Acute pathologie bij de bejaardenAcute pathologie bij de bejaarden
Een onvolledig plaatjeEen onvolledig plaatje
Een voorbeschouwingEen voorbeschouwing
De veroudering van de bevolkingDe veroudering van de bevolking
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
3
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
1950
1960
1970
1980
1990
2000
2010
2020
2030
2040
2050
jaar
aa
nta
l ( x
10
00
)
Totale bevolking
0-19 jarigen
20-59 jarigen
+60 jarigen
Belgische bevolking : prognoses
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
4
0
10
20
30
40
50
60
1950 1970 1990 2010 2030 2050
0-19 jarigen
20-59 jarigen
+ 60 jarigen
Belgische bevolking: prognoses (%)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
5
Bevolkingsvooruitzichten Belgie (65+)
0
200.000
400.000
600.000
800.000
1.000.000
1.200.000
1.400.000
1.600.00020
00
2004
2008
2012
2016
2020
2024
2028
2032
2036
2040
2044
2048
jaar
aan
tal
60-69 jaar
70-79 jaar
80-89 jaar
90-99 jaar
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
6
Bevolkingsevolutie België 80 +
0
200.000
400.000
600.000
800.000
1.000.000
2000
2005
2010
2015
2020
2025
2030
2035
2040
2045
2050
jaar
aant
al 80-89 jaar
90-99 jaar
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
7
Aantal actieven per oudere
0
0,5
1
1,5
2
2,5
3
3,5
2000 2010 2020 2030 2040 2050
Jaar
Aan
tal Allen
Mannen
Vrouwen
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
8
65
70
75
80
85
90
leve
nsve
rwac
htin
g (ja
ren)
1990-1999
2000-2009
2010-2019
2020-2029
2030-2039
2040-2050
jaartal
Levensverwachting bij de geboorte
mannen
vrouwen
Acute pathologie bij de bejaardenAcute pathologie bij de bejaarden
Een onvolledig plaatjeEen onvolledig plaatje
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
10
Het onderwerp is zeer breedHet onderwerp is zeer breed
Omvat de hele interne en heelkundige Omvat de hele interne en heelkundige pathologie van de bejaardepathologie van de bejaarde– Selectie maken !Selectie maken !
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
11
Enkele nota’s bij acute ziekte bij Enkele nota’s bij acute ziekte bij de bejaardede bejaarde
1.1. Atypisch en niet specifiek ziektebeeldAtypisch en niet specifiek ziektebeeld..
2.2. Grotere morbiditeit en mortaliteit.Grotere morbiditeit en mortaliteit.
3.3. Snellere progressie.Snellere progressie.
4.4. Financiële en gezondheidsgevolgen.Financiële en gezondheidsgevolgen.
5.5. Ouderen hebben meer voordeel van invasieve behandelingenOuderen hebben meer voordeel van invasieve behandelingen
6.6. Neveneffecten waarschijnlijker en ernstigerNeveneffecten waarschijnlijker en ernstiger
7.7. Investigaties slechter verdragenInvestigaties slechter verdragen
8.8. Co-pathologieCo-pathologie
9.9. Belang van positieve resultaten ? (eg UWI)Belang van positieve resultaten ? (eg UWI)
10.10. Trager respons op behandeling.Trager respons op behandeling.
11.11. Mineure deterioratie kan leiden tot ernstige ziekte.Mineure deterioratie kan leiden tot ernstige ziekte.
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
12
Enkele nota’s bij acute ziekte bij Enkele nota’s bij acute ziekte bij de bejaardede bejaarde
1.1. Atypisch en niet specifiek ziektebeeld.Atypisch en niet specifiek ziektebeeld.
2.2. Grotere morbiditeit en mortaliteit.Grotere morbiditeit en mortaliteit.
3.3. Snellere progressie.Snellere progressie.
4.4. Financiële en gezondheidsgevolgen.Financiële en gezondheidsgevolgen.
5.5. Ouderen hebben meer voordeel van invasieve behandelingenOuderen hebben meer voordeel van invasieve behandelingen
6.6. Neveneffecten waarschijnlijker en ernstigerNeveneffecten waarschijnlijker en ernstiger
7.7. Investigaties slechter verdragenInvestigaties slechter verdragen
8.8. Co-pathologieCo-pathologie
9.9. Belang van positieve resultaten ? (eg UWI)Belang van positieve resultaten ? (eg UWI)
10.10. Trager respons op behandeling.Trager respons op behandeling.
11.11. Mineure deterioratie kan leiden tot ernstige ziekteMineure deterioratie kan leiden tot ernstige ziekte
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
13
Atypische ziektebeeldAtypische ziektebeeld
GangmoeilijkhedenGangmoeilijkheden Failure to thrive (algemene achteruitgang)Failure to thrive (algemene achteruitgang) DeliriumDelirium Koorts, dyspneeKoorts, dyspnee Minder aanwezigMinder aanwezig
» Hoesten, thoracale pijn, spierverzet, pollakisurie….Hoesten, thoracale pijn, spierverzet, pollakisurie….
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
14
Atypische ziektebeeldAtypische ziektebeeld
GangmoeilijkhedenGangmoeilijkheden Failure to thrive (algemene achteruitgang)Failure to thrive (algemene achteruitgang) DeliriumDelirium Koorts, dyspneeKoorts, dyspnee Minder aanwezigMinder aanwezig
» Hoesten, thoracale pijn, spierverzet, pollakisurie….Hoesten, thoracale pijn, spierverzet, pollakisurie….
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
15
Delirium Delirium
Verstoord bewustzijnVerstoord bewustzijn Cognitieve stoornissenCognitieve stoornissen PerceptiestoornissenPerceptiestoornissen Snel optredenSnel optreden Oorzakelijke aandoeningOorzakelijke aandoening
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
16
DeliriumDelirium
Verstoord bewustzijnVerstoord bewustzijn– Verandering van niveau van oplettendheidVerandering van niveau van oplettendheid– VerstrooibaarheidVerstrooibaarheid– DuizeligheidDuizeligheid– LethargieLethargie– Subcoma (Subcoma ( hypervigilantie)hypervigilantie)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
17
DeliriumDelirium
Cognitieve stoornissenCognitieve stoornissen– GeheugenverliesGeheugenverlies– DesoriëntatieDesoriëntatie– Spraak en taalstoornissenSpraak en taalstoornissen
» Beter dan een formele mentale test : “overall Beter dan een formele mentale test : “overall accessibility” en oplettendheidaccessibility” en oplettendheid
» Vorig niveau van functioneren (hetero-anamnese)Vorig niveau van functioneren (hetero-anamnese)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
18
DeliriumDelirium
PerceptiestoornisPerceptiestoornis» Visueel Visueel
– PersoonsverkenningPersoonsverkenning
– HallucinatiesHallucinaties
» AuditiefAuditief
» TaalTaal
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
19
DeliriumDelirium
TijdsverloopTijdsverloop– Optreden over uren/dagenOptreden over uren/dagen– Duur : dagen/maandenDuur : dagen/maanden– Verergering tegen de avond (cfr dementie: sun Verergering tegen de avond (cfr dementie: sun
downing)downing)– Retrograde amnesieRetrograde amnesie
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
20
DeliriumDelirium
OorzakenOorzaken– Medicatie en medicatiestopMedicatie en medicatiestop
– Medische aandoeningenMedische aandoeningen
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
21
DeliriumDelirium
OorzakenOorzaken– Medicatie en medicatiestopMedicatie en medicatiestop
– Medische aandoeningenMedische aandoeningen
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
22
Medicatie en medicatiestopMedicatie en medicatiestop
AnticholinergicsAnticholinergics** (eg, diphenhydramine), TCAs, (eg, amitriptyline, imipramine), (eg, diphenhydramine), TCAs, (eg, amitriptyline, imipramine), antipsychotics (eg, chlorpromazine, thioridazine)antipsychotics (eg, chlorpromazine, thioridazine)
••
Anti-inflammatory agents, including prednisoneAnti-inflammatory agents, including prednisone
••
Benzodiazepines or alcohol—acute toxicity or withdrawalBenzodiazepines or alcohol—acute toxicity or withdrawal
••
Cardiovascular (eg, digitalis, antihypertensives)Cardiovascular (eg, digitalis, antihypertensives)
••
DiureticsDiuretics
••
GI (eg, cimetidine, ranitidine)GI (eg, cimetidine, ranitidine)
••
LithiumLithium
••
Opioid analgesics (especially meperidine)Opioid analgesics (especially meperidine)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
23
DeliriumDelirium
OorzakenOorzaken– Medicatie en medicatiestopMedicatie en medicatiestop
– Medische aandoeningenMedische aandoeningen
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
24
Medische aandoeningenMedische aandoeningen
InfectionsInfections – RespiratoryRespiratory**, skin, skin**, urinary tract, urinary tract**, and others, and others
Metabolic DisordersMetabolic Disorders – Acute blood loss, dehydrationAcute blood loss, dehydration**, electrolyte imbalance, electrolyte imbalance**, end-organ failure , end-organ failure
(hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia(hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia**, hypoxia, hypoxia**
CardiovascularCardiovascular – Arrhythmia, CHFArrhythmia, CHF**, MI, MI**, shock, shock
NeurologicNeurologic MiscellaneousMiscellaneous
– CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, tumorstumors
– Fecal impaction, postoperative stateFecal impaction, postoperative state**, sleep deprivation, urinary retention, sleep deprivation, urinary retention
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
25
Medische aandoeningenMedische aandoeningen
InfectionsInfections – RespiratoryRespiratory**,, skin skin**, urinary tract, urinary tract**, and others, and others
Metabolic DisordersMetabolic Disorders – Acute blood loss, dehydrationAcute blood loss, dehydration**, electrolyte imbalance, electrolyte imbalance**, end-organ failure , end-organ failure
(hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia(hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia**, hypoxia, hypoxia**
CardiovascularCardiovascular – Arrhythmia, CHFArrhythmia, CHF**, MI, MI**, shock, shock
NeurologicNeurologic MiscellaneousMiscellaneous
– CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, tumorstumors
– Fecal impaction, postoperative stateFecal impaction, postoperative state**, sleep deprivation, urinary retention, sleep deprivation, urinary retention
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
26
Pneumonie Pneumonie
“… in old age, pneumonia may be latent, coming on without chills, the cough and expectorations are slight, the physical signs ill-defined and changeable, and the constitutional symptoms out of all proportions…”
(W. Osler 1849-1919)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
27
Pneumonie Pneumonie
KlassiekKlassiek– Hoest, koorts, rillingen, pleurapijnHoest, koorts, rillingen, pleurapijn– CrepitatiesCrepitaties
BejaardenBejaarden– Weinig respiratoire symptomenWeinig respiratoire symptomen– DeliriumDelirium– Verergerende chronische verwardheidVerergerende chronische verwardheid– Vallen (= indicatie dat patiënt ziek is)Vallen (= indicatie dat patiënt ziek is)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
28
Pneumonie Pneumonie
6e doodsoorzaak in de VS6e doodsoorzaak in de VS Verlengd herstelVerlengd herstel
– Tot verschillende maanden Tot verschillende maanden – 25-60 % verminderd fysisch vermogen25-60 % verminderd fysisch vermogen
RisicoverhogendRisicoverhogend– DecubitusDecubitus– Cognitief deficietCognitief deficiet– Functioneel deficietFunctioneel deficiet– Lage sociale activiteit (isolatie)Lage sociale activiteit (isolatie)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
29
PneumoniePneumonie
05
10152025303540
incidentie (/1000)
< 5 5-14 14-59 60-74 <75
Leeftijd
Incidentie pneumonie
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
30
Pneumonie Pneumonie
Risicofactoren van de patiëntRisicofactoren van de patiënt» DementieDementie
» EpilepsieEpilepsie
» HartdecompensatieHartdecompensatie
» CVACVA
» COPDCOPD
» Silent aspiration : 71 % van de bejaarden met CAP Silent aspiration : 71 % van de bejaarden met CAP aspireren in hun slaap. (10 % bij controle)aspireren in hun slaap. (10 % bij controle)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
31
Pneumonie Pneumonie
Risicofactoren omgevingRisicofactoren omgeving
Seizoen (winter > zomer)
Micro-organisme (S. pneumoniae)PRSP !!
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
32
PneumoniePneumonie
Etiologie (CAP)Etiologie (CAP)– S. pneumoniae (ondergediagnosticeerd)S. pneumoniae (ondergediagnosticeerd)– H influenzaeH influenzae– Staph. AureusStaph. Aureus– ChlamydiaChlamydia
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
33
PneumoniePneumonie
Etiologie (nursing home)Etiologie (nursing home)
Vooral gram negatievenProteus, klebsiella,pseudomonas….
Kolonisatie - infectie
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
34
Medische aandoeningenMedische aandoeningen InfectionsInfections
– RespiratoryRespiratory**,, skin skin**, , urinary tracturinary tract**, and others, and others Metabolic DisordersMetabolic Disorders
– Acute blood loss, dehydrationAcute blood loss, dehydration**, electrolyte imbalance, electrolyte imbalance**, end-organ failure , end-organ failure (hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia(hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia**, hypoxia, hypoxia**
CardiovascularCardiovascular – Arrhythmia, CHFArrhythmia, CHF**, MI, MI**, shock, shock
NeurologicNeurologic MiscellaneousMiscellaneous
– CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, tumorstumors
– Fecal impaction, postoperative stateFecal impaction, postoperative state**, sleep deprivation, urinary retention, sleep deprivation, urinary retention
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
35
Urineweginfectie Urineweginfectie
KlassificatieKlassificatie– Naar lokalisatie (urethritis, cystitis, Naar lokalisatie (urethritis, cystitis,
pyelonefritis, prostatitis)pyelonefritis, prostatitis)– Symptomatisch-asymptomatischSymptomatisch-asymptomatisch– Frekwentie van voorkomenFrekwentie van voorkomen– Al of niet complicatiesAl of niet complicaties– Gerelateerd aan katheters.Gerelateerd aan katheters.
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
36
UrineweginfectieUrineweginfectie
Asymptomatische bacteriurieAsymptomatische bacteriurie– > 10> 105 5 CFU /mlCFU /ml– Is een echte infectie en geen kolonisatieIs een echte infectie en geen kolonisatie– Meestal E.coli die mettertijd minder virulent Meestal E.coli die mettertijd minder virulent
wordt en gevoeliger aan de bactericide werking wordt en gevoeliger aan de bactericide werking van plasmavan plasma
» Niet behandelen
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
37
UrineweginfectieUrineweginfectie
EtiologieEtiologie– Aandeel E. coli zakt naar ongeveer 70 %Aandeel E. coli zakt naar ongeveer 70 %– Meer Klebsiella, Proteus (lithiase), P. vulgaris, Meer Klebsiella, Proteus (lithiase), P. vulgaris,
MorganellaMorganella– Resistente kiemen bij recurrente infectieResistente kiemen bij recurrente infectie
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
38
UrineweginfectieUrineweginfectie
PathogenesePathogenese– Vrouw/man verhouding wordt kleinerVrouw/man verhouding wordt kleiner– Factoren die een rol spelenFactoren die een rol spelen
» ObstructieObstructie
» Gedaalde sexuele activiteit (gedaalde Gedaalde sexuele activiteit (gedaalde hormoonspiegels)hormoonspiegels)
» Meer instrumentatieMeer instrumentatie
» Gedaalde immuniteitGedaalde immuniteit
» Prolaps, lithiase, maligniteitProlaps, lithiase, maligniteit
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
39
UrineweginfectieUrineweginfectie
SymptomatologieSymptomatologie
Klassiek
DeliriumZelden enkel en alleen door banale cystitis
Eerder door gecompliceerde infecties en sepsis.
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
40
UrineweginfectieUrineweginfectie
Katheter gerelateerde bacteriurieKatheter gerelateerde bacteriurie– Asymptomatisch : niet behandelenAsymptomatisch : niet behandelen– Antibiotica post plaatsing vertragen het Antibiotica post plaatsing vertragen het
optreden van bacteriurie maar voorkomen het optreden van bacteriurie maar voorkomen het nietniet
– Symptomatische bacteriurie behandelen met Symptomatische bacteriurie behandelen met nauwste spectrum (cfr cultuur)nauwste spectrum (cfr cultuur)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
41
Medische aandoeningenMedische aandoeningen
InfectionsInfections – RespiratoryRespiratory**, skin, skin**, urinary tract, urinary tract**, and others, and others
Metabolic DisordersMetabolic Disorders – Acute blood loss, dehydrationAcute blood loss, dehydration**, electrolyte imbalance, electrolyte imbalance**, end-organ failure , end-organ failure
(hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia(hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia**, hypoxia, hypoxia**
CardiovascularCardiovascular – Arrhythmia, CHFArrhythmia, CHF**, MI, MI**, shock, shock
NeurologicNeurologic MiscellaneousMiscellaneous
– CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, tumorstumors
– Fecal impaction, postoperative stateFecal impaction, postoperative state**, sleep deprivation, sleep deprivation, , urinary retentionurinary retention
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
42
Urinaire incontinentieUrinaire incontinentie
Hangt nauw samen met infectieHangt nauw samen met infectie
Dikwijls onderkendDikwijls onderkend
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
43
Urinaire incontinentieUrinaire incontinentie
Transiënte incontinentieTransiënte incontinentie Chronische incontinentieChronische incontinentie
– Urge incontinentieUrge incontinentie– Stress incontinentieStress incontinentie– Gemengde incontinentieGemengde incontinentie– OverflowOverflow
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
44
Urinaire incontinentieUrinaire incontinentie
Transiënte incontinentie (DIAPPERS)Transiënte incontinentie (DIAPPERS)– DDeliriumelirium
– IInfectienfectie
– AAtrofische urethritis en vaginitistrofische urethritis en vaginitis
– PPharmaceuticals (alcohol/medicatie)harmaceuticals (alcohol/medicatie)
– PPsychosomatische stoornissensychosomatische stoornissen
– EExcessieve urine-output (diuretica, caffeïne, alcohol, xcessieve urine-output (diuretica, caffeïne, alcohol, hyperglycemie)hyperglycemie)
– RRestricted mobilityestricted mobility
– SStool impactiontool impaction
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
45
Urinaire incontinentieUrinaire incontinentie
Detrusor overactiviteitDetrusor overactiviteit– #1#1– Matige tot grote hoeveelheidMatige tot grote hoeveelheid– Nycturie –nachtelijke incontinentieNycturie –nachtelijke incontinentie– Geen neurologische afwijkingenGeen neurologische afwijkingen– DHIC: detrusor hyperactivity impaired DHIC: detrusor hyperactivity impaired
contractilitycontractility
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
46
Urinaire incontinentieUrinaire incontinentie
Stress incontinentieStress incontinentie– Meestal door bekkenbodemlaxiteit (musculair, Meestal door bekkenbodemlaxiteit (musculair,
ligamentair)ligamentair)– Intrinsieke sfincterdeficiëntieIntrinsieke sfincterdeficiëntie
» Urethrale atrofie.Urethrale atrofie.
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
47
Urinaire incontinentieUrinaire incontinentie
Outlet obstructieOutlet obstructie 2de meeste frequente oorzaak bij mannen2de meeste frequente oorzaak bij mannen
» BPHBPH
» Prostaat CAProstaat CA
» UrethrastrictuurUrethrastrictuur
Obstructie door neurologische oorzaakObstructie door neurologische oorzaak– Altijd ruggemergletselAltijd ruggemergletsel
» Detrusor-sfincterdyssynergieDetrusor-sfincterdyssynergie
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
48
Urinaire incontinentieUrinaire incontinentie
Detrusor onderactiviteitDetrusor onderactiviteit– Stoornis van de blaasbezenuwingStoornis van de blaasbezenuwing– Autonome neuropathieAutonome neuropathie– ParkinsonParkinson– EthylEthyl– CVACVA
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
49
Urinaire incontinentieUrinaire incontinentie
BehandelingBehandeling– Detrusor hyperactiviteitDetrusor hyperactiviteit
Mictietraining, ditropan, detrusitol,Mictietraining, ditropan, detrusitol,(augmentatiecystoplastie)(augmentatiecystoplastie)
– Outlet incompetentieOutlet incompetentie Bekkenbodemgymnastiek, pessarium, heelkundeBekkenbodemgymnastiek, pessarium, heelkunde
– Outlet obstructieOutlet obstructie Alfa blokkers, finasteride, saw palmetto, TURPAlfa blokkers, finasteride, saw palmetto, TURP
– Detrusor onderactiviteitDetrusor onderactiviteit KatheterKatheter
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
50
Medische aandoeningenMedische aandoeningen
InfectionsInfections – RespiratoryRespiratory**, skin, skin**, urinary tract, urinary tract**, and others, and others
Metabolic DisordersMetabolic Disorders – Acute blood loss, Acute blood loss, dehydrationdehydration**, electrolyte imbalance, electrolyte imbalance**,, end-organ end-organ
failure (hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemiafailure (hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia**, hypoxia, hypoxia**
CardiovascularCardiovascular – Arrhythmia, CHFArrhythmia, CHF**, MI, MI**, shock, shock
NeurologicNeurologic MiscellaneousMiscellaneous
– CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, tumorstumors
– Fecal impaction, postoperative stateFecal impaction, postoperative state**, sleep deprivation, urinary retention, sleep deprivation, urinary retention
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
51
Deshydratatie Deshydratatie
Vermindering van het totale lichaamswater Vermindering van het totale lichaamswater zonder een even grote vermindering van het zonder een even grote vermindering van het lichaamsnatriumlichaamsnatrium
Meest voorkomende vocht- en Meest voorkomende vocht- en electrolietenstoornis bij bejaardenelectrolietenstoornis bij bejaarden
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
52
DeshydratatieDeshydratatie
Gedaalde homeostaseGedaalde homeostase– Dorstsensatie verminderdDorstsensatie verminderd
» Tgv stoornissen aan de opiaatreceptoren ?Tgv stoornissen aan de opiaatreceptoren ?
– NierlijdenNierlijden» Gedaalde concentratiemogelijkheid gecorreleerd aan Gedaalde concentratiemogelijkheid gecorreleerd aan
gedaalde GFRgedaalde GFR
» Gedaalde Na excretie (GFR, decompensatio)Gedaalde Na excretie (GFR, decompensatio)
» Veranderingen in het RAA systeemVeranderingen in het RAA systeem
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
53
DeshydratatieDeshydratatie
ADHADH– Verminderde gevoeligheid aan ADHVerminderde gevoeligheid aan ADH
» (minder binding aan de V2 receptoren)(minder binding aan de V2 receptoren)
– Diurne variatie (stijging ‘s nachts bij ouderen Diurne variatie (stijging ‘s nachts bij ouderen “blunted”“blunted”
– AlzheimerAlzheimer ANPANP
– Verminderde respons op stijgen van ANP Verminderde respons op stijgen van ANP (minder natriurese)(minder natriurese)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
54
DeshydratatieDeshydratatie
Oorzaken Oorzaken » Infecties (urineweg, long..) zweten en hyperventilatieInfecties (urineweg, long..) zweten en hyperventilatie
» Excessief urineverlies : diuretica, hyperglycemie, Excessief urineverlies : diuretica, hyperglycemie, hypercalcemiehypercalcemie
» Laxatieven abusus (incl colonvoorbereiding en diarree)Laxatieven abusus (incl colonvoorbereiding en diarree)
» Omgeving (overmatig zweten in de zomer)Omgeving (overmatig zweten in de zomer)
» Verminderde toegang tot HVerminderde toegang tot H22OO
» Gedaalde vochtinname om nycturie te vermijdenGedaalde vochtinname om nycturie te vermijden
» Dementie Dementie – Meestal combinatie van verschillende factorenMeestal combinatie van verschillende factoren
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
55
DeshydratatieDeshydratatie
KliniekKliniek– Gewichtsverlies (acuut) van > 3 %Gewichtsverlies (acuut) van > 3 %
» Ouderen hebben een lagere lean body massOuderen hebben een lagere lean body mass
– Verhoogde ureum/creatinine ratioVerhoogde ureum/creatinine ratio– Lage urine NaLage urine Na– Droge tong, gedaalde turgor, spierzwakte, Droge tong, gedaalde turgor, spierzwakte,
confusie, sufheid.confusie, sufheid.
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
56
DeshydratatieDeshydratatie
RisicofactorenRisicofactoren– VrouwenVrouwen– >85 jaar>85 jaar– > 4 chronische aandoeningen> 4 chronische aandoeningen– > 4 medicaties> 4 medicaties– BedlegerigBedlegerig– Laxativa abususLaxativa abusus– Chronische infectiesChronische infecties
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
57
DeshydratatieDeshydratatie
BehandelingBehandeling– Oraal Oraal
» Indien Na verhoogdIndien Na verhoogd WaterWater Dranken laag in natrium (fruitsap…)Dranken laag in natrium (fruitsap…)
» Normaal natriumNormaal natrium Water met wat zout (bouillon…)Water met wat zout (bouillon…)
» Laag natriumLaag natrium Isotonische oplossingen (ORS)Isotonische oplossingen (ORS)
– IVIV» Bij hemodynamisch onstabiele patiëntenBij hemodynamisch onstabiele patiënten
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
58
Hypernatremie Hypernatremie
Meestal relatief deficiet van water tov Meestal relatief deficiet van water tov oplossingoplossing
Preventie : waterinname verbeterenPreventie : waterinname verbeteren
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
59
HypernatremieHypernatremie
Voorbeschikkende factorenVoorbeschikkende factoren– Koorts, bedlegerigheid, heelkunde, Koorts, bedlegerigheid, heelkunde,
voedingssupplementen, IV oplossingen, voedingssupplementen, IV oplossingen, diabetes, diarree, GI bloeding, diuretica, diabetes, diarree, GI bloeding, diuretica, diabetes insipidus, dialyse.diabetes insipidus, dialyse.
– DementieDementie» Door verschillende onderliggende aandoeningenDoor verschillende onderliggende aandoeningen
– Gedaald dorstmechanismeGedaald dorstmechanisme
– Verminderd vermogen om aan water te gerakenVerminderd vermogen om aan water te geraken
– Lage spiegels vasopressineLage spiegels vasopressine
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
60
Hyponatremie Hyponatremie
Inname en Inname en Retentie van water doorRetentie van water door
– Daling van het effectief circulerend volumeDaling van het effectief circulerend volume– Syndroom van inappropriate ADH secretieSyndroom van inappropriate ADH secretie
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
61
HyponatremieHyponatremie
Oorzaken Oorzaken – Thiazide diuretica (in combinaties)Thiazide diuretica (in combinaties)– SIADHSIADH
» InfectiesInfecties» Letsels centrale zenuwstelselLetsels centrale zenuwstelsel» Medicatie (SSRI !)Medicatie (SSRI !)» LonglijdenLonglijden» MaligniteitMaligniteit
– Hartfalen (lage cardiac output, relatieve Hartfalen (lage cardiac output, relatieve hypovolemie, waterretentie)hypovolemie, waterretentie)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
62
HyponatremieHyponatremie
SymptomenSymptomen– LethargieLethargie– DelierDelier– AgitatieAgitatie– OedemenOedemen
DiagnoseDiagnose– Plasma en urine osmolaliteitPlasma en urine osmolaliteit– Evaluatie vullingEvaluatie vulling
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
63
Medische aandoeningenMedische aandoeningen
InfectionsInfections – RespiratoryRespiratory**, skin, skin**, urinary tract, urinary tract**, and others, and others
Metabolic DisordersMetabolic Disorders – Acute blood loss, dehydrationAcute blood loss, dehydration**, electrolyte imbalance, electrolyte imbalance**, end-organ failure , end-organ failure
(hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia(hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia**, hypoxia, hypoxia**
CardiovascularCardiovascular – Arrhythmia, CHFArrhythmia, CHF**, MI, MI**, shock, shock
NeurologicNeurologic MiscellaneousMiscellaneous
– CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, tumorstumors
– Fecal impactionFecal impaction, , postoperative statepostoperative state**, sleep deprivation, urinary retention, sleep deprivation, urinary retention
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
64
Fecale impactie en obstipatieFecale impactie en obstipatie
““De ingewanden worden luier bij het ouder De ingewanden worden luier bij het ouder worden”worden”
HippocratesHippocrates
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
65
Fecale impactie en obstipatieFecale impactie en obstipatie
VoorkomenVoorkomen– 26 % van de mannen > 65 jaar26 % van de mannen > 65 jaar– 34 % van de vrouwen > 65 jaar34 % van de vrouwen > 65 jaar
– 75 % van de patiënten in rusthuizen neemt 75 % van de patiënten in rusthuizen neemt laxativalaxativa
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
66
Fecale impactie en obstipatieFecale impactie en obstipatie
DefinitieDefinitie– Functionele obstipatieFunctionele obstipatie
» Persen > 25 % van de tijdPersen > 25 % van de tijd
» Harde stoelgang > 25 % van de tijdHarde stoelgang > 25 % van de tijd
» Onvolledige evacuatie > 25 % van de tijdOnvolledige evacuatie > 25 % van de tijd
» Minder dan 2 stoelgangen per weekMinder dan 2 stoelgangen per week
– Rectale dyschezieRectale dyschezie» Anale blokkage > 25 % van de tijdAnale blokkage > 25 % van de tijd
» Langdurige defecatie en manuele desimpactie.Langdurige defecatie en manuele desimpactie.
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
67
Fecale impactie en obstipatieFecale impactie en obstipatie
OorzakenOorzaken– Terminal reservoir syndroom (vertraagde Terminal reservoir syndroom (vertraagde
transit in distaal colon en rectum)transit in distaal colon en rectum)– Gedaalde anale sfincterdrukGedaalde anale sfincterdruk– Minder compliant rectum Minder compliant rectum
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
68
Fecale impactie en obstipatieFecale impactie en obstipatie
ComplicatiesComplicaties– Fecale impactieFecale impactie
» Intestinale subobstructieIntestinale subobstructie
» Stercoraal ulcusStercoraal ulcus
» Mentale stoornissenMentale stoornissen
» UrineretentieUrineretentie
» OverloopdiarreeOverloopdiarree
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
69
Fecale impactie en obstipatieFecale impactie en obstipatie
ComplicatiesComplicaties– Fecale impactieFecale impactie
» Gevolg van mentale en fysische achteruitgangGevolg van mentale en fysische achteruitgang
» Fysiologische veranderingen ten gevolge van Fysiologische veranderingen ten gevolge van impactieimpactie
Gedaalde rectale, anale en perineale gevoeligheid zodat Gedaalde rectale, anale en perineale gevoeligheid zodat grotere rectumvolumes nodig zijn om de defecatie in gang grotere rectumvolumes nodig zijn om de defecatie in gang te zetten.te zetten.
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
70
Fecale impactie en obstipatieFecale impactie en obstipatie
BehandelingBehandeling– Vezels :slechte compliantieVezels :slechte compliantie– Lactulose : bloatingLactulose : bloating– PEG : minder bloating , cave electrolietenPEG : minder bloating , cave electrolieten– Lavementen (microlax, norgalax, fleet….)Lavementen (microlax, norgalax, fleet….)– StimulantiaStimulantia– Vermijdt minerale oliën !Vermijdt minerale oliën !
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
71
Medische aandoeningenMedische aandoeningen
InfectionsInfections – RespiratoryRespiratory**, skin, skin**, urinary tract, urinary tract**, and others, and others
Metabolic DisordersMetabolic Disorders – Acute blood loss, dehydrationAcute blood loss, dehydration**, electrolyte imbalance, electrolyte imbalance**, end-organ failure , end-organ failure
(hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia(hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia**, , hypoxiahypoxia**
CardiovascularCardiovascular – Arrhythmia, CHFArrhythmia, CHF**, MI, MI**, shock, shock
NeurologicNeurologic MiscellaneousMiscellaneous
– CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, tumorstumors
– Fecal impaction, postoperative stateFecal impaction, postoperative state**, sleep deprivation, urinary retention, sleep deprivation, urinary retention
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
72
LongemboolLongembool
EtiologieEtiologie– Bedrust, inactiviteit, DVTBedrust, inactiviteit, DVT– Traumata (heupfracturen)Traumata (heupfracturen)– Zeldzaam (proteine S, protein C, antitrombine Zeldzaam (proteine S, protein C, antitrombine
III deficiëntie, antiphospholipid….III deficiëntie, antiphospholipid….– 90 % van de longembolen ontstaan in de 90 % van de longembolen ontstaan in de
onderste ledematen.onderste ledematen.
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
73
LongemboolLongembool
KliniekKliniek– Tachypnee, verwardheid, koorts, wheezing, Tachypnee, verwardheid, koorts, wheezing,
aritmieën, hartfalen…aritmieën, hartfalen…– Transiënte dyspneeTransiënte dyspnee– LonginfarctLonginfarct– RechtsfalenRechtsfalen– Cardiovasculaire collapsCardiovasculaire collaps
Slechts 33 % heeft symptomen van DVTSlechts 33 % heeft symptomen van DVT
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
74
LongemboolLongembool
DiagnoseDiagnose– KliniekKliniek– Labo: arteriële bloedgassen, D-dimeren Labo: arteriële bloedgassen, D-dimeren – Ventilatie perfusiescan (lage, midden en hoge Ventilatie perfusiescan (lage, midden en hoge
probabiliteit)probabiliteit)– CT scan van de thorax (+ contrast)CT scan van de thorax (+ contrast)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
75
LongemboolLongembool
De mythe van de D-dimerenDe mythe van de D-dimeren– Worden heel veel bepaaldWorden heel veel bepaald– Zijn heel dikwijls aspecifiek verhoogd (trauma, Zijn heel dikwijls aspecifiek verhoogd (trauma,
operatie, infectie, systeemlijden….)operatie, infectie, systeemlijden….)– Hebben enkel nut om longembool uit te sluitenHebben enkel nut om longembool uit te sluiten
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
76
LongemboolLongembool
BehandelingBehandeling– HeparineHeparine– LMWHLMWH– Orale anticoOrale antico– TrombolyseTrombolyse– V. cavafilterV. cavafilter
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
77
Medische aandoeningenMedische aandoeningen
InfectionsInfections – RespiratoryRespiratory**, skin, skin**, urinary tract, urinary tract**, and others, and others
Metabolic DisordersMetabolic Disorders – Acute blood loss, dehydrationAcute blood loss, dehydration**, electrolyte imbalance, electrolyte imbalance**, end-organ failure , end-organ failure
(hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia(hepatic, renal), hyperglycemia, hypoglycemia**, hypoxia, hypoxia**
CardiovascularCardiovascular – Arrhythmia, CHFArrhythmia, CHF**, MI, MI**, shock, shock
NeurologicNeurologic MiscellaneousMiscellaneous
– CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, CNS infections, head trauma, seizures, stroke, subdural hematoma, TIAs, tumorstumors
– Fecal impaction, postoperative stateFecal impaction, postoperative state**, sleep deprivation, urinary retention, sleep deprivation, urinary retention
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
78
HartfalenHartfalen
EtiologieEtiologie– Ischemisch hartlijdenIschemisch hartlijden– Hypertensief hartlijdenHypertensief hartlijden– KleplijdenKleplijden– CardiomyopathieCardiomyopathie
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
79
HartfalenHartfalen
Systolisch vs diastolisch hartfalenSystolisch vs diastolisch hartfalen– Diastolisch hartfalen goedaardigerDiastolisch hartfalen goedaardiger– Behandeling enigszins andersBehandeling enigszins anders– Systolisch hartfalen : lage EFSystolisch hartfalen : lage EF– Dikwijls geprecipiteerd door infectie, VKFDikwijls geprecipiteerd door infectie, VKF
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
80
HartfalenHartfalen
Symptomen Symptomen – DeliriumDelirium– OedeemOedeem– Gestegen centraal veneuze drukGestegen centraal veneuze druk– ReutelsReutels– Dyspnee, vermoeibaarheidDyspnee, vermoeibaarheid– T4, souffles, T3T4, souffles, T3
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
81
HartfalenHartfalen
DiagnoseDiagnose
– EKG : linker kamerhypertrofieEKG : linker kamerhypertrofie– ThoraxThorax– EchocardioEchocardio
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
82
HartfalenHartfalen
BehandelingBehandeling– ACE of ATIIACE of ATII– Diuretica = symptomatischDiuretica = symptomatisch– Digitalis ??Digitalis ??– Beta blokkersBeta blokkers– AldactoneAldactone– Calciumantagonisten.Calciumantagonisten.
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
83
Terug naar delirium
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
84
Delirium Delirium
RisicofactorenRisicofactoren– OuderenOuderen– Zwaar ziekenZwaar zieken– DementerendenDementerenden– FrailFrail– Infectie, deshydratatieInfectie, deshydratatie– VisusstoornissenVisusstoornissen– PolyfarmaciePolyfarmacie– AlcoholAlcohol
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
85
DeliriumDelirium
OorzakenOorzaken– InfectieInfectie– Neurologisch (CVA, SD hematoom)Neurologisch (CVA, SD hematoom)– Cardiaal (infarct, hartfalen)Cardiaal (infarct, hartfalen)– Respiratoir (longembool, hypoxie)Respiratoir (longembool, hypoxie)– ElectrolietenstoornissenElectrolietenstoornissen– Endocrien en metaboolEndocrien en metabool– Medicatie Medicatie
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
86
Delirium Delirium •
Anticholinergics* (eg, diphenhydramine), TCAs, (eg, amitriptyline, imipramine), antipsychotics (eg, chlorpromazine, thioridazine)
•
Anti-inflammatory agents, including prednisone
•
Benzodiazepines or alcohol—acute toxicity or withdrawal
•
Cardiovascular (eg, digitalis, antihypertensives)
•
Diuretics
•
GI (eg, cimetidine, ranitidine)
•
Lithium
•
Opioid analgesics (especially meperidine)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
87
DeliriumDelirium
BehandelingBehandeling– Onderliggende oorzaak wegnemenOnderliggende oorzaak wegnemen– Supportieve maatregelenSupportieve maatregelen
» OmgevingOmgeving
» Activiteiten overdag stimulerenActiviteiten overdag stimuleren
» Correctie visus, gehoor, ….Correctie visus, gehoor, ….
» Maatregelen om de slaap te bevorderenMaatregelen om de slaap te bevorderen
» Preventie deshydratatiePreventie deshydratatie
» Fixatie (noodoplossing)Fixatie (noodoplossing)
10 juni 2004 Acute pathologie bij bejaarden - D. Demeyer
88
DeliriumDelirium
BehandelingBehandeling– HaldolHaldol– RisperdalRisperdal– ZyprexaZyprexa
Top Related