Natuurbeleving
en ontwerp
bebouwde
omgeving
Agnes van den Berg
Kennisboo(s)t
25-10-2013
Twee perioden natuurbelevingsonderzoek
1. 1970-1995
Visuele kwaliteit/
Landschapsvoorkeuren
Recreatie
“Natuur en landschap”
2. 1995-nu
Stressreducerende effecten/
Gezondheid
Biofilia
“Stedelijk groen”
Visuele kwaliteit
Voorkeur voor landschapstypen en
landschapskenmerken die overleving
bevorderen
• Prospect-refuge theory (Appleton,
1975)
• Habitat selection theory (Orians &
Heerwagen, 1986)
• Landscape Preference Matrix
(Kaplan & Kaplan, 1989)
5
Een omgeving is prettig voor mensen als deze
mogelijkheden biedt om te zien (prospect) zonder
gezien te worden (refuge)
Hoge prospects/refuges arcadisch landschap
Prospect Refuge
Prospects:
• Reliëf
• Mysterie
• Slingerende paden
• Afwisseling
Refuges:
• Besloten plekken
• Leesbaarheid
• Vaste grond
• Boomkruinen
Prospect-refuge theory – Appleton, 1975
• Mensen hebben het grootste deel van hun
evolutionaire geschiedenis in de Afrikaanse
savanne omgeving gewoond
• Tijdens deze periode hebben ze een genetisch
bepaalde predispositie ontwikkeld voor deze
habitat
• Door deze predispositie reageren moderne
mensen nog steeds met positieve gevoelens
als ze een natuurlijke omgeving zien die op een
savanne lijkt
Habitat selectie theorie (savanne-hypothese)
Han, K-T (2007). Responses to six major terrestrial biomes in terms of
scenic beauty, preference, and restorativeness. Environment and
Behavior, 39, 529-556.
Test habitat selectie theorie
Landscape Preference
Matrix
• Stephen & Rachel Kaplan, 1982, 1989.
• Psychologische variant prospect-refuge theorie
• Informationele behoeften
2D 3D
Exploration
Understanding Coherence Legibility
Complexity Mystery
Complexiteit
Aantal verschillende
elementen, hoeveel is er te
zien
Mysterie
Belofte aanvullende
informatie als je verder de
omgeving in gaat
Leesbaarheid
Orientatie, hoe makkelijk het is
om je weg te vinden in het
landschap.
Samenhang
Aanwezigheid van visuele
kenmerken die bijdragen aan de
organisatie en ordening van een
omgeving
Voorspellende waarde • Mysterie is de beste voorspeller
• Weinig empirische steun voor leesbaarheid
Kaplan, R., Kaplan, S., & Ryan, R. (1998). With people in mind: Design
and management of everyday nature. Island Press.
Hoog gewaardeerde landschappen
Anderen zien het liever wat wilder
Maar…
Sommigen houden meer van verzorgde natuur
Boeren
Lager opgeleiden
Ouderen
Hoge behoefte aan structuur
Leden natuurorganisaties
Hoger opgeleiden
Jongeren
Hoge behoefte aan zelfontplooiing
Wie houdt er van welke natuur?
Biofilia, stress en gezondheid
Biofilia hypothese
• Biofilia = liefde (philos) voor
de natuur (bio)
• E.O. Wilson (1984)
• Mensen hebben voelen een
aangeboren verbondenheid
met levende wezens en
natuurlijke processen (life
and life-like processes)
Talloze onderzoeken laten zien dat mensen
een voorkeur hebben voor natuurlijke boven
stedelijke omgevingen
Voorkeur voor natuur boven stad
Kantoren zonder ramen Bringslimark, Hartig & Patil, 2011
5x meer planten
3x meer afbeeldingen
natuur
0
5
10
15
20
25
30
35
40
migraine depressie asthma diabetes
10% groen 1 km 90% groen 1 km
aantal
klachten
per 1000
inwoners
Gegevens van 365.000 Nederlanders;
Bij kinderen tot 13 jaar zijn de relaties nog sterker
Wonen in het groen is gezond
Maas, J., Verheij, R. A., de Vries, S., Spreeuwenberg, P., Schellevis, F. G., &
Groenewegen, P. P. (2009). Morbidity is related to a green living environment.
Journal of Epidemiology and Community Health, 63, 967-973
Groen Gezondheid
Ontspanning
Bewegen
Waarom is natuur/groen gezond?
Frisse lucht
Uitzicht op groen maakt gelukkig
22
Follow-up: Sheffield study Herstel van stress
Natuurbeleving en bebouwde omgeving
4 benaderingen
• Structurele landschapskenmerken
• “Levend groen” en natuurlijke materialen
• Imitatie van natuur
• “Werkzame bestanddelen”
Oplossing: Biophilic architecture?
- Dikke ondoorzichtige muren
- Lage plafonds
- Smalle ruimtes
- Weinig daglichttoetreding
- Besloten plekken
Refuge
1. Structurele kenmerken: prospect-refuge
Prospect
- Grote ruimtes
- Verhoogde plafonds
- Dunne, doorzichtige
muren
- Uitzicht
- Balkon, dakterras
- Veel daglicht
- Hoge en verhoogde
gebouwen
Onsamenhangend Samenhangend
Preference matrix: complexiteit
?
Preference matrix: mysterie
2. Levend groen en natuurlijke materialen
3a. Letterlijke imitatie van natuur: Kitsch?
Letterlijke imitatie: Moderne toepassingen
“Treincoupé” in zorgcentrum de Bieslandhof in
Delft
3b. Abstracte imitaties: meer vrijheid
ontwerper
Dierlijke vormen
4. Werkzame bestanddelen: Ronde vormen?
Arousal Affiliatie
Organische architectuur
Werkzame bestanddelen: Kleur groen?
‘Clouds are not spheres, mountains are not cones, coastlines
are not circles, and bark is not smooth, nor does lightning
travel in a straight line’ (Benoit Mandelbrot)
Werkzame bestanddelen: Fractalen
Natuur gekenmerkt door fractale patronen
Fractale patronen in de natuur
Barnsley fern
Historische toepassingen in architectuur
Moderne voorbeelden
Top Related