Zwavelvoorziening grasland, Actualisatie inzichten en adviesGerard Abbink

2011, nogmaals zwavel

● Expertdagen 2010 zwavel grasland;

● Studieavonden in het seizoen;

● Ondanks bemesting nog steeds veel interesse.

2011, nogmaals zwavel

Vragen veehouders: “Ik zit te denken over bemesting, maar weet niet of

het noodzakelijk is (kleigrond)”; “N/S ratio - kan dat niet op het kuilverslag”; “Hoeveel moet ik bemesten en wanneer en in

welke vorm?”

Adviseurs: N/S ratio, weergave en achtergrond; Bemesten ja, maar twijfel of gift nog wel hoog

genoeg is; “Kan er ook te veel bemest worden (vloeibare

meststoffen)?”.

Inhoud

● Zwavel-voorziening gewas N/S ratio

● Een indicatie vanuit graskuil?

● Verdere optimalisatie S-bemesting

Zwavelvoorziening

De S-kringloop

Afbeelding: “Sulfur a missing link”, J. Jez, 2008

C/S ratio

Aanvoer: depositie

Depositie afgenomen tot 5 kg S per hectare in 2010

05

101520253035404550

Groni

ngen

Friesla

nd

Drent

he

Overij

ssel

Twen

te

Velu

we

Acht

erho

ek

Betuw

e

Utrech

t

1981

1989

1995

2000

Zeer beperkte S-levering in het voorjaar

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

6,0

13 18 23 28 33

S-g

ehatl

e (

g/kg d

s)

Week

S-gehalte vers gras

S-gehalte vers …

De S-kringloop

Afbeelding: “Sulfur a missing link”, J. Jez, 2008

Zwavelvoorziening grasopbrengsten

● Gierus et all, 2005 Noord-Duitse zandgronden; 300 kg N per jaar; 20% DS opbrengst (1,7 ton); 40 kg N meer opbrengst.

● Brown et all, 2000 200 kg N per jaar; Engelse zand en leemgronden 10% DS opbrengst.

● NMI, 2002 350 kg N per jaar; Diverse proeven in Nederland; 10-15% DS opbrengst (1,5 tot 2 ton)

* Bron: GIBO, ASG, 2010-2011

Handelsprijzen 200 euro per ton DS* 300 euro per ha!

Indicatie voorziening: N/S ratio

Belang Zwavel voor de plant

● S - essentiële rol in metabolisme en eiwitvorming

● S komt maar in twee aminozuren voor:

Cysteïne

Methionine

Belang Cysteïne en Methionine

● Cysteïne (Cys) is de bouwsteen voor: Methionine; Acetyl-CoA enzym (citroenzuurcyclus); Glutathion (GSH) en SAM(S-adenosylmethionine); Diverse hormonen.

● Cys en Met enige zwavelhoudende aminozuren in eiwit.

● Hoeveelheid S in eiwit indicatie voor hoeveelheid Cys en Met.

N/S ratio

● Hoeveelheid S in Eiwit N/S ratio

● N/S daarom gebruikt als indicatie; Per gewas andere N/S norm (Dijkshoorn 1967)

● Voor gras N/S ≥ 14 een tekort aan S; N/S ≥12 kansen op tekort (Taube, 2000).

Situatie laatste 4 jaar

N/ S ratio voorjaarskuilen

62%

74%

61% 60% 65%

30%20%

28% 25% 28%

8% 6%11% 16%

7%0%

10%20%30%40%50%60%70%80%

2007 2008 2009 2010 2011J aar

perc

en

tage k

uilen

N/S < 10

N/S 10-12N/S > 12

● Gemiddeld 1 op de 10 voorjaarskuilen een tekort?

Via kuilanalyse een indicatie?

Waarom indicatie:● Voervoorziening na 2015 sterker beperkende factor?

● Productie en aankoop voeders 2/3e van kostprijs. 10% krappe S-voorziening; Mogelijke schade 300 euro per ha? Bedrijf met 30 ha grasland = tot 9.000 euro per

bedrijf.

Waarom via kuilanalyse een indicatie?

Waarom via de kuilanalyse:● Meer inzicht relatie bodem-bemesting-ruwvoer;● Fysische signalen van tekorten vertonen zich niet snel.

N/S in graskuil?

N/S ratio in graskuil, enkele onvolmaaktheden:● Gemeten in kuil: N-totaal en S-totaal, wat is het

aandeel organisch? (Dijkshoorn, 1967);● In najaar hogere N/S ratio’s door zeer hoge N-levering.

Geen opbrengstderving door S-tekorten.

● Aannemelijk: N en S totaal resterend in kuil beïnvloed door fermentatie processen.

N/S in graskuil?

● Fermentatieprocessen: Aminozuren worden door microben in de kuil

afgebroken waardoor aandeel Cys en Met (S) in eiwit (N) lager wordt (Winters et al, 2001)

● Groeistadium: Aandeel Cys en Met nemen af naarmate gewas

ouder wordt (Homolka et al, 2008) Totaal eiwitten per kg DS nemen af naarmate

gewas ouder wordt

Eerste opzet en verkenning S-index

● N/S corrigeren voor invloedsfactoren groeistadium en fermentatie;

● NDF vert, N-fracties, en OS sterke relatie met S per g N

● Set kuilen vanaf 2007

● Per situatie (groeistadium, conservering) norm N/S berekenen

S-index?

● Een Index met over hele jaren 75% (R2 0,746) overeenkomst met N/S, ● bij 1 jr, gelijk RE 95%;

● Kuilen met verschil tussen index en N/S los bekijken en landbouwkundig oordeel geven.

● Streeftraject 85-110: < 85 te kort, < 88 mogelijk S-tekort; > 110, S sterke beperking op Cu en Se opname en benutting.

Eerste indruk: voorbeeld najaarskuilen

● NMI proeven perceel veldkamp:● 3e snede NS 16,5 geen meeropbrengst● 4e snede NS 16,89 geen meeropbrengst● 5e snede NS 13,59 geen meeropbrengst

Najaarskuilen met hoge N/S via index niet als S-tekort gewaardeerd!

DtMaand S RE ADL10 2,4 171 285 2,7 184 20

10 2,2 152 20

N/S12,1

12,112,3

Sindex NIndex101 9899 10196 106

S-index biedt perspectief?

● Validatie en verdere uitwerking NMI

● Eiwitkwaliteit literatuur: Tallec et al (2009) S rol bij vorming aminozuren uit opgeslagen eiwit; Oplosbaar eiwit omgezet in onoplosbaar RE; Betere S-voorziening hoger aandeel onoplosbaar RE

graskuilen RE 162

0

10

20

30

40

50

60

70

80

60 70 80 90 100 110 120 130

S-index

Per

cen

tag

e R

E o

plo

sbaa

r

N/S t.o.v. S-index

Gemiddeld over jaren: 8% N/S >127% S-index < 85N/ S ratio voorjaarskuilen

61% 65%60%74%

62%

28%25%28%20%

30%

7%16%11%6%8%

0%

20%

40%

60%

80%

2007 2008 2009 2010 2011

J aar

Perc

en

tage k

uilen

N/S < 10

N/S 10-12

N/S > 12

Beoordeling via S-index

3% 6% 8%22%

11%

87% 88% 88%77%

85%

10%6% 3% 1% 3%

0%

20%

40%

60%

80%

100%

2007 2008 2009 2010 2011

Jaar

perc

en

tag

e v

oorj

aars

ku

ilen

<85

86-110

>110

Actualiseren S-bemesting grasland

Hoe verder werken aan juiste S-bemesting

C/S ratio

Depositie 2010?

Afbeelding: “Sulfur a missing link, J. Jez ,2008

Vernieuwingen S-advies grasland

● S-bemestingsadvies aanpassen op: Verbeterde inschatting levering bodem a.d.h.v. C/S ratio; Nieuwe depositie normen.

05

101520253035404550

Gronin

gen

Friesla

nd

Drent

he

Overijs

sel

Twen

te

Veluwe

Achte

rhoe

k

Betuw

e

Utrech

t

1981

1989

1995

2000

Zwavel

● Depositie bijna verwaarloosbaar

● Werking mest voorjaar verwaarloosbaar

● Dus meer zicht op die bodemnalevering wordt belangrijker!

● C/N belangrijk: analoog C/S ook

● C/S laag: S mineralisatie hoog

● Verslaglegging analoog aan N-levering: S-totaal; C/S ratio; S-leverend vermogen.

● Advies nog inclusief o.a. depositie.

C/S ratio grasland - grondsoort

25

50

75

100

C/S

rati

o

mingemmax

C/S ratio

● CS ratio: > 400: S vastlegging

● CS ratio: 200 – 400 (zand/dalgrond..paar procent)

● CS ratio: < 200: S mineralisatie

● Lager C/S: hogere potentiele S-mineralisatie

NB: Ook producten met hoge CS kunnen bijdragen aanS (C groot deel als CO2 de lucht in).

Samenvattend

● S-index attentie of S-voorziening verbeterd kan worden;

● Bodemanalyse met nieuw met verbeterde inschatting nalevering S om voorziening grasland te verbeteren;

● Daarmee optimaliseren van: Ruwvoeropbrengsten per ha; N- (en P) benutting op bedrijfsniveau.

Meer melk van eigen bodem!

Samen werken aan meer melk van eigen bodem!