Juni 2013, nummer 121, jaargang 30, nummer 2

Wandel en fiets mee!

ZMf ledenexcursie Yerseke Moer 11 juni a.s.

Lange Afstand Wandelpaden in Zeeland

Vogels vangen met geocaching

Fiets op de grens van Zeeland,Brabant en Antwerpen

Scharrelen op De Schotsman

Bezoek Zeelands grootste biologische landbouwbedrijf

wantij juni 2013 2

Column

Strandovergang 45 Loes de Jong

ColofonJuni 2013, nummer 121, jaargang 30, nummer 2

Een wantij is een plaats waar stromingen elkaar ontmoeten. Wantij is een uitgave van de ZMf. Het blad verschijnt drie maal per jaar en wordt naar de leden van de ZMf verstuurd. Lidmaat-schap van de ZMf kost € 20,- per jaar.

Redactie: Rinus Antonisse, Janneke Donkers, Elly Geelhoed (secretariaat), Rob Kregting, Peter Maas, Gerda Spaander en Willem de Weert (eindredactie).

Bijdragen kunnen in overleg met de eindredacteur worden ingediend. Auteurs zijn verantwoordelijk voor de inhoud van hun artikel. Plaatsing in dit blad hoeft niet te betekenen dat de ver-melde meningen het inzicht van de redactie, het bureau of het bestuur van de ZMf weergeven.

Vormgeving: PHGR Communicatie, Goes. Druk: Zoeteweij, Yerseke. Verspreiding: Orionis Walcheren.

Fotografie: Justus van den Berg (blz. 14); Jan Carpentier (blz. 12 en 13); Hans Dannis (blz. 16); Loes de Jong (blz. 1, 2, 9 en 18); Peter Maas (blz. 3, 5, 6 en 15); Nivon (kaart blz. 3); Hans Nouwt (blz. 5); Elsje van Ree (blz. 10 en 11); Gerda Spaander (blz. 4, 16 en 20); Provincie Zeeland (blz. 17); VVV Brabantse Wal (blz. 7); Jaap Wolterbeek (blz. 17, 18 en 19).

Redactiesecretariaat: ZMf, Ravelijn de Groene Jager 5, 4461 DJ Goes. Tel. 0113 230075. E-mail:egeelhoed@zmf.nl

Strand, zee en een luie zomermiddag: elementen voor ongestoord genieten. Op het strand is iedereen vrij om te doen en laten wat ‘ie’ wil. Rust en ontspanning zoeken in een boek, op ‘n luie stoel met de uitklapbare strandtafel onder je voeten of juist met elkaar de bal rondspelen in het warme zand. Zwemmen met je kinderen in kniediep water en de kracht van de golven voelen, met zo nu en dan een koude onderstroom van dieper water. Het doet me denken aan de zomers waarin ik als kind nooit uitgekeken raakte op de zee en het strand.

Een kenmerkend beeld en typisch Nederlands. Dat klopt, maar toch is deze plek bijzonder: alles wat je op de foto ziet mag! Op dit deel van het strand mag je je auto parkeren, kun je wandelen met je hond,

mag je zonnen en zwemmen, vliegeren, kitesurfen en ook gewoon een boek lezen op je luie stoel. En dat op een bijzondere plek: de Voordelta, een ondiepe zee met zandplaten en diepe geulen. Een plaats waar zee en rivier samenkomen, land en water, en ook mens en natuur. Het water en het strand hier langs de kust van Walcheren, maar ook langs Schouwen, Goeree en Voorne vormen de Voordelta.

Sommige delen zijn rustgebieden, natuur krijgt er de ruimte, op andere plaatsen genieten eilanders en toeristen. Strandovergang 45 bij de Baaiweg op Walcheren is er voor de mensen.

www.loesdejongfotografie.nl

wantij juni 2013 3

7-2 Officiële LAW

Streekpad

Themapad

Inhoud2 Column Strandovergang 45 Loes de Jong

3 Over trage wegen het landschap lezen Lange Afstand Wandelpaden in Zeeland Gerda Spaander

5 Vogels vangen met geocaching Peter Maas

7 Fietsen op de grens van Zeeland, Brabant en Antwerpen Dynamiek van een veranderend landschap Willem de Weert

10 Zeeland verbeeld Het landschap gaat zijn eigen gang Rob Kregting

12 Duurzaam ondernemen ‘De spuit ging als eerste de deur uit.’ Rinus Antonisse

14 Plantaardig Flora by the Sea Justus van den Berg

15 De voorloper Scharrelen op De Schotsman Peter Maas

16 Onder de leden Reizigersvereniging Rover Gerda Spaander

17 Interview Gedeputeerde Carla Schönknecht heeft een hekel aan hekken Rinus Antonisse 19 Berichten ZMf ledenexcursie en vergadering Janneke Donkers

20 De voetafdruk Kees-Jan van der Klooster Topsporter met een missie Gerda Spaander

Lange Afstand Wandelpaden in Zeeland

Over trage wegen het landschap lezenWandelen is recreatie met een kleine voetafdruk. Al hangt dat natuurlijk ook nog af van je voor- en natransport. Wandelend maak je het meest deel uit van je omgeving en kun je op je gemak ‘het landschap lezen’. Lopen is de natuurlijke snelheid van de mens, de zintuigen werken dan op hun best. In Zeeland kun je uit de voeten op de Lange Afstand Wandelpaden (LAW’s). De Vlamingen hebben er een mooi woord voor: trage wegen.

In Zeeland wordt veel werk gemaakt van wandelmogelijkheden. In dit blad is al ge-schreven over het wandelnetwerk Kieken-diefpad en Sporen in de Zak. Het grootste deel van de provincie is inmiddels bedekt met zeven wandelnetwerken. Maar naast alle vierkante paaltjes met groene stickers en gele pijlen van de wandelnetwerken, ziet de oplettende wandelaar ook andere marke-ringen: de rood/witte en oranje/gele stickers

en verfstrepen. Die markeren de lange af-standswandelingen (LAW’s) en streekpaden. Zeeland kent twee LAW’s: het Grensland-pad en het Deltapad. Het eerste loopt van Sluis naar Thorn, het Deltapad is onderdeel van de Europese E9, dat de kust volgt van Estland tot het zuiden van Portugal. Verder is er het nog door wijlen gedeputeerde Thijs Kramer geopende Oosterscheldepad, een streekpad.

Gerda Spaander

Er op uit!Deze Wantij is een uitnodiging om er deze zomer op uit te trekken, te voet of met de fiets, in eigen provincie! Wandel eens over ‘trage wegen’, fiets in het grensgebied van ZeeBrAnt, ontmoet de Hooglanders op de Schotsman, bekijk de zeekool op de dijk, bezoek de open dag op Zeelands grootste biologische boerderij. Denk voor de heen- en terugweg ook eens aan het OV. Speciaal voor de leden van de ZMf is er een excursie (met aansluitend een korte ledenvergadering) in de Yerseke Moer (zie blz. 19). Namens de redactie, een mooie en beweeglijke zomer! (WdW)7,2

2

wantij juni 2013 4

Varen door De ZakChris Louwerse uit Terneuzen is coördinator van het Grenslandpad. Samen met andere wandelenthousiasten verzorgt hij de mar-kering en werkt hij aan verbetering van de route. Op de website van koepelorganisatie Wandelnet lezen we zijn profiel. Hij wandelt wekelijks, vooral in Zeeuws-Vlaanderen; ver-dere trefwoorden zijn thermoskan, samen, markering volgen, buitengebied, kaart. Zelf neemt hij de auto, loopt een deel van een LAW en verzint zelf een mooie route terug, waarbij hij zich soms wel afvraagt waarom de route dáár niet loopt. Wat is voor hem de charme van het lange-afstand-wandelen? Hij corrigeert meteen: ‘Ik noem het niet zozeer wandelen of lopen, voor mij is het land-schap lezen. Hoe meer je over een streek weet, hoe interes-santer een wandeling wordt. Zo weet ik dat in de vroege middeleeuwen, toen de Wes-terschelde nog niet bestond, de schepen van Antwerpen door het Zwake naar de Noord-zee voeren. De welen in Zuid-Beveland bij-voorbeeld zijn overblijfselen van deze vaar-geul. Als je deze dingen weet, dan kijk je er al met andere ogen naar en zie je in plaats van zwarte bessenstruiken in gedachten scheep-jes varen.’ Van elke LAW is een gids en daarin komt dit soort informatie regelmatig aan de orde. Voor Chris is het mooiste stuk van het Grenslandpad eigenlijk het deel dat er door het vervallen van het veer Kruiningen – Perk-

polder niet meer bij hoort: de Staats-Spaanse linies, ten zuidoosten van Axel. Maar de mar-kering is er nog, en Chris wil dat traject graag nog eens als een lus aan het huidige pad toe-voegen.

DetailWe stellen dezelfde vragen aan Thomas Colette, coördinator van het Oosterschelde-pad. Hij loopt bij voorkeur trajecten van ongeveer 20-25 km. LAW’s zijn daar zeer geschikt voor. ‘Het is leuk om een route door verschillende landschapstypen te lopen.

Aantrekkelijk aan wandelen is dat je meer in detail van het landschap geniet en nog eens rustig ergens stilstaat om iets te bekijken. Al zitten er in Nederland helaas wel eens wat saaie stukken in een pad, dat is dan wel weer even doorbijten.’ Ook Thomas loopt graag samen. ‘Ik zal er niet snel alleen op uit trekken. Ik wandel veel met mijn vrouw die dat ook heel erg graag doet. Verder wandel ik jaarlijks met een groep vrienden een lang weekeinde in het nabije buitenland. Eerst met de tent op de rug, later wat luxer met overnachting in

jeugdherbergen of pensions. Het merendeel van mijn wandelactiviteiten bestaat toch uit het maken van dagwandelingen waarbij ik graag gebruik maak van de LAW’s hier of de GR’s zoals deze paden in België heten. Onderweg geniet ik van het landschap, maar sta ook graag stil bij een plantje of kijk door de verrekijker naar vogels, zeker op het Oosterscheldepad. Verder natuurlijk ook kletsen met het gezelschap waarmee ik op weg ben, maar ook lekker een stuk in stilte wandelen. Het is niet alleen doorstappen, ik kan onderweg ook erg genieten van een

lekkere lunch en op het eind van de dag van een koel glas bier.’

Als heel mooi deel van het Oos-terscheldepad noemt Thomas het deel waarvan hij toevallig zelf de markering bijhoudt, tussen Zierikzee en de Schelphoek. ‘Je kijkt dan aan de ene kant naar de Oosterschelde en aan de andere kant naar Plan Tureluur, dat nog

volop in ontwikkeling is en per jaargetijde erg anders is. Vooral de vogels zijn in dat ge-bied het aanschouwen waard. Maar ook de vergezichten met wolkenluchten en de slik-ken van de Schelphoek zijn prachtig.’

Voor meer informatie:www.wandelnet.nl

‘Hoe meer je over een streek weet, hoe interessanter een wandeling wordt.’

Materialen om het Oosterschelde-pad mee te markeren.

Thomas Colette markeert het Oosterscheldepad.

Gerda Spaander is lid van de Wantijredactie.

wantij juni 2013 5

Voorbeeld geocache.

Je kunt ze tegenwoordig overal tegenkomen: geocachers. Groepjes mensen die zich de geheimen van het navigeren via de satelliet eigen hebben gemaakt. En dat doe je met een handzame en tegenwoordig redelijk betaalbare GPS-ontvanger. Bij het wandelen of fietsen sta je nooit meer te twijfelen of je nu links- of rechtsaf moet. En wie heeft er tegenwoordig géén navigatie in zijn auto?

VerstopplekjesDe geocacher gaat nog een stap verder. Die gebruikt de GPS om verstopplekjes te maken. En het is voor andere mensen dan weer de sport om deze op te sporen. Jannie Trouwborst uit Philippine is zo’n geocacher: ‘Meestal wil een geocacher een cache verstoppen op

een plek die interessant of leuk is om aan anderen te tonen. Dat kan dus ook heel goed een natuurgebied zijn.’ Met nadruk zegt ze dat er vooraf, voor iedere plek, toestemming gevraagd moet worden aan de grondeigenaar. Dan wordt er een beschrijving gemaakt van de plek en ook van de omgeving. De coördinaten worden vastgelegd en uiteindelijk komt alle informatie beschikbaar via de website: www.geocaching.com. Andere cachers kunnen dan aan de slag. Jannie: ‘Wie hem gevonden heeft, schrijft zijn naam in het logboekje en meldt het vervolgens op internet. Vaak ligt er een kleinigheid begraven in een kistje. Dat kun je dan eventueel meenemen en ruilen voor iets anders.’

Vogels vangen met geocachingGeocachen (spreek uit geokasjen) is een snel groeiende hobby. Er zijn wereldwijd al meer dan twee miljoen caches verstopt en meer dan vijf miljoen beoefenaars. In Zeeland gaat het om enkele honderden locaties. Een geocach is eigenlijk zo iets als een verstopplek. Waar gaat het om en wat bezielt de geocacher eigenlijk?

Peter Maas

wantij juni 2013 6

Log Date: 5/1/2013Deze morgen besloten om met het gezin van het mooie weer te genieten in het Braakmanbos en ondertussen proberen om wat vogeltjes te vangen. De wagen werd achtergelaten op de P-coords en van daaruit gingen we op stap. Het werd een mooie wandeling met mooi verzorgde wp’s. We hebben er allen van genoten, zo’n rustig bos, hier en daar zagen we konijntjes wegspringen en zich verstoppen voor ons. Van mugles hebben we nergens last gehad, iedereen was waarschijnlijk nog aan het bekomen van de feestelijkheden gisteren. We hadden onze picknick meegenomen, dus onder-weg werd er even halt gehouden om te eten in het groen. Nadat we alle vogels gevangen hadden en de juiste waarde genoteerd die ze hadden, kon er gezocht worden naar de stash, die zich ook zonder problemen liet openen en omstreeks 13u28 kon er gelogd worden. Bedankt, dit is een echte aanrader die zeker een favo-puntje verdient.

Op zoek naar een multicache.

CachesHeb je eenmaal de smaak te pakken dan kun je je zoektocht desgewenst nog wat moeilijker maken. Jannie vertelt: ‘Zo is er de multicache. Meestal een puzzeltocht, waarbij op verschillende punten tijdens een wandeling gegevens moeten worden ver-zameld om uiteindelijk de schat te kunnen vinden. Voorbeelden zijn o.a. vogels vangen in het Braakmanbos: kinderen moeten vogelhuisjes zoeken, met daarin vogels en cijfers. Of De Schat van Reinaert de Vos in Braakman-Noord: kinderen moeten busjes zoeken met een dierenvriend van Reinaert. Iedere opgave geeft een cijfer en alle cijfers samen vormen de coördinaten van de eind-cache. Bij de earthcache gaat het om een bijzondere plek, waar geen schat verstopt

is, maar die wat de natuur betreft bijzonder is. Voorbeelden in Zeeuws-Vlaanderen zijn De Meester van der Heijdengroeve in Nieuw-Namen en De Hooge Platen bij Hoofdplaat. Op deze plekken wordt geen cache verstopt, maar bezoekers moeten vragen beantwoor-den die ter plekke te vinden zijn op informa-tieborden. Bovendien moeten ze een foto maken van zichzelf bij het bord en vaak nog een extra vraag beantwoorden. Die kan alleen beantwoord worden door iemand die echt ter plekke geweest is. ’

NagenietenGeocaching is dus een avontuurlijke buiten-sport voor mensen die graag wandelen, rondkijken, struinen en vooral genieten. Daarnaast is er ook het nagenieten via

internet. Gratis aanmelden bij www.geocaching.com opent een heel nieuwe wereld. Je kunt cachepagina’s bekijken en de logjes lezen van de mensen die een cache gevonden hebben, dan wel in jargon (zie kader). Jannie: ‘Er worden nog tal van andersoortige caches gelegd. Juist daarom is het voor iedereen aantrekkelijk: de een wil avontuurlijk in een boom klimmen of door het water waden om bij de cache te komen, de ander houdt van ingenieus verstopte kleine kokertjes.’

Voor meer informatie:www.geocaching.com, www.raafgps.nl

Peter Maas is lid van de Wantijredactie.

wantij juni 2013 7

GeschiedenisDe Schelde was vroeger de grens tussen Zeeland en Brabant. In de zestiende eeuw teisterden rampzalige stormvloeden het gebied. In een halve eeuw verdwenen kastelen, kloosters, dorpen en zelfs een complete stad (Reimerswaal) in de golven. De Schelde verlegde zijn stroom: Ooster- en Westerschelde werden zeearmen die tot aan de Brabantse Wal reikten. Na de Tachtigjarige Oorlog werden delen van het vergane gebied opnieuw ingepolderd. Boeren, vissers, hier en daar een haventje, dat was toen het beeld.

DynamiekDe aanleg van de Kreekrakdam en de spoorlijn van Bergen op Zoom naar Goes (1864) waren de eerste tekenen van dy-namiek. In de twintigste eeuw volgden de hoogspanningsmasten, de autosnelweg, de buisleidingenstraat en het Schelde-Rijnkanaal (1963-1975). De comparti-mentering van de Oosterschelde met de Markiezaatskade (1983) en de Oesterdam (1986) maakte een eind aan het getij. Sindsdien loopt de provinciegrens door het Markiezaatsmeer, een groot wetland aan de voet van de Brabantse Wal.

WindmolensJe kunt er niet omheen: heel de tocht zal de skyline van de Antwerpse haven je vergezellen. Met alle infrastructuur die daar naartoe leidt: het kanaal, de snelweg en minder opvallend de buisleidingenstraat. Nieuwe fenomenen zijn de windmolenparken die in het landschap verrijzen: de solitaire molen bij Woensdrecht valt in het niet bij de 31 molens die anno 2013 langs het Schelde-Rijnkanaal gebouwd worden en die aansluiten op het windmolenpark tegen de grens met België. Het is de charme van de tocht: de rust van het verleden wordt opgeschrikt door de dynamiek van het heden. Voor wie de contrasten niet schuwt, is de tocht een belevenis.

Grensgebieden hebben iets. Vaak zijn het de uitersten: de leegte van de grensstreek of juist de drukte van de grensovergang. Bij de entree van Zeeland vanuit Brabant of Antwerpen ligt zo’n gebied. Het valt op door ‘de muur’ die het landschap markeert: een twintig meter hoge rand, achtergelaten door de vroegere Schelde. Een interessant gebied om te fietsen, als je van contrasten houdt.

Dynamiek van een veranderend landschap

Fietsen op de grens van Zeeland, Brabant en Antwerpen Willem de Weert

wantij juni 2013 8

ZeeBrAnt: op=opNegen organisaties op het gebied van natuur en milieu, waaronder de ZMf, ontwik-kelden een visie op ZeeBrAnt, het gebied op de grens van Zeeland, Noord-Brabant en Antwerpen. Tussen pakweg Rotterdam en Antwerpen strekt zich vandaag nog een land-schap uit met open ruimte (de polders) en grote natuurgebieden zoals het Verdronken Land van Saeftinghe, de Brabantse Wal en de Kalmthoutse Heide. Maar zoals overal slibt deze ruimte dicht met bebouwing, bedrijventerreinen en infrastructuur. Alleen lijkt hier het tempo een tandje hoger te liggen: een gevolg van de ligging tussen twee wereld-havens en de flessenhals waar Brabant in Zeeland overgaat. Allerlei transport wringt zich hier doorheen. Verder is er de overloop van ontwikkelingen die elders weerstand oproepen zoals glazen kassen en windmolenparken: het lot van de periferie. Onder het motto OP=OP is een kaart met toelichting uitgebracht die perspectief biedt op een duurzaam landschap met behoud van de open ruimte en natuur. Minder transporteren, specialiseren in plaats van concurreren, meer transport over water en door buisleiding, bedrijventerreinen inpassen in het landschap en de waarden van het landschap zijn de kernpunten. De ZeeBrAntkaart is op aanvraag bij de ZMf verkrijgbaar.

1. De Rattekaai2. Schelde-Rijnkanaal3. Zeehondenspotplaats (bij laag water),

Rilland-Bath4. Kreekraksluizen, Oesterdam5. Monumenten Woensdrecht6. Museum den Aanwas, Ossendrecht7. Zuster Marie Adolphine Kapel,

Ossendrecht8. Monumenten Ossendrecht

A. Non Plus Ultra, Grindweg 2, WoensdrechtB. Eetwinkel de Boerenmeisjes, Dorpsstraat 41,

WoensdrechtC. Beijaartshoeve, Dorpsstraat 51, WoensdrechtD. In ’t Hoefijzer, Dorpsstraat 67, WoensdrechtE. Café Zeelandia, Dorpsstraat 87, WoensdrechtF. Café Calfven, Calfven 99, OssendrechtG. Grenshotel de Jonckheer, Aanwas 21,

OssendrechtH. Dorpshuis Luctor et Emergo, Hoofdweg 45,

RillandI. Golfvereniging Reymerswael, Grensweg 21,

Rilland-BathJ. Camping Hof Maire, Kapucijnenweg 42,

Rilland (oplaadpunt electrische fiets en toiletten, géén horeca)

Fietstocht: Zebraroute Zuid (± 55,4 km)VEEL FIETSPLEZIER!

wantij juni 2013 9

Honderd kilometer fietsen Er zijn twee fietsroutes op de grens van Zeeland, Brabant en Antwerpen: ‘waar Brabant Zeeland kust’. Een rondje Markie-zaatsmeer (46 km) met een bezoek aan het acht eeuwen oude Bergen op Zoom en de Zebraroute Zuid (55 km) door de polders op de grens. Samen dik honderd kilometer trappen door een gevarieerd gebied met polders, water, een stuk langs het kanaal, maar ook door bossen en langs een steilrand met een klim van vijf procent (de Rijzende weg). Dit is de overgang van klei naar zand, van polder naar bos, van water naar land, van protestant naar katholiek. Onderweg zijn gezellige cafeetjes, restaurants, o.a. in een orangerie op het landgoed Mattemburgh. Logische start- en eindpunten zijn de N.S.-stations in Bergen op Zoom en Rilland. Het fietsknooppuntensysteem wijst je de weg (een meer gedetailleerde kaart is verkrijgbaar bij de VVV’s). Voor meer informatie: www.vvvzeeland.nl www.vvvbrabantsewal.nl

Windpark KreekraksluisDit windpark langs de provinciegrens krijgt 31 turbines. Als het park eind 2013 klaar is, levert het duurzame energie aan zo’n 55.000 huishoudens. Dat zijn bijna alle gezinnen in Zuid- en Noord-Beveland en Schouwen-Duiveland. Het totale vermogen van het windpark is 77,5 Megawatt. Er wordt circa 138.000 ton CO2 gereduceerd in vergelijking met opwekking met fossiele brandstoffen. DELTA, Eneco, Winvast en Scheldewind realiseren het park. Voor meer informatie: www.windparkkreekraksluis.nl

1. De Rattekaai2. Schelde-Rijnkanaal3. Zeehondenspotplaats (bij laag water),

Rilland-Bath4. Kreekraksluizen, Oesterdam5. Monumenten Woensdrecht6. Museum den Aanwas, Ossendrecht7. Zuster Marie Adolphine Kapel,

Ossendrecht8. Monumenten Ossendrecht

A. Non Plus Ultra, Grindweg 2, WoensdrechtB. Eetwinkel de Boerenmeisjes, Dorpsstraat 41,

WoensdrechtC. Beijaartshoeve, Dorpsstraat 51, WoensdrechtD. In ’t Hoefijzer, Dorpsstraat 67, WoensdrechtE. Café Zeelandia, Dorpsstraat 87, WoensdrechtF. Café Calfven, Calfven 99, OssendrechtG. Grenshotel de Jonckheer, Aanwas 21,

OssendrechtH. Dorpshuis Luctor et Emergo, Hoofdweg 45,

RillandI. Golfvereniging Reymerswael, Grensweg 21,

Rilland-BathJ. Camping Hof Maire, Kapucijnenweg 42,

Rilland (oplaadpunt electrische fiets en toiletten, géén horeca)

Fietstocht: Zebraroute Zuid (± 55,4 km)VEEL FIETSPLEZIER!

Willem de Weert is eindredacteur van Wantij en auteur van het boek ‘Ontdek de Brabantse Wal’.

Fietstocht: Zebraroute Zuid (± 55,4 km)VEEL FIETSPLEZIER!Fietstocht: Zebraroute Zuid (± 55,4 km)VEEL FIETSPLEZIER!

wantij juni 2013 10

Zeeland verbeeld

‘Kunst? Daar ben ik altijd mee bezig ge-weest. Van mijn vader, die schilder was, moest ik een vak leren. Daarom ging ik naar de Mulo. En daarna naar de Kweekschool. Maar ikzelf wilde liever naar de Kunstacade-mie. Later is dat er toch nog van gekomen. Ik ben afgestudeerd op schilderen, met fotografie als bijvak. Ook heb ik lang les gegeven, naast mijn werk in de fotostudio. Hier geef ik, samen met Hajo, cursussen fotografie bij Toonbeeld in Terneuzen en in De Hoekzak in Oostburg. Rond 1997 kreeg ik meer behoefte om eigen beeldend werk te maken. Ik heb altijd getekend en ge-schreven. Ik verwerk mijn indrukken met de camera als registratiemiddel. En ik schrijf erover. Commercieel werk doe ik alleen nog maar als ik het leuk vind.’

Verhuisd‘Ruim tien jaar geleden zijn we naar Zeeland verhuisd. ‘t Is hier prachtig, die vlaktes, het grafische landschap, de zee,

de ruimte. Momenteel ben ik met een aantal andere kunstenaars bezig met het kustgebied. Ik maak daar foto’s op film. Dat geeft meer sensibiliteit in het beeld dan digitaal. We documenteren er het landschap dat verdwijnt, creëren een herinnering. Er zijn daar prachtige landschappen, sommige zijn bijvoorbeeld alleen maar grasland geweest. Dit project (Land in Beweging, zie kader) past naadloos in mijn ideeën over vergankelijkheid.’

‘Of ik een Zeeuwse kunstenaar ben? Ach, ik voel me hier lekker. Maar verder, nou nee.’ In april en mei exposeerde ze in de Haagse Kunstkring (HKK): ZKK in de locatie van HKK. Waarbij de Z voor Zeeuws staat. Dat wel.

Voor meer informatie: www.24art.com

The happiness of others Pull down the shabby curtains Look into the seeds of time

‘Het landschap is door de tijd heen de metafoor geweest voor de zucht naar dominantie van mensen, maar ook voor het benadrukken van zijn nietig-heid in het grote geheel. Het land-schap om ons heen fascineert me. Het vertegenwoordigt een overgang tussen beloftes en dromen, het documenteert voorbijgaande veranderingen die tege-lijkertijd verleden en toekomst in zich dragen. Er speelt zich een dynamiek af boven onze hoofden, onder onze voeten en om ons heen. Wij hebben daarin niet vanzelfsprekend een plaats. Die plaats moeten we veroveren en in stand houden. Daarom bouwen we huizen, leggen wegen aan, verdringen elkaar van de plaats en bedenken mooie plannen om onze plaats te con-solideren. In naam van nieuwe ideeën voltrekken zich veranderingen in het landschap maar het landschap gaat zijn eigen gang.’ Elsje van Ree

Expositie Land in BewegingOp 5 januari 2014 exposeert Elsje met zes andere kunstenaars uit West Zeeuws-Vlaande-ren in het Belfort in Sluis. De titel van de tentoonstelling is Land in Beweging. De andere deelnemers aan de tentoonstelling zijn Johnny Beerens, Ernest Joachim, Joost Heeren, Theo Jordans, Frank Leenhouts, Marten Postma en Hajo Hoffmann.

Het landschap gaat zijn eigen gang Hoofdplaat is eigenlijk een kruising van twee wegen. In het dorp verborgen staat het atelier van fotografe Elsje van Ree (Utrecht, 1943) dat zij samen met Hajo Hoffmann heeft laten bouwen.

Rob Kregting is lid van de Wantijredactie.

Rob Kregting

The happiness for others

wantij juni 2013 11

The happiness of others Pull down the shabby curtains Look into the seeds of time

Look into the seeds of time

Pull down the shabby curtains

wantij juni 2013 12

Duurzaam ondernemen

Van Hootegem vertelt er bevlogen en deskundig over. Nee, idealisme vormde niet de aanleiding voor de omschakeling. Zijn drijfveer was nieuwe mogelijkheden aanboren en die bood de biologische landbouw volop. Ja, inderdaad de befaamde uitdaging. ‘Het moet niet te saai worden.’ Daarom zette hij acht jaar geleden samen met zijn vrouw Anneke ook de biologische webwinkel De Grote Verleiding op. ‘Ik ben in het diepe gesprongen zonder dat ik wist of ik kon zwemmen’, vat Van Hootegem het biologisch avontuur samen. Het was geen probleem bestrijdingsmiddelen en kunstmest in de ban te doen. ‘Ik ben nooit een fan geweest van bestrijdingsmiddelen, ik heb er niet zoveel goeds van gezien. De spuit ging als eerste de deur uit.’

Gratis en blijvend voorhandenMag Meulwaeter duurzaam genoemd wor-den? Van Hootegem: ‘Het is wel een contai-nerbegrip. Maar in biologische landbouw zitten veel aspecten die duurzaam zijn. Het concept op zich is duurzaam. Je gebruikt natuurlijke processen die gratis en blijvend voorhanden zijn. Neem het bodemleven. Ik noem dat wel eens mijn miljoenen me-dewerkers, die continu, zeven dagen in de week, gratis bezig zijn. Chemische landbouw gaat dwars tegen de natuurlijke processen in. Met de beste bedoelingen, maar dat het gebeurt is toch wel lastig.’ Zijn eerste erva-

ring na de omschakeling leerde hem veel. Als gangbare boer teelde hij pootaardap-pelen, die veel bespuitingen tegen de luizen kregen. ‘Ik probeerde een stukje biologisch pootgoed uit. De planten zaten vol luizen en daar kon ik niks tegen doen. Ik ben plat op m’n kont gaan zitten tussen de aardappels, dan zie je veel beter. Ik zag een grote hoe-veelheid beestjes die met en tegen elkaar tekeer gingen. Na een aantal dagen waren de luizen verdwenen. De natuur zoekt even-wicht, zoekt balans.’

ZonnepanelenGoed, het productieproces is duurzaam. Hoe staat het met de verdere bedrijfsvoe-ring? ‘Niet alles kan tegelijk, het moet ook gefinancierd worden. We gaan de daken van twee schuren vernieuwen en, samen met de muren, goed isoleren’, vertelt Van Hootegem. ‘Er liggen nu 80 zonnepanelen op de derde schuur en ons huis. Dat willen we elk jaar uitbreiden. Daarom doen we mee aan het project Boer zoekt Buur (zie www.boerzoektbuur.nl). Mensen kunnen in-vesteren in een zonnepaneel en krijgen daar biologische producten voor terug. Ik zie dat wel zitten als vorm van crowdfunding.’

BouwplanIn het bouwplan van Meulwaeter zitten onder meer aardappelen (dit jaar 10 soorten, ook paars, rood en bont), winter-

peen, sperziebonen, rode bieten en groenbemester luzerne. De oogst gaat in hoofdzaak naar grootverwerkers en conservenindustrie. Van Hootegem heeft één vaste medewerker in dienst, neemt tijdens de oogst loonwerkers in de arm en in het seizoen Poolse uitzendkrachten voor de onkruidbestrijding (onkruid is misschien wel de grootste plaag voor de biologische boer).

VeranderingenIn de loop van de jaren zijn veel verande-ringen doorgevoerd. Zoals een rijpadensys-teem, de komst van GPS, de wiedkever (een voertuig om liggend onkruid te trekken) en andere speciaal ontwikkelde of aange-paste machines. Opmerkelijk is ook dat er niet meer jaarlijks wordt geploegd. Een heel bewuste keus, zegt Van Hootegem. ‘Het is niet zo goed voor de grond. Er is nu een veel rij-ker bodemleven en de vruchtbaarheid is erg goed.’ Samen met drie collega’s zet hij zich in voor ontwikkeling van aardappelrassen die resistent zijn voor de beruchte schimmel-ziekte phytophthora. Daardoor wordt niet alleen het assortiment (kleur, vorm, smaak, geur) diverser maar ook de kans op slechte oogsten kleiner. Dan kan ook de oogstzeker-heid richting afnemers beter gegarandeerd worden (zie www.debieper.nl).

‘De spuit ging als eerste de deur uit’Rinus Antonisse

Na 15 jaar gangbaar boeren op het akkerbouwbedrijf Meulwaeter bij Kruiningen had Alex van Hootegem het wel zo’n beetje gezien. Hij wilde zich verder ontwikkelen en gooide het roer drastisch om. In 1999 zette hij de stap naar biologische landbouw. Met ruim 140 hectare is Meulwaeter het grootste biologische landbouwbedrijf in Zeeland.

Rinus Antonisse is journalist en lid van de Wantijredactie.

Biologisch akkerbouwer Alex van Hootegem:

wantij juni 2013 13

Help de Zeeuwse boeraan zonne-energie, en verdien €50,-

Boer zoekt Buur voor zonnepanelenwww.boerzoektbuur.nl

De Grote VerleidingAnneke van Hootegem is de drijvende kracht achter de biologische webwinkel De Grote Verleiding, gevestigd in een van de schuren van Meulwaeter. Een bijzonder concept. Er zijn ongeveer 1800 artikelen in de virtuele supermarkt beschikbaar, al-lemaal voedingsmiddelen, waaronder veel verse waren, deels van producenten en leveranciers uit de regio (dus een korte keten, wat de versheid zeer ten goede komt). En ook bijvoorbeeld frisdranken en wijnen (en een klein assortiment schoonmaak- en wasmiddelen). Wekelijks kunnen via internet de boodschappen worden opgegeven. Levering bij de klant eenmaal per week, volgens een vaste route van woensdag tot en met vrijdag. Eén dag tevoren wordt per mail het tijdstip van aflevering doorgegeven, tot op vijf minuten nauwkeurig. Het hele proces is vergaand geautomatiseerd. ‘Voor de keus van de artikelen hebben we gezegd: wat zouden we zelf als klant graag willen. Het moet vers en smakelijk zijn en geen wachttijden’, aldus Van Hootegem.De webwinkel loopt naar eigen zeggen buitengewoon goed. ‘Je begint met niks en moet het allemaal leren. Zorgen dat het zo efficiënt mogelijk geregeld is en dan praten we over seconden per order.’ Hij prijst de clientèle. ‘Ze zijn niet lastig, maar aardig. Weet je wie lastig zijn? De inkopers van supermarkten. Maar die surfen niet naar onze webwinkel.’ Voor meer informatie: www.degroteverleiding.nl

Open dagen biologische landbouwOp zaterdag 22 en zondag 23 juni zijn er overal in het land, ook in Zeeland, open dagen op biologische bedrijven. Onder het motto Lekker naar de boer. Er wordt infor-matie gegeven, er zijn proeverijen van biologische (streek)producten, activiteiten voor de kinderen en je kunt genieten van dieren en landschap.

De deelnemende bedrijven in Zeeland zijn: • Biologische kwekerij Zuidbos, Zuid Bosweg 17, Noordgouwe (10-16 uur); • Bioduin, Perduinseweg 3, Koudekerke (9-16 uur); • Schapenboerderij De Schaapskooi, Nieuwkamerseweg 3, Heinkenszand (13-16 uur, als enige ook zondag); • Kwekerij De Noordhoek (Biopoint), Noordhoeksewegeling 5, Kapelle; • Meulwaeter/de Grote Verleiding, Hogenakkerweg 25, Kruiningen.

Zie voor de precieze activiteiten en bedrijven elders in het land: www.lekkernaarde-boer.nl of www.bionext.nl

wantij juni 2013 14

Plantaardig

Zeekool

Zeevenkel

Er zijn bijvoorbeeld maar weinig mensen die voor de bijzondere plantengroei naar de Zeeuwse kust komen. Toch hebben we naast het Zeeuws knoopje (maar dat is een tuinplant) bijzondere planten langs de kust. Dit zijn soorten als zeevenkel, zeekool en gele hoornpapaver. Tot de jaren negen-tig van de vorige eeuw waren dit zeldzame soorten met slechts een paar groeiplaatsen in Nederland waaronder Het Zwin of elders bij Cadzand-Bad.

Dijkverzwaring Het blijkt dat de dijkverzwaringen van de afgelopen jaren goed uitpakken voor de bijzondere flora langs de kust. Op tientallen plekken kom je nu zeekool tegen en niet zo maar een paar stuks. Er zijn steenglooiingen waar je om de vijftig meter een paar (jonge) planten ziet. Ze staan volop in de hete zon te blakeren. Blijkbaar kunnen ze zo dicht langs de vloedlijn toch aan voldoende zoet water komen.

Deze soorten kunnen heel goed in een ver-harding groeien. De nieuwe betonzuiltjes zijn voor hen zoals de rotskusten van het zuiden van Europa, waar ze een groot ver-spreidingsgebied hebben. De sterke toena-me van het aantal planten is niet alleen het gevolg van meer en warmere stenen, maar is mede ingegeven door de relatief zachte winters die Zeeland kent.

Flora by the Sea Justus van den Berg

Zeeland heeft jarenlang met de slogan ‘zon, zee en strand’ de toeristen naar onze kust gelokt. De rust en de ruimte kreeg je er vanzelf bij, ideaal om bij te komen. Maar er is meer…

ZeekoolDe dikke zaden van zeekool kunnen een maand lang ronddrijven op zee, en dan ergens aanspoelen en ontkiemen. Zee-kool is een blauwgroene vlezige plant. De bladeren lijken op koolbladeren, maar hebben lange stelen. De witte bloemtrossen geuren erg lekker. De stoere plant groeit op zeedijken en aan de voet van de duinen. De stengels zijn eetbaar. Bron: www.ecomare.nl

Birds by the SeaDe vogeltelpost bij Breskens wordt druk bezocht. Op goede dagen zijn er tientallen voge-laars aanwezig die trekkende vogels registreren. Het is een ‘gestuwde’ trek van Breskens naar Walcheren, ideaal om nieuwe soorten te leren en grote aantallen vogels te zien: ‘Birds by the Sea’ is een must voor vogelaars. De meeste toeristen zijn nog niet zo ver.

Justus van den Berg is FLORON coördinator Zeeland en coördinator van de plantenwerkgroep KNNV Bevelanden.

Warmer klimaat

wantij juni 2013 15

De voorloper

Scharrelen over De Schotsman Peter Maas

De beste tijd om hier rond te lopen is ongetwijfeld vroeg in de morgen in het voorjaar. Dan is het hier een kakofonie van vogelgeluiden: nachtegalen en braamsluipers bijvoorbeeld. Maar je kunt ook wat later in het jaar komen en dan genieten van de dagvlinders of de vele verschillende soorten planten die er in de hooilanden staan: geelhartje of ratelaar. De herfst is voor de rozenliefhebbers; zoeken naar bottels in combinatie met de kenmerken van het blad. Kom je in de nazomer en heb je het geluk dat er net gemaaid is, dan komt de geur van het reukgras je tegemoet. Een reis door de tijd is dan vlot gemaakt.

KraakhelderHet water van het Veerse Meer is tegenwoor-dig kraakhelder. Net als het water van enkele poelen die volgegroeid zijn met kranswieren waartussen tientallen kleine zwarte dikkopjes rondzwemmen. De eerste orchideeën steken de kop op, bloeiaartjes van de slanke water-bies, mannelijke en vrouwelijke katjes van de kruipwilg. Een buizerd vliegt op uit een nest-boom, de kiekendief zweeft boven het riet en hoog boven het bos cirkelt de havik. De grau-we ganzen slaan alarm. Ze zijn er niet gerust op. De vijf jongen die ze nog hebben, zouden

ze graag grootbrengen. Enkele stukken van De Schotsman worden beweid en ook hier word je uitgenodigd om vrij rond te scharrelen. Via het klaphekje loop je verder en al snel sta je oog in oog met de kolossen die Schotse Hoog-landers genoemd worden. En opnieuw waan je je, met een beetje fantasie, gemakkelijk in een landschap van een paar eeuwen terug.

Kijk voor alle natuurwandelingen en andere activiteiten op: www.vvvzeeland.nl/nl/zien-en-doen/na-tuur-excursies/overzicht-natuurexcursies

Al zo’n vijftig jaar ligt het gebied hier, aan de oevers van het Veerse Meer, afgesneden van de Noordzee door de Veersedam. Nu is het een mooi natuur- en gewaardeerd recreatiegebied. Paaltjes of pijltjes van het wandelnetwerk wijzen de weg.

Wandelroute Schotsman Staatsbosbeheer; groene route (6 km)Startpunt: noordelijke P-plaats, Schots-manweg, Kamperland. Deze wandeling gaat niet overal over comfortabele paden, maar laat wel alle interessante plekken van De Schotsman zien, waar-onder schorren en duintjes die worden begraasd door Schotse Hooglanders.

Peter Maas is lid van de Wantijredactie.

wantij juni 2013 16

Vakantiegevoel in het openbaar vervoer

De Fast Ferry Vlissingen-Breskens.

Rover voert actie om de Beneluxtrein te behouden.

Kees van den Pol, bestuurslid van de Zeeuwse afdeling van Rover die aangesloten is bij de ZMf, vertelt wat het openbaar vervoer op recreatief vlak te bieden heeft, en hoe Rover er mee bezig is. ‘Het landelijk kantoor levert al jaren aan haar leden de buitenlandservice,’ legt Van den Pol uit. Tegenwoordig pluizen de meeste reizigers zelf hun beste routes en voordeligste tarieven uit op internet, maar wie daarbij hulp nodig heeft kan een beroep doen op Rover. Ook heeft Rover verschillende malen een strandfolder uitgebracht, met daarin de bereikbaarheid met het OV van het strand, van de Waddeneilanden tot Cadzand. Die informatie is inmiddels door internet overbodig geworden.

BeneluxRover wijdt jaarlijks de voorjaarsuitgave van haar blad ‘De Reiziger’ aan het reizen met het OV naar het buitenland. Ook hoe je dat aan-pakt als je met de fiets wilt gaan. ‘Zelf fiets ik in de vakantie meestal door Nederland, maar als ik met de trein naar het buitenland ga, vind ik dat een heel sfeervolle manier van reizen. Op het station in Essen (België) is het al direct anders, laat staan op het prachtige station in Antwerpen of in Brussel. Natuurlijk heeft Rover zich bezig gehouden met het behoud van de Beneluxtrein, tot op kabinetsniveau toe. Gelukkig hebben we na de afgang van de Fyra nog een (halve) Beneluxtrein.’

Fast Ferry en KustbusOok in Zeeland kunnen vakantiegangers het openbaar vervoer gebruiken. Van den Pol: ‘Als ik met de boot van Vlissingen naar Breskens vaar, krijg ik meteen een vakantiegevoel, zeker als het mooi weer is.’ De zogeheten Fast Ferry moet het in de zomer vooral hebben van recreanten: niet voor niets varen de Maxima en de Willem-Alexander tussen mei en september veel vaker want dan gaan er veel meer mensen mee dan in de rest van het jaar. ‘En dan hebben we nog de bus. In de zomer rijdt in Zeeuws-Vlaanderen de Kustbus tussen Breskens en Knokke, en op Walcheren tussen Middelburg en Vlissingen. Op Schouwen proberen recreatieondernemers hun gasten in de bus te krijgen door ze een gratis buspas te geven. Dat werkt. Verder is er nog het transferium in Renesse: gratis parkeren en gratis vervoer naar strand en campings. Vakantiegangers kunnen hun auto’s dus best thuislaten of een dagje laten staan.’ Wat Rover daaraan doet? ‘We zitten met de Provincie als opdrachtgever en andere belanghebbenden aan tafel, om te zorgen dat de reiziger goed wordt bediend. Ook spreken we Connexxion en Veolia aan op mogelijke verbeteringen.’

Recreëren met het openbaar vervoer, jazeker dat kan. Reizigersvereniging Rover maakt zich sterk voor een openbaar vervoer dat verschillende doelen dient. Rover wil graag dat mensen er goed gebruik maken, alleen dan houdt het stand.

Onder de leden

Gerda Spaander

Gerda Spaander is lid van de Wantijredactie.

wantij juni 2013 17

Interview

Gedeputeerde Carla Schönknecht heeft een hekel aan hekken Rinus Antonisse

Carla Schönknecht verloochent haar afkomst niet. Vol passie praat ze over Zeeland als land waar het goed toeven is. Dat deed ze lang als VVV-vrouw en nu als VVD-gedeputeerde. Met haar in het college van GS (nu gelukkig weer met een vrouw) heeft de provincie helemaal geen prijzige reclamecampagnes meer nodig. ‘De kracht van Zeeland is de diversiteit. We hebben hier écht alles’, luidt haar aftrap.

Op het strand slapen‘Rust, ruimte, stilte, natuurgebieden. Allerlei prachtige activiteiten en festivals, culinaire hoogstandjes, streekproducten. Onze stranden die er keurig bij liggen en allerlei faciliteiten hebben zoals strandhuisjes waar je kunt overnachten. Als je echt de natuur wilt

beleven, moet je eens op het strand slapen. We hebben historie, met onder meer de Staats-Spaanse Linies. Eigentijdse musea,

die onze roots aangeven en ons gevecht tegen het water. Ik ben trots op mijn provincie.

We doen echt veel dingen goed. De diversiteit is ook te vinden in het recreatieve aanbod,’ stelt Schönknecht. Ze noemt de campings, van top tot gewoon, van tent tot chalet; het kamperen bij de boer; het royale aanbod aan vakantiehuizen; de hotelsector. De gedeputeerde signaleert dat de markt wel krimpt, zeker die voor campings. ‘Maar wij hebben een breed achterland: Duitsland, België. En door de crisis houden meer mensen vakantie in eigen land. Dat is weer een plus voor Zeeland.’

Ze beheert een heel brede portefeuille, waarin zowel economie als ecologie zitten. Voor de nieuwe gedeputeerde Carla Schönknecht is dat geen probleem. Ze vindt het een sport om ogenschijnlijk tegenstrijdige zaken met elkaar te verbinden. Zeker op het gebied van natuur en recreatie zijn er volgens haar volop kansen.

‘Zo vind ik Natura 2000 storend voor de economie.’

wantij juni 2013 18

Plan Tureluur, een van de Zeeuwse Toppers.

Heggengebied Zuid-Beveland, ook een Zeeuwse Topper.

Open stellenEen plus die de provincie zo aantrekkelijk maakt is zeker natuur en landschap. Schön-knecht is groot voorstander van natuur die zich openstelt voor de mensen. ‘Natuur moet beleefd kunnen worden, anders heeft het weinig waarde.’ Ze onderkent dat er spelregels en soms beperkingen nodig zijn. ‘Maar we zetten sterk in op openstel-ling en we doen het wat dat betreft heel goed in Zeeland. Bij-voorbeeld rondwan-delen in Oranjezon met een gids – dat is prachtig. Dan gaat een gebied voor je leven, juist door de verhalen die je hoort.’ De gedepu-teerde zegt persoon-lijk een hekel te heb-ben aan hekken. ‘Die vind ik niet meer van deze tijd. Er zijn wel andere technieken om een gebied te be-schermen. Een hek hoort niet op de dijk. En met de natuur moet je fatsoenlijk omgaan, net als je in het gewone leven fatsoenlijk met elkaar omgaat.’ Ze constateert dat met de organisaties die met toegankelijkheid van doen hebben, goed te praten valt.

EvenwichtSchönknecht bestrijdt de opvatting vanuit de groene hoek dat het provinciale Omge-vingsplan vooral inzet op economie. ‘Eco2 is hét begrip. Economie en ecologie die met elkaar in evenwicht zijn. Of dat gaat is heel

afhankelijk van waar we het over hebben, om welk stukje van Zeeland gaat het en op welk moment. Zo vind ik Natura 2000 sto-rend voor de economie. Je moet elkaar niet belemmeren, maar kijken hoe je eruit kunt

komen. Zeker niet op voorhand roepen dat iets niet kan,’ betoogt Schönknecht. ‘Als over-heid moet je faciliteren. Als er ondernemers zijn die ergens brood in zien en een prima businessplan hebben, dan vind ik dat wij als overheid tenminste moeten kijken of het kan.’ Ze is er tegen om initiatieven alleen van-uit de groene hoek te bekijken. ‘Dat moet je niet willen. Polderen is tegenwoordig een be-smet woord, maar met een integrale aanpak voorkom je heel veel procedures.’

Als het aan de gede-puteerde ligt blijft Zee-land zich sterk maken

als gebied met veel ‘unique selling points.’ Met trots wijst Schönknecht op het suc-ces van de nieuwe STER-commercial over Zeeland: Land in zee, waar mensen komen voor onthaasting, tijd voor zichzelf en het gezin. ‘Daar hebben wij heel veel voor. Ver-tel mij maar eens wat Zeeland niet heeft. Een Efteling? Die willen we hier helemaal niet.’

Rinus Antonisse is journalist en lid van de Wantijredactie.

Carla SchönknechtC.M.M. (Carla) Schönknecht-Vermeulen (1954). Woonplaats Vlissingen. Van 1979-2013 directeur van de VVV Walcheren en Noord-Beveland. Tussen 2006-2010 ook directeur van Promotie Zeeland Delta.

Raadslid Gemeente Vlissingen van 2002-2006 voor de VVD. Lid Provinciale Staten van 2007-2013. Januari 2013 ge-kozen tot lid college van Gedeputeerde Staten, tevens eerste waarnemend-commissaris van de Koning. In haar portefeuille onder meer ruimtelijke ontwikkeling, water en natuur, delta-wateren, landinrichting, havens, recreatie en toerisme, communicatie en promotie.

Getrouwd, een zoon, een schoondoch-ter, een kleindochter.

Zeeuwse ToppersDe provincie heeft een aantal plekken in Zeeland benoemd tot Topper. Het zijn natuurgebieden waar van alles te zien en te doen is. Waar je uitwaait, gewoon geniet van planten en dieren of stoer door de natuur struint. De Top-pers zijn uiteraard prima toegankelijke gebieden, zoveel mogelijk ook deels toegankelijk voor mensen met een functiebeperking.Elke regio heeft tenminste één Topper. Op Walcheren zijn De Manteling en aangrenzend Oranjezon en de zuid-kust tussen Vlissingen en Westkapelle gebieden die voor elk wat wils bieden. Schouwen-Duiveland heeft de Brou-wers- en Grevelingendam, de boswach-terij Westenschouwen en de nieuwe Tureluurnatuur langs de zuidkust.Op Noord-Beveland gaat het om De Schotsman aan het Veerse Meer. Zuid-Beveland kent het heggengebied/Zwaakse Weel en Oranjeplaat/De Piet. De Slikken van de Heen/Rammegors zijn op Tholen benoemd tot Topper. Zeeuws-Vlaanderen heeft er drie: het Zwin met aangrenzende kust, de Braak-man Noord en Zuid en de bossen bij Sint Jansteen/Clinge.Daarnaast zijn er regionale toppers (inderdaad, zonder hoofdletter t), waar-onder Rammekenshoek bij Ritthem, kreken Ouwerkerk, Goese Poelbos, Pluimpot op Tholen, wallen Aarden-burg/Sluis en het Verdronken Land van Saeftinghe. Maar er is nog veel meer te kiezen, buiten de T(t)oppers om. Slechts 5% van de Zeeuwse natuurge-bieden is afgesloten.

wantij juni 2013 19

Kapelse en Yerseke Moer.

Berichten

Dinsdagavond 11 juniLedenexcursie Yerseke Moer Aansluitend korte ledenvergadering ZMf

Janneke Donkers

U een kans… Zij een kansDe Nationale Postcode Loterij is de grootste goededoelenloterij van Nederland. De helft van de opbrengst is bestemd voor meer dan 80 goede doelen.Met deze bijdrage kunnen De Natuur- en Milieufederaties zich in de 12 provincies voor natuur, milieu en landschap inzetten. Waardoor bijvoorbeeld de Zilveren Maan, een zeldzame dagvlinder, kan blijven bestaan.

Meedoen is eenvoudig, bel 0900 300 1500 (10cpm) of meld u aan via www.postcodeloterij.nl. Voor € 11,50 per lot speelt u al mee. Alvast hartelijk dank voor uw deelname.

Foto: Lars Soerink/FN

De ZMf wil u graag uitnodigen voor een speciale ledenexcursie op dinsdagavond 11 juni. We willen er samen met u op uit trekken naar een prachtig natuurgebied van Stichting Het Zeeuwse Landschap: de Yerseke Moer. Na afloop van de excursie houden we een verkorte ledenvergadering, hierin zullen we plenair nog wat huishoudelijke zaken (o.a. jaarverslag 2012) met u bespreken. Van tevoren graag even aanmelden!

Wat: ledenexcursie en verkorte ledenvergadering ZMf

Wanneer: dinsdagavond 11 juni, verzamelen om 19.30 uur

Waar: Sequoiahof, Kanaalweg 79, 4417 PA Vlake

Aanmelden: www.zmf.nl/ledenvergadering of per telefoon: 0113 230075

wantij juni 2013 20

De geboren Zeeuws-Vlaming, die tot voor kort in Vlissingen woonde, maakt daardoor veel kilometers. Jaarlijks gaat Kees-Jan een keer of tien voor training naar Oostenrijk en zo’n twee keer voor kampioenschappen naar een ander werelddeel (dit jaar Nieuw-Zeeland). Het maakt zijn score al snel tot een van de hogere in deze rubriek. Verder consumeert hij redelijk bewust. Dat levert een score op van 5,9 ha inclusief de trainin-gen, exclusief de kampioenschappen. Overi-gens ziet Kees-Jan in Oostenrijk steeds meer rotsen onder de sneeuw tevoorschijn ko-men. Hoe dat komt? ‘Ik vind dat we met res-pect met de aarde moeten omgaan, maar ik vraag me wel af wat voor invloed wij op het klimaat hebben. Wellicht treedt er door ons een versnelling van het broeikaseffect op, maar wat is 150 jaar op de honderdduizen-den jaren waarin ijstijden ontstaan en ver-dwijnen?’

Beeldvorming van gehandicaptenIn 2001 kreeg Kees-Jan door een snowboard-ongeluk een dwarslaesie en belandde in de rolstoel. Na zijn revalidatie is hij des te

fanatieker gaan sporten. Hij bereikte een professioneel niveau. Het bracht hem ook iets anders: het is zijn missie geworden om de beeldvorming van mensen met een handicap bij te stellen. Dat doet hij met zijn bedrijf K-J Projects, unlimited abilities. ‘Ik wil mensen met een handicap laten zien dat ze vaak meer kunnen dan ze denken én de maatschappij aanspreken op bevoogdend gedrag. Het is sympathiek als mensen willen helpen, maar misschien vind ik het geen probleem als ik twee keer tegen een stoeprand aanrijd, en lukt het de derde keer wel. En als ik naar een plaats moet die moeilijk bereikbaar is, wil ik daar graag zelf over nadenken, in plaats van dat iemand anders alvast iets gaat regelen. Ik heb liever dat iemand vraagt ‘lukt ‘t?’ dan ‘zal ik helpen?’. Dan is het aan mij om wel of geen hulp aan te nemen.’

VerwendicaptenMaar het zit hem volgens Kees-Jan ook in gehandicapten zelf. ‘Soms gebruik ik de term verwendicapten. Het hangt natuurlijk helemaal van iemands situatie af, maar

soms vind ik dat mensen zich te veel laten helpen. Bijvoorbeeld als het gaat om openbaar vervoer: de bussen zijn niet voor niets toegankelijk gemaakt, gebruik ze dan ook in plaats van een taxi voor te laten rijden. Uiteindelijk levert het je meer vrijheid en meer zelfvertrouwen op.’

Voor meer informatie:www.kjprojects.com

de voetafdruk

Gerda Spaander is lid van de Wantijredactie.

5,9 haKees-Jan van der Klooster

Topsporter met een missie Gerda Spaander

Skiën en wake boarden (een soort waterskiën) zijn voor de meeste mensen een vorm van recreatie, een vakantiebezigheid. Kees-Jan van der Klooster pakt het serieuzer aan en beoefent deze sporten op Olympisch niveau. Om precies te zijn: op Paralympisch niveau.

‘The human being has an immense capacity to adapt to his diversity.’ John Foppe, man zonder armen.