zuid tirol SPECiAl 01

Zuid-Tirol (Südtirol) wordt gedomineerd door de Dolomieten, die afgelopen zomer tot één van de mooiste bergketens ter wereld is uitgeroepen. In het hart van de Dolomieten ligt Alpe di Siusi (Seiser Alm): de grootste aaneengesloten bergweide van Europa. Zelfs de meest verwende wandelaar wordt stil van de uitzichten die je hier krijgt voorgeschoteld.

Alpe di Siusi strekt zich op een hoogte van ongeveer tweeduizend meter uit tussen de bergmassieven Sciliar (Schlern), Sassopiatto (Plattkofel), Sassolungo (langkofel), Sella en rosengarten. deze karakteristieke bergen zijn prominent aanwezig,

maar zetten de alm niet in de spreekwoordelijke schaduw. ze maken het plaatje compleet. in de lente is de alpenweide een enorme bloementuin, met campanula’s, orchideeën en rododendrons. op de hoger gelegen plaatsen vind je ook edelweiss en gentiaan. Vanwege de bijzondere landschappelijke waarde staat het gebied sinds juni 2009 op de lijst van werelderfgoederen van de uNESCo. Alpe di Siusi is waarschijnlijk al sinds de bronstijd in gebruik als bergweide. in de late middeleeuwen was de alm een uitermate populair jachtgebied bij de adel. de bergen hebben een bloedig verleden. in de Eerste Wereldoorlog werd er flink gevochten. de geschiedenis mag dan achter ons liggen, de

buitensporter komt er toch vaak mee in aanraking. Voor het transport en de bevoorrading van de troepen legde men strada militare (militaire wegen) en via ferrata (klettersteigroutes) aan, die nu een geschenk zijn voor wandelaars, klimmers en mountainbikers. Begin jaren dertig van de twintigste eeuw werd de alm door kabelbanen ontsloten en openden Schwaigen, de traditionele almhutten, hun deuren voor wandelaars. de alpenweide en de omringende bergen herbergen tegenwoordig vele honderden kilometers aan wandelpaden. We beschrijven hier in het kort enkele klassiekers.

WANdElEN oP dE grootStE BErgWEidE VAN EuroPA

Alpe di Siusi

Alpe di Siusi met op de achtergrond de bergmassieven Sassolungo en Sassopiatto (rechts).

ZuID TIrol SPECIAl

02 zuid tirol SPECiAl

Eén van de mooiste tochten die je in de dolomieten kunt maken is de rondwandeling om het Sassopiatto-massief. de panoramaweg is eenvoudig te bewandelen, maar de uitzichten zijn écht super. Variërend van de grillige toppen en wanden van de Catinaccio, de groene, golvende vlakte van Alpe di Siusi en de met sneeuw en ijs bedekte hellingen van de Marmolada. Er zijn maar weinig bergwandelingen waarbij je met zo weinig inspanning zulke uitzichten krijgt voorgeschoteld. Vertrekpunt: Kabelbaanstation Col rodellaDuur: 4-5 uurMoeilijkheidgraad: EenvoudigInfo: de route (nr. 35) staat beschreven in de rother Wanderführer dolomiten 4, iSBN 3 7633 4061 0.

officieel is zuid-tirol - door de italianen Alto Adige genoemd - een provincie van italië, maar het merendeel van de inwoners spreekt duits. Na de Eerste Wereldoorlog, waarin de oostenrijk-Hongaarse dubbelmonarchie de verliezende partij was, werd het zuidelijk deel van tirol door de geallieerden toebedeeld aan italië. Er zijn echter nooit veel italianen in dit deel van de Alpen komen wonen, wat de reden is dat de meerderheid hier nog steeds duits spreekt en zich meer Süd-tiroler dan italiaan voelt. de keuken heeft tiroler tradities met italiaanse invloeden.

Beklim de Sassopiatto

Wandeling rond de Sassopiatto

de steile rotswanden van de dolomieten zijn het domein van ervaren alpinisten. Maar er zijn uitzonderingen. de top van de Sassopiatto (Plattkofel) kan ook beklommen worden door wandelaars! de klim naar de 2955 meter hoge top is écht een aanrader. Met name de zuidzijde van de berg is eenvoudig te bedwingen. route: Neem vanuit Saltria (1675 m) de Florian stoeltjeslift naar de Williams hut (2133 m). Volg pad 7A in zuidelijke richting. Je daalt licht naar beneden tot je de markering van wandelroute 9 tegenkomt en rechtsaf slaat. Hiervandaan bereik je in ongeveer vijf minuten de zallinger hut (2047 m). Via wandelpad 9 gaat de tocht verder. Het gaat eerst bijna gelijkvloers door de weilanden, dan steil omhoog naar de rifugio Sassopiatto (2300 m). Hier komen meerdere paden bij elkaar, maar als je pad 527 volgt word je naar de voet van de Sassopiatto geleid, van waaruit de aanval op het gigantische rotsplateau begint. ongeveer halverwege deze beklimming daal je een stukje af, maar klimt dan naar de graat die naar de top leidt. in werkelijkheid heeft de Sassopiatto drie toppen: de Cima di Mezzo (2955 m) met een kruis op de top, de Cima occidentale (2938 m) en de Cima orientale (2964 m). de meesten beklimmen alleen Cima di Mezzo, maar ze zijn allemaal te beklimmen en van iedere top is het panorama schitterend.

ook vanaf Campitello kunnen wandelaars de Sassopiatto beklimmen. Duur: 6 uurMoeilijkheidgraad: zwaar. de tocht kent geen technische moeilijkheden, maar vereist wel een goede conditie. Vertrek alleen bij mooi weer. Info: de route (nr. 37) staat beschreven in de rother Wanderführer dolomiten 4, iSBN 3 7633 4061 0.

de impossante Sciliar is één van de eyecatchers van Alpe di Siusi.

zuid tirol SPECiAl 03

tijdens een wandeling over Alpe di Siusi moet je niet vreemd staan te kijken als er plotseling een paar Kenianen voorbij komen gerend. ieder jaar in juli komen Afrikaanse marathonatleten trainen op de hoogvlakte. Voor de hardlopers zijn de omstandigheden hier perfect om zich voor te bereiden op grote internationale marathons. Ben je zelf ook een hardloper? Het trainingskamp van het rosa Nike team biedt je de gelegenheid om tussen 3 en 24 juli een professionele training te volgen. En tijdens Alpe di Siusi running op 18 juli kun je het als amateur opnemen tegen de snelste hardlopers van de wereld. daarnaast krijg je tips en adviezen, en bovenal kun je genieten van het fantastische uitzicht. www.alpedisiusi.info

HArdloPEN oP Hoog NiVEAu

door zijn opvallende verschijning is de Sciliar (Schlern) één van de indrukwekkendste bergen van zuid-tirol. Al duizenden jaren speelt Sciliar een rol in talloze mythen. de naam van de 2461 meter hoge berg komt overeen met het natuurpark waarvan Alpe di Siusi deel uitmaakt. Vanuit Compatsch kun je een prachtige rondwandeling maken. Een route die veel minder belopen wordt, is op en neer vanuit tires (tiers). Niet eenvoudig, maar de inspanning wordt ruimschoots beloond. Vertrekpunt: tires (tiers)Duur: 6-7 uurMoeilijkheidsgraad: zwaar. Alleen voor ervaren bergwandelaars. Vertrek alleen bij mooi weer. Info: de route (nr. 1) staat beschreven in de rother Wanderführer dolomiten 2, iSBN 3 7633 4059 0.

Sciliar: de mooiste van allemaal

Wandeling rond de SassolungoNaast de Sassopiatto ligt het grootse Sassolungo-massief (langkofel). de wandeling rondom beide bergmassieven laat je de dolomieten optimaal beleven. Het is een ware koninginne-etappe of eigenlijk koningsetappe, want een deel van de route is vernoemd naar koning Friedrich August iii. Begin 1900 bezocht deze koning, tevens een enthousiast bergbeklimmer, het Sassolungo-massief. Hij maakte een wandeling langs de spectaculaire zuidwanden naar Alpe di Siusi. Niet veel later werd deze route gemarkeerd en naar de koning vernoemd. Vertrekpunt: rifugio Passo Sella (Sellajochhaus)Duur: 6-7 uurMoeilijkheidsgraad: zwaar. de tocht kent geen technische moeilijkheden, maar vereist wel een zeer goede conditie. Info: de route (nr. 36) staat beschreven in de rother Wanderführer dolomiten 4, iSBN 3 7633 4061 0.

Alpe di Siusi is met een oppervlakte van 8000 voetbalvelden de grootst aaneengesloten bergweide van Europa.

Foto’s als ansichtkaarten maak je hier gemakkelijk zelf.

Keniaanse marathontoppers trainen gezamenlijk met lokale hardlopers op Alpe di Siusi.

ZuID TIrol SPECIAl

04 zuid tirol SPECiAl

HoTEl AlPEnroyAl*** SuPErIor

7-daags verblijf op basis van HPvan 18.09.2010 tot 25.09.2010Prijs vanaf € 410.- per persoonwww.suedtirol.info/alpenroyal_nl

HoTEl WAlDrAST***7-daags verblijf op basis van HPvan 19.06.2010 tot 03.07.2010en 28.08.2010 tot 25.10.2010Prijs vanaf € 435.- per persoonwww.suedtirol.info/waldrast_nl

VITAlPInA HoTEl ICAro*** SuPErIor

7-daags verblijf op basis van HPvan 10.07.2010 tot 17.07.2010en 18.09.2010 tot 25.09.2010Prijs vanaf € 855.- per persoonwww.suedtirol.info/icaro_nl

HoTEl GSTATSCH***7-daags verblijf op basis van HPvan 08.05.2010 tot 31.07.2010en 21.08.2010 tot 20.10.2010Prijs vanaf € 479.- per persoonwww.suedtirol.info/gstatsch_nl

AlPEnHoTEl PAnorAMA***7-daags verblijf op basis van HPvan 29.05.2010 tot 03.07.2010en 04.09.2010 tot 26.09.2010Prijs vanaf € 413.- per persoonwww.suedtirol.info/panorama_nl

HoTEl ST. AnTon***7-daags verblijf op basis van HPvan 21.05.2010 tot 03.07.2010Prijs vanaf € 437.- per persoonen 22.08.2010 tot 09.10.2010Prijs vanaf € 493.- per persoonwww.suedtirol.info/stanton_nl

AlGEMEEnde site van het verkeersbureau van zuid-tirol is een belangrijke bron van informatie bij het plannen van je vakantie. Hier kun je onder meer terecht voor het boeken van accommodatie en reizen, gebieds-informatie, routes, het weerbericht en evenementen. www.suedtirol.infowww.alpedisiusi.info

ErnAArToEAuto: Vanaf Amsterdam is het iets meer dan duizend kilometer naar de hoofdstad Bolzano (Bozen). Trein: Met onder meer de iCE en EuroCity via München naar Bolzano in circa dertien uur. de autotrein van deutsche Bahn rijdt vanuit düsseldorf naar Bolzano.Vliegtuig: Je kunt het beste vliegen op innsbruck, treviso of Bergamo, van waar het nog een uur rijden is naar Bolzano.www.suedtirol.info/vliegen

SPECiAlE ArrANgEMENtEN iN AlPE di SiuSi

Info

Vanuit de lucht dringt de omvang van Alpe di Siusi pas écht tot je door.

deze en andere arrangementen staan beschreven op www.suedtirol.info/vakantiearrangementen

zuid tirol SPECiAl 05

tekst: robert Molema. Foto’s: Soepboerfotografie.nl en robert Molema

Zuid-Tirol is een heerlijk fietsland. De biker vindt hier de prachtigste tracks en trails, het is er zonnig en bovendien kan er heerlijk gegeten worden. Dat laatste is onze mountainbikegids aan te zien. Gerhard Krautwurst is vroeger kok geweest en is sinds kort eigenaar van een heuse bike academy, waar beginnende mtb-ers kunnen kennismaken met het fietsen in de bergen. reporter robert Molema reed met gids Krautwurst mee langs de bergmassieven Catinaccio (rosengarten) en latemar.

Het weer is veelbelovend vandaag. dat is direct te merken aan de grootte van de groep. onder begeleiding van de gidsen gerhard en Christoph vertrekken we vanuit Feriendorf aan de Passo Carezza (Karerpass, 1745 m). over groene alpenweiden fietsen we in een lange rij achter de gidsen aan. ondanks dat we er zelf al heel wat ‘vlieguren’ op de fiets op hebben zitten, weet gerhard ons vanaf de eerste minuut te vermaken met zijn kennis over mountainbiken. zelfs als we bergopwaarts fietsen praat hij door, terwijl wij snakkend naar adem en ver over ons stuur buigen om omhoog te komen, luisterend naar zijn monologen in plat tiroler-duits.

rosengarten: de routes bestaan voornamelijk uit bospaden.

MouNtAiNBiKEN iN EEN WErEld-ErFgoEd

Catinaccio Latemar

ZuID TIrol SPECIAl

06 zuid tirol SPECiAl

zodra we het asfalt verlaten en een breed bospad inslaan, valt mij op dat de ondergrond anders ‘voelt’ dan elders in de Alpen. Her en der liggen grotere keien tussen het grind en de ondergrond waarop het grind ligt is zacht. Vooral bij het afdalen is dat merkbaar. Als je hier te snel bergafwaarts fietst wordt dit direct afgestraft doordat het fijne stuurwerk nauwelijks effect heeft. de banden drijven als het ware op het grindpad. Voorzichtigheid is geboden, of beter gezegd; gewoon niet te hard fietsen hier. dan

kun je ook nog genieten van het uitzicht, want dat is al van begin af aan prachtig. de hele dag slingeren we over bospaden langs de majestueuze rotswanden van de Catinaccio. Volgens een legende werd de prachtige rozentuin van de dwergenkoning laurin betoverd toen hij de strijd verloor tegen dietrich von Bern. zijn spreuk zorgde ervoor dat men de rozentuin overdag noch ’s nachts ooit nog zou kunnen aanschouwen. in de avondschemering kan je de Catinaccio toch prachtig rood zien opbloeien; dietrich

von Bern was vergeten de overgang van dag naar nacht te betoveren.

lAbyrInTHalverwege de tocht splitst de groep zich in tweeën. ik fiets in de groep mee die het zwaardere traject zal fietsen. later op de dag zullen we de andere groep weer treffen bij de lunch. Eerst steken we over naar de latemar. ook dit bergmassief is groots en kent een leuke attractie in de vorm van ‘Het labyrint’.

zuid tirol SPECiAl 07

op de flanken van het latemarmassief liggen de resten van een steenlawine waar een singletrack tussendoor kronkelt. Blijven zitten op de fiets is op zich al een uitdaging. Het punt waar verder fietsen nauwelijks mogelijk is, is ook het hoogste punt waar we vandaag zullen komen. op 1850 meter parkeren we de fietsen, kruipen op een groot rotsblok en genieten we, in de schaduw van de latemarspitze (2791 meter), van het uitzicht over het Karerwald dat zich voor ons uitstrekt.tegen drie uur ’s middags stoppen we in obereggen. Een warme hap rond het middaguur is hier heel normaal. gezellig zit de andere groep fietsers al rondom een kleine tafel. We schuiven aan en doen ons te goed aan spaghetti Bolognese, zelfgebakken cake en koffie. Een groepsfoto in de tuin volgt als vanzelfsprekend. Na deze uitgebreide pauze stapt de hele groep weer op de fiets en gezamenlijk fietsen we terug naar de parkeerplaats. onderweg komen we nog langs de lago di Carezza (Karersee); een prachtig smaragdgroen meertje met op de achtergrond wederom de machtige toppen van de dolomieten.

Wie na een dag fietsen zijn bovenbenen nog even op de proef wil stellen kan een bijzondere uitdaging vinden in die Wand. dit korte stukje maakt onderdeel uit van de route genaamd die tour zur Wand. Voor de complete route moet je ongeveer twee uur de tijd nemen. Maar het gaat uiteindelijk om slechts anderhalve kilometer, waarbij 250 hoogtemeters moeten worden overbrugd. Het gemiddelde stijgingspercentage is 25 procent met delen die 35 procent stijgen! Het aantal mensen dat per jaar deze stijging zonder af te stappen overbrugt is op één hand te tellen. de naam van deze route wordt door kenners met zo veel respect uitgesproken, dat ik na negen dagen onafgebroken te hebben gefietst in de Alpen, geen poging onderneem om ook deze route nog eens te fietsen. Wie een poging waagt verdient een prachtig fietsshirt van het Hotel Steineggerhoff in Steinegg en wordt definitief bijgeschreven in de annalen van die Wand. Er zijn nog geen Nederlanders bekend die de volledige 250 meter in één keer hebben overbrugd.

‘die Wand’: drie keer raden waarom deze route zo heet.

diE WANd

dit zijn de ansichtkaartenplaatjes waar we het voor doen. redacteur Molema en zijn groep op een alm voor de rosengarten.

Blauwer wordt het niet: lago di Carezza (Karersee).

ZuID TIrol SPECIAl

08 zuid tirol SPECiAl

GooD lIfE HoTEl ZIrM***SuPErIor

7-daags verblijf op basis van HPVan 13.06.2010 tot 03.10.2010Prijs vanaf € 530.- per persoonwww.suedtirol.info/zirm_nl

VITAlPInA HoTEl PföSl****7-daags verblijf op basis van ¾ verwenpensionvan 22.05.2010 tot 19.06.2010en 09.10.2010 tot 01.11.2010Prijs vanaf € 534.- per persoonwww.suedtirol.info/pfoesl_nl

HoTEl GEnIESSErHoTEl SonnAlP**** SuPErIor

7-daags verblijf op basis van fijnproevers HPvan 05.06.2010 tot 03.07.2010Prijs vanaf € 623.- per persoonen 03.07.2010 tot 07.08.2010Prijs vanaf € 672.- per persoonwww.suedtirol.info/sonnalp_nl

HoTEl GAnISCHGErHof MounTAIn rESorT&SPA***SuPErIor

7-daags verblijf op basis van verwenontbijtvan 03.07.2010 tot 07.08.2010en 21.08.2010 tot 16.10.2010Prijs vanaf € 852.- per kamerwww.suedtirol.info/ganischgerhof_nl

WAnDErHoTEl CyPrIAnErHof****7-daags verblijf op basis van ¾-pensionvan 30.04.2010 tot 21.11.2010Prijs vanaf € 819.50 per persoonwww.suedtirol.info/cyprianerhof_nl

AlGEMEEnde bergmassieven latemar en rosengarten liggen in de buurt van het dorpje Nova Ponente (deutschnofen), dat op 25 kilometer ten oosten van Bolzano ligt. Kijk voor meer informatie over deze vakantieregio op www.rosengarten-latemar.com.

MounTAInbIKEnHet glooiende landschap maakt de omgeving van de Catinaccio en de latemar bij uitstek een regio voor beginners. gevorderden die op zoek zijn naar technische uitdagingen zullen hier minder routes vinden. Maar wie oog heeft voor een prachtige omgeving is hier altijd op zijn plek. de meerderheid van de bewegwijzerde routes is voor beginners en lichtgevorderden. Er zijn wel singletracks te vinden, maar die zijn in de minderheid.

www.krauti.it: Bike Academy van gediplomeerde bikeguide gerhard Krautwurst www.christophsbikeclub.com: gediplomeerde bikeguide Christoph Frei

boEKEn & KAArTEndoor een samenwerking van de lokale VVV’s en een aantal bikehotels met de organisatie FuN-BiKE is een prachtig mapje uitgebracht met een tiental routes in de regio. Er zitten tien losse kaartjes in (geplastificeerd) met een duidelijke kaart met ingetekende route. op de achterzijde staat uitgebreide informatie over de hoogteverschillen, lengte, vereiste conditie en beschrijving van afslag tot afslag. Verkrijgbaar bij de bikehotels en de plaatselijke VVV. Meer informatie: www.bikearena.it

Info

SPECiAlE ArrANgEMENtEN iN CAtiNACCio lAtEMAr

Biken in zuid-tirol betekent ook genieten van de lokale keuken. gids gerhard weet er raad mee.

Hier heeft het labyrint op de flanken van het latemarmassief zijn naam dus vandaan.

deze en andere arrangementen staan beschreven op www.suedtirol.info/vakantiearrangementen.