Zelfstudiemateriaal

Module Ventilatie

Versie: 1.1

November 2013

Inhoudsopgave

Module Ventilatie 2

Inhoudsopgave

Inleiding ............................................................................................................................................................ 4

1. Waarom ventileren? ............................................................................................................................ 8

1.1 Zuurstofvoorziening ............................................................................................................................... 8

1.2 Verwijderen van vocht ......................................................................................................................... 11

1.3 Ventilatiesystemen .............................................................................................................................. 12

1.3.1 Natuurlijke ventilatie (systeem A) ........................................................................................................ 13

1.3.2 Natuurlijke toevoer en mechanische afvoer (systeem C) .................................................................... 13

1.3.3 Mechanische toevoer en afvoer (systeem D) ...................................................................................... 15

2. Eisen voor ventilatiesystemen ......................................................................................................... 16

2.1 Ventilatiehoeveelheden woningen ....................................................................................................... 16

2.1.1 Minimale hoeveelheid toevoerlucht ..................................................................................................... 16

2.1.2 Minimale hoeveelheid afvoerlucht ....................................................................................................... 17

2.1.3 Ventilatiebalans ................................................................................................................................... 18

2.1.4 Spuiventilatie ....................................................................................................................................... 20

2.1.5 Tocht .................................................................................................................................................... 20

2.2 Ventilatiehoeveelheden utiliteit ............................................................................................................ 20

2.3 Brandveiligheid .................................................................................................................................... 21

2.4 Geluid .................................................................................................................................................. 22

2.5 Energie Prestatie Coëfficiënt (EPC) .................................................................................................... 23

3. Mechanische afzuiging ..................................................................................................................... 25

3.1 Ventilatiebox ........................................................................................................................................ 25

3.1.1 Selectie van een ventilatiebox ............................................................................................................. 25

3.1.2 Centrifugaalventilatoren in een ventilatiebox ....................................................................................... 27

3.1.3 Axiaalventilatoren in een ventilatiebox................................................................................................. 28

3.1.4 Gelijkstroom of wisselstroom in een ventilatiebox ............................................................................... 29

3.1.5 Geluid van een ventilatiebox ............................................................................................................... 31

3.2 Dakdoorvoer ........................................................................................................................................ 32

3.2.1 Pannendak .......................................................................................................................................... 33

3.2.2 Platdak ................................................................................................................................................. 34

3.3 Regelapparatuur .................................................................................................................................. 36

3.3.1 Regeltrafo ............................................................................................................................................ 36

3.3.2 Traploze regeling ................................................................................................................................. 36

4. Warmteterugwin-installatie ............................................................................................................... 37

4.1 WTW-unit ............................................................................................................................................. 37

4.1.1 Filters ................................................................................................................................................... 39

4.1.2 Bypass ................................................................................................................................................. 40

4.1.3 Condensafvoer .................................................................................................................................... 40

4.1.4 Voorverwarmer .................................................................................................................................... 41

4.1.5 Naverwarmer ....................................................................................................................................... 42

Inhoudsopgave

Module Ventilatie 3

4.2 Dakdoorvoer ........................................................................................................................................ 42

4.2.1 Pannendak .......................................................................................................................................... 45

4.2.2 Platdak ................................................................................................................................................. 46

4.2.3 47

4.3 Frame .................................................................................................................................................. 48

4.4 Regelingen .......................................................................................................................................... 48

5. Ventilatiekanalen ............................................................................................................................... 50

5.1 Typen ventilatiekanalen ....................................................................................................................... 50

5.1.1 Algemene eigenschappen van ventilatiekanalen ................................................................................ 50

5.1.2 Ronde metalen ventilatiekanalen ........................................................................................................ 50

5.1.3 Vierkante (instort)ventilatiekanalen...................................................................................................... 51

5.1.4 Kunststof ventilatiekanalen .................................................................................................................. 51

5.2 Kanalenloop ......................................................................................................................................... 52

5.2.1 Centraal kanaal met aftakkingen ......................................................................................................... 52

5.2.2 Individuele kanalen per rooster ........................................................................................................... 52

5.3 Diameters en luchtsnelheden .............................................................................................................. 53

5.4 Bochten, T- en zadelstukken en verlopen ........................................................................................... 55

5.4.1 Ventilatiebochten ................................................................................................................................. 55

5.4.2 T- en zadelstukken .............................................................................................................................. 56

5.4.3 Ventilatieverlopen ................................................................................................................................ 56

5.5 Geluidsdempers .................................................................................................................................. 57

5.6 Flexibele slangen ................................................................................................................................. 57

5.7 Voorzieningen tegen brand ................................................................................................................. 58

5.7.1 Brandkleppen ...................................................................................................................................... 59

5.7.2 Brandmanchetten ................................................................................................................................ 61

6. Ventielen, kleppen en roosters......................................................................................................... 62

6.1 Luchtafvoer .......................................................................................................................................... 62

6.1.1 Afzuigventielen .................................................................................................................................... 62

6.1.2 Regelkleppen ....................................................................................................................................... 63

6.1.3 Co2-sturing ........................................................................................................................................... 64

6.2 Luchttoevoer ........................................................................................................................................ 65

6.2.1 Raamroosters ...................................................................................................................................... 65

6.2.2 Binnendeuren ...................................................................................................................................... 66

6.2.3 Wand- en plafondtoevoerroosters ....................................................................................................... 66

7. In bedrijf stellen, onderhouden en certificeren............................................................................... 68

7.1 Transporteren en monteren ................................................................................................................. 68

7.2 In bedrijf stellen ................................................................................................................................... 69

7.3 Onderhouden ....................................................................................................................................... 69

7.4 Certificeren .......................................................................................................................................... 70

Verklarende woordenlijst .............................................................................................................................. 71

Inleiding

Module Ventilatie 4

Inleiding

Omschrijving van de module

De module Ventilatie gaat over het selecteren van ventilatiesystemen en de toebehoren

daarbij. We richten ons met name op woonhuizen, maar zullen soms ook kort ingaan op

gebouwen in de utiliteit.

In hoofdstuk 1 gaan we in op de noodzaak van ventileren. Ook lichten we de

verschillende hoofdsystemen voor ventilatiesystemen toe: van natuurlijke ventilatie tot

mechanische aan- en afvoer.

In hoofdstuk 2 geven we informatie over de wettelijke eisen. Daarbij gaan we in op de

minimale ventilatiehoeveelheid per ruimte en op eisen met betrekking tot de

brandveiligheid, de geluidsoverlast en de Energie Prestatie Coëfficiënt.

Hoofdstuk 3 gaat over het selecteren van mechanische afzuigingsinstallaties. Daarbij

horen onder andere een ventilatiebox, dakdoorvoer en regelapparatuur.

De werking en selectie van warmteterugwin-units en alle toebehoren daarbij (zoals filters,

condensafvoer, voor- en naverwarmer, dakdoorvoer, frame en regelingen) staat in

hoofdstuk 4 centraal.

In hoofdstuk 5 komen de ventilatiekanalen aan bod. We kijken naar verschillende typen

kanalen en naar verschillende kanalenlopen (met aftakkingen of individuele kanalen per

rooster). Ook gaan we in op de diameter van ventilatiekanalen en op bochten, T-stukken,

verlopen, geluiddempers, flexibele slangen en voorzieningen tegen brand.

Informatie over ventilatieroosters/-ventielen, regelkleppen en CO2-sturing vind je in

hoofdstuk 6.

In hoofdstuk 7 gaan we in op aandachtspunten bij het transporteren en monteren van

ventilatiesystemen. Daarna volgt informatie over het in bedrijf stellen en onderhouden

van ventilatiesystemen en over de certificeringsmogelijkheden voor installateurs.

Inleiding

Module Ventilatie 5

Ventilatiesysteem in een woning

Doelgroep

De module Ventilatie is ontwikkeld voor alle medewerkers van Rensa die werken in de

verkoopbinnendienst.

Voorkennis

Voor de module Ventilatie is geen specifieke voorkennis benodigd.

Overige modules

Het totaaloverzicht met modules op het gebied van verwarming, ventilatie en tapwater

ziet er als volgt uit:

- Verwarming algemeen

- Service-onderdelen

- Cv-ketels en toebehoren

- Radiatoren en convectoren

- Vloerverwarming

- Ventilatie

- Leidingsystemen

- Warmtepompen

- Pompen

- Tapwater

- Regelingen

- Expansievaten en -automaten

- Lokale verwarming

- Stadsverwarming

- Inregelen

Doelstellingen

Bij ieder hoofdstuk in dit cursusmateriaal zijn leerdoelen geformuleerd. Deze leerdoelen

zijn opgesteld door een klankbordgroep, de afdeling Categorie Management en de

afdeling Kennis en Innovatie. Aan het begin van ieder hoofdstuk tref je deze leerdoelen

aan.

De klankbordgroep bestaat uit de volgende personen:

- Ben Westerveen Breda;

- Jan Peelen Categorie Management;

- Nancy Lesterade Doetinchem;

Inleiding

Module Ventilatie 6

- Peter Knol Groningen;

- René Roosink Zwolle;

- Rudy Schrader Techniek;

- Sjuul van Hal Kennis en Innovatie;

- Valentijn Hulshorst Moordrecht.

Werkwijze

Het is de bedoeling dat je dit zelfstudiemateriaal zelfstandig doorneemt. Lees de teksten

en beantwoord de vragen en opdrachten in het materiaal. Controleer je antwoorden aan

de hand van de uitwerkingen. Bekijk ook de genoemde relevante achtergrondinformatie

en filmpjes.

Toetsing

Tijdens het doornemen van dit zelfstudiemateriaal maak je op een aantal momenten

gebruik van het toetssysteem TestVision (http://testvision/tv6/). Een instructie over het

inloggen en het gebruiken van TestVision vind je op het DocuCenter, onder het tabblad

TestVision.

LET OP!

De toetsen kun je alleen binnen Rensa maken.

Voorkennistoets

Voorafgaand aan het doornemen van het zelfstudiemateriaal kun je via TestVision een

voorkennistoets over dit onderwerp maken. De voorkennistoets bevat 15 vragen.

Het is niet verplicht om de voorkennistoets te maken. Er geldt geen tijdslimiet en het

resultaat wordt niet geregistreerd. De voorkennistoets is bedoeld om voor jezelf in kaart

te brengen op welk niveau jouw kennis over dit onderwerp ligt. Bij het beantwoorden van

de vragen mag je de Prijswijzer op het Extranet en alle documentatie van fabrikanten

gebruiken.

Zelfstudiemateriaal en oefentoetsen

Na het maken van de voorkennistoets start je met het doornemen van het

zelfstudiemateriaal dat door de afdeling Kennis en Innovatie in samenwerking met de

verkoopvestigingen, productmanagement en leveranciers is ontwikkeld.

Op een aantal plaatsen in het zelfstudiemateriaal wordt verwezen naar een oefentoets in

TestVision. Via de oefentoetsen kun je nagaan of je de theorie voldoende hebt

begrepen. Alle vragen in de oefentoetsen zijn voorzien van feedback, waaruit je kunt

afleiden waarom jouw antwoord goed of fout is. Voor de oefentoetsen geldt geen

Inleiding

Module Ventilatie 7

tijdslimiet en de resultaten worden niet geregistreerd. Je kunt een oefentoets meerdere

malen inzien of maken.

Examen en herexamen

Na het doornemen van het zelfstudiemateriaal volgt een verplicht examen over de

module Ventilatie. Je kunt het examen ook direct na de voorkennistoets maken, wanneer

jouw resultaat op de voorkennistoets daartoe voldoende aanleiding geeft.

Het examen kun je in overleg met je leidinggevende via e-mail of telefoon aanvragen bij

de afdeling Kennis en Innovatie.

Het examen bestaat uit 15 vragen. Voor het beantwoorden van die vragen krijg je 30

minuten de tijd. Tijdens het examen mag je verzamelde technische documentatie, het

internet en de Prijswijzer (op het Extranet) raadplegen.

Wanneer je een onvoldoende resultaat behaalt, kun je één keer een herkansing maken.

Als je ook voor het herexamen een onvoldoende haalt, dan wordt in overleg met je

leidinggevende het vervolgtraject bepaald.

DocuCenter, Intranet en meer informatie

Via het DocuCenter kun je vragen stellen aan de afdeling Kennis en Innovatie.

Je kunt je vragen natuurlijk ook aan collega’s stellen. Daarnaast kun je via het

DocuCenter zelf nuttige aanvullende informatie beschikbaar stellen aan collega’s.

Het DocuCenter bereik je via http://docucenter.rensanet.nl

Wil je meer informatie? Neem dan contact op met de afdeling Kennis en Innovatie via

Innovatie@rensa.nl of telefoonnummer 0316 - 296477.

Disclaimer

Dit opleidingsmateriaal blijft auteursrechtelijk eigendom van Technisch Handelsbureau

Rensa BV en mag op geen enkele wijze worden doorgegeven, afgestaan of verkocht aan

derden.

1. Waarom ventileren?

Module Ventilatie 8

1. Waarom ventileren?

Na dit hoofdstuk kun je:

- de noodzaak voor ventilatie benoemen;

- kwaliteitseisen van lucht benoemen

- de verschillende wijzen van ventileren (systeem A, C en D) beschrijven.

- Gevolgen van onvoldoende ventilatie kunnen beschrijven

Ventilatie in woningen is noodzakelijk om de bewoners van zuurstof (verse lucht) te

voorzien. Daarnaast zorgt ventilatie voor het verwijderen van vervuilde lucht, vocht en

warmte. Ook dit is noodzakelijk, want alleen zo ontstaat er een gezond, comfortabel en

productief binnenmilieu. Voor de ventilatie is bij voorkeur een zo laag mogelijk

energieverbruik nodig.

1.1 Zuurstofvoorziening

De aanwezigheid van zuurstof (O2) is essentieel om te kunnen leven. Er moet daarom

(continu) voldoende frisse lucht met zuurstof in een huis aanwezig zijn. Naast circa 21%

zuurstof bestaat het grootste gedeelte van de lucht uit stikstof (N).

Samenstelling van lucht

Van de overgebleven 1% neemt Argon (Ar) een groot gedeelte (0,93%) in. De overige

gassen die de lucht kan bevatten, kunnen een grote invloed hebben op de gezondheid.

Voorbeelden hiervan zijn:

- Koolstofdioxide (CO2): dit gas ontstaat bij volledige verbranding en het wordt door

mensen uitgeademd. Een te hoge concentratie CO2 kan leiden tot slaperigheid en

hoofdpijn.

- Koolmonoxide (CO) en stikstofdioxide (NO2): deze gassen ontstaan bij onvolledige

verbranding. Ze kunnen bij lage concentraties al leiden tot verstikking.

- Ozon (O3): dit gas ontstaat bij het gebruik van kopieermachines en printers. De

aanwezigheid van ozon kan leiden tot irritatie van neus en keel, benauwdheid,

duizeligheid, misselijkheid en hoofdpijn.

1. Waarom ventileren?

Module Ventilatie 9

- Vluchtige Organische Stoffen (VOS): deze stoffen komen ondermeer vrij uit

bouwstoffen. Ze kunnen dezelfde klachten als ozon veroorzaken.

- Radon (Rn): dit is een natuurlijk voorkomend radioactief gas dat aanwezig is in

steenachtige bouwmaterialen.

LET OP!

Om de concentratie van de schadelijke stoffen laag te houden, moet vaak meer

geventileerd worden dan in het bouwbesluit geëist wordt.

MEER INFORMATIE

Onvoldoende ventilatie kan de oorzaak zijn van aspecifieke klachten. Deze klachten

vatten we samen als het Sick Building Syndrome.

Voor de kwaliteit van de lucht kijken we meestal naar de concentratie koolstofdioxide

(CO2) in de lucht. De gebruikte maat hiervoor is ppm (parts per million, oftewel; delen per

miljoen). De ingeademde zuurstof wordt in het lichaam omgezet in CO2,dat je uitademt.

Hoe meer mensen in een ruimte aanwezig zijn, hoe meer CO2 zij produceren. Daarom is

de concentratie CO2 een goede indicatie voor het aantal personen dat aanwezig is in een

ruimte. Bovendien is de concentratie CO2 relatief eenvoudig en goedkoop te meten.

Richtlijn voor maximale CO2 concentraties

1. Waarom ventileren?

Module Ventilatie

10

Geïnteresseerd in de

trainingsmodule?

Neem contact op met

Innovatie@Rensa.nl !