart.Dezewerkenbiedeneenuniekekansomhetconceptvanwerkpleklerenopdewerftoetepassen.GeziendeomvangenduurvandewerkenvanhetMasterplanMobiliteitAntwerpenzijnergroteopportuniteitennaarbijkomendetewerkstelling.Deinstroomvanuit de huidige beschikbare opleidingscapaciteit (VDAB, opleidingscentra, derden-partnersviaVDAB-uitbesteding,onderwijs)zalnietvolstaanomhieropoptimaalintespelen.Doordekrapteopdearbeidsmarktendegrotenoodaannieuwewerknemerszijnerinnovatieveenefficiënteinstroomtrajectennodigvoordiedoelgroependiemo-menteelteweinigbereiktwordenviadeklassiekeinstroomkanalen.Antwerpenbezitnogeenbelangrijkearbeidsmarktreservewaarbijnaasthetreguliereaanbod,ookeenmeerinnovatieveaanpakaangewezenkanzijn.
44 45
totalenoodaanarbeidskrachtenbijderealisatievanelkonderscheidenprojectinhetMasterplan.BijdeOosterweelverbindingbijvoorbeeldwerdzogeschatdat65%vanhettotaalbedragmateriaalkostenbetreft,deoverige35% loonkosten.Ditzoubetekenendatgemiddeldzo’n2.500personenfulltimetewerkgesteldkunnenwordengedurendeeenperiodevanvierjaartijdensdebouwvandeOosterweelverbinding.MetdeDesign,Build,FinanceandMaintain’-contractvormdiemenvoorditprojecthanteert,dientdeaannemernoggedurendeeenperiodevan35jaarintestaanvoorhetonderhoud,watookweertewerkstellinginhetonderhoudvandeinfrastructuurgenereert.De projectpartners hebben daarop de matrixmethode uitgewerkt die het mogelijkmaaktomhetpotentieelaantewerkstellingvanlaaggeschooldenindediversesoortenvaninfrastructuur-enbouwwerkenteidentificeren.Denadrukligtspecifiekoptewerk-stellingsmogelijkhedenvoorlaaggeschooldejongeren.Hiervoor zijn bestaande bestekken en lastenboeken voor verschillende vergelijkbaretypenvaninfrastructuurwerkenonderzochtenisdeexpertisevandeprojectpartnersruimschootsbenut.
De inditprojectontwikkeldematrixmethode,diehetmogelijkmaaktbijwerkenhetpotentieelvantewerkstellingensoortenberoepsprofieleninbeeldtebrengen,verdientnogverdereverfijningenafstemming,maarbiedtduidelijkeenvernieuwendekijkoptewerkstellingskansenbijinfrastructuur-enbouwprojectenvandegrootte-ordevanhetMasterplan(ziebijlage5)��.Dematrixblijktimmersbijbouw-eninfrastructuurwerkenvanenigeomvangeennuttig instrumentomeenverderekwantificeringmogelijk temaken.Zokunnendeactorenenregisseursophetvlakvanarbeidsmarktenopleidingtijdigaandeslagopbasisvaneenmeergedetailleerdeinschattingvanhettewerkstel-
�.�TEWErkSTELLINGSPrOGNOSES EN vErFIjNING vAN DE vrAAG-ANALySE
Omzicht tekrijgenophetpotentieelaanwerkgelegenheidbijdekomendewerken,vooral voor die van deOosterweelverbinding, hebben de projectpartners van bij destartvanhetBPA-WprojectsamengewerktmetdeBAM.ViahaarstudiebureauTVSAM(StudiegroepAntwerpenMobiel)beschiktedeBAMovereenglobaletewerkstellings-prognosevoordeverschillendeprojectenvanhetMasterplan(inclusiefdeOosterweel-verbinding)��. Deze prognose, in feite een raming van het aantal installatie-uren opbasisvandeervaringbijvroegereprojecten,geefteeneerstebeeldvandemogelijke
Dit is een schematische voorstelling van de situatie, geen exacte weergave.
SCHELDE
E 313
E 19
E 19 A 12
E 17
E 34
EKEREN
MERKSEMSCHOTEN
BORSBEEK
DEURNE
BORGERHOUTANTWERPEN
BERCHEM
HOBOKEN
WILRIJK
HEMIKSEM
EDEGEM
MORTSEL
BOECHOUT
HOVE
LINKEROEVER
ZWIJNDRECHT
WIJNEGEM
ALBERTKANAAL
BURCHT WOMMELGEM
KONTICH
Wegen
Natuur en recreatie
Openbaar
ver
voer
Sluizen en
Alber
tkanaal
Sluizen en bruggen over het AlbertkAnAAl
kattendijksluisvan Cauwelaertsluisroyerssluis
noorderlaanbrugSpoorwegbrug luchtbalijzerlaanbruggabriël thuinisbrugbrug Deurne-bAlnieuwe fiets- en voetgangersbrug kruiningenstraathoogmolenbrug
openbAAr vervoer
tramlijn Deurne-Wijnegemtramlijn Mortsel-boechouttramlijn noorderleien-ekerentramlijn St-bernardsesteenwegfase 2 en 3 naar hemiksemtramlijn Mortse-kontichtramlijn linkeroever noordtramlijn borsbeek-Wommelgemtramlijn nieuw-zuid
nAtuurprojeCten
MiddenvijverburchtseweelSint-Annabos
WegenWerken
oosterweelverbindingStedelijke ringweggroene Singel
Dit i
s ee
n sc
hem
atis
che
voor
stel
ling
van
de s
ituat
ie, g
een
exac
te w
eerg
ave.
46 47
�.�WErFPLEkLErEN IN HET TIjDELIjk OPLEIDINGSCENTrUM MASTErPLAN
AlgemenedoelstellingiswerkzoekendenineenTOMdenodigebouwopleidingtegevenomzeopkortetermijninzetbaartemakenopwervenvanhetMasterplanproject.HetTOMrichtzichnaarwerkzoekendenuitkansengroepenenjongewerkzoekenden.HetaanbodvanhetTOMspeeltinopdebehoeftenopgenomenindevraag-enaan-bodanalyse(medeopbasisvandematrixmethode)vandeOosterweelwerkenviaeenanticiperendemonitoringenisafgestemdmetdebetrokkenregisseurs.
HetTOMisdeuitwerkingvandenieuweinvalshoekvanhetwerkpleklerendichtbijdewerf.Hetvernieuwendezouzichdansituerenopvijfvlakken:
�. Dedirectelinkmetdebedrijven.Integenstellingtoteenklassiekopleidingcentrumzijnhethierdebedrijvenzelfdiewerkzoekendengaanopleideninfunctievanhunvacatu-res.Zewordendaarbijgecoachtdoordeopleidingspartners.
�. Alsdirectbetrokkenpartijnemenbouwbedrijveneenstukvandeverantwoordelijkheidopzich,zekrijgendaardooreenbeterzichtopdearbeidsmarktenkunnenhunperso-neelsbeleidaanpassen.
�. Dekennisvanverschillendeopleidingspartners,VDAB,CDO’s,derden,…enFVBwordenonderééndakondergebracht.DeVDABispartnernummeréénvoorwatbetreftderegievoorhetopleidenvanwerkzoekenden.DeCentravoorDeeltijdsOnderwijs (CDO)zijnspecialistinhetbegeleidenvanenomgaanmetjongereninhetkadervan‘afwisselendwerkenenleren’.HetFVBisdeorganisatorenfinanciervanwerknemersopleidingen.Doordezepartnersaanelkaartekoppeleneninsynergietebrengen,krijgenjongereneenkwalitatievetechnischeopleidingenwordenzeopeenophenafgestemdemanier
algemene cordinatie & logistiek beheer
competentie-versterking
arbeidsmarktbegeleiding
tewerkstellings-bevordering
logistiek beheer en cordinatieinfopunt – beeldvorming beroepen
—screening en oriëntering—trajectbegeleiding—matching—inzet tewerkstellingsbevorderende maatregelen—jobcoaching
—opleiding: op de werkplek of op aparte opleidingsvloer’—coaching—peterschap—‘coach the coach’
—werkervaringsplaatsen—stageplaatsen—sociale economie in de bouw & afgeleide diensten (opruiming, veiligheid, onderhoud, bewaking, …)
– via ppS– taaksplitsing– invoeg– diversiteitsplannen’
lingspotentieelonderverdeeldnaardeverschillendejob-encompetentieprofielen.Deomvangvandezewerkenisimmersvandieaarddateentijdigeplanningnoodzake-lijkis.Teneersteomtegaranderendatderandvoorwaardenkunnenwordenverduide-lijktmetdeuitvoerdereensdeopdrachtenzijngegund,tentweedeomtebepalenwathetrealiserenvandeopleidingopdewerfbetekentintermenvankostenenpartner-schapstructuren.
�.� CONCEPT TIjDELIjk jOBCENTEr - OPLEIDINGCENTrUM MASTErPLAN
Metdebouwpartnersenindividuelebedrijvenwerdgezochtnaareengezamenlijkant-woordopde vraaghoede instroomverbeterd kanwordenop een ‘maatschappelijkverantwoorde’manierenhoedeinhetBPA-Wprojectontwikkeldemethodiekendaarineenplaatskunnenvinden.Uithetonderzoekgroeidehetconceptvoordeinstallatievaneentijdelijkopleidingcentrum(TOM)opéénvandewervenvanhetMasterplanMobili-teitAntwerpengekoppeldaaneentijdelijkteinstalleren‘Jobcenter’.Daarmeekunnentechnischekennisenhetkunnenomgaanmetspecifiekedoelgroepen(o.a.jongeren,…)onderééndakenzodichtmogelijkbijdereëlewerkvloerwordensamengebracht.
DekoppelingvaneentijdelijkJobcenteraaneentijdelijkopleidingscentrumopdewerfzoudemogelijkheidscheppenomopeenefficiëntemaniervraagenaanbodtemat-chen.Dewerkingzoudangerichtwordenop:
�. detoeleiding,screeningenbemiddelingvangeschiktekandidaatwerknemers, job-matching;
�. deorganisatievanwerkervarings-,opleidings-envormingstrajecten;�. debegeleidingencoachingvankandidaatwerknemers(opdewerf)viao.a.demetho-
diekvanwerfplekleren;�. deinzetvantewerkstellingsbevorderendemaatregelen(individueleberoeps-opleiding,
IBO,Activa,Startbanen,invoegbanen,e.a.);�. de ontwikkeling van sociale economieprojecten gerelateerd aan eventuele taakaf-
splitsingen.
Dergelijk initiatiefcreëertvoorspecifiekedoelgroepen,waarondernogvelewerkzoe-kende jongeren, meerdere ‘sporen’ naar werk. Sporen naar andere bouwberoepen,maarbijvoorbeeldooktijdelijke‘timeouts’,waarbijjongerenvandewerf(tijdelijk)wor-denteruggetrokkennaarhetopleidingscentrumofnaareensociaaleconomieproject.
DepilootprojecteninhetkadervanBPA-Wprojecttonenondermeeraandatopgeleidwordenopdewerfnietalleenkortgeschooldewerkzoekendenofjongerenaanspreekt,maardatookdebouwbedrijvenhiervooropenstaan.BouwbedrijvenwillenenkunnenhunverantwoordelijkheidrondMVOopnemenalshenhiervoordenodigeondersteu-ningenomkaderinggebodenwordt.Deservicevaneenjobcenterzoudanzijndebe-trokkenbouwbedrijvendenodigehulptebiedenbijdevoorbereidingenuitvoeringvanhunopleidingsproject.MVOwordtdaneengedeeldeverantwoordelijkheid.
HetMasterplanAntwerpeniseenuniekegelegenheidombouwbedrijvenhun(maat-schappelijke)verantwoordelijkheidtotopleidenvanwerkzoekendentelatenopnemenenhenviaeentijdelijkjobcenterenmobielopleidingcentrumteondersteunenmetdeknowhowvanpartnerorganisaties.
48 49
Werking, activiteiten en taakverdeling
Voordeuitvoeringvandeverschillendeactiviteitendienenverschillendeaspecteninrekeninggenomentewordeninfunctievanderolentakenvanelkeactor.Zozullendeaantallenendeminimaleprofielenwaaraankandidatenmoetenvoldoenvooraleerzedewerfopkunnen,inkaartwordengebracht.
Totdemogelijkedoelgroepenbehorenondermeer:— jongereninhetkadervan‘afwisselendwerkenenleren’;—werkzoekenden,metnadrukopkansengroepen;— beperktinzetbarepersonenviaeensocialeeconomieproject;— nieuwewerknemers.
Dehoofdactiviteitenhebbenbetrekkingopzowelhetopleidingsprogramma,allecoördi-nerendetakenopdatgebiedenverderetoeleiding.Ditbetreftondermeer:
— descreening,oriëntering,competentiemeeting,selectieencoachingvandekandi- datenenaanbiedenvandienstenaanbedrijvenviasocialeeconomie;— ondersteuningvandebedrijveninhetopleidingsproces;— deactiviteitenopdewerfopvolgen;— opleidenvanwerkzoekendennaarverschillendeberoependiegevraagdwordeninhet
kadervandeuitvoeringvanhetMasterplan.
Daarnaastzijnerookanderefuncties,dievooralmetdezichtbaarheidnaarbuitentemakenhebbenenmethetvervolgtrajectvandekandidaten.Zoals:
— bemiddelingnaarwerk;— opleidenvandelesgeversvanbedrijven;— coachenvandelesgeversuitdebedrijven;— informatiepuntwerkenopdewerf,waardecommunicatienaarbuitenwordtverricht
enbouwberoepenwordengepromoot,metonderandere:— informatievebezoekenvoorwerkzoekendenenleerlingen;— specifiekeactiesnaarhetonderwijs;— eenwerkwinkelBouw;
— vergadergelegenheid.
Deverdereuitwerking,implementatie,begrotingenfinancieringhiervanwordtineenvervolgonderzoekopditBPA-Wprojectvormgegeven.Dezeprojectvoornemensendevereisteengagementenmoeten inoverlegmetallebetrokkenpartijengenegocieerdwordeninfunctievandetimingvandewerkenvandeOosterweelverbinding.
�� Tewerkstellingsprognose Masterplan. Tijdelijke vereniging STUDIEGROEP ANTWERPEN MOBIEL, november 2006.�� De bijlagen zijn beschikbaar op www.antwerpen.be ; doorklikken naar Welkom > Algemene site > Werken > Regelgeving en
beleid > Europese projecten ESF
begeleidenbijgestuurd.Hunverankeringinhetbedrijfwordtverzekerddoorhetaan-biedenvanvervolmakingsopleidingen.
�. Hetiseentijdelijkopleidingcentrum,verbondenaandewerkeninhetkadervanhetMasterplanAntwerpen.Nieuwisdeideeomineentijdelijkeendeelsmobieleoplei-dingsinfrastructuurte investerenopdeplaatswaardetewerkstellingsmogelijkhedenzichvoordoen.Deopleidingsplaatsvolgtdevacatures.
�. Dezeonderwijsvormverkleintdeklooftussenopleidingentewerkstellingvoordeafge-studeerdeleerlingen.
Doorbepaaldetakenofjobsaftesplitsenentehergroeperen(bijvoorbeeldopruimenvanwerven,beveiligingvanwervenenanderedeeltaken…)wordtertevensdeopen-inggecreëerdomsocialeeconomieprojectenop te zetten in samenwerkingmetdebouwbedrijven.Zokanookeenbepaaldegroepmensen,dieviaopleidingnietalleopdearbeidsmarktnoodzakelijkecompetentieskunnenverwerven,opeenkansenverho-gendemanieringeschakeldwordenbijdezewerken.
Zoals inhoofdstuk3besprokenzijnerdiversevoordelen aanhetopleidenvanwerk-zoekendenindedirectenabijheidvandewerfenmetditTOMzijndat:
— de cursisten zittendichteropdewerkrealiteit en vraagenaanbodwordenbeter af-de cursisten zittendichteropdewerkrealiteit en vraagenaanbodwordenbeter af-gestemddoordatookhetbedrijfmeewerktaandeopleiding;
— verderontstaatviawerfpleklereneenbetereensnellereintegratievannieuwkomersindegroepenverhoogtdeopleidingscapaciteiteninstructiepersoneel;
— doordeuitstralingvanditbouwprojectenhetTOMzullenwerkzoekendengemakkeli-doordeuitstralingvanditbouwprojectenhetTOMzullenwerkzoekendengemakkeli-jkeraangetrokkenwordenomineenbouwopleidingintestappen;
— doordekorteafstandtussenopleidingcentrumenwerfenhetopstellenvaneenmo-doordekorteafstandtussenopleidingcentrumenwerfenhetopstellenvaneenmo-biliteitssysteemvoorallecursistenwordthetverplaatsingsprobleemopgelost;
— geconcentreerdterbeschikkingstellenvaneenbreedaanbodvanarbeidsmarktinstru-geconcentreerdterbeschikkingstellenvaneenbreedaanbodvanarbeidsmarktinstru-menteninfunctievanmatchingvraagenaanbod;
— kennisdeling en competentieversterking tussen de verschillende betrokken partners(Onderwijs–VDAB–bouwsector–bedrijven–promotoren).
�.�OPErATIONALISErING vAN TOM EN jOBCENTEr
Erkanmeerwaardeensynergiegecreëerdwordendoorsamenwerkingtussendever-schillendedirectbetrokkenactoren.Ditbetekentdatverschillendeinitiatieventoteentotaalpakketvanscreening,toeleiding,opleiding,lessenNederlandsenVCA,arbeids-bemiddelingenjobcoachinginelkaarwordengeschoven.Bedrijvenzijndirectbetrokkenpartijennemeneenstukvandeverantwoordelijkheidopzich.Zevergrotendaardoorhunzichtopdearbeidsmarkt,kunnenhunpersoneels-beleiddaarnaarvormgevenencapaciteitvanpersoneeloptimaalbenutten.Tevensiserdirecteuitwisselingvankennisenprofessionelebouwtechniekeneneengecontro-leerdeintroductievanwerfpleklerenindebedrijven.Ditbetekentdatdemogelijkepartners,zoalsdediverseopleidings-entewerkstellings-actoren, opdrachtgever, sociale partners en de bouwbedrijven diewerken uitvoerenvoorhetMasterplan,wordensamengebracht.
50 51
�.WERFPLEK- LEREN IN OVERHEIDS- OPDRACHTEN
Dithoofdstukreikteenconceptaanvoordeimplementatievanwerfpleklerenbijover-heidsopdrachten.Daartoewordtstilgestaanbijenkelebelangrijkeaandachtspuntenbijhetopnemenvanwerfpleklerenbijoverheidsopdrachtenvoorwerken��.Wat betekentwerfplekleren voor de voorbereiding van de aanbestedende overheid,voordebestekkenendeprocedures,watzijndegevolgenvoordeleidingendecontroleopdeuitvoeringvandeopdracht,voordetermijnen,enzovoort?Hetwasinhetkaderentijdpadvanditprojectnietmogelijkeenconcrete‘socialeclau-sule’uittewerkendiehetwerfpleklerenalgemeentoepasbaarmaakt.Tochgevenwehiereenaantal,naaronzemeningbelangrijke,overwegingenenafwegingenmee.
�.�HET jUrIDISCHE kADEr
Belgiëheeftsindslangetijdeengedetailleerduitgewerkteregelgevingvooroverheids-opdrachten,die zichdient in tepassen inhet Europesewettelijk kader. Zelfs indiengeenspecifiekewettelijkebepalingenbestaanopnationaalvlak,bijvoorbeeld inzakeconcessiesvanopenbarediensten,dannogdienendeverrichtingenverenigbaartezijnmet inhetbijzonderhetVerdragvanRometotoprichtingvandeEuropeseGemeen-schapendedaaruitafgeleidebeginselen.
Bij het plaatsen van opdrachten, zowel overheidsopdrachten als andere opdrachten(bijvoorbeelddeconcessiesvanopenbaredienst)moetendebeginselenvanhetVer-dragvanRomegeëerbiedigdworden,ondermeer:
52 53
Het gunnen van de opdrachten
Voordeopdrachtendievallenonderhettoepassingsgebiedvandewetvan24decem-ber1993wordendegunningsproceduresdiemoetenleidentothetafsluitenvaneencontractvoorhetuitvoerenvanopdrachtenvoorwerkengeregelddoordevolgendeKoninklijkebesluiten:
— hetkoninklijkbesluit(KB)van8januari1996��betreffendedeoverheidsopdrachtenvooraannemingvanwerken,leveringenendienstenendeconcessiesvooropenbarewer-ken,indeklassieke sector.
— hetKBvan10januari1996betreffendedeoverheidsopdrachtenvooraannemingvanwerken,leveringenendienstenindesectorenwater,energie,vervoerenpostdiensten,voorwatbetreftdenutssectoren.
— het KB van 18 juni 1996 betreffende bepaalde opdrachten�� vanwerken, leveringendiensten.
Opdeoverheidsopdrachtenvanwerkenisbovendiennogdeerkenningsreglementeringvantoepassing,bestaandeuitdeWetvan20maart1991(B.S.van6.4.1991)houdenderegelingvandeerkenningvanaannemersvanwerkenendeuitvoeringsbesluitenvandezewet.
De uitvoering van de opdrachten
Deuitvoeringsfasestartbijhettotstandkomenvandeverbintenis.Datisookhetogen-blikwaaropdefinitiefeeneindekomtaandegunningsprocedurevaneenbepaaldeop-dracht.
Deuitvoeringsfasevanoverheidsopdrachtenenconcessieswordtvoordeklassiekesec-torgeregelddoorhetKBvan26 september1996 totbepalingvandealgemeneuit-voeringsregels(AUR)vandeoverheidsopdrachtenenvandeconcessiesvooropenbarewerken (B.S.18oktober1996)met inbijlagedeAlgemeneAannemingsvoorwaarden(AAV).
Voordeuitvoeringvandeoverheidsopdrachten,diegegundwordenonderhetregimevanhetKBvan10januari1996,geldendezelfderegelsalsindeklassiekesector.VoordeuitvoeringvandeopdrachtendiegegundwordenonderhetregimevanhetKBvan18juni1996geldengeenspecifiekeregels.
bevoegdheidsregeling wet van 24 december 1993
KB 08 jan 1996
KB 26 sept 1996 (aur) en bijlage (aav)
KB 18 jan 1996KB 10 jan 1996
wet
erkenning
KB
erkenning
wet
motivering
— hetvrijeverkeervangoederen;— devrijheidvanvestiging;— hetvrijverlenenvandiensten,alsmedededaarvanafgeleidebeginselen,zoalsgelijke
behandeling,hetdiscriminatieverbod,dewederzijdseerkenning,deevenredigheidendetransparantie.
Belgische regelgeving
DebepalingeninzakedegunningvanoverheidsopdrachtenuitdeEuropeserichtlijnenzijningevoerdinhetBelgischrechtmetdewetvan24december1993betreffendedeoverheidsopdrachtenensommigeopdrachtenvooraannemingvanwerken,leveringenendienstenenhaaruitvoeringsbesluiten.DeEuropeseregelszijndaarbijverderaange-vuldmetgedetailleerdenationalebepalingen,zowelwatbetreftdegunningsprocedu-res,alswatbetreftdeuitvoeringvandenadegunningtotstandgekomenverbintenis.
Dezewettelijkeregelingbepaaltdespelregelsvoorhetaanbestedingsproces��datkanonderverdeeldwordenindriefases:
�. hetvoorbereidingstrajectmetalsresultaateengoedgekeurdbestek;�. de gunningsprocedure of het aanbestedingstraject,met als resultaat één ofmeerdere
overeenkomstenonderbezwarendetitelmetaannemersvoorhetuitvoerenvanwerken;�. hetuitvoeringstraject,waarindeovereengekomenprestatieswordenuitgevoerdenhet
werkgerealiseerd.
voorbereiden
aanbesteden
uitvoeren vande opdracht
bepalenbehoefte
openenoffertes
opvolgenborgtocht
startenopdracht
evalueren offertes
gunnen opdrachten
betalen
notificerenopdrachten
teruggevenborgtocht
definitief opleveren
bekend makenopdrachten
informerenleveranciers
wachttijd!
keuren en voorlopigopleveren
“vaststellen voorwaarden”“kiezen gunningswijze”
opstellen bestek (voorwaarden)
54 55
tiëleinschrijversreedsvroeginhetaanbestedingstrajectzichzogoedmogelijkkunnenvoorbereiden.
�.�.�Overeenkomsten onder bezwarende titel
Deoverheidsopdrachtenzijnovereenkomstenonderbezwarendetiteldiewordenge-slotentussenéénofmeeraannemers,leveranciersofdienstverlenersenéénofmeeraanbestedendeoverhedenofoverheidsbedrijvenendiebetrekkinghebbenophetuit-voerenvanwerken,hetleverenvanproductenofhetverlenenvandiensten.Ditbetekent,datvoordezeopdrachteneenwilsovereenstemmingtotstandkomttus-sendepartijen,namelijkdeaanbestedendeoverheidendeaannemer,leverancierofdienstverlener,endatdetotstandgekomenwederzijdserelatiebetrekkingheeftopderealisatievanprestatiesinruilvooreeningelduittedrukkenvormvanvergoeding.Er is dus eenuitwisseling vanprestaties,waarbij rechten en verplichtingen voor decontractpartijeninhetlevenwordengeroepen.Deverplichtingvandeaanbestedendeoverheidbestaaterdaninomdeovereengekomenprestaties,ookdezemetbetrekkingtothetwerfplekleren,tevergoedenovereenkomstigdeovereengekomenvoorwaarden.Deverplichtingvandeaannemerbestaatdanuithetleverenvandeprestatiesinover-eenstemmingmetdeovereengekomenvoorwaarden.
�.�.� Administratieve mededingingsvoorwaarden en uitvoeringsvoorwaarden
Administratieve verplichtingenwaaraande kandidaatof inschrijver dient te voldoentijdensdegunningsprocedurenoemenweindezetekstgemakshalveadministratievemededingingsvoorwaarden.Bijvoorbeeldhettijdigindienenvaneenofferteofhetin-dienenvaneenMVOPtijdensdegunningsprocedure.Betreftheteenverplichtingwaar-aandeaannemer(ofzijnonderaannemers)dienentevoldoentijdenshetuitvoerenvandeopdracht,danwordtdetermuitvoeringsvoorwaardegebruikt.
ZoishetindienenvanhetMVOPeenuitvoeringsvoorwaardeindieninhetbestekwordtbedongendatdeaannemerdezeverplichtingdientnatekomentijdensdeuitvoeringvandeopdracht.
Hetniet voldoendoor de inschrijver aan administratievemededingingsvoorwaardenmaaktdeoffertevandeinschrijvertoteenonregelmatigeofferte.Deaanbestedendeoverheidisindatgevalverplichtdeernstvandeonregelmatigheidtebeoordelenentebeslissentotnietigheidofaanvaardenvandeofferte,ditopbasisvaneendeugdelijkeenafdoendemotivering.
Hetnietvoldoenaaneenuitvoeringsvoorwaardetijdensdeuitvoeringvandeopdrachtwordtgesanctioneerdmetdedaartoe indevoorwaardenvandeopdrachtvoorzienesancties,diewordenopgelegdvolgensdetoepasselijkeprocedure.Ingevaleeninschrij-verzouweigerenomaandecontractueleverplichtingendievoortvloeienuithetwerf-pleklerentevoldoen,zalditeveneenshetvoorwerpuitmakenvaneenonderzoeknaarregelmatigheidvandebetrokkenofferte.Zozalhetweigerendooreeninschrijverommeetewerkenaanhetwerfplekleren,volgensdevoorwaardenvanhetbestek,inderegelleidentotdenietigheidvandeoffertevoordebetrokkenopdracht.
Bevoegdheidsregeling
Hoe de bevoegdheden inzake overheidsopdrachten worden uitgeoefend binnen eenaanbestedendeoverheidwordtgeregeldinspecifiekebepalingen��vantoepassingopofeigenaandeaanbestedendeoverheid.
Nieuwe wetgeving overheidsopdrachten��
Intusseniseenbeperktaantalbepalingenvandenieuwewettenopdeoverheidsop-drachteninwerkinggetreden:
— De wet�� overheidsopdrachten en bepaalde opdrachten voor werken, leveringen endienstenvan15juni2006.
— Dewet van 16 juni 2006 betreffende de gunning, informatie aan kandidaten en in-schrijversenwachttermijninzakeoverheidsopdrachtenenbepaaldeopdrachtenvoorwerken,leveringenendiensten.
IndezenotawordtuitgegaanvandemogelijkhedenindeEuropeserichtlijnen(2004),debepalingenuitdebestaandewetgevingendeopportuniteitendiedenieuwewetge-vingkanbieden.
�.�BASISPrINCIPES EN UITGANGSPUNTEN BIj OvErHEIDSOPDrACHTEN
�.�.�Gelijkheidsbeginsel en non-discriminatie
Deaanbestedendeoverhedenbehandelendeaannemers,deleveranciersendedienst-verlenersopgelijke,niet-discriminerendeentransparantewijze.Deverplichtingendievoortvloeienuithetwerfplekleren,namelijkopleidingsterreinterbeschikkingstellenopdewerf,begeleidingverzekerenvanhetwerfplekleren,meewer-kenaandeuitvoeringvanditonderdeelvandeopdrachtenindienenvaneenMVOP,lijkengeenverplichtingentezijnwaardoorsommigeaannemersdoorhetfeitdatzeeenanderenationaliteit zoudenhebben,zoudenwordenbenadeeld.Bijhetmededingenineenander land isernogsteedseenconcurrentienadeel,datmoeilijkvolledigkanwordenvermeden,bijvoorbeeldkennisvandetaal,delokalegewoonten,despecifiekerechtspraakenrechtsleer.Debepalingeninzakewerfpleklerenlijkenopditgebiednietvandeanderegewonebesteksbepalingenteverschillen.Weldientrekeninggehoudenmethetfeitdatdebijkomendeaspectenmetbetrekkingtotwerfpleklereniniedergevalvoorelkeinschrijver,enzekerookvoordebuitenlandseinschrijvers,devoorbereidingvandeopdrachtenigszinsverzwaren,endatdeaanbe-stedendeoverheidwordtaanbevolenvoldoendetijdterbeschikkingtestellenvoorhetvoorbereidenvandeofferteendewettelijkbepaaldeminimumtermijnenookdienover-eenkomstigteverlengen.Ook ishetnuttigdatdeaankondigingvandeopdrachtdejuisteadressenvermeldtwaarinlichtingenoverhetwerfpleklerenendeermeesamen-hangendeaspectenenverplichtingenkunnenwordenverkregen.Eensynthesevandeverplichtingeninzakewerfpleklerendient,geletophetbijzonderkarakterervan,tewor-denvermeldindeaankondigingvanopdracht.Ookkaneenvooraankondigingvanopdracht,waarbijdeprincipiëleverplichtingenin-zakewerfpleklerenindezeaankondigingwordenvermeld,ertoebijdragendatdepoten-
56 57
makenvanhetvoorwerpvandeopdracht indienzijdevertolkingzijnvanbehoeftenvandeaanbestedendeoverheid.Ditheeftverregaandegevolgen,aangezienindatge-val ook de mogelijkheidwordt geschapen dat gunningscriteriaworden gedefinieerddieermeeinverbandstaan.Dit laatste isechtergeenverplichtingenvoorlopignietaangeraden(zieverder),maarindiendeomstandighedenzichzoudenwijzigen,indetoekomstooknietuitgesloten.
�.�.� De wijze waarop de prijzen voor werfplekleren worden bepaald
Dewijzewaaropdeprijzenwordenbepaaldiseenverplichtonderdeelvanhetbestek.Hetforfaitairkaraktervandeprijzenisdaarbijeenbasisprincipeindenationalewetge-vingoverheidsopdrachten.Inhetopenbaarbelangwordendoorhettoepassenvanhetmechanismevanforfaitaireprijzenderisico’svandeopdrachtinhoofdzaakgedragendoordeuitvoerders.Dereglementeringonderscheidttweevormenvangunningtegenvasteprijsbepaling:
�. De opdracht voor een globale prijs:ditiseenopdrachtwaarvooreenforfaitaireprijshetgeheelvandeprestatiesdektofdieuitsluitendforfaitairepostenomvat(artikel86vanhetKBvan8januari1996).
�. De opdracht volgens prijslijst:dit iseenopdrachtwaarvanalleendeéénheidsprijzenvoordeprestatiesforfaitairzijn.Doordeéénheidsprijzenopdehoeveelhedenvandeverrichteprestatiestoetepassen,wordthettebetalenbedragvastgesteld(artikel86vanhetKBvan8januari1996).Inditgevalwordthetrisicometbetrekkingtotdetepresterenhoeveelhedengedragendoordeaanbestedendeoverheid.
Dewet(artikel7§2vandewetvan24december1993)voorzietdatenkelinuitzonder-lijkegevalleneenopdrachtmaggegundwordenzonderforfaitaireprijsbepaling:
— voorwerken, leveringenofdienstendie ingewikkeldzijnofdieeennieuwetechniekinluiden,metbelangrijketechnischerisico’sdieertoenopendeuitvoeringvandepres-tatiesaantevatten,terwijlalleuitvoeringsvoorwaardenenverplichtingenervannietvolledigkunnenwordenbepaald;
OF— in buitengewone en onvoorziene omstandigheden wanneer hij betrekking heeft op
spoedeisendewerken,leveringenofdienstenwaarvandeaardendeuitvoeringsmoge-lijkhedenmoeilijkkunnenwordenomschreven.
Indergelijkegevallenwordendeopdrachtengegund(artikel87vandewetvanhetKBvan8januari1996):
— hetzijopgrondvanwerkelijkeuitgaven;— hetzijeersttegenvoorlopigeprijzenenvervolgenstegenforfaitaireprijzen,zodrade
voorwaardenvandeopdrachtgoedgekendzijn;— hetzij deels op grond van werkelijke uitgaven, deels tegen forfaitaire prijzen.
Indezegevallenwordtnietalleenhetrisicometbetrekkingtotdehoeveelheidmaarevenzeerditmetbetrekkingtotdeintensiteitvandeprestatiesgedragendoordeaan-bestedendeoverheid.
Vooreenopdrachtopbasis vandewerkelijkeuitgaven,wordenbij betalingdevooraanrekening toegelatenkostenbestanddelenvandeuitgevoerdeprestaties verhoogdmetdealswinstovereengekomenverhogingen.
�.�.� resultaatsverbintenis versus middelen verbintenis
Eriseenbredeconsensusdatdeverbintenistothetrealiserenvaneenbouwwerkeenresultaatsverbintenisbetreft.
Bijwerfpleklerenheefteenbeperktaantalonderdelenvandeverbintenis��diemoetwordenaangegaan,eenkaraktervan resultaatsverbintenis.Hiertoebehorenbijvoor-beeld:
— hetterbeschikkingstellenvaneenafgescheidenzonevoorwerfpleklerenopdewerf;— hetterbeschikkingstellenvanbekwaamengeschiktpersoneelvoordebegeleiding.
Andereelementenhebbendaarentegenhetkaraktervaneeninspanningsverbintenis.Hetuiteindelijkeresultaatvanhetwerfpleklerenzalimmersnietenkelafhangenvandeaannemer,maarookvanfactorendiebuitendeomgevingliggenwaaropdeaannemereenbeslissendeinvloedkanuitoefenen,bijvoorbeeldhetvolumeendekenmerkenvandeinstroomaankandidaten.Maarhetisduidelijkdatdeparticipatievandeaannemerenzijnonderaannemersaanhetwerfplekleren,hetterbeschikkingstellenvantijdenmiddelenendeverplichtingentoteengedetailleerdekostenopvolgingdeeluitmakenvandecontractueleverplichtin-genendusnietvrijblijvendkunnenzijn.Ditlaatstezoukunnenleidentothetverteke-nenvandemededingingenspeculatie.Deaannemerzalooktijdenshetopstellenvanzijnofferterekeningmoetenhoudenmetdevereistentotwerfpleklerenopbasisvandeopdatogenblikreedsbeschikbareinformatie.
�.�.�Budgettaire aanrekening en raming van de waarde van de opdracht
Devergoedingaandeaannemervoordeprestatiesmetbetrekkingtothetwerfplek-lerenwordtmeeopgenomeninderamingvandewaardevandeopdracht,evenalsdewaardevandemiddelendiehemterbeschikkinggesteldwordenvoorhetwerfplekle-ren.Erdientdaartoedoordeaanbestedendeoverheidvoldoendebudgettaireruimtetewordenvoorzienomtevoorkomendathetzijhetwerfplekleren,hetzijdeuitvoeringvanhetwerkzoudenleidenondereentekrapperaming.Ofdebudgettaireaanrekeningsregelsertoenopendeprestaties‘werfplekleren’opeenafzonderlijkbegrotingsartikelaanterekenenofdaarentegenhetprincipekangehan-teerdworden:‘resaccessoriasequiturremprincipalem’werdinhetkadervanBPA-Wnognietonderzocht.
�.�BESTEkSCOMPONENTEN
Dezeparagraafbevatenkelebelangrijkeaandachtspuntenbijhetvoorbereidenvandeopdrachtvoorhetopnemenvanwerfpleklerenineenbestek.
�.�.� Het voorwerp van de opdracht
Deprestatiesdiegeleverdwordeninhetkadervanhetwerfpleklerenkunnendeeluit-
58 59
— devereistenaandeinrichtingvandeafzonderlijkeopleidingsplek;— hetvoorzienineen,aandevoorwaardenvanhetbestekbeantwoordende,begeleiding;— watisinbegrepenindeactiviteitenbedoelddoorde(stel)postwerfplekleren;— watisinbegrepenindeanderepostenenindealgemenekosten;— timingenaardvanvoorteleggendocumentenofvoortgangsrapportentijdensdeuit-
voeringendeovereenstemmendekeuringen;— detoepasselijkesancties(20§4AAVe.a.);— hetbedingtotverificatievandeboekhoudkundigestukkenterplaatsetijdensdeuitvoe-
ring,omderealiteitenomvangvandeuitgaventekunnencontroleren;— desgevallenddekosteninventarisdievoordestelpostalsbasiszaldienenvoordeop-
maakvandeschuldvorderingen;— desgevallenddelijstmetkostendienietzullenwordenaanvaardvoorbetaling;— demandatenenmeerbepaalddepreciezeverantwoordelijkheden,diedeaanbesteden-
deoverheidtoekentaandepartnerorganisaties(bijvoorbeeldBouwpoolofVDAB)inhetkadervandecontroleopendeleidingvandeuitvoeringvandeopdracht;
— debestemmelingenvandeintedienendocumenten;— dedocumentendiedeschuldvorderingendienentevergezellen;— deterespecterenprocedurebijdeaanvraagtotaankoopvanspecifiekeopleidingsmid-
delen;— desgevallenddevoorwaardenwaartegendeaannemer,detijdensdeopleidingaange-
kochteopleidingsmiddelen,kanverwerven;— devereistenmetbetrekkingtotdebijkomendedekkingeninzakeverzekering.
�.�.� De leidende ambtenaar
Beschrijvingvandebevoegdhedenvandepartnersbijdeuitvoeringvandeopdracht.
Deambtenaarofiederpersoondieleidingheeftoverentoezichtuitoefentopdeuit-voeringvandeopdracht,wordtdoordeaanbestedendeoverheidaangewezen.Indienditgeheelofgedeeltelijkzouwordentoevertrouwdaaneenpersoonbuitendeaanbe-stedendeoverheid,bijvoorbeelddeVDABofBouwpool,wordtdedraagwijdtevanheteventuelemandaatindebetekeningvandeopdrachtbepaaldtenzijditinhetbestekgebeurdis.ZozoudeVDABeventueelmandaatkunnenkrijgentothetuitvoerenvancontroles,ontvangenvanverslagen,hetvaststellenvanfeiten,diededienstmeldtaandeaanbestedendeoverheid.Despecifiekebevoegdheidsregelingen��vantoepassingopdeaanbestedendeoverheidstaannietaltijdtoedatbelangrijkebeslissingsbevoegdheidmetbetrekkingtotdecon-troleenhettoezichtopdeuitvoeringvandeopdrachtwordtovergedragenaanentitei-tendiegeendeeluitmakenvandeaanbestedendeoverheid.
�.�.� keuze van de procedure en het gunningsmechanisme
Deinvoeringvanhetwerfpleklerenheeftgeeninvloedopdemethodewaaropdepro-cedureendegunningswijze�� (zieonderstaande tabelgunningswijzes indeklassiekesector)wordengekozen.Geziendeactuelebeperktemogelijkheden��omvoordeonderhandelingsprocedure met bekendmaking (OMB)tekiezenindeklassiekesector,isdekeuzeindezesectorveelalbeperkttotdeopenofdebeperkteprocedure.Ditheefttotgevolgdatdemededingings-
Ditvergtdushetinhetbestekvoorafbepalenvan:— dekostenbestanddelen diemogenwordenaangerekend;— dewijzewaaropdekostprijzenzullenwordenberekend;— deomvangvande als winsttoegepasteverhogingen.
Dewijzewaaropdeprijzenwordenbepaaldheeftookeengroteinvloedophetniveauvancontroleentoezichttijdensdeuitvoeringvandeopdracht.
Eenstelpostiseenpostdieeenuitzonderingvormtophetbasisprincipevanhetforfai-tairkaraktervandeprijzen.Hijwordtindeopmetingsstaatvanhetbestekvoorzienomdeniettevoorspellenwisselvalligheden,diehorenbijeenopdracht,tijdigoptevan-gen.Bijwerfpleklerenlijktdeformule‘tegenwerkelijkeuitgaven’,geletophetafwezigzijnvanvoorlopigeprijzen,deformulediezichaandient.Vooreenposttegenwerkelijkeuitgaven��,zullenenkeldebewezenkostenvooractivi-teitendiebetrekkinghebbenopdezepost,kunnenwordenvergoed.Aangeziendehuidigestandvanzakenmetbetrekkingtotdekennis,ervaringende,tijdenshetopmakenvandeofferte,beschikbareinformatie,hetnietmogelijkmaaktvooraf deaardvandeprestatiesvanwerfpleklerenvoldoendepreciesteomschrijvenom,hetzijforfaitaireeenheidsprijzen,hetzijforfaitairetotaalprijzentebedingen,magmenervanuitgaandaterweinigbezwaarzalrijzenvandebevoegdecontroleorganis-men(bijvoorbeeldhetRekenhof,deControleurvandevastleggingen,deInspectievanfinanciën),alseenstelpostwerfpleklerenbeperktblijft inomvang.Bijvoorbeeldmeteenordevangroottevan5%vandewaardevandeopdracht.
Bij eenopdracht vanwerkenklasse zesbetekentdit een stelpostmetongeveereenwaardetussende90.500en161.250euro.Eencorrectemededingingvereistdathetbestekbepaaltwelkeuitgavenopdebetrok-kenpostkunnenwordenaangerekendenwelkekostendeeluitmakenvandealgemenekosten.Zo lijkthetbijvoorbeeldopheteerstegezichtweinigzinvolenefficiënt,dathetelektriciteits-enwaterverbruikvoordeactiviteitwerfpleklerenafzonderlijkwordengemetenenaangerekendopdepostwerfpleklerenvanhetbestek.
�.�.� Technische specificaties en uitvoeringsvoorwaarden
Elementendiedeeluitmakenvanhetvoorwerpvandeopdrachtkunnenverderwordenuitgewerktintechnischespecificatiesenuitvoeringsvoorwaarden.Indit luikvanhetbestekdienendedwingendeprestatie-offunctioneleeisendiedeopdrachtgeverstelttewordenvermeld.Daarbijwordtgedachtaan:
controle niveau bij uitvoering informatie en onzekerheid
globale prijs kwaliteit van de prestatie risico op hoeveelheid en intensiteit van de prestaties beperkt en voorzienbaar
aard van de prestatie bepaald
prijslijst kwaliteit van de prestaties
tegensprekelijk vaststellen van de voor elke post tegen eenheids-prijzen daadwerkelijk aantal gepresteerde hoeveelheden
risico op intensiteit van de prestaties beperkt en voorzienbaar
aard van de prestatie bepaald
tegen werkelijke uitgaven
kwaliteit van de prestaties
aard en duur van de prestatiesopvolging van de omvang en de aard van de kosten (uitgaven)
risico op intensiteit van de prestaties groot en/of onvoorzienbaar
aard van de prestatie onbepaald of onzeker
60 61
Tenaanzienvandespecificatieslaathetbestekinditgevalruimtevoorinitiatiefaandeinschrijvers,maarbepaaltweldeminimaleeisenwaaraandeoplossingenmoetenvol-doen.Ditomtevoorkomendateeninschrijvereenoplossingvoorstelt,diekwalitatieftezwakisomtegebruikenvoordebedoeldetoepassing.
Indienhet voorwerp vande opdracht hetwerfplekleren omvat,waarbij voor dit on-derdeelminimalespecificatieswerdenuitgewerkt,danisergeenprincipieel wettelijk bezwaardatgunningscriteriagedefinieerdwordendiebetrekkinghebbenopdatwerf-plekleren.
Conclusie
Hetheeftevenwelslechtszinomdeinschrijversinmededingingtestellenophetas-pectwerfplekleren(prijs,kwaliteitvandeprestatiesinzakewerfplekleren),indienzijindeeersteplaatsdeminimaalgewensteprestatiesvoorafvoldoendenauwkeurigkennenendaarenboveninstaatzijndaadwerkelijkeffectiefhunoffertesopdezeaspectentedifferentiërenvandezevandemededingers.Meteffectiefwordtbedoeld,datwat zijaan initiatiefnemenom inhunofferteaanmeerwaarde voor de betrokkenpost aan te bieden, overeenstemtmet een reële enrealiseerbaremeerwaardetenaanzienvandeaanbiedingvandeanderemededingersennietenkelbeperktblijfttotrelatief‘vrijblijvendproza’.Bijdehuidigestandvanzaken,dienenookdeaannemersnogheelwataspectentedoorgrondenvooraleerzijhetwerfpleklerenzullenintegrerenalseenfactorwaarmeezijindeofferteconcurrentieelvoordeelkunnenrealiseren.Erzijnmomenteeldanookweiniggarantiesdataanbeidevoorwaardenopkorteter-mijnzalwordenvoldaan.Alduslijkthetbijdehuidigestandvanzaken,maarditkanindetoekomstwijzigen,nietopportuunominhetbestekeenkwalitatiefoffinancieelgunningscriteriumoptenemendatbetrekkingheeftopwerfplekleren.
�.�.� keuze van de selectiecriteria
Degeschiktheidvandeinschrijverswordtonderzochtaandehandvandeselectiecri-teria. Inzakewerfplekleren ishet criterium ‘technischebekwaamheid’hetmeest re-levant.Indeklassiekesectorbepaaltdewetgeverexhaustiefwelkebewijzendaartoevandeinschrijverkunnenwordengevraagd,bovendienkandeaanbestedendeoverheidterzakeminimaleeisenstellen.
Bewijzendiezoudenkunnenbijdragentothetnagaanvandegeschiktheidinzakewerf-pleklerenbijoverheidsopdrachtenvoorwerken:
�. studie-enberoepskwalificatiesvandeaannemeren/ofvanhetondernemingskadereninhetbijzonder,vandeverantwoordelijke(n)voordeleidingvanhetwerfplekleren;
�. delijstvandewerkenuitgevoerdmetwerfpleklerentijdensdelaatstevijfjaar,enge-staafddoorgetuigschriftenvangoedeuitvoeringvoordebelangrijkstewerken.Dezegetuigschriftenbevattenhetbedrag,het tijdstipendeplaatsvanuitvoeringvandewerkenengevenduidelijkweerofdezeuitgevoerdwerdenvolgensderegelsvandekunstenofzeopregelmatigewijzetoteengoedeindewerdengebracht. Invoorko-mendgevalzullendezegetuigschriftendoordebevoegdeoverheidrechtstreeksaandeaanbestedendeoverheidtoegezondenworden;
�. dooreenverklaringdiedewerktuigen,hetmaterieelendetechnischeuitrustingver-
voorwaardenniet onderhandeld kunnenworden tussen partijen en dat zij bijgevolgvoorafvoldoendepreciesbepaalddienentewordenenaanallemededingersmoetenwordenmeegedeeld.Bijdenieuwewetgevingzalhet(eventueel)mogelijkzijnomvoordeonderhandelings-procedure met bekendmaking tekiezenbijwerken toteenbedragvan300.000euro(excl.BTW).IndenutssectorisdeOMBgeenuitzonderingsprocedureeniszedanookdemeestaantebevelenprocedure.
Overheidsopdrachten, raamovereenkomsten en -contracten worden gegund volgenséénvandevolgendevoorafgekozenmechanismen:
— deopdrachtwordtgegundaandeinschrijverdiedelaagsteregelmatigeofferte(laagste prijs,LP),heeftingediend;
— deopdrachtwordtgegundaandeinschrijver,diede,vanuithetoogpuntvandeaan-bestedendeoverheid,economisch meest voordelige regelmatige offerte(EMVO)heeftingediend.
LAAGSTE PrIjS
IngevalvandeLPmoethetbestekvoldoendenauwkeurigespecificatiesbevattendiehetniveauvandegewensteprestatiesbeschrijven,zodatdeoffertesvangeschiktbe-vonden inschrijversmettoegangtotdemarktenkelnogmetelkaar inmededingingzijnophetaspectprijs.Wilmenbijgevolgeenmededingingtoestaanophetfinancieelvlakvoordepostwerfplekleren(deprijs)endeinschrijversdustoelatenzelfeenforfai-taireprijstebedingenvoordezeprestaties,dandientbijditgunningsmechanismedeprestatievoorafenvoldoendepreciestewordenomschreveneningevalvanforfaitaireeenheidsprijzen,eenrelevantehoeveelheidsmaateenheidtewordenbepaald.Voorals-noglijktditnietmogelijkgezienhetgebrekaaninformatieterzakeophetogenblikvanhetopmakenvanhetbestekendeexperimentelefasewaarinhetwerfpleklerenzichbevindt.Hetisechternietuitgeslotendatnaenigeervaring,ditwelmogelijkwordt.
EMvO
BijgebruikvandeEMVO,zijnermeerderecriteriavoorafbepaaldaandehandwaar-vandeeconomischmeestvoordeligeoffertewordtgekozen.Ditzijndezogenaamdegunningscriteria. Deze criteria dienen verband te houdenmet het voorwerp van deopdracht,inovereenstemmingtezijnmetdebeginselenvanhetVerdragvanRomeengeenonbeperktekeuzevrijheidtoetelaten.Gunningscriteriabiedeninschrijversdemogelijkheidzichteonderscheideninhunaan-bodopdeindecriteriavermeldeaspecten.Zokanelkeinschrijvereenvoorsteldoendatnaarzijnoordeelheteconomischmeestvoordeligtegemoetkomtaandeindespecifi-catiesvandeopdrachtvermeldebehoeftenvandeaanbestedendeoverheid.
gunningswijzes in de klassieke sector
open procedure beperkte procedure omb art. 17,§3 omb art. 17,§3
laagste prijs openbare aanbesteding beperkte aanbesteding x x
emvo algemene (open) offerte-aanvraag beperkte offerte-aanvraag x x
62 63
�.� NA DE GUNNING vAN DE OPDrACHT
�.�.� Het tot stand komen van de verbintenis
Indeopenenbeperkteprocedures(deprocedureswaarinnietkanwordenonderhan-deldoverdevoorwaardenvandeopdracht)komtdeovereenkomsttotstanddoordebetekeningvandegoedkeuringvandeofferte:denotificatievandeopdracht.Voorafgaandaandebetekeningvandegoedkeuringvandeofferteennahetnemenvandegunningsbeslissingdoordebevoegdeoverheidverlooptdikwijlsnogenigetijd,ondermeerdezenodigom:
— denodigekredietenteoormerken(vastteleggen);— deanderedeelnemersaandeprocedureteinformerenoverdebeslissingendieophen
betrekkinghebben;— toetelatendatinschrijversdiemenendatzijdaartoeeenbelanghebben,beroepaan-
tekenenbijdebevoegdeadministratieveofjustitiëlerechter��.
Ofeninwelkematedezeperiodegebruiktkanwordenombijkomendeafsprakentema-kenmetdeaannemeraanwieindegunningsbeslissingdeopdrachtwerdtoegewezenislanghetvoorwerpgeweestvandebat.
Derichtlijn��verwoordtderuimtedaartoenualsvolgt:“Opverzoekvandeaanbestedendedienstkandeinschrijverdieisaangewezenalsdeeconomischvoordeligsteverzochtwordenaspectenvanzijninschrijvingteverduidelij-kenofindeinschrijvingvervatteverbintenissentebevestigen,opvoorwaardedatditdeinhoudelijkeaspectenvandeinschrijvingofvandeoproeptotmededingingongewij-zigdlaatennietdreigtteleidentotconcurrentievervalsingofdiscriminatie”.IngevalgekozenwordtomhetindienenvanhetMVOPalseenadministratievemede-dingingsvoorwaardetestellen,diegeenimpactheeftopdeplaatsinderangschikking,enwaarbijhetenigedoelvandezemededingingsvoorwaardeisomtijdigenzovroegmogelijkdebetrokkenpartijen(bijvoorbeeldVDABofBouwpool)teinformerenoverhetpotentieeldatdeopdrachtaanwerfpleklereninhoudt,ishetdusnietonmogelijkominhetbestektebepalendathetMVOPpasdientingedienddoordeinschrijverdieinhetgunningsverslagwordtaangewezenalsopdrachthouder,nadaartoedoordeaanbeste-dendeoverheidtezijnopgeroepen.Dezewerkwijzelaattoedeadministratievelastvoordeandereinschrijverstebeperkentotwatfunctioneelnoodzakelijkis,bovendienkomtaldustochmeertijdterbeschik-kingvoorhetselecterenenvoorbereidenvandekandidaten.
Erdientopgemerktdatdewetgeving de gunning onder voorbehoud nietuitsluit,maardatdeBelgischewetgevingvoorwatbetreftdeopenofbeperkteprocedures de bete-kening van goedkeuring offerte onder voorbehoud of onder voorwaarden verbiedt.DitzouenerzijdszijntoepassingvindenindieneengekozeninschrijveralsnogzouweigereneenMVOPintedienennahiertoedoordeaanbestedendeoverheidtezijnverzocht.Deweigeringzalerdanimmerstoeleidendatdeinschrijvertekortschietinhetnalevenvaneenessentiëlemededingingsvoorwaarde.HetisevenwelnietmogelijkineenopenofbeperkteprocedureeenopdrachttebetekenenonderdeopschortendevoorwaardedatdeinschrijverofaannemerhetMVOPalsnogzouindienen,waardoorindieomstan-dighedendegunningsbeslissingzaldienentewordenherzien.
meldtwaaroverdeaannemerzalbeschikkenvoordeuitvoeringvanhetwerfplekleren;�. dooreenverklaringwaarindetechniciofdetechnischedienstenvermeldwordendie,
aldannietdeeluitmakendvandeonderneming,terbeschikkingzullenstaanvandeaannemervoordeuitvoeringvanhetwerfplekleren.
Deaanbestedendeoverheiddientwelzorgvuldigdeopportuniteitnategaanvanhetstellenvandergelijkeeisenaandeinschrijvers,vooralgeletophetfeitdathetwerfple-kleren,hoewelnietonbelangrijk,ooknietdehoofdopdrachtisvandeaannemer.Bijdehuidigestandvanzakenzullendergelijkeeisenertoeleidendatdemededinging(te)drastischzalwordenbeperkttoteenkleinegroepaannemersdiealvoldoendeervaringheeftmetdebetrokkenopdrachten.Vermitshetdebedoelingisomeenzoruimmogelijkveldvanaannemerstebetrekkenindeinitiatievenlijkthetopditmomentnietaangewezeninditdomein(testrenge)eisentestellenaandeinschrijvers.Ditdoetevenwelgeenenkeleafbreukaandedraag-wijdte van de verplichtingen inzakewerfplekleren bepaald door het bestek, die eeninschrijveropzichneemtdoorhetindienenvandeofferte.
�.�.� Andere besteksbepalingen
Inhetbestekzullennogeenaantalandereverplichtingenenverduidelijkingenopgeno-menmoetenwordenomhetwerfpleklerenmogelijktemaken.
Zoiserdecontractuele aansprakelijkheid.Ookalberoeptdeaannemerzichopmid-delenvanderdendiehemterbeschikkingwordengesteldofwerkthijsamenmeton-deraannemers,deaannemerblijftaansprakelijk��tenopzichtevandeaanbestedendeoverheidwanneerhijdeuitvoeringvanzijnverbintenissengeheelofgedeeltelijkaanderdentoevertrouwt.Deaanbestedendeoverheidachtzichdoorgeenenkelecontrac-tuelebandmetdiederdenverbonden.Maarvermitshetdeaannemerisdietenaanzienvande aanbestedendeoverheid contractueel aansprakelijk is voor de verplichtingenmetbetrekkingtotwerfplekleren,zalhij indeonderaannemingscontractenafdwing-barebepalingendienenintevoeren,ingevalonderaannemersmeteengeheelofeendeelvandezeverplichtingenwordenbelast.Hetaanwezigzijnopdewerfvanpersonen,ookalisditopeenafgescheidendeelvandewerf,zalongetwijfeldeenbijkomendrisicometzichmeebrengen.
Deaannemermoetinstaanvoordeordeopdebouwplaatstijdensdeduurvandewer-kenenhijisertoegehouden,inhetbelangvandeambtenarenvandeaanbestedendeoverheidenvanderden,zowelalsindatvanzijneigenpersoneel,allenodigemaatre-gelentetreffenomhunveiligheidtewaarborgen.Hetlijktdanookopportuunnategaaninwelkematedeverzekeringscontractenvandeaannemerdienenaangepastteneindedeaansprakelijkhedendievoortvloeienuithetwerfpleklerentedekken.Desge-vallendzaleenpassendebepalingmoetenwordentoegevoegdaanhetbestekendebijkomendekostvoordekkingvanditrisicodienttewordenvergoed.
Deaannemermagophetwerkgeenpersonentoelaten��dieniet totzijnbediendenenarbeidersbehoren,tenzijdedoorhemopgeroependeskundigen,raadsliedenenin-specteursendebehoorlijkgemachtigdeleden-werknemersvanhetbetrokkenparitaircomité.Tenaanzienvanhetwerfpleklerendientbijgevolgdeaanbestedendeoverheiddepassendetoelatingenteverlenen.
64 65
�� De analyse spitst zich toe op overheidsopdrachten voor werken boven de 22.000 € (excl. BTW) die gegund worden onder het regime van het koninklijk besluit van 08 januari 1996 of het koninklijk besluit van 10 januari 1996 en waarop bijgevolg de algemene aannemingsvoorwaarden volledig van toepassing zijn op de opdracht.
�� De figuur schetst ter illustratie het typisch verloop van het aanbestedingsproces bij een open procedure en waarbij het bestek geen betalingen in mindering voorziet.
�� De meeste overheidsopdrachten van lokale overheden vallen onder het strenge regime van de “klassieke sector” (Het eerste Boek, titel II van de wet van 24 december 1993 of de Titel II van de nieuwe wet van 15 juni 2006) . Daarnaast kunnen opdrach-ten van lokale overheden ook onder het ander stelsel van de zgn. nuts-of speciale sectoren vallen (de sectoren water, energie, vervoer of postdiensten), voor opdrachten die aansluiten bij activiteiten die zij uitvoeren in die sectoren (b.v. voor opdrachten betreffende de productie of distributie van drinkwater) (Eerste Boek, titel IV van de wet van 1993 of Titel III van de nieuwe wet van 2006).
�� Met de andere opdrachten dan de overheidsopdrachten bedoelt de wetgever ondermeer de opdrachten voor aanneming van werken, leveringen en diensten zoals sommige opdrachten van privé-ondernemingen, die genieten van speciale of exclusieve rechten, verleend door de overheid.
�� Artikel 6 van de wet van 24 december 1993.�� Deze wetten zullen ten volle in werking treden nadat de uitvoeringsmaatregelen ervan zijn uitgewerkt en goedgekeurd. Het
is te verwachten dat zij ook nog een coördinatie zullen ondergaan door de Koning.�� De Koning stelt voor titels I, II, III en IV en voor iedere bepaling van titel V van de wet van 15 juni 2006 de datum van inwer-
kingtreding vast.�� In tegenstelling met de verplichtingen die voortvloeien uit de klassieke tewerkstellingsclausules overheidsopdrachten, gaat
het werfplekleren niet gepaard met een contractuele verplichting voor de aannemer tot aanwerven van de kandidaten.�� De term “Te besteden som” die soms wordt gebruikt, wekt bij sommigen verkeerdelijk de indruk dat het op de post te voor-
ziene bedrag MOET verbruikt worden.�� Voor wat betreft bijvoorbeeld de steden en gemeenten is de uitoefening van de bevoegdheden inzake overheidsopdrachten
geregeld in het gemeentedecreet en de delegatiebesluiten van de bevoegde organen. Zo bepaalt het gemeentedecreet dat het college van burgemeester en schepenen bevoegd is voor de uitvoering van de opdracht. Dit orgaan kan deze bevoegd-heden overdragen aan de gemeentesecretaris. Het college van burgemeester en schepenen kan bij de delegatie van deze bevoegdheid bepalen dat de gemeentesecretaris de uitoefening van die gedelegeerde bevoegdheid kan toevertrouwen aan andere personeelsleden van de gemeente.
Uit deze delegatieregeling blijkt dat bijgevolg de uiteindelijke beslissingen inzake de uitvoering van de opdracht, bijvoorbeeld de beslissing tot ingebrekestelling bij proces-verbaal, enkel genomen kunnen worden bij steden en gemeenten door het be-voegde orgaan of de krachtens de delegatie bevoegde persoon van de gemeente. Van deze regeling kan een stad dan ook niet afwijken door middel van een besteksbepaling.
�� Sommige combinaties van het gunningsmechanisme met het type procedure hebben in België een specifieke benaming (zie tabel). Zo heet de gunningswijze bestaande uit een combinatie van een open procedure en het gunningsmechanisme de laagste prijs (LP): een openbare aanbesteding (de benaming wijzigt in ‘open aanbesteding’ onder de nieuwe wetgeving).
In de klassieke sector kan vrij gekozen worden uit de vier combinaties tussen enerzijds de open of beperkte procedure en anderzijds de twee gunningsmechanismen.
�� Deze uitzonderlijke gevallen zijn exhaustief bepaald in artikel 17,§3 van de wet van 24 december 1993. De onderhandelings-procedures zonder bekendmaking zijn in het kader van deze tekst buiten beschouwing gelaten gelet op hun beperkte toepas-singsmogelijkheden (zie artikel 17, §2 van de wet van 24 december 1993) bij overheidsopdrachten van werken van enige omvang.
�� Artikel 10, §1 van de algemene aannemingsvoorwaarden.�� Artikel 30, §1 van de algemene aannemingsvoorwaarden.�� Het betreft de zogenaamde “wachttijd” die de aanbestedende overheid hetzij uit eigen initiatief hetzij in naleving van toepas-
selijke wettelijke bepalingen in acht neemt en die minstens tien kalenderdagen bedraagt.�� In de richtlijn wordt deze bepaling vermeld in het kader van de concurrentiegerichte dialoog maar er is geen reden om aan te
nemen dat het principe niet ook bij de andere procedures geldt.�� Het gaat hier om de klassen uit de reglementering houdende regeling van de erkenning van aannemers van werken:
�� Artikel 3, KB van 26 september 1996
maximumbedrag van de opdracht (eur) maximumbedrag van de gelijktijdige werken (eur)
klasse 1 .000 682.000
klasse 2 275.000 2.200.000
klasse 3 500.000 4.000.000
klasse 4 900.000 7.000.000
klasse 5 1.810.000 14.500.000
klasse 6 3.225.000 26.000.000
klasse 7 5.330.000 43.000.000
klasse 8 X 260.000.000
�.�.�Dienstbevel en termijnen
Dealgemeneaannemingsvoorwaardenbevattenstriktebepalingenvoorhetstartenvandeoverheidsopdrachtenvoorwerkenvanafeenwaardevan22.000euro,excl.BTW.
Behoudensvoordegedurendedewinterperiodegegundewerkenenwaarvandeuit-voeringtothetgunstigeseizoenmoetwordenuitgesteld,dientdeaanbestedendeover-heiddeaanvangvandewerkenbinnendevolgendeperkenvasttestellen:
�. voorgewonewerkenwaarvandeaannemingssomovereenstemtmetoflagerligtdanklasse5��:tussendevijftiendeenvijfenveertigstekalenderdagvolgendopdedagvandebetekeningvandegoedkeuringvandeofferte;
�. voordewerkenwaarvandeaannemingssomovereenstemtmetofhogerligtdanklasse6:tussendedertigsteendezestigstekalenderdagvolgendopdedagvandebetekeningvandegoedkeuringvandeofferte;
�. opdewerkenvooreenkleinereaannemingssomdanklasse5dochwaarvoorbijzonderetechniekenofmaterialenmoetenwordenaangewend,zijndemodaliteitenvan2)vantoepassing.Hetbestekvermeldtduidelijkofdatgevalopdeopdrachttoepasselijkis.
Inderegelmoeterbovendieneenminimumvanvijftienkalenderdagenverlopentus-senhetzendenvandebriefwaarbijdeaanvangvandewerkenwordtvastgesteldendedatumbepaaldvoordeaanvangvandewerken.
Wanneerdegesteldetermijnenvan45en60kalenderdagenverstrijkenzonderdatdeaanbestedendeoverheideendatumvoordeaanvangvandewerkenheeftvastgesteld,of indienzijdiedatumbuitendezetermijnenheeftbepaald, isdeaannemergerech-tigddeverbrekingvandeopdrachtteeisenen/ofhetherstelvandehierdoorgeledenschadetevorderen.
Nuishetnietonmogelijkinhetbestekeenuitzonderingopdezebepalingentebedin-gengeletopdespecificiteitvandeopdrachtenmetwerfplekleren��,maarhetverderverlengenvandeindeAAVbepaaldetermijnenvergemakkelijktdeplanningenvandeaannemersnatuurlijkniet.HetisdanooknuttigzovroegmogelijkmetdevoorbereidingenvanhetopstellenenuitwerkenvanhetMVOPtestarten,zodattijdvoordetoeleidingvandekandidatenenhunvoorbereiding,althansvoordeactiviteitendiezich indeeerste fasesvandeuitvoeringsitueren(bijvoorbeeldasbestverwijdering,bekisting,…)zichkaninpassenindenormaletermijnen.
eventueel 10 kd 15 kd
informeren dienstbevelnotificeren opdrachtengunnen starten opdracht
66 67
6. ALGEMENE CONCLUSIES EN AAN- BEVELINGEN
Hetwerfpleklereniseennieuwemethodiek.Hetbiedtdesocialepartnersindebouweenconcretemogelijkheidomhunmaatschappelijkeverantwoordelijkheidoptenemen,vraagenaanbodopelkaaraftestemmenenactiefdeeltenemenaandeopleidingenvormingvan(toekomstige)werknemers.DemethodiekvanhetMVOPiseenheelcon-cretemanierombouwbedrijvendirect teondersteunenbijhetverdervormgevenvaneenopleidings-enpersoneelsbeleidindeonderneming.Hetbiedteenuniekemogelijk-heidomdenodenvandesectortekoppelenaandemaatschappelijkeuitdagingen.Denoodaangoedgekwalificeerdpersoneel,datookbehoudenblijftvoordesectoreneenleeftijdsbewustpersoneelsmanagementzijnonderdeelvanhetopnemenvandebrederemaatschappelijkeverantwoordelijkheid.Daarmeekandesectorbovendienmeergerichtinvesterenincontinuevormingencompetentieontwikkeling.
Werfpleklerenbijoverheidsopdrachteniseenmesdataantweekantensnijdt.Hetinstru-mentkaningezetwordenomkansengroepenendanvooral laaggeschoolde jongeren,beterekansenopwerktegevendooreengerichtopleidingstrajectmetwerkervaringopdewerkvloerenuitstroomnaarwerk.Datpastbijdebrederedoelstellingenvandeover-heidenhetbedrijfsleven(Generatiepact,PactvanVilvoorde)toteengroterearbeidspar-ticipatieenhetgaranderenvanvoldoendeopleidingencompetentieontwikkelingbinnendeonderneming.Daarnaastbiedthetondernemingendemogelijkheidomouderewerk-nemersenhunkennisandersintezettenentebehoudenvoorhetbedrijfenhetbedrijfkrijgtdeeerstekeusvoornieuwewerknemers.Hetmagduidelijkzijndatditconceptal-leenwerktdankzijdemultipartijsamenwerkingvandeverschillendepartners.EeneersteaanzetishiertoealvastgegevenviaditBPA-Wproject.Erzijnechternoguitdagingenomspecifiekeelementenhiervanverderuittebouwenenteverankeren.
68 69
�. Hetcompetentierapportdatdekandidaat,diehetleertrajectsuccesvolheeftafgelegd,verkrijgt.
�. Debegeleidervanhetbedrijfdienteenaantalminimumcompetentiestebezittenop-datdekwaliteitvandeopleidingenbegeleidingisgewaarborgd.
�. Afstemmingeninhoudelijkeopvolging.Dekwaliteitscontrolevandeinhoudelijkeuit-voering,begeleidingenopvolgingvanhetheleopleidingstrajectisvanbelang,opdatdewerkzoekendeookwerkelijkkansmaaktopdearbeidsmarkt.
�. De kostenstructuur.Hoede kosten vanhethele traject verdeeld kunnenwordenenwelke engagementen de verschillende betrokkenen hierin gaan opnemen dient nogverdertewordenuitgewerkt.
�. Demogelijkepistesvanuitdewettelijkekadersvooroverheidsopdrachten.
�.� AANBEvELINGEN
Hetontwikkeldeconceptvanwerfpleklerenopdewerfbijoverheidsopdrachteniseenconcrete invullingvoorhetopnemenvandemaatschappelijkeverantwoordelijkheid.Omditconceptmeerstructureeltoetepassenzullenverschillenderandvoorwaardenvervuldmoetenworden.Depilootprojectenwarenexperimenten,waarbijdeinzetensteunvandelokaalbetrokkenpartnersuithetBPA-Wprojectverzekerdwaren.Deinves-teringvandedeelnemendebedrijvenendewederzijdsegoodwillvormdeneenbelang-rijkebasisvoordeleerervaringenmetditconcept.
Hetconceptgaatuitvandeelnamevanbouwbedrijvenomwerfpleklerenbijoverheids-opdrachtentoetepassenzonderverplichtingtotaanwerving.Echterditbetekentna-tuurlijknietdathetvrijblijvendis.Zodraeenbedrijfhieraanmeewerkt,vraagtditookengagementenophetvlakvandekwaliteitvanbegeleiding,tijdeninvestering.Hetbedrijfkrijgtdekansomzelfhetmogelijketoekomstigepersoneelteselecteren(eerstekeus)enopteleiden.
OmditwerfpleklereninVlaanderentekunnenverankerenishetwenselijkdaterstruc-tureleafsprakenwordengemaakttussendesocialepartnersvandesectorendeover-heid.Onderstaande aanbevelingenbetreffen zowel hetwerfplekleren als de brederetoepassingvanMVO.
Deafsprakenvoorhetverderverankerenvanwerfpleklerensituerenzichzowelophetoperationeleniveaualsophetorganisatorische,financiëleenjuridischeniveau.
�.�.� Operationele randvoorwaarden voor werfplekleren
Statuut van de deelnemers
Eénvandemogelijkhedenisdatdekandidaatinde eerstemaandvanhettraject(intro-ductieopleidingenstage)zijnuitkeringbehoudt.Aansluitendkrijgtdekandidaateencontractwaarindezeookvergoedwordtvoordeprestatie.DitkaneenvormvanIBOzijn,maardanzonderdeverplichtingtotindienstnemen,ofeenstagecontract.Tevensdienteenoplossinggevondentewordenvoordeadditionelekosten,alsvervoer,werk-kledij,medischonderzoek,gereedschap,…
�.� CONCLUSIES
DeSWOT-analysediegemaaktisvandetoepassingvandehelemethodiekvanwerfplek-leren indebeidepilootprojecten(zieook§3.2.2)toontdatwerfpleklerenvoordelenbiedtvanuiteenmeervoudigperspectiefvanduurzameontwikkelingenMVOendathetbovendienmeerwaardenoplevert(returnoninvestment)voordeelnemers,bouw-ondernemingen,overheidensamenleving.
voordelen
Werfpleklerenbijoverheidsopdrachtenbiedtdiversevoordelenengeeftmedeantwoordopenkelespecifiekenodenvanenuitdagingenvoordesector.
�. Bedrijfenopdrachtgever(overheid)nemenhunmaatschappelijkeverantwoordelijkheidop.Hetbedrijfwerktzelf actiefmeeaandeopleidingvandewerkzoekende(n).
�. Hetiseenantwoordopdespecifiekenodeninzakedoorstroom,opleidingsbehoeften&competentieontwikkelingenpersoneelsbeleid.
�. Doordatdeopleidingsvormmaatwerk levert,brengthetdevraagvandemarktnaargeschooldearbeidskrachtendichterbijhetbedrijfenkanmenflexibeler inspelenopwensenenbehoeftenvanuithetbedrijf.Menkandirectopdebalspelenensnelbijstel-leninhetopleidingstraject.Hetbedrijfkrijgtpotentieelgoedewerknemers,waarbijhetook‘eerste’keusheeft.
�. Hetbedrijfkanstructureelpersoneels-enopleidingsbeleidvormgeven,doordathetmetexterneondersteuningeenopleidingsplan(MVOP)opmaakt.
�. Hetbedrijfkanhiermeeookeenloopbaanbeleidvoorouderewerknemersontwikkelenenhenalsopleiderofbegeleiderinzetten.Daarmeekanhetookdiensopgebouwdeken-nisbetervoorhetbedrijfbehouden.
�. Hetbedrijfkanexterneennieuwekennisoverbouwopleidingenrechtstreeksbenutten.�. Hetbedrijfkrijgtbeterzichtopheteigenarbeidspotentieelenwerfpleklerenstelthet
bedrijf in staat ompersoneelsbeleid beter te gaan vormgeven, zodat het de nodigekennisentevredenwerknemersinhuisheeft.Bovendienwordtvanuitdevraagnaarpersoneelnaarhetopleidingspotentieelgekeken.
�. Dejongewerkzoekende(uitdekansengroepen)leert,viaheeldirecteondersteuning,indeconcretebouwpraktijkenkrijgtzoeenrealistischerbeeldvandejob.Hetverhoogtdekansenvandedeelnemeropeenjobindebouw.
�. Opdrachtgeverenuitvoerendbouwbedrijfhebbenééncontactpuntvoorondersteuningenopvolging vanhetopleidingsplan.Ditmaakthet eenvoudiger voorbedrijf enop-drachtgever.
��. Kansengroepenkrijgenhiermeebeterekansenopdearbeidsmarkt.
Aandachtspunten
Debeidepilootprojectenwaarhet conceptwerfplekleren isuitgetesthebbenenkelebelangrijkeaandachtspuntennaarvorengebracht.Dezezijnvanbelangvoorderand-voorwaardenendeverdereverankeringvanditconceptbijoverheidsopdrachten:
�. Deaardvandewerf.�. Hetstatuut,hetcontract,vandedeelnemerismetdehuidigebeschikbareinstrumen-
ten,zoals IBO,nietafdoendeverzekerd.Eendegelijkstatuut iseenbelangrijkepijlervoorditconcept.
�. Deduureninhoudvanhetleerprogrammaenhetscheidenvanlerenenwerkenopdewerf.
70 71
makendateenverankeringeneenvoldoendeuitgewerktsysteemvanditwerfpleklerengewenstzijn.Indereglementeringopdeoverheidsopdrachtenzijntermijnenbepaaldtussenhetbe-tekenenvandegoedkeuringofferteendeeigenlijkeaanvangsdatumvandewerken.Ditheeftgevolgenvoordetermijnenwaarindevoorbereidingenopleidingvanstartkunnengaan.Bijwerkenvan:
— klasse6bedraagtdezeperiode30totmaximaal60kalenderdagen;— klasse5oflagerbedraagtdezeperiode15totmaximaal45kalenderdagen.
Hetisvanbelangnategaanhoedeverschillendeactorenzichhieropkunnenorgani-seren,zodatnietalleendescreeningvandekandidatenendeopleidingoptijdkunnenbeginnen,maardatmenooktijdigvoldoendezichtheeftopdeberoepsprofielendiebijaanvangvandewerkenvanbelangzijn(bijvoorbeeldvoorgrondwerken,inrichtenwerf,bekisting,enzovoort),omtevoorkomendatdezetermijneninhetbesteknogverderdienentewordenverlengd.Bij‘kleinere’opdrachtenkandanenkelinlatereactiviteitenopdewerfietszinvolge-beuren.Danbetrefthetmeestalweltakenenjobprofielendietechnischerzijnendaar-meewellichtmindergeschiktzijnvoorhetwerfplekleren.
De(geschatte)totaalduurvaneenprojectwordtindatopzichtookbelangrijk.Evalu-atievandepilootprojectengeeftaandatdiedubbelzo langzoumoetenzijnvandeopleidingsduur.
Dematrixdiezichtgeeftophettewerkstellingspotentieelendeberoepsprofielen,kandanalbijhetuitschrijvenenplaatsenvandeaanbestedingaandeinschrijverswordenverstrekt.Diekunnendantijdensdegunningsproceduredegevraagdeinformatiever-strekken,zodatzoweldeaanbestedendeoverheidalsdelatere(mogelijke)uitvoerder(s)vandeopdrachtendeopleidingsactorenzichkunnenvoorbereiden.
�.�.� Organisatorische randvoorwaarden voor werfplekleren
voorbereiding bij opstellen van een overheidsopdracht
Indieneenoverheidbesluiteenoverheidsopdrachtvoorwerkenuitteschrijvenwaarbijhetwerfpleklerenwiloverwegen,ishetwenselijkdatervoorafgaandoverlegplaatsvindtmetdebetrokkenarbeidsmarktregisseur(VDABvoorhetVlaamsGewest)alsaftoetsingvandenoodzaakaandezeopleidingscapaciteitviahetwerfpleklerenenerzijdsenhetaanbodvanwerkzoekendenenspecifiekkansengroepenanderzijds.
Opvolging van en ondersteuning bij het opleidingstraject
Voorhetgoedeverloopvanwerfpleklerenbijaanbestedingendienterliefstéénlokaalaanspreekpunttezijndatdeinhoudelijkeopvolgingvanhetopleidingstrajectcoördi-neertenondersteuninggeeftaanhetbedrijfbijdeopzetenuitvoeringvandeoplei-ding.Hetisbijvoorkeureenpartnerdiegoedvertrouwdismetde(lokale)bouwsectorenvanuitkennisvanzakenkaninspelenopvragenenwensen.IndeconcretetestcasesvanditprojectwasBouwpoolAntwerpendemeestaangewezenpartneromdieroltevervullen.HoewelBouwpool indeverschillendeprovinciesaanwezig is,kanhetmo-menteelnietoveralinVlaanderenditaanbodbieden.
HetcreërenvaneengepaststatuutvoordekandidateniseenmateriewaarvoordeVDABbevoegdis.Watdemodaliteitenvoorjongerenbetreft,kanditwordengekoppeldaanhetoverlegoverdebouwleerplichttussendesocialepartnersvandebouwsectorviadeVlaamseoriëntatiegroepBouwmetdeministervanonderwijsendeonderwijspartners.
Duur en inhoud van de opleiding
Deopleidingbestaatuiteen‘vooropleiding’,langofkort,infunctievandeminimalevereistevaardighedenomviaeen‘rijpheidstage’doortestromennaareenvervolgop-leidingopdewerf,waardezevervolgopleidingzichvooreengedeeltebuitenenvooreenandergedeeltebinnendeproductiezalafspelen.Desamenstellingvanhetopleidingsprogrammaendeduurvandeverschillendefaseswordenbepaald in functievanhet startniveauvandewerkzoekende, zijn/haar leer-vermogenendeeisenvandewerf.DeVDAB-programma’szijnhierbijeenrichtsnoer,waarbijvoldoendeoogvoormaatwerkversterkendkanzijn.Dedeelnemerdiehettrajectsuccesvolafsluit,ontvangteencompetentierapport.
kwaliteit van de begeleiding vanuit het bedrijf
Belangrijkevoorwaardevoorsuccesvanhetwerfpleklerenvoorzoweldedeelnemer,deaanbestedendeoverheid,alsdebouwfirmaisdekwaliteit.Ditbetreftzoweldein-houdvanhetprogramma,alsdebegeleidingdievanuithetbedrijfwordtgeboden.Hetvernieuwendeaanditconceptisdatookhetbouwbedrijfzelfactiefbijdraagtaandeopleidingvandejongere.Erbestaanmomenteel(nog)geengekwalificeerdeopleidersbinnenhetbouwbedrijf.Omdekwaliteitvoldoendetewaarborgen,ishetwenselijkteinvestereninhetcoachenentrainenvandeopleiders.
Omvang werk
Nietelkeoverheidsopdrachtkomtinaanmerkingvoorwerfplekleren.Duurtijdvaneenproject,detechnischecomplexiteit,depersoneelsinzetendewerkdrukzijnelementenwaarmeerekeningmoetwordengehouden.
Eenbouwbedrijfkenteengemiddeldejaarlijksevervangingsbehoeftevanomennabijde10%,wateenindicatiegeeftvoorhetaantewervenpersoneel.Indepraktijklijkteenkritischedrempelteliggenbijdewerkenwaarvooreenaannemerovereenerkenningklasse5(werkenvanaf1.810.000tot3.225.000euro),ofallichtzelfseerderklasse6ofhoger(werkenvanaf3.225.000euro)moetbeschikken.Alswerekeninghoudenmeteenstelpostvanmaximaal5%ophetganseproject,lijkterslechtsbijprojectenvandezeomvangvoldoendenoodaanpersoneelsinzetopdewerftezijnomwerfpleklerentoetelaten.Uiteraardisditookprojectspecifiek.Zoverminderteenhoogprefabricatiepercentage(bijwerkenwaarveelvoorgefabriceerdeelementenwordenverwerkt)hetaantalmontage-urenopdewerfenmaaktdezekritischedrempeldusnoghoger.Ookhettypevandeactiviteiten(enjobprofielen)isrelevant,maardienuanceskunnenjuistmetdeuitgewerktematrixinkaartwordengebracht.
Timing voor de start van de opleiding
Eenandereredenomditconcepttoetepassenbijwerkenvangenoemdeomvangligtbijdevoorbereidingstijddienodigisvoordestartvandeopleiding.Dewettelijkekaders
72 73
geletophetafwezigzijnvanvoorlopigeprijzen,deaangewezenwijzeomdeprijzenvoordezeprestatiestebepalen.Vooreenposttegenwerkelijkeuitgaven,zullenenkeldebewezenkostenvooractiviteitendiebetrekkinghebbenopdezepost,kunnenwor-denvergoed.Hetbestekdientdaartoeondermeerduidelijk tebepalenwelkekostenkunnenwordenaangerekend.Eenposttegenwerkelijkeuitgavenmaaktookeenzorg-vuldigecontrolevandekostendoordeaanbestedendeoverheidonontbeerlijk.Watdeomvangbetreftvandepostwerfpleklerenwordteenordevangroottevan5%vandewaardevandeopdrachtgesuggereerd.Voordezepostdienenbudgettairemid-delen tewordenvoorzienende ramingvandewaardevandeopdrachtomvatdezepost.
Erdientrekeninggehoudentewordenmethetfeitdatdebijkomendeaspectenmetbetrekking totwerfpleklerensowiesovoorelke inschrijver,enzekerookvoordebui-tenlandseinschrijvers,devoorbereidingvandeopdrachtenigszinsverzwaren,endatdeaanbestedendeoverheidwordtaanbevolenvoldoendetijd terbeschikkingtestel-lenvoorhetvoorbereidenvandeofferteendewettelijkbepaaldeminimumtermijnenookdienovereenkomstigteverlengen.Ook ishetnuttigdatdeaankondigingvandeopdrachtdejuisteadressenvermeldtwaarinlichtingenoverhetwerfpleklerenendeermeesamenhangendeaspectenenverplichtingenkunnenwordenverkregen.
HetisnuttigzovroegmogelijkmetdevoorbereidingenvanhetopstellenenuitwerkenvanhetMVOPtestarten,zodatdetijdnodigvoordetoeleidingvandekandidatenenhunvoorbereiding,althansvoordeactiviteitendiezichindeeerstefasesvandeuitvoe-ringsitueren(bijvoorbeeldasbestverwijdering,bekisting,…)kanwordeningepastindenormaletermijnen.
�.�.� Pistes voor breder MvO in de bouwsector
Werfpleklereniseenconcreteinvullingvanmaatschappelijkeverantwoordelijkheid.MVOgaat,zoalswehebbengezien,nietalleenoverwerfplekleren.NaastditsocialeaspectkunnenbouwbedrijvenookeenruimereMVOverantwoordelijkheidopnemen.VooralKMO’shebbenbehoefteaanondersteuningenkennisbijhet invullenvandiebrederemaatschappelijkverantwoordelijkheid,waarbijjuistookdeecologischeuitda-gingenbijdebouwgrootzijn.Omenkelepistestenoemen:
�. ZokandebouwsectorzelfkomentoteenvrijwilligengagementvanMVOgedragsre-gels,waarbijhetdeeigenachterbanondersteuntmet instrumenten,sensibilisering,training, enzovoort. Daarmee kan de sector zelf inspelen op duurzameoverheidsop-drachtenendewensenvandeoverheid.Ditkanhetbesteineenstakeholderoverlegmethogereoverheidsniveauswordenopgenomen(cf.actieplannenopVlaamsenfede-raalniveau).
�. Eenanderemogelijkheid,zoalsinDuitslandisopgezet,isdatalleactorendiebijbouw-werkenenruimtelijkeinrichtingbetrokkenzijnzichverenigenomzoopverschillendeniveauseeninvullingtegevenaanhetconceptduurzaamheidinallefacettenbijbou-wen.Dit vraagteenmultiactorsamenwerking,metaanverwanteberoepssectorenenvooralookfinanciers.
�. Bedrijvenkunnenhuneigenexpertiseversterkenenzichminderafhankelijkmakenvanderdenomopleidingsplannenoptemaken.Ditkandoorbijvoorbeeld‘traindetrainer’-trajectentevoorzienvanuitdesector,bijvoorbeeldinhetkadervandeCAO.Vanuitde
Zoalsinhoofdstuk5beschreven,dientdeuitoefeningvandebevoegdhedeninzakelei-dingvanencontroleopdeuitvoeringvandewerkenendespecifiekeafbakeningvandebevoegdhedenvandepartnersterzakeinhetbestekofindebetekeninggoedkeuringoffertetewordenbepaald,waarbijdezeregelingzichdientintepassenindespecifiekebevoegdheidsregelingtoepasselijkopdeaanbestedendeoverheid.Hetisdanookaan-gewezendatdeaanbestedendeoverheidmetdeVDAB,waarbijdezelaatsteoptreedtbinnenhaarstatutairebevoegdheden,schriftelijkeafsprakenmaaktoverdemodalitei-tenmetbetrekkingtotdesamenwerking,takenenwijzenvanoptreden.Dieafsprakenkunnen bijvoorbeeld in een samenwerkingsovereenkomst worden vastgelegd. Dezesamenwerkingsovereenkomstkandanookdeafsprakenbevattenbetreffendedeeven-tueleanderebijdragenvandeVDABinhetproces,bijvoorbeelddeontvangstendebe-oordelingvanopleidingsplan(MVOP),deinhoudvanhetadviesaandeaanbestedendeoverheidoverhetMVOP,enzovoort.Ookdemogelijkeinzetvaneenderdepartijvoorexternebegeleidingkanhierinwordenvoorzien.
kostenstructuur en verdeelsleutel
Het engagementdatnodig is voorditwerfplekleren is het concreet vormgeven vandemaatschappelijkeverantwoordelijkheidbijdesocialepartners.Diewordtconcreetingevulddoor:
— eenbetereinstroomenhetbehoudvanwerknemersindebouw;— eenbeterekansopintegratievankansengroepenindearbeidsmarkt;— grotereinspanningenomteinvestereninopleidingvanpersoneel(jongenoud);— meermogelijkheden,ookvoorKMO’s,ommetondersteuninghetpersoneels-enoplei-
dingsbeleidindeondernemingteontwikkelen,
Het is duidelijkdat er aande inzet vanallebetrokkenactorenbij hetwerfpleklerenbijoverheidsopdrachtenvoorwerkennatuurlijkookeenkostenplaatjehangt.Behalvehetverduidelijkenvanhetstatuutvandecursisten(endekostendekkingvoorkleding,gereedschap,verzekeringen,enz.)zijnerookkostenvoordeaccommodatieopdewerfbijhetbedrijf,deopleidervanhetbedrijf(enhetpercentagedatdezenietzelfaanpro-ductiedeelneemt),enz.Deaanbestedendeoverheidzalinoverlegmetdeverschillendebetrokkenactoren(ineersteinstantiedesocialepartnersindebouwsectorendeVDAB)verdermoetenuitkla-renwiedaarinwelkengagementkanopnemen.Indienwerfpleklerenalsstelpostzouwordenopgenomenindemeetstaatvaneenover-heidsopdracht,dientinhetbestekooktewordenaangegevenwelkekostendeaanne-mermagaanrekenen.
Praktische implementatie in de overheidsopdrachten
Hetwerfpleklerenkandeeluitmakenvanhetvoorwerpvandeopdracht��enzaleenaantalresultaatsverplichtingenenmiddelenverplichtingenopleggenaandeaannemeraanwiedeoverheidsopdrachtwordttoegewezen.
Hetlijktbijdehuidigestandvanzakenweinigzintehebbenomdeinschrijversinmede-dingingtestellenophetaspectwerfplekleren(prijs,kwaliteitvandeprestatiesinzakewerfplekleren).
Indezelfdelijnlijkt,voordepostwerfplekleren,deformule‘tegenwerkelijkeuitgaven’,
74 75
aangetoondesterktesvanhetsysteemkunnenbedrijvengemotiveerdwordenomookeenfinancieelengagementtenemeninzakedefinancieringvanwerfplekleren.Inhetkadervanhetpersoneelsbeleid indebedrijvenkanhetsysteemvanpeter-ofmeter-schappenwordenversterkt,waarbijouderewerknemersenhunervaringbeterbehou-denwordenvoordesectorentengoedekomenaannieuwegeneratieswerknemers.
�. HetverderexperimenterenmethetMVOPbijconcreteoverheidsopdrachtenvanenigeomvang en dit in eerste instantie op eenwijzewaarbij hetwerfplekleren buiten demededingingwordtgehouden.Ditkanbijdragenaanhetnaderspecificerenvoorwelkeomvangvanopdrachten,rekeninghoudendmetdeklassen,ditvoorgesteldeconceptvanwerfpleklerenhetbestewerkt.
�. Aanbestedendeoverhedenkunnendandematrixalsinstrumentverderuitwerkenentoepassenvoordeidentificatievandetypewerkendieinaanmerkingkomenvoorwerf-plekleren(hangtafvandeprofielen,denoodaandattypearbeidersbijhetbedrijfendetimingvandeopdracht).Ookkanopbasisvandezematrixgekekenwordennaaranderesystemenenmogelijkhedenvoortoeleidingvankansengroepenviabijvoorbeelddesocialeeconomie.OokkunnenVDABendebouwsectordematrixgebruikenomop-leidingsprogramma’stevoorzienvoorberoepenwaarvoordienognietbestaan.
�� Het is niet uitgesloten dat in de toekomst bij overheidsopdrachten het werfplekleren, zoals dit ook geldt voor andere MVO elementen, milieuaspecten, gebruik van duurzame materialen, die bij bouwen van belang zijn, ook het voorwerp kan uitma-ken van mededinging (zie hoofdstuk 5).
76
DANkWOOrD
StadAntwerpendanktvolgendepartnersvoorhunmedewerkingaanhetBPA-Wproject:
Deledenvandeprojectstuurgroep:LucApers(VDABAntwerpen/FVBVlaanderen),AnnArnolds(FVB-Bouwpool),JorisDeFré(ConfederatieBouwAntwerpen),HermanDeGreve(ACLVB),GreetDiericx(ConfederatieBouwAntwerpen),IvanGrootaers(AlgemeneCentraleABVV),JoKusseneers(Bouwunie),EddyHectors(stadAntwerpen),BrechtLootens(stadAntwerpen),KathleenMostien(FVB-Bouwpool),DirkNauwelaerts(FVB-Bouwpool),MarcSmolders(ACVBouwenIndustrie),FrankVandenBogaert(ACLVB),DirkVandePoel(VDABAntwerpen),FrankVanDessel(FVBAntwerpen),TomVandeVel(StadAntwerpen),MiekeVercaeren(kabinetVlaamsministervansocialeeconomieKathleenVanBrempt)voordeboeiendeenintensesamenwerking.
DirkLeRoyenAnsRossy(Sustenutobvba)voordeinhoudelijkeenmethodischeondersteuninginhetprojectenderedactievandezenota.BertBaeyens(PublicProcurementManagement)voorhetjuridischadviesenderedactievanhoofdstuk5.
PatrickDebaere,KatrienGysen,LukPauwelsenLeoVandervliet(BAMnv)voordeaangeleverdeinformatieendeintensesamenwerkingronddeopportuniteitenbinnenhetMasterplanMobiliteitAntwerpen.
Dezaakvoerdersenmedewerkersvandefirma’sBuildingnvenDeMedtsnvvoorhunengagementenactieveparticipatieindepilootprojectenwerfplekleren.
Devertegenwoordigersvandevolgendebouwbedrijven:AlgemeenBouw&BetonbedrijfABEBnv,AntwerpseBouwwerkennv,Baeten-VanEsbvba,CFEnv,Hadibouwbvba,Heijmansinfranv,Hooyberghsnv,MBGnv,SiebensSpoorbouwbvba,TeckCoAlgemeenAannemingsbedrijfbvbavoorhunmedewerkingaanhetonderzoekendefeedbackopdeuitgewerkteinstrumenten.
ElsDeLeeuw(VlaamseOverheid,departementWerkenSocialeEconomie),BartJanssens(stadAntwerpen),NielsVanAmstel(BouwendNederland),CarlVerelst(TVSAM),voorhungewaardeerdeinhoudelijkeinbreng.
Top Related