Woordspelletjes voor kleuters

Om de woordenschatontwikkeling te stimuleren, is het belangrijk dat de nieuwsgierigheid van

de leerlingen geprikkeld wordt. Dit moet op een speelse, prikkelende en uitdagende manier

gebeuren. Volgens Van der Nulft, Verhallen en Stoeldraijer (2009) zijn de onderstaande

woordenschatspelletjes geschikt voor kleuters:

1 Samen met de kinderen het woord van de dag kiezen

2 Hoor je het woord in het verhaal

Elke keer als de kinderen het woord horen moeten zij gaan staan of vinger opsteken,

springen, klappen enz. Kinderen leren zo het woord herkennen in een verhaal. Bij de

auditieve oefeningen komt dit spelletje terug.

3 Associëren

Waar denken we aan bij het woord…….? Zo snel mogelijk associaties noemen.

4 Een voeldoos

In deze doos zitten allemaal voorwerpen. Deze voorwerpen gaan kinderen voelen en

uiteindelijk geven zij aan wat het voor een voorwerp is. Deze is erg leuk bij het thema

herfst.

5 Zelf een verhaal maken

Selecteer een aantal plaatjes en maak er een verhaal bij.

6 Het woord in een zin

Zinnen maken met een bepaald woord. Wie maakt de langste zin met het woord?

7 Verteltafel

Wat kun je met de voorwerpen die er op de tafel liggen allemaal doen. Dit gaan

kinderen aan de verteltafel met elkaar bespreken.

8** Waar of niet waar

Laat de leerlingen een plaatje zien en benoemen: dit is een……(waar of niet waar)

Er kan ook gekozen worden om dit auditief te doen. Bij de auditieve oefeningen komt

dit spelletje terug.

9** Beeldwoordenveld maken

Een collage met tekeningen en afbeeldingen.

10 Ik zie, ik zie, wat jij niet ziet

Een leerling neemt een vorm of kleur in gedachten. De overige leerlingen moeten het

voorwerp raden met die kleur of vorm.

11 Gedicht maken van de geleerde woorden

De leerkracht maakt samen met de kinderen een gedichtje over een aantal woorden

die zij geleerd hebben. Dit aan de hand van rijmen.

12 Ik ga op vakantie en neem mee……

Een hele lange sliert van woorden maken. Herhalen van de woorden van de

voorgangers en zelf een nieuw woord toevoegen.

13 Woorden doorfluisteren

Woord(en) of zin(en) doorfluisteren aan elkaar. Een leuke variant is dat alle leerlingen

na het doorfluisteren een tekening maken over het woord of de zin.

14 Wat ligt er onder deze doek?

Onder de doek liggen voorwerpen of kaartjes die op de woordmuur staan. Kinderen

stellen vragen om er achter te komen wat het is. De leerkracht mag hints geven.

Dit spel kan ook met tweetallen gespeeld worden, dan plak je een kaartje op de rug

of op het voorhoofd.

15** Woordenboek maken

Kinderen maken van de geleerde woorden tekeningen. Onder deze tekeningen schrijft

groep 2 de woorden. De leerkracht maakt er een boek van en plaatst deze in de

leeshoek.

16** Wat hoort er bij elkaar?

De leerkracht heeft woordkaartjes en woordplaatjes. De leerlingen zoeken deze

woorden bij elkaar.

17** Wat is het verschil?

De leerkracht benoemd twee voorwerpen die op elkaar lijken. Wat is het verschil

tussen……….? De leerlingen beantwoorden de vragen.

18 Wat is er weg

Onder een doek liggen een aantal voorwerpen die te maken hebben met de

woorden. Er zijn diverse spelletjes mogelijk. Leerlingen kunnen woorden en voorwerpen

benoemen, omschrijven wat er weggehaald is enz.

19 Woordspin/woordweb

Op een groot vel papier worden allemaal woorden geschreven die met het thema of

een bepaald woord te maken heeft. Over deze woordspin/web kan er een

kringgesprek gevoerd worden.

20 Woordenmemorie (groep 2)

De leerkracht heeft een set kaarten gemaakt. Op de helft van de kaarten staan

woorden geschreven, op de andere helft staan afbeeldingen. De kaarten liggen op

de kop. Het is de bedoeling dat de leerlingen om de beurt twee dezelfde kaartjes

proberen te zoeken. Wie de meeste kaarten heeft is de winnaar. Dit spel is bedoeld

voor een kleine groep leerlingen.

21** Pictionary, woorden tekenen

Tekenen van een woord, de anderen raden welk woord er getekend wordt.

22** Waslijn

De aangeleerde woorden worden duidelijk op de kaarten geschreven. Op de achter

of onderkant staat de betekenis die bij dat woord hoort. De kaarten worden met

wasknijpers aan een wijslijn gehangen in de klas. Leerkracht kan vragen wat het

plaatje betekend.

23 Woord raden door vragen te stellen(groep 2)

Één van de leerlingen neemt een woord in gedachten. De andere leerlingen gaan

vragenstellen, die alleen met ja en nee beantwoord mogen worden. Zo komen de

leerlingen er achter welk woord de leerling bedacht heeft.

24** Quiz

Aan de hand van een quiz de betekenis van de woorden te controleren.

25** Omschrijving / beschrijvingen geven

De kinderen de betekenis van de woorden laten beschrijven of omschrijven.

26** Ren je rot

De kinderen worden in groepen verdeeld. De leerkracht stelt een vraag met

meerkeuze antwoorden. Elke keer geeft er één iemand antwoord door te rennen naar

de goede antwoord mogelijkheid. Door een goed antwoord te geven krijg je een

punt.

Uitgewerkte werkvormen

Binnen/Buiten Kring

De leerlingen staan in twee cirkels. Doordat de leerlingen in één van de cirkels doordraaien, ontstaan er

elke keer nieuwe tweetallen.

1. Leerlingen vormen twee kringen

De leerlingen staan in een kring. Twee leerlingen naast elkaar gaan tegenover elkaar staan,

waarbij er één in de cirkel blijft en de ander naar voren stapt en zich omdraait. Zo ontstaan een

binnen en een buitenkring.

2. In elk tweetal praat één leerling

De leerlingen uit de binnenkring vertellen iets naar aanleiding van een vraag of opdracht van de

leerkracht. Daarna krijgen zij eerst DenkTijd.

3. Leerlingen wisselen van rol

De leerlingen uit de buitenkring doen hetzelfde.

4. Leerlingen draaien door

Een van de twee kringen gaat een aantal plaatsen doorschuiven die door de leerkracht verteld

worden.

5. Opnieuw stap 3-4-5.

Zoek iemand die

De leerlingen lopen door het lokaal met als doet “zoek iemand die” een zelfde afbeelding heeft, het

antwoord weet op jouw vraag enzovoort.

1. Leerlingen lopen en vormen een tweetal

Met het de afbeelding of met de vraag in hun hoofd lopen de leerlingen door de klas en gaan

met zijn tweeën bij elkaar staan.

2. Leerling stelt een vraag aan de ander

De leerling stelt de ander een vraag over een afbeelding of over het onderwerp. De ander geeft

het antwoord als hij of zij dat weet.

3. Leerlingen wisselen van rol

Nu stelt de andere leerling een vraag van over een afbeelding of over het onderwerp.

4. Opnieuw stap 1 t/m 3

7.5

Mix en koppel

De leerlingen lopen door het lokaal met een afbeelding of een vraag, het doel is om elkaar antwoord te

geven op de vraag.

1. Leerlingen lopen rond en vormen een koppel

Met de afbeelding lopen de leerlingen rond. Met deze afbeelding worden er koppels gevormd

aan de hand van betekenisrelaties.

2. Leerling stelt een vraag aan de ander

Een leerling stelt een vraag over de afbeelding aan de leerling die tegenover hem of haar staat.

De andere leerling geeft antwoord, hierna wisselen de rollen. Nu stelt de andere leerling een

vraag van over een afbeelding of over het onderwerp.

3. Mixen

Wanneer beide leerlingen vragen en of antwoorden hebben gekregen, komt het mixen. De

leerlingen ruilen van kaart en nemen afscheid van elkaar. Zij lopen dus elke ronde met een

andere kaart.

Woord van de dag

Met deze routine kan er op een speelse manier gewerkt worden aan het herhalen van de woorden. Doordat er elke dag een woord centraal staat, is dit voor leerlingen een makkelijke manier van herhalen. Met het woord van de dag kunnen korte spelletjes gespeeld worden. Voorbeeld: Alle themawoorden hangen op het prikbord. Elke morgen wordt er één woord omgedraaid. Leerlingen kunnen door middel van het spel “Wie ben ik?” het woord raden. Woorden van de dag moeten leerkrachten wel bewaren, want zo kunnen zij er op een ander gewenst moment op terug komen.

Thematafel

Op de thematafel liggen allerlei voorwerpen, boeken en afbeeldingen die met het thema te maken hebben. Zowel de naam van het thema als de themawoorden moeten zichtbaar zijn. Elk voorwerp op de tafel heeft een kaartje met daarop het woord geschreven, bijv.: de zwemband. Zorg ervoor dat de kaartjes goed zichtbaar zijn voor de leerlingen. Zowel de leerkracht als de leerlingen spelen een belangrijke rol in het vullen van de tafel. De leerkracht stimuleert de betrokkenheid van de leerlingen door hen te stimuleren om zelf materialen mee te nemen. Elke thematafel groeit naarmate het thema vordert. Met de voorwerpen op de thematafel kunnen verschillende spellen gedaan worden, een voorbeeld is het sorteren van de materialen.

Praatplaat

Bij een praatplaat gaat het erom dat leerkrachten en leerlingen met elkaar in gesprek raken aan de hand van een plaat of afbeelding. Wanneer leerkrachten starten met de routine praatplaat, kunnen zij zelf de vragen stellen. Naarmate de kinderen hieraan gewend zijn komen de vragen vanzelf. Van een praatplaat kan er een woordweb gemaakt worden. Bijvoorbeeld: Afbeelding van een hond. Om deze afbeelding plaatsen leerkrachten samen met de kinderen de betekeniswoorden. Waar zitten de oren, waar zit de neus, waar zitten de poten enz. Wanneer kinderen niet tot woorden komen is het belangrijk dat leerkrachten een startwoord geven.

Woordenboek

Ter afsluiting van een thema is het voor leerlingen leuk om een woordenboek te maken. De leerlingen maken allemaal een tekening van een woord dat zij geleerd hebben. Groep twee schrijft de woorden eronder. Van deze woorden en tekeningen maakt de leerkracht een boek en plaatst deze in de leeshoek. Zo kunnen kinderen er op elk gewenst moment in terugkijken.

Woordenstarter Het activeren van de voorkennis is belangrijk bij het aanleren van nieuwe woorden. Door het activeren van de voorkennis kunnen leerlingen woorden koppelen aan de woorden die zij al kennen. Woordenstarter is een verzamelnaam voor de modellen: woordenwolk, woordenweb, kenmerkspin en beeldwoordenveld. Voor kleuters is de woordenwolk en beeldwoordenveld geschikt. Bij een woordenwolk schrijft de leerkracht een woord op het bord en leerlingen moeten aangeven waaraan zij denken bij het lezen of horen van dit woord. De leerkracht schrijft deze woorden eromheen. Een beeldwoordenveld is eigenlijk hetzelfde als woordenwolk, alleen nu maken de leerlingen er afbeeldingen bij.

Woordentrap

De woordentrap is een middel om kleine betekenis verschillen tussen woorden te verduidelijken. Wanneer er gewerkt word over kleine beestjes is voor iedereen het woord kleine anders. Voorbeeld: Er staat een grote keukentrap in de klas. De leerkracht vraagt aan alle leerlingen of zij een klein beestje kunnen noemen. Dit beestje schrijft de leerkracht op een blaadje. Wanneer alle leerlingen een klein beestje genoemd hebben, wordt er een kringgesprek gevoerd. Uiteindelijk komt het kleine beestje onder aan de trap en het grootste beestje bovenaan. Zo krijgen kinderen meer inzicht in de begrippen klein-groot.

Overlapper

Door te werken met de overlapper komen leerlingen achter overeenkomsten en verschillen tussen woorden, voorwerpen of onderwerpen. De overlapper bestaat uit twee cirkels die elkaar overlappen, daadoor ontstaat er in het midden een ovale vorm. Elke cirkel heeft een woord of onderwerp. Kenmerken die beide woorden of onderwerpen hebben komen in het overlappende deel te staan. De andere kenmerken ieders in een eigen cirkel.

Prentenboeken

Prentenboeken en digitale prentenboeken zijn zeer geschikt als hulpmiddel, want er wordt zowel op een verbale als op een visuele manier aandacht besteed aan de betekenis van woorden. Niet elk prentenboek is geschikt om te gebruiken bij woordenschat. Het boek moet aan een aantal criteria voldoen, namelijk:

Het verhaal moet in de belevingswereld van de leerlingen passen

Het taalgebruik moet aansluiten bij het niveau van de leerlingen

Er moeten nieuwe woorden in voorkomen

De woorden moeten op een functionele manier aangeboden worden

De betekenis van woorden moet door het verhaal en of plaatjes verduidelijkt worden

Het verhaal moet geschikt zijn voor verwerkingsactiviteiten. Wanneer leerkrachten een prentboek als hulpmiddel gaan gebruiken bij het woordenschatonderswijs, kunnen zij dit het beste doen aan de hand van de voorleescyclus: introductie, eerste keer interactief voorlezen, verwerkingsactiviteit, tweede keer interactief voorlezen, verwerkingsactiviteit en tot slot presenteren de leerlingen elkaar wat ze gedaan hebben rondom het prentenboek.

Computers

Een ander populair hulpmiddel is de computer. De computer kan op verschillende manieren ingezet worden. Kinderen kunnen werken met een speciaal software programma, spelletjes spelen op internet of woorden typen in Word. Leerkrachten kunnen een woordenschatprogramma niet willekeurig inschakelen, het moet aan een aantal criteria voldoen:

Het programma moet nuttige woorden bevatten

Het programma moet meerdere niveaus bevatten

De afbeeldingen en de layout moeten duidelijk zijn

Er moeten woorden toegevoegd kunnen worden

Het programma moet door leerlingen zelfstandig uitgevoerd kunnen worden.

Verteltafel

Het is een rijke leeromgeving die duidelijk zichtbaar is in de klas. Kinderen kunnen dagelijks (zelfstandig) met de woorden oefenen. Bij een verteltafel kan er een verhaal nagespeeld worden aan de hand van afbeeldingen of concreet materiaal. Stappenplan voor het werken met een verteltafel:

1. Lees het verhaal voor.

2. Nieuwe woorden semantiseren.

3. Bespreken van de materialen uit het verhaal.

4. Het zelf maken van materiaal.

5. Het inrichten van de verteltafel.

6. Het verhaal naspelen aan de hand van de materialen. Er is speciale aandacht voor de nieuwe woorden

7. Verhaal voorlezen en de leerlingen met de materialen laten spelen.

8. Leerlingen voor de groep het verhaal laten presenteren.

9. Leerlingen laten spelen of werken aan de verteltafel.

10. Verhaal laten na vertellen of voorlezen aan de verteltafel.

Productieve &

receptieve

oefeningen

Opdrachten zijn er in veel verschillende vormen en maten verbaal, non-verbaal, productief en receptief. Bij receptieve oefeningen gaat het om het begrijpen van een woord. Onderstaande oefeningen geven een aantal voorbeelden weer: Non-verbale receptieve oefeningen: - plaatjes koppelen aan een gegeven woord

- werken met woordkaartjes Verbale receptieve oefeningen: - woorden rubriceren

- woorden ordenen - synoniemen zoeken - tegenstellingen zoeken - woordparen maken - betekeniskenmerken noemen

Bij productieve oefeningen gaat het erom dat het kind zelf de woorden gebruikt, zonder daarbij na te denken. Non-verbale productieve oefeningen: - het benoemen van voorwerpen en plaatjes

Werkplan

Zakelijke gegevens

Naam student Mariska Grievink

Klas Vr4a

Stageschool Rkbs. Christoffelschool

Stagebegeleider Jos Monasso

Begeleider

afstudeerwerkstuk

Wineke Blom

Beschrijf het onderwerp van het afstudeerwerkstuk

De scores van het Leerling Onderwijs Volg Systeem op de Christoffelschool op het gebied

van woordenschat, zijn onder de maat in vergelijking met het landelijk gemiddelde. Door

extra aandacht te besteden aan het woordenschatonderwijs, hoopt de Christoffelschool

dat de scores omhoog gaan, dit kan weer invloed hebben op het begrijpend lezen,

technisch lezen en spelling. Het schoolteam wil het woordenschatonderwijs verbeteren

door een passende didactiek toe te passen , om zo tot betere resultaten te komen. Deze

didactiek wordt gestart, vanaf groep 1 en 2.

Probleemstelling

Woordenschat heeft te maken met nieuwe woorden leren. Kinderen leren spelenderwijs,

woorden die zij in hun dagelijks leven tegenkomen en kunnen gebruiken. Een brede

woordenschat is een goede basis, voor goede schoolresultaten. Wanneer de woorden die

de kinderen leren, herhaald geoefend worden, kan dit effect hebben op de leerprestaties.

Wanneer kinderen woorden die zij leren niet begrijpen, heeft dit een negatief effect op de

leerprestaties (Vernooy, 2003). De verbetering van het woordenschatonderwijs op

basisschool Rkbs. Christoffelschool, kwam als speerpunt naar voren na het bekijken van de

tegenvallende resultaten in het Leerling Onderwijs Volg Systeem. De scores zijn op het

gebied van woordenschat onder de maat in vergelijking met het landelijk gemiddelde.

Leerkrachten willen meer aandacht geven aan het woordenschatonderwijs om zo tot

betere resultaten te komen. Het schoolteam wil het woordenschatonderwijs verbeteren

door een passende didactiek toe te passen en te gebruiken, om zo tot betere resultaten te

komen. Deze didactiek wordt schoolbreed ingezet. Leerkrachten op de Christoffelschool

willen weten welke woorden er als basis moeten worden aangeboden, hoe leerkrachten

deze woorden kunnen aanbieden, welke werkvormen er geschikt zijn, hoe kan het

woordenschatonderwijs geïntegreerd worden in het onderwijsaanbod en levert deze

manier van werken meer resultaat op.

Na het oriënteren en het verkennen van het probleem, zijn de volgende onderzoeksvragen

en de daarbij behorende deelvragen naar voren gekomen:

Wat is goed woordenschatonderwijs voor jonge kinderen op de basisschool?

Op welke wijze kan het woordenschatonderwijs, in groep 1 en 2 van Rkbs. Christoffelschool

geoptimaliseerd worden?

Onderzoeksvragen en onderzoeksmethodiek

Theoretische hoofdvraag:

Hoe kan woordenschatonderwijs op een passende manier gegeven worden aan jonge

kinderen op de basisschool?

- Wat is goed woordenschatonderwijs voor jonge kinderen?

- Hoe leren jonge kinderen?

- Aan welke criteria moeten woordenlijsten voldoen, als leerkrachten woordenlijsten

willen maken?

Praktijkhoofdvraag:

Op welke wijze kan het Viertaktmodel van Verhallen in groep 1 en 2 van Rkbs,

Christoffelschool structureel ingezet worden, zodat de woordenschat van de leerlingen

vergroot wordt?

- Wat is de beginsituatie van het woordenschatonderwijs in groep 1 en 2?

- Welke woordenlijsten zijn er op de Christoffelschool al gebruikt?

- Hoe komen leerkrachten tot een selectie van woorden?

- Welke werkvormen gebruiken leerkrachten om woordenschatonderwijs aan te

bieden?

- Welke werkvormen zijn geschikt om woordenschatonderwijs in groep 1 en 2 aan te

bieden?

- Welke materialen en middelen kunnen ingezet worden om de woordenschat te

vergroten?

Voor deze afstudeerscriptie gaat gebruik gemaakt worden van de volgende

onderzoeksmethodieken: Literatuuronderzoek

Theorie zoeken en beschrijven

Observatie

1. Observatie om de beginsituatie ten aan zien van het woordenschatonderwijs in kaart te

brengen. 2. Observatie na invoering van het Viertaktmodel

Experiment / analyseren

Welke werkvormen en materialen zijn geschikt voor kleuters en welke niet.

Vragenlijst

Op welke manier leren de leerkrachten nu woorden aan, worden deze woorden

opgehangen in de klas, worden er strategieën gebruikt enzovoort.

Hoofdvraag Deelvragen Functie van de

onderzoeksvraag

Onderzoeksmethodiek

1. Wat is goed

woordenschatonderwijs

voor jonge kinderen op

de basisschool?

Wat wordt er verstaan onder het

Viertaktmodel?

Beschrijvend, Definiëren Literatuurstudie

Viertaktmodel

Vierfasen model

Verhallen

Hoe leren jonge kinderen? Beschrijvend Literatuurstudie

Verschillende leerstijlen

Krachtige leeromgeving

Onderzoekend leren

Aan welke criteria moeten

woordenlijsten voldoen?

Beschrijvend, Verklaren Documentanalyse, Literatuurstudie

Criteria woordenlijsten

Frequente woorden

2. Op welke wijze kan het

Viertaktmodel van

Verhallen in groep 1 en 2

van Rkbs,

Christoffelschool

structureel ingezet

worden, zodat de

woordenschat van de

leerlingen vergroot

wordt?

Wat is de beginsituatie van het

woordenschatonderwijs in groep 1 en 2?

Beschrijvend, Definiëren,

Verklaren

Observatie en Vragenlijst

Welke woordenlijsten zijn er op de

Christoffelschool al gebruikt?

Beschrijvend, Definiëren,

Verklaren, Evalueren

Document analyse

Hoe komen leerkrachten tot een selectie

van woorden?

Beschrijvend Vragenlijst

Welke werkvormen gebruiken

leerkrachten om woordenschatonderwijs

aan te bieden?

Beschrijvend, Ontwerpen,

Vergelijken

Vragenlijst

Welke werkvormen zijn geschikt om

woordenschatonderwijs in groep 1 en 2

aan te bieden?

Beschrijven, Ontwerpen,

Vergelijken

Literatuurstudie, Document analyse

Werkvormen woordenschat

Kleuters en woordenschat

Coöperatief

Welke materialen en middelen kunnen

ingezet worden om de woordenschat te

vergroten?

Beschrijven, Ontwerpen,

Vergelijken

Literatuurstudie, Document analyse

Lesidee woordenschat

Materialen woordenschat

Opbrengsten van het afstudeerwerkstuk

Dit afstudeerwerkstuk levert de volgende opbrengsten op:

Een flyer in de klassenmap over hoe leerkrachten het Viertaktmodel kunnen

toepassen in een woordenschatles.

In overleg met de leerkrachten van groep 1-2 wordt een aantal thema’s zo

uitgewerkt dat het Viertaktmodel goed geïntegreerd is. De leerkrachten kunnen

deze uitwerkingen als voorbeeld nemen voor het uitwerken van andere thema’s.

Oriënterend literatuuronderzoek voor het onderwerp en werkplan

Volgens Vernooy (2003, zoals beschreven in JSW, 2003) is woordenschat, de kennis die

volwassenen en kinderen nodig hebben om te kunnen communiceren. Volwassenen en

kinderen, zijn de hele dag bewust of onbewust bezig met woorden en de daarbij behorende

betekenissen te ontrafelen. Leerkrachten leggen een oefening uit, kinderen reageren

daarop. Wanneer de woorden die de kinderen leren, herhaald geoefend worden, kan dit

effect hebben op de leerprestaties. Wanneer kinderen woorden die zij leren niet begrijpen,

heeft dit een negatief effect op de leerprestaties (Vernooy, 2003). Het gevolg van het niet

aanpakken van slechte resultaten is, dat deze achterstanden alleen maar groter worden

(Foolen, 2012).

Kinderen zijn voortdurend bezig met de wereld om hen heen te ontdekken. Elke dag

komen kinderen wel met iets nieuws in aanraking, dit geeft kinderen de energie om iets

nieuws te leren. De manier waarop kinderen leren is verschillend, ieder kind heeft een andere

leer/speelstijl (Alkema, Van Dam, Kuipers, Lindhout & Tjerkstra, 2006). Kinderen leren, door de

nieuwe woorden te koppelen aan de woorden die zij al weten. Ze leren de betekenissen

achter de woorden pas echt goed, wanneer zij daadwerkelijk met de woorden in het

dagelijks leven in aanraking komen. Kinderen kunnen op meerdere manieren woorden leren,

actief en receptief. Actieve woordenschat houdt in dat een kind een woord uit zichzelf

gebruikt. Receptieve woordenschat, is wanneer een kind een woord wel herkent, maar niet

actief gebruikt (Francien, 2010).

Wanneer kinderen nieuwe woorden te horen krijgen, raden zij vaak naar de betekenis.

Kinderen leren taal door imiteren, labelen, analyseren, relateren, modeling en vergelijken.

Labelen is, bijvoorbeeld het woord stoel te koppelen aan het in de kring zitten. Een

herkenbaar teken is, letters leren. Vaak weten de kinderen de letter niet te benoemen, maar

zodra zij het gebaar zien, weten ze wat er van ze gevraagd wordt. Door middel van

analyseren, proberen kinderen achter verkleinende of vergrotende woorden te komen.

Kinderen kennen bijv. de woorden kast, doos en auto, maar door te analyseren komen ze

erachter dat –tje een verkleining betekent. Relateren is de betekenis halen uit samengestelde

woorden:a autoband, een band van de auto. Bij vergelijken leggen kinderen de betekenis

bij twee woorden die het zelfde aanduiden. Er zijn veel strategieën, die kinderen kunnen

gebruiken om achter de betekenis van woorden te komen. Wanneer kinderen betrokken

worden bij de les, laten zij meer activiteit zien in het leren van nieuwe woorden. Volwassenen

stimuleren kinderen door taal te gebruiken door middel van te corrigeren, modelleren en bij

te stellen waar nodig. Zo voelen kinderen zich veilig en vertrouwd en kan de woordenschat

alleen maar toenemen (Huizenga & Robbe, 2009).

Woorden moeten meerdere malen aanbod komen, willen kinderen de betekenissen

onthouden. Een goede aanpak hiervoor is het Viertaktmodel. Het Viertaktmodel bestaat uit

de fasen: voorbewerken, semantiseren, consolideren en controleren. Voorbewerken is het

activeren van de voorkennis. In de fase van semantiseren worden de nieuwe woorden

uitgelegd. Dit kan aan de hand van de drie uit-jes: uitleggen, uitbeelden en uitbreiden, maar

er zijn ook meerdere semantiseringstechnieken om achter de woordbetekenis te komen. Het

consolideren is een belangrijke stap. Bij consolideren gaat het om het vele male herhalen

van woorden. Wanneer er herhaald geoefend wordt, leren de kinderen sneller achter de

betekenis van de woorden te komen. Het consolideren gebeurt nog weinig. Er zijn vele

consolideer oefeningen, hierbij kan gedacht worden aan coöperatieve werkvormen (Nulf &

Verhallen, 2009). In de controlefase, wordt er nagegaan of de kinderen de woorden kennen

en de daarbij behorende betekenis kunnen geven (Huizenga, 2005).

Leerkrachten moeten nieuwe woorden aanbieden, waarmee de kinderen hun

woordenschat ook daadwerkelijk kunnen uitbreiden. Woorden die herhaaldelijk terug komen

in het dagelijks leven van kinderen leren zij sneller, dan woorden die zij één keer leren en niet

meer onthouden. Een woordenlijst moet aan een aantal criteria voldoen. De betekenissen

van de woorden moeten nog onbekend zijn, het woord moet functioneel zijn en vaker in de

vocabulaire van kinderen voorkomen en het moet passen in de context (Kienstra, 2003).

Bij dit onderzoek zijn de volgende zoekmachines gebruikt:

- www.google.nl

- www.davindi.nl

- www.scholar.google.nl

- Bicat KCO

Alkema E., Van Dam E., Kuipers J., Lindhout C., Tjerkstra W. (2009). Meer dan

Onderwijs. Assen: Van Gorcum.

Foolen, M. (2012). De weg naar verbetering van het woordenschatonderwijs op

basisschool ’t Ven. Verkregen op 2 februari, 2013, van http://www.hbo-

kennisbank.nl/nl/page/hborecord.view/?uploadId=fontys_didlmods%3Aoai%3Areposit

ory.fontys.nl%3A28404

Francien (2010). Woordenschatonderwijs op de basisschool. Verkregen op 14 februari,

2013, van http://mens-en-samenleving.infonu.nl/onderwijs/38234-

woordenschatonderwijs-op-de-basisschool.html --> artikel

Huizenga, H. (2005). Taal en didactiek Woordenschat. Groningen: Wolters-Noordhoff

bv.

Huizenga, H., & Robbe, R. (2009). Taalonderwijs ontwerpen. Taaldidactiek voor het

basisonderwijs. Groningen: Wolters-Noordhoff bv.

Kienstra, M. (2003). Woordenschatontwikkeling. Werkwijzen voor groep 1-4 van de

basisschool. Nijmegen: Drukkerij MacDonald.

Nulft, N., van der., & Verhallen, M. (2009). Woordenschat. Consolideren. Verkregen op

3 maart, 2013, van

http://www.google.nl/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&frm=1&source=web&cd=5&sqi=2&v

ed=0CEQQFjAE&url=http%3A%2F%2Fwww.taalpilots.nl%2Fattachments%2F2064510%2F

Kwaliteitskaart_Woordenschat_Consolideren_(071109).pdf&ei=PyQzUbngMOKi0QW37

oHABA&usg=AFQjCNFlQV46EsbS926J9SWyZYIytohfxA&bvm=bv.43148975,d.d2k

Vernooy, K. (2003). Een goede woordenschat: de basis voor een goede

schoolloopbaan. Jeugd in School en Wereld, 10, 38-41.

Aan welke competenties en deeltaken kan het afstudeerwerkstuk gekoppeld worden

Pedagogisch competent:

88 & 90. Enthousiast, nieuwsgierig en met een

hoge verwachting over kinderen spreken

en handelen. Kinderen succeservaringen laten opdoen

en hun competentie- en solidariteitsgevoel

versterken.

Vakinhoudelijk en didactisch competent:

12. Bij de inleiding en instructie gebruiken van

concreet materiaal en multimedia om het

onderwijs aantrekkelijk te maken.

29. Op basis van eigen ideeën en bronnen

ontwerpen en uitvoeren van onderwijsactiviteiten,

waarin activerende en

interactieve werkvormen worden gebruikt.

Organisatorisch competent:

35. Organiseren van lessen, waarbij in het

bijzonder aandacht wordt besteed aan

effectieve leertijd.

Persoonlijke leervraag

Vakinhoudelijk en didactisch competent deeltaak 31:

Ontwerpen van taken die recht doen aan de verschillende leerstrategieën van de

leerlingen.

Persoonlijke leervraag:

Hoe kan ik met behulp van het Viertaktmodel differentiëren in het woordenschatonderwijs

tussen groep 1 en 2.

Motivatie

De kinderen uit groep 1 en 2 leren bij elk thema, nieuwe woorden. Ieder kind heeft een

andere leerstijl/strategie, om de woorden te onthouden. Hoe kan ik met behulp van het

Viertaktmodel zowel de kinderen van groep 1 als groep 2 woorden aanleren. Ieder op zijn of

haar eigen niveau. Vaak wordt er aan kinderen gevraagd of ze het woord weten wat er

bijvoorbeeld op de plaatjes staat. Soms vraag je dat aan groep 1, maar zij kunnen niet altijd

antwoord geven op je vraag, hoe kan ik er nu voor zorgen dat zij dat wel kunnen? Hoe zorg

ik voor een passende differentiatie tijdens een les, zonder ik daar al te veel voor hoef te

regelen en om te zetten.

9. Op welke wijze wordt er overlegd met de begeleider van het afstudeerwerkstuk

Ik houd met mijn afstudeerbegeleider, zowel persoonlijk als over de e-mail contact.

Persoonlijk:

Wanneer ik de probleemstelling krijg, ga ik hier mee naar Wineke voor een eerste opzet. Dit is

persoonlijk.

Wanneer ik vastloop en niet meer weet hoe ik verder moet / kan, dan maak ik persoonlijk

een afspraak.

Via de email:

Mijn werkplan wanneer deze helemaal is ingevuld (concept en verbeterd, of te wel

definitief)

Mijn theorie wanneer deze door verschillende personen is bekeken, daarna stuur ik hem

naar Wineke.

Akkoordbevinding

Het werkplan is akkoord bevonden op 06-03-2013