1
Wondzorg bij bejaardenDr. Bea MellaertsDienst geriatrie
Imeldaziekenhuis Bonheiden
2
Bejaarden: verschillen/ gelijkenissen, foto verpleging
3
Bejaarden: verschillen/ gelijkenissen: foto bejaarden
4
Frailty
5
6
Wondzorg bij bejaarden
Bejaarden: polypathologieWonden: dikwijls mengeling van verschillende oorzakelijke factoren
ArteriëelVeneusDiabetes mellitus (art. + ven.)‘Scheur’wonden door fragiliteit
huid Decubitus…..
7
Dus: nazicht en behandeling van wonden bij bejaarden: ook multifactoriëel !
Cave: bejaarden hebben minder beschermingsmechanismen sneller ontstaan van complicaties
Daarenboven: wondbehandeling moet gezien worden in de contekst van de conditie van de ‘hele’ patiënt
8
Arteriële ulcera
9
Arteriële ulcera: algemeen
Slagaderpathologie (aorta, beenarteries,..)Vooral onderste ledematenArteriële insufficiëntie ischemie pijnwonden mobiliteitsproblemen amputatieZuurstofgebrek weefselnecrose vooral distale letselsMeestal niet enkel problemen OL, ook coronaropathie, cerebrovasculaire pathologie,…
10
Arteriële ulcera: nazicht
Klinisch!!
Arteriële doppler/duplex: grotere bloedvaten
NMR angio: zo HK wenselijk
Rx arterio: zo HK wenselijk
11
Arteriële ulcera: R/
Preventie!!!
Regelmatige oefening (stappen)
Preventie van complicaties, met name wonden
Trauma vermijden, cfr. slecht genezen, extreme warmte of koude vermijden, goed schoeisel
pedicure
12
Arteriële ulcera: R/
Medicatie: ?? evt. anti-aggregans
evt. stop vasoconstrictoren (betablokkers)
Endovasculaire ingrepen (dilatatie en stenting)
Klassieke vasculair heelkundige ingrepen (bypass)
Necrose droogleggen
Amputatie
13
Veneuze ulcera
14
15
Veneuze ulcera : algemeen
Veneuze insufficiëntieCongenitale klepafwijkingen/ zwakte van de venenwand/vnl. posttrombose beenGeen goede wisselwerking spierpomp en venen retrograde drukstoten capillairen verbreden, kronkelen, lekken oedeem…lipodermatosclerose…bruine pigmentatie door hemosiderine … hyperkeratose…atrofie blanche…stoot… ulcus
16
Veneuze ulcera: preventie
Beweeg veel (lopen, fietsen, zwemmen) en draag daarbij een elastische kous (ook bij warm weer)Dat is de belangrijkste leefregel. Juist op warme dagen is de kous vaak het hardst nodig. Vermijd "spring" sporten Voorkom overgewicht Vermijd knellende kledingstukken als strakke broeken, elastieke banden en dergelijke Zorg voor gemakkelijk schoeisel. Hoge hakken verhinderen een goede pompwerking van de kuitspieren. Leg de benen omhoog bij langdurig zitten. 's Nachts kan ook het voetuiteinde van het bed iets worden verhoogd
17
Veneuze ulcera: nazicht
Veneuze duplex (echo + doppler)
Arteriele pathologie uitsluiten
18
Verschil veneus - arterieel
veneus
Beperkte diepteAfgeronde vormenGele necroseLaag op onderbeen, vooral rond malleoliPijnlijk +/-Pijn ↓ bij hoogstandVeneuze stigmata (pitting, hyperpigmentatie,hyperke-ratose, atrophie blanche)EAI> 0.8
arterieel
Diepgaande necroseGrillige vormenZwarte necroseOnderbeen, scheenbeen, voet, hiel, tenenZéér pijnlijkPijn ↓ bij afhangenArteriele symptomen (koude voeten, trage refill, slechte of afwezige pulsaties)EAI< 0.8
19
Veneuze ulcera: R/
Hoogstand OL (oedeem), inwindelen
Stoten vermijden
HK veneuze insufficientie :varices (oppervlakkig veneus systeem, diep veneus systeem, combinaties)
20
Scheurwonden
Gevoelige huid, weinig elasticiteit
Minste trauma geeft wonden
Bvb. Wegnemen van een kleefverband, schurende bewegingen
R/ randen approximeren, dichtplakken zo mogelijk (evt. met steristrips)
R/ zo approximatie niet mogelijk: vetverband
21
Decubitus
22
23
Decubitus: bestaat dit nog??
Terug van weggeweest?
Nooit weggeweest?
Opnieuw in ‘opmars’?
24
Bezuinigingen in Nederlandse rusthuizen menselijke ramp
In Nederland dwingen bezuinigingen rust- en verzorgingstehuizen ertoe maaltijden en tussendoortjes te beperken. Een verpleeghuis in Oud-Beijerland (Zuid-Holland) kwam zowaar op het idee een 'pyjamadag’ in te voeren. De bewoners, die er al drie dagen op zeven wegens personeelsgebrek onder de dekens blijven, zouden voortaan ook op zondag niet aangekleed worden. De directie was ook van plan de bejaarden nog maar één keer om de drie weken te douchen. Protest alom, maar de bezuinigingen komen er. Van dergelijke wantoestanden blijven we in ons land gepaard. Of zit hier ook een pyjamadag aan te komen?
Bron: Kerk en leven 2004
25
Decubitus: niet geliefd
Waarom haten we decubituswonden?
Bewijs van onze morbiditeit
Bewijs van falen
Bewijs van ‘futiliteit’ om ermee door te gaan
Diagnostisch oninteressant
26
Decubitus: terminologie
Term: decubitus: ‘neerliggen’
Nu eerder « drukulcus »
Dus: druk is nodig in ontstaan, of druk in combinatie met schuifkrachten en wrijving
Meestal thv beenderige ‘ondergrond’
Gaande van niet-wegdrukbare roodheid tot necrose met blootliggende spieren en botten
27
28
29
Decubitus: stadia
4 verschillende stadia
1. Roodheid die niet weggaat of afzwakt
2. Keratinelaag weg, onderliggende dermis
3. Doorheen huid, blootliggen subcutane weefsels (maar geen fascia, spier of bot)
4. blootliggen fascia, spier of bot
1. Lijkt op cellulitis, doch is niet warm, ‘weefselschade’
2. Schaafwonde (meestal propere bodem, doch exsudaat of droge korst mogelijk)
3. Kan proper zijn met rozig granulatieweefsel, of vochtig, of met necrotische basis, kan nabije huid ondermijnen
4. Idem als st. 3; zo bot bloot: cave osteomyelitis
30
31
Decubitus: preventie
Preventie= risicodetectie
Risicodetectie= screening
Norton-schaal
Braden-schaal
32
Decubitus: risicofactoren
Functionaliteit (mobiliteit en activiteit)Bewustzijnsniveau (geestelijke status, mogelijkheid om pijn en ongemak weer te geven)Acute en chronische ziektenVerminderd zuurstofaanbodOvergewicht of extreem ondergewichtAtrofische huidIncontinentie…..
33
Norton-schaal
34
Braden-schaal
35
Decubitus: preventie-principes
Druk-en schuifkrachten verminderenGrootteTijd
Middelen: Drukverlaging: daling van grootte van de druk en de schuifkracht
LichaamshoudingenZwevende hielenDrukreducerende matrassenDrukreducerende kussens
Drukpuntverandering: daling van duur van druk en schuifkrachtWisselhoudingAlternerende systemen
36
Decubitus: principes voor R/
Idem als voor preventie
Necrotisch weefsel verwijderen
Genezend weefsel moet vochtig blijven
Afgesloten ruimten in de wonde vermijden
Pus draineren
Steriliteit= onmogelijk, wonden moeten proper gemaakt worden maar niet steriel
37
Decubitus: principes voor R/
Systemische AB???
Enkel zo cellulitis in omgevende weefsel of sepsis of osteomyelitis
Soms blaassonde
Adekwate voeding (evt. TPN, evt. PEG??)
38
Decubitus: therapie
Welk product?? Welke methode??
Er is niet slechts 1 heiligmakend
Enthousiasme= goed gezien aandacht++
39
behandeling opmerkingen
Drukopheffende matras Goedkope meestal inefficiënt, duurderde tot zeer goed
Dunne occlusieve verbanden (poly-urethaanfilm, bvb. Opsite, Tegaderm)
Bruikbaar voor stadium 2, transparante zijn beter (cfr. Opvolging mogelijk), slechts om de 3 dagen vervangen tenzij vochtcollecties
Hydrocolloid en andere dikkere occlusieve verbanden (Comfeel)
Bruikbaar voor stadium 2 en 3, creëer geen afgesloten ruimte, niet gebruiken voor wonden met veel vochtdrainage of veel necrose
Topische AB Zelden nodig, soms om geur te verdrijven, bvb. Tiberal lokaal
Systemische AB Alleen bij cellulitis rondom, of sepsis, of osteomyelitis
40
Isobetadine, Dakin-oplossingen,… Cave: kan genezend weefsel beschadigen
Nat - tot - droog verbanden Beste verband voor niet-chirugisch debridement, opletten bij genezend weefsel, zo snel mogelijk stoppen
Nat - tot - nat verbanden Beste verband voor diepe stadium 3 en 4 wonden met belangrijke vochtdrainage, moet herhaaldelijk vervangen worden, vul alle openingen, maar prop niet op!!
Chirurgisch debridement (aan bed, in OK) Nodig voor gefixeerd necrotisch weefsel
Chirurgisch herstel Nodig voor stadium 4 wonden als de algemene status van de patiënt het toelaat
41
Ideale verbandmateriaal:
Mag wondheling niet storenOnderhoudt een vochtig wondmilieuLaat uitwisseling van gassen toeIs ondoordringbaar voor micro-organismenIs goed verdraagbaar voor de patiënt (comfort)Kan (genoeg) vocht opnemenHeeft een goede kosten/baten verhouding
42
Ideale verbandmateriaal:
Moet steriliseerbaar zijnMoet ‘vooraf gekende’ verwachtingen hebbenMoet beschikbaar zijn binnen en buiten het ziekenhuisMoet de vooropgestelde (maximale) tijd ter plaatse kunnen blijvenMoet anatomisch congruent zijnMoet….. en ….en ….…Maar……bestaat niet
43
Besluit:
Preventie eerst
Niet elk letsel is te voorkomen
Niet elk letsel is te genezen
Kijk naar en evalueer
Schat de ernst in
Prijs/ kwaliteit/tolerantie
44
Top Related