World Expo Shanghai - Concept Dutch pavilion

108
The Dutch Angle World Expo 2010 Presentatie 15 oktober 2008

description

The Dutch Ministry of Economic affairs asked Mattmo to create a conceptual story and matching exhibition design for the Dutch pavilion at the Wolrd Expo 2010 in Shanghai, China. Mattmo came with a analysis of the DNA of The Netherlands based on the idea "the Dutch angle". From that perspective we connected science, business and culture. Mattmo was second in this competition.

Transcript of World Expo Shanghai - Concept Dutch pavilion

The DutchAngle

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

Better city Better lifeShanghai, China

Presentatie Nederlands paviljoen, gebaseerd op John Körmeling’s Happy Street

World Expo 2010

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

Vijf eigenschappen die samen een profiel vormen: de Nederlandse identiteit. John Körmeling verwerkte de karikaturale tweestrijd tussen individualiteit en efficiëntie tot basis voor zijn Happy Street.

Hierdoor lijken de twee eigenschappen misschien complemen-tair, maar zijn het zeker niet; het meest inte-ressante speelveld ligt namelijk precies in de verbínding tussen het efficiënte en het inef-ficiënte/grillige. Juist de verhoudingen tussen de onlosmakelijk aan elkaar verbonden kernwaarden zijn tekenend voor onze identiteit en hoe deze zich op dagelijkse

basis ontwikkelt. We hebben nu eenmaal spelregels nodig om sporters hun spel indi-vidueel te laten inkleu-ren. Het efficiënte zorgt voor een omlijning, een regelmaat waarbin-nen veel ruimte voor menselijke grilligheid is. Doordat de spelre-gels weer door ons zelf geschapen zijn én in ontwikkeling blijven, staat de efficiëntie en gelijkvormigheid, net als in Nederland, dus in dienst van onszelf. Ze gaan hand in hand!

Mattmo’sinterpretatie vanHappy Street “Georganiseerd, berekend, efficiënt; maar met ruimte voor individualiteit en grilligheid

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

Terug naar het profiel van de Nederlandse identiteit:

“Georganiseerd, berekend, efficiënt; maar met ruimte voor individualiteit en grilligheid.”

Wij zien een moge-lijkheid om verder te gaan op het verhaal van Körmeling en zijn Happy Street. We willen met name ingaan op de ruimte, wat deze precies inhoudt en waar deze vandaan komt.

In grote stappen kunnen we stellen dat we zijn beland in een tijdperk van commu-nicatieve zelfsturing. Individualiteit en diver-siteit vieren hoogtij. Mensen willen zelf keuzes kunnen maken en voor zichzelf beslis-singen kunnen nemen. De ruimte hiervoor

nemen zij en krijgen zij ook. Juist deze houding raakt ons in het hart van onze samenleving en draagt bij aan onze positie op de wereld-kaart. Deze interpre-tatie van ruimte is het uitgangspunt voor onze Nederlandse bijdrage aan de World Expo 2010.

“Wat hebben Nederlanders toch met verhalende geschiedenis? Van de 19de-eeuwse historicus Gilles Schotel tot Geert Mak staat het individuele, herkenbare leven van voorbije gene-raties centraal. Het moet iets met de behoefte aan democratiseren te maken hebben: de geschiedenis is van ons allemaal

” — Michael Zeeman: Land van vertellers

Hoeveel beter kunnen we de Nederlander omschrijven als met bovenstaande zin? Maakbaarheid stroomt door ons bloed!

Zoals we ooit al leerden dat een gedegen orga-nisatie het mogelijk maakt om met het water te wérken in plaats van ertegen te vechten, zien we nu ook nog steeds dat “organisatie” ons vrij-heid en vooruitgang geeft. Niet voor niets hebben we nog steeds een toppositie op het gebied van logistiek.We leven nog steeds in dialoog met de staat. De rol van de overheid is nog steeds facili-terend. Het systeem

staat in dienst van de mensen, niet andersom. Samenhang en balans tussen de regelgevende overheid en de burger stimuleren de vrijheid om gedachten, inno-vatie, technologie en creativiteit gestalte te geven.

Deze combinatie van “top-down” en “bottom-up” denken is de samen-hang binnen Nederland en zorgt ervoor dat onze mensen kunnen excelle-ren en invulling kunnen geven aan hun leven zoals zij dat willen.

De Nederlandse samenleving

“God schiep de wereld, maar de Nederlanders maakten Nederland

” — De Rooy: 10 (2002)

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

Dit uitgangspunt is typerend voor Nederland; het nog niet geheel invullen van alle kavels op de kaart. Het ruimte laten voor indi-viduele keuzes geeft mensen een gevoel van vrijheid. We leven onze eigen maakbaarheid op een unieke manier.

De verlichting, het calvinisme en het poldermodel zijn essen-tieel geweest voor de Nederlandse cultuur.

“Dutch modernism is a design movement because it involves itself in the reorganisation of the things of everyday life

” — Aaron Betsky: False Flat

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

De Nederlandse samenleving(vervolg)

Een stedelijk leven waar de mens in zijn context centraal staat. Een leven waarin welzijn de boventoon voert. Een leefomgeving die vraagt om de tolerantie van onconventionele combi-naties. Dit resulteert in een caleidoscopische samenleving waarin diversiteit centraal staat. Je praat dus over gestapelde aspecten zoals:

DynamiekDensity HubsDiversiteit Multi-Issue SpaceFused SpaceTransparantieAccess / ConnectionsSustainability

De maakbaarheid en vrijheid hierbinnen maken Nederland tot een mosaic society. Ieder kiest zijn eigen pad en een gigantisch spec-trum aan invloeden vormt een mens van dag tot dag.

Zoals een persoon een mozaïek van ontwikke-ling, ervaring, stemming en diversiteit vormt, ontstaat ook een gemêleerde maat-schappij die uit heel veel persoonlijkheden een mozaïek vormt. Een (stedelijke) culturele diversiteit die bestaat uit high en low culture, autochtoon, allochtoon, groot, klein en noem maar op.

Urbanisme

“Rural will rule;Farmers will be the new oil barons

” — Li edelkoort

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

Hoe meer individuen hoe meer combinatieser mogelijk zijn. Langzamerhand ontwikkelt zich een telkens rijker wordende mozaïek.

Rationele factoren, emotionele factoren, achtergrond, geschie-denis, leef- en werkom-geving en vele andere elementen vormen

met elkaar een cloud die culturele diversi-teit weergeeft. Het is niet verwonderlijk dat als veel individuen een aandeel in deze cloud hebben, er overlap ontstaat. Waar overlap is, ontstaat innovatie! Nieuwe combina-ties, wegen, gebieden en invalshoeken. Er ontstaat een infrastruc-tuur waarin ieder zijn eigen mozaïek modulair kan aanwenden: op elk potje past een deksel.

Ruimte die door de over-heid gegeven wordt kan door de mensen zelf worden ingevuld. Er ontstaan interessante nieuwe gebieden en ontwikkelingen door de

overlap. De mogelijk-heid tot invulling an sich stimuleert creativiteit en entrepreneurschap: groei! De stad wordt een “levend laboratorium”. Democratisering wordt in Nederland geleefd, waardoor er nieuwe functies, nieuwe regels en nieuwe mogelijkhe-den ontstaan.In 1800 woonde 2% van de wereldbevolking in

de stad, op dit moment al 50%. Daardoor is de functie van het plat-teland veranderd en gedevalueerd. Op dit moment vindt een herwaardering plaats van het platte-land. Kleinschaligheid krijgt steeds meer waar-dering en de behoefte aan authenticiteit en kwaliteit groeit. Rurale gebieden worden naar de urbane gebie-den getrokken. Grenzen vervagen en de stad zal, door de creativiteit die ontstaat uit de enorme densiteit en innovatie, snel terrein winnen op vele vlakken. Niet voor niets is de voorspelling dat in 2010 55% van de wereldbevolking in de stad woont.

“Cities will be countrified;Food in the city will be better than in the country

” — Li edelkoort

New territories —In de overlap ligt de innovatie

SectorenCommunitiesDisciplinesFuncties

Het gevoel van vrij-heid en maakbaarheid dat door onze aderen stroomt brengt ons een eigenschap die we als uniek in de wereld kunnen beschouwen. We hebben op uitzon-derlijk niveau het lef om aan alles wat we creëren en ondernemen een twist mee te geven. Een twist die context verandert en waarbij het zwaartepunt van ontwikkelingen ergens anders komt te liggen. Door de “zo kan het

ook!” gedachte, die in ons DNA zit, beschouwen we het efficiënte niet als beperking, maar als een vehikel. Enigszins eigenwijs, maar daar-door juist succesvol op een manier die de wereld nog iets kan leren! De twist brengt de stad vitaliteit, diversiteit, multi issue spaces, fused spaces, transparantie, gelaagdheid, snelheid, dynamiek, authenti-citeit: innovatie!

The Dutch Angle

“We dutch are extremely rooted, with our feet on the ground, yet have our head in the clouds. by ourselves, we attach the sky and earth, with the energy going through us

” — Li edelkoort

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

Het gevoel van vrij-heid en maakbaarheid dat door onze aderen stroomt brengt ons een eigenschap die we als uniek in de wereld kunnen beschouwen. We hebben op uitzon-derlijk niveau het lef om aan alles wat we creëren en ondernemen een twist mee te geven. Een twist die context verandert en waarbij het zwaartepunt van ontwikkelingen ergens anders komt te liggen. Door de “zo kan het ook!” gedachte, die in ons DNA zit, beschouwen we het efficiënte niet als beperking, maar als een vehikel. Enigszins eigenwijs, maar daar-door juist succesvol op een manier die de wereld nog iets kan leren! De twist brengt de stad vitaliteit, diversiteit, multi issue spaces, fused spaces, transparantie, gelaagdheid, snelheid, dynamiek, authenti-

citeit: innovatie!Deze typisch Nederlandse twist is iets dat ons land kenmerkt en veel ople-vert. Een verfrissende blik om trots op te zijn! Wij nemen hem als uitgangspunt voor het thema van Nederland onder de noemer: The Dutch Angle.

De Dutch Angle is de naam van een zeer specifiek en kenmer-kend shot uit de filmin-dustrie. Het is een shot dat vervreemding en desoriëntatie oproept doordat de camera zo geplaatst wordt dat de horizon diagonaal loopt.

Precies de manier waarop Nederland op vele fronten het perspectief durft te verleggen. Bovendien is het voor een land dat wereldwijd bekend staat als “waterpas” een dubbele metafoor. Er zijn legio voorbeelden te noemen waarbij de

De ruimte voor individu-aliteit claimen we zélf. In onze samenleving staan wijzelf achter het roer. Technologie en inventies worden voor, door en met onszelf ontwikkeld en onder-houden. In ons profiel speelt de menselijke maat dus een promi-nente rol. We zijn adap-tief en empatisch en leven allemaal met de Nederlandse drang naar maakbaarheid en vrijheid.

De Dutch Angle is een visie die op uiteenlo-pende niveaus een rol speelt in de Nederlandse samenleving. Ondanks dat we ook als lánd de Dutch Angle uit kunnen dragen, is hiermee niet gezegd dat we uniform zijn. We blijven de eerder genoemde mosaic society en houden een diepgaand respect voor diversiteit.

Diversiteit wordt vergroot door kleinscha-ligheid. Kleinschaligheid brengt de menselijke maat weer terug. Het is je horizon, je index, je directe oriëntatie. Als de schaal van functies en objecten in je omgeving te groot is, heb je geen gevoel van controle, en ben je verloren in je omgeving. Geef mensen de mogelijk-heid om binnen hun gezichtsveld de functies van de stad te kunnen overzien.

Dit overzicht maakt mogelijk dat we binnen onze levende laborato-ria nieuwe combinaties, mogelijkheden, vormen, businessmodellen, etc. binnen de menselijke maat uitproberen. Op een relatief klein opper-vlak wordt binnen een hoge densiteit gestalte gegeven aan concepten.Of het nu is op het

De menselijke maat

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

gebied van landbouw, natuur of technologie, door de kleinschaligheid is de participatie van de bewoners doorslagge-vend voor het succes. Dit benadrukt en versterkt wederom de diversiteit.

Dezelfde menselijke maat is een elemen-taire methode om grote, complexe materie over te brengen op het publiek dat straks over Happy Street zal lopen. Wat betekenen ontwik-kelingen op kleinscha-liger, menselijk niveau. What’s in it for me? Het geeft technologische ontwikkelingen en cijfers een gezicht en, belangrijker, een gevoel. We beléven ontwik-keling; mogelijkheden ontstaan nu en in de toekomst.

“Cities should tolerate political, religious, sexual artistic and creative freedom

” — Richard Florida: The Rise of the creative class

In de Dutch Angle komen vrijheid, maak-baarheid, efficiëntie en individualiteit samen. Het meest waarde-volle dat we de wereld kunnen vertellen tijdens de expo, is hoe wij met onze Dutch Angle telkens weer unieke perspectieven kunnen innemen.

Ruimte, energie, water, educatie, industrie, land-bouw, verkeer, dienst-verlening; de overlap tussen verschillende elementen zorgt voor onverwachte moge-lijkheden, vormen en innovatie.De innovatie door overlap is wellicht niet uniek, maar de mogelijkheden die de Nederlandse twist “de Dutch Angle” toevoegt is dat wél! Deze kruis-bestuivingen zijn fundamenteel voor de technologische

ontwikkelingen die in Nederland plaatsvinden. Ze komen niet uit de lucht vallen. Ze bieden ons moed, overzicht en inzicht. Daarom willen we ook juist de overlap tónen.

Er is moed voor nodig om uit de conventie te stappen. Om op een terrein te lopen dat onbekend is maar wel inspireert. Om open te staan voor het autodi-dactische en vertrou-wen te hebben in de natuurlijke menselijke capaciteit. Er is moed voor nodig om het onbekende te zoeken, groei te creëren, hoop te hebben etc...

Ons overzicht vind je terug in onze efficiëntie en georganiseerdheid. Het overzicht hebben betekent dat je ver voor uit de toekomst in kan kijken.

De huisjes

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

Hoogtepunten(key houses)

Brug functies in het verhaal

Wetenschap

Cultuur Handel

In de Dutch Angle komen vrijheid, maak-baarheid, efficiëntie en individualiteit samen. Het meest waarde-volle dat we de wereld kunnen vertellen tijdens de expo, is hoe wij met onze Dutch Angle telkens weer unieke perspectieven kunnen innemen.

Ruimte, energie, water, educatie, industrie, land-bouw, verkeer, dienst-verlening; de overlap tussen verschillende elementen zorgt voor onverwachte moge-lijkheden, vormen en innovatie.De innovatie door overlap is wellicht niet uniek, maar de mogelijkheden die de Nederlandse twist “de Dutch Angle” toevoegt is dat wél! Deze kruis-bestuivingen zijn fundamenteel voor de technologische ontwikkelingen die in Nederland plaatsvinden. Ze komen niet uit de lucht vallen. Ze bieden ons moed, overzicht en inzicht. Daarom willen we ook juist de overlap tónen.

Er is moed voor nodig om uit de conventie te stappen. Om op een terrein te lopen dat onbekend is maar wel inspireert. Om open te staan voor het autodi-dactische en vertrou-

wen te hebben in de natuurlijke menselijke capaciteit. Er is moed voor nodig om het onbekende te zoeken, groei te creëren, hoop te hebben etc...

Ons overzicht vind je terug in onze efficiëntie en georganiseerdheid. Het overzicht hebben betekent dat je ver voor uit de toekomst in kan kijken. Ons inzicht geeft ons de mogelijkheid om te innoveren en tot nieuwe vormen te komen.

Het residu van al onze stellingen en bevindingen komen samen in gechoreogra-feerde en interactieve wonderkamers. Alle 17 huisjes worden ingericht. Vijf huisjes worden de hoogtepun-ten, de anderen zullen als overbrugging van ons verhaal dienen. Ze knopen de vijf key houses, waarin de vijf subthema’s natuur-lijk centraal staan, aan elkaar. De bridge houses worden dan ook klein-schaliger ingericht.

Net als in de Neder-landse samenleving zullen in de wonderka-mers diverse disciplines zoals technologie en creativiteit en handel elkaar overlappen en met elkaar in verband worden gebracht.

“Buildings Like Trees, Cities Like Forests

...when we survey the future — the prospects for buildings and cities, settled and unsettled lands — we see a new sensibility emerging, one in which inhabiting a place becomes mindful, delightful participation in landscape. This perspective is both rigorous and poetic. It is built on design principles inspired by nature’s laws. It is enacted by immersing oneself in the life of a place to discover the most fitting and beautiful materials and forms. It is a design aesthetic that draws equally on the poetics of science and the poetics of space. We hope it is the design strategy of the future

” — William McDonough and Michael

Braungart: Cradle to Cradle

Shop

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“Top 50 import en export producten

Ballonnen

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“Shanghai zélf wordt gebruikt als extension van het paviljoen

Nano Technologie

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“Nederland loopt wereldwijd voorop in de Nano technologie. Een van de ontwikkelingen die hieruit voorvloeit is het Lotus effect: superhydrofobiciteit, non-stick lepels, autoruiten die nooit meer vies worden etc. biomimetisch

Landje met huisje

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“De grilligheid t.o.v. Happy Street ten top!

Design

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“Van zijn voetstuk afgehaald en opgestapeld

Nederlands weerhuisje

Weerhuisje

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“Het weer deze keer aan de binnenkant. Nederland op zijn kleinst. Het weer houdt ons als geen ander bezig

Dutch Skies

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“Fotografie is in Azië een wereld op zich. Het vastleggen van je relaties t.o.v. locatie en mensen is een essentieel onderdeel van de cultuur

Mozaiek Society

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“Het persoonlijke verhaal (dat door de koptelefoon te horen is) onderstreept diversiteit. Alle achternamen van Nederland op een spiegel als behang

Bloemenobject/ Bloemenlabels

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“Refererend naar de bloemenindustrie willen we een groot object maken dat eens per dag van de achtbaan rolt

Eetcultuur

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

Goudentoekomst

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“Terugkijkend naar de gouden eeuw, de eeuw van de handel, kijken we nu vooruit naar Happy Street’s gouden toekomst

Algenenergie

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“We willen via algen die we in de sloot van het landschap waar happy street op gebouwd is, energie opwekken. Algen zijn belangrijk voor energie en medicijnen

Kinderen — Nederland netwerkland

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“Nederlandse jeugd is het gelukkigst van de wereld. Kinderen creëeren hier hun eigen Happy Street

Glow a tree

Koe/ Rietveld/Water

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“Onderzoek wijst uit dat een koe, wanneer er een boom in de wei staat, hij gelukkiger is.

Nederlanders zijn in staat water te splitsen zodat energie vrijkomt en daarna weer wordt samengevoegd als water

Gemeentepils

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

“Drinkwater uit verschillende steden in Nederland

Waterpas

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

Het mag duidelijk zijn dat we de bezoeker een stukje Happy Life willen laten beleven. Het gevoel dat Körmeling met zijn bouwwerk centraal stelt laten we terugkomen in de huisjes. De Dutch Angle blijkt een bewonderens-waardige visie, die je alleen snapt als je hem beleeft. We bieden de bezoeker dan dus ook echt een 25 minuten durende beleving aan waarin alles vanuit de Dutch Angle bena-derd zal worden. In alle media die in en om Happy Street ingezet worden zal de Dutch Angle een aandeel hebben. We laten uitge-breid zien hoé rijk de Nederlandse cultuur is. Zelfs onze eetcultuur zal terugkomen in het eten en drinken dat op Happy Street verkrijgbaar zal zijn: typisch Nederlands fast & slow food.

De telkens verrassende en onvoorspelbare resultaten die we in de huisjes tonen zorgen dat mensen constant nieuwsgierig over Happy Street lopen, benieuwd naar wat het volgende huisje zal brengen. De huisjes zullen verba-zing opwekken, verras-sing en verwondering. Humor zal een belang-rijk aandeel hebben in de ervaring.

Experience Happy Street

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

De media die Happy Street straks op de kaart gaan zetten zijn letter-lijk onbegrensd. Ze horen bij de stad, ze zijn typisch voor de stad en ze worden cross-medi-aal ingezet binnen en buiten Happy Street.

Binnen Happy Street worden alle zintuigen geprikkeld. Alle midde-len worden ingezet van visuele- tot auditieve communicatie. Zowel interactief als statisch. Dit kunnen zijn;

KrantVerkeersbordenSignageBillboardsPijlenNeonInteractive infographics en objecten

Naast een stadskrant kan dus ook gedacht worden aan de stad Shanghai zélf als drager. Een kiosk en ‘Hollandse luchten’ billboard die zowel infoloket als foto-moment wordt. Als je door Shanghai loopt zou je dus al een glimp kunnen opvangen van Happy street.

Online ligt er natuurlijk een onmisbare kans voor een social network, zowel zakelijk als voor tourisme. Naast de snelle en compacte informatie, de achter-grond en verdieping kan hier een echte brug gebouwd worden tussen mensen, steden en landen. Het online platform is een punt waar mensen elkaar ook na de World Expo 2010 kunnen blijven treffen.

Extended enterprises

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

Expo

Rest

Spin-offsCity cells

WinkelsTV / Radio

ProductenFree publicity

Handel AgroBiotechnologieBosbouw en Hout(Bewerkings)IndustrieBouw en InfrastructuurChemie en KunststoffenConsumentengoederen en DetailhandelCreatieve IndustrieDienstensectorElektronica-IndustrieEnergieGrafische- en PapierindustrieIctKleding en TextielMachine-IndustrieMedische SectorMetaal(Bewerkings)IndustrieMijnbouw en PetrochemieMilieuToerisme, Recreatie en Horeca

ITransport MiddelenindustrieVerpakkingsindustrieVervoer en LogistiekVoedings- en GenotmiddelenWaterWoning- en Projectinrichting

CultuurKunstMuziekDansTheaterFilmRadioTelevisieJournalistiekLiteratuurVormgevingVisuele CommunicatieModeArchitectuurReclame

Sectoren

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

WetenschapNatural Sciences

Physical SciencesChemistryPhysicsSpace SciencesEarth SciencesEnvironmental SciencesLife Sciences

Formal SciencesComputer SciencesMathematicsSystems Science

Social Sciences

AnthropologyEconomicsPsychologyGeographyLinguisticsPhilosophyPolitical ScienceSociologyEducationManagement

IApplied Sciences

ArchitectureCognitive SciencesEngineeringHealth SciencesMedicineMilitary Science

Wetenschap AardwarmteBlauwe energie, brak waterElektrische auto’sZonnecel innovatieWater bezuiniging gebouwen C2CCardio innovatieNano technologie,doelgerichte medicijnen

CultuurRural tendensIncognito tendensModernism comeback tendensFlashy is trashy tendensReality is over tendens, fairytale en fiction zijn de toekomstVulgar selfpromotion is outSocial network thinkingDivotieSustainabilityAuthenticiteitSimplicity

Innovaties in Nederland

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

HandelStorm parapluCarver autoLicht polimeren PhilipsUrban planningRuimtevaart verfEsa Estec coatingRadar DelftSolar boot en autoBagger / land opspuitenAfval verbrandings innovatie

Een wereldje op zichTwisted natureInfographics Urban playgroundEmo technology

Moodfilm

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008

Contactpersonen —Monique MulderPaul van RavesteinDorothe Straeter

Telefoon —020 420 6773

Email —[email protected]

Contact

World Expo 2010Presentatie 15 oktober 2008