1 J A N U A R IF E B R U A R I2 0 2 0

TUSSEN MENSEN, GEMEENSCHAPPEN EN CULTUREN

G C T E N N O E Y

Nederlandstalig tweemaandelijks

tijdschrift voor Sint-Joost-ten-Node, de Leopolds wijk en de Noordoostwijk

WINTERWONINKJE 2020

2

janu

arifeb

ruari

2020

CO

VER

: TEK

EN

ING

EN

DO

OR

DIR

K H

EN

DR

IKX

, MO

NT

AG

E D

OO

R M

AA

IKE B

EU

TEN

.

MET DE STEUN VAN

3 BINNENSHUIS Voor kinderen en jongeren

4-5 BINNENSHUIS Voor kinderen en jongeren een collectebus voor Bruzelle

Vegetarische spaghetti voor vier personen 6 BINNENSHUIS Nieuwjaarsfeest Winterwoninkje

7 DE BIB BELICHT Pascal Verbeken

8 OVER DE VLOER Michael Karim

9 STADSBEESTJES

De zwarte kraai

10-11 UIT DE TIJD Adolphe quetelet

12-13 AL WAT GROEIT (burger)wetenschap

14 EROP UIT Femma Sint-Joost - Brussel N.O. OKRA GEHOORD IN TEN NOEY

15 OP DE STOEP Davidsfonds

16 KALENDER COLOFON

GC TEN NOEY MAAKT DEEL UIT VAN

3

BINNENSHUIS

PETIT MIXED MEDIAIn Petit Mixed Media gaan we elke dag op creatief avontuur. We experimenteren, exploreren en beleven. We maken creatieve letters en doen aan beweging, muziek, kunst en drama. Alles komt aan bod op maat van de kinderen. Ze krijgen de vrijheid om te werken maar kunnen ook kiezen voor een rust- of speelmoment. Doe je mee?Voor kinderen geboren in 2013 > 2015

Prijs: volgens IBO tarief

Elke maandag, 6 januari > 25 mei / 16u > 17u30

Organisatie ism IBO De Buiteling

Inschrijven via larissa.viaene@vgc.be

SPORTCARROUSELTijdens de Sportcarrousel beoefenen we uiteenlopende sporten. Hiervoor gaan we ook op verplaatsing. Ideaal voor kinderen die gebeten zijn door de sportmicrobe. Heb je zelf een sport-idee? Stel het zeker voor, wie weet komt het wel eens aan bod. Voor kinderen geboren in 2007 > 2012

Prijs: € 50/€ 40/€ 12

Elke woensdag, 8 januari > 27 mei / 14u > 16u

Opvang van 12u30 > 14u en na-opvang tot 17u

STADSVERKENNERSGa je mee op stap in Brussel? We gaan op zoek naar beelden, klanken en verhalen van de stad. Van januari tot mei gaan we experimenteren met videoreportages, digitale wenskaarten, vloggen en geluid. Kom het allemaal ontdekken op woensdagnamiddag in Ten Noey. Zelf een idee? Laat het ons weten.Voor kinderen geboren in 2007 > 2011

Prijs: € 50/€ 40/€ 13

Elke woensdag, 8 januari > 27 mei van 14u > 16u

Opvang vanaf 12u30 > 14u en na-opvang tot 17u

NAAIATELIERHet naaiatelier is een moment van ontmoeting en samenzijn. Het idee van de workshop is de kunst van het naaien leren maar ook kennismaken met andere technieken voor textiel. Daarnaast is het ook een fijne en speelse manier om in contact te komen met het Nederlands, het spreken te oefenen of zelf kleine woorden te leren en andere culturen te ontdekken. Volwassenen ook welkom.Voor kinderen vanaf 8 jaar en volwassenen

Prijs: Gratis

Elke dinsdag, 7 januari > 16 juni / 16u > 17u30

Organisatie ism Brede School

VOOR KINDEREN EN JONGEREN

4

janu

arifeb

ruari

2020

SPEELWEEKAH HA LAB Ah ha! Werkt dat zo?! Experimenteer elke dag met een andere wetenschap. Echte kenners leggen alles uit.. Verwacht je aan experimenten met licht, geluid, chemie en ecologie. In de voormiddag werken we in Ten Noey en in de namiddag gaan we richting Winterwoninkje (ons winterproject).Voor kinderen geboren in 2010 > 2012

24 - 28 februari

BINNENSHUIS

VOOR KINDEREN EN JONGEREN

SLAMTWISTSlamtwist is een wekelijks meertalig theateratelier op zaterdagnamiddag, voor jongeren die zin hebben om iets eigenzinnig te creëren. We vertrekken steeds vanuit jouw ideeën en jouw leefwereld. Dat kan rond een thema zijn, maar goesting om samen te creëren en spelplezier staan wel centraal. We laten je proeven van slam, licht, geluid, kostuum, dans en theater. Je drukt je uit in de taal waarin jij je thuis voelt.Voor jongeren geboren in 2005 > 2007

Prijs: Gratis (inschrijven via larissa.viaene@vgc.be)

Elke zaterdag, 1 februari > 30 mei / 14u > 16u

Taal: meertalig (NL/FR/...)

DE EVERLADIES VAN EVERNA PRESENTEREN: DE COLLECTEBUS VOOR BRUZELLE.De Everladies is een groep vrouwen die elk jaar een project kiest waar ze met vol le goesting een jaar lang rond werken. Deze enthousiaste dames willen zichzelf verder ontwikkelen en zich inzetten voor sociale projecten met als motto: VROUWEN VOOR VROUWEN! Dit jaar kozen ze voor Bruzelle VZW en daar willen we met GC Ten Noey graag aan meewerken.

Maar wie of wat is Bruzelle?Bruzelle is een organisatie die opgericht is in 2016 door twee vriendinnen. Sinds 2017 zijn ze offficeel VZW BruZelle. BruZelle is vooral actief in Brussel en is ontstaan vanuit de bezorgdheid voor vrouwen die leven in moeilijke omstandigheden en hoe zij hun maandstonden beleven.Deze vrouwen leven in menstruele kwetsbaarheid. Het verkrijgen van maandverbanden is moeilijk en de verdeling van maandverbanden gebeurt te weinig en vaak in niet waardige omstandigheden. Daar wil Bruzelle graag verandering in brengen door maandverbanden in te zamelen en deze in een mooi zakje, gratis, discreet en in waardigheid te bezorgen aan personen die het nodig hebben. Daarnaast heeft BruZelle ook als missie om te sensibiliseren, informatie te verspreiden en het bewustzijn te verhogen over maandstonden in precaire leefomstandigheden of noodsituaties.Ze maken de thematiek van menstruele kwetsbaarheid breder bekend en ze wisselen ideeën en ervaringen uit om tot concrete oplossingen te komen.

Meer info: https://www.bruzelle.be/nl/het-project/

Brussel Helpt! De grootste spaghettislag ter wereld van 30 november was een succes in Ten Noey. Qua opkomst, maar meer nog dan dat op het vlak van gastronomische kwaliteit. Felicitaties voor de chefs, Fatima Attar en Zineb Benqalouch stroomden de keuken in. Zelfs van een Italiaanse eetgast. Hij kwam op uitnodiging van Belgische vrienden, maar met bijzonder lage verwachtingen, eten. “De beste pasta die ik al gegeten heb in België!” was zijn oordeel na afloop. Op algemeen verzoek volgt hier het recept. Neem er uw tijd voor, het is arbeids- en tijdsintensief, maar het loont de moeite.

VEGETARISCHE SPAGHETTI (voor 4 personen)

INGREDIËNTEN:• 500 gr spaghetti• 500 gr champignons • 200 gr Parmezaanse kaas• 200 gr tomatensaus • 2 courgettes• 2 sjalotten• 4 teentjes knoflook• 1 groentenbouillonblokje• Basilicumblaadjes• Soeplepel Oregano (Wilde Marjolein)• Peterselie• Zout en peper• Vetstof: olijfolie gemengd met arachideolie

en twee soeplepels boter

© Caroline Englebert

WERKWIJZE:1. Snij de champignons en de courgettes in julienne, hak

de peterselie en de sjalotten fijn en hou alles apart. Plet de teentjes look.

2. Fruit 1/3 van de sjalotten in olie met de geplette look en voeg er na een minuut de courgettes aan toe tot ze beetgaar zijn.

3. Fruit 1/3 van de sjalotten en voeg er de champignons aan toe. Laat ze een beetje van hun vocht verliezen maar hou ze al dente. Voeg peper, zout en peper en 1/3 van de peterselie toe

4. Fruit 1/3 van de sjalotten en voeg er de tomatensaus aan toe. Op een zacht vuurtje laten sudderen, regelmatig omroeren. Voeg er basilicum, oregano, 1/3 van de peterselie, zout en peper aan toe. Roer er twee soeplepels geraspte Parmezaanse kaas onder.

5. Breng een pan met gezouten water en een groentenbouillonblokje aan de kook. Laat de spaghetti al dente koken in de op het pakje aangegeven kooktijd.

6. Giet de spaghetti af maar vang het kookvocht op.7. Doe nu de champignons, de courgettes en de

tomatensaus in een ruime, diepe pan. Voeg er de al dente spaghetti bij en schep er voorzichtig roerend wat kookvocht bij. Doe er eventueel nog wat olie bij. Meng alles goed om. Op deze manier mengen alle smaken zich goed met elkaar. Voeg er de rest van de peterselie aan toe.

8. Schep de spaghetti per portie op een bord en werk af met de geraspte Parmezaanse kaas. Kijk uit: deze kaas is gezouten. Toevoegen van nog meer zout is eigenlijk niet meer nodig.

SMAKELIJK

6

janu

arifeb

ruari

2020

Tekst: © Sim

on Vandersmissen

Foto: © Christophe Vander Eecken

BINNENSHUIS

NIEUWJAARSFEEST 2020Geen betere manier om de tweede zondag van het jaar door te brengen dan naar Ten Noey komen en zien wat er je overkomt. Dan is het immers nieuwjaarsfeest in huis met een leuk programma voor alleman. Dit jaar hebben we dit in de aanbieding: nieuwjaarsbrieven van de voorzitter van Ten Noey en van de schepen van Nederlandstalige aangelegenheden, grappige workshops (Scheefdruk, Collage, Lampenkapperij), een concert van Mec Yek (een van de vele projecten van Jaune Toujours frontmant Piet Maris met de zingende Romazussen Katia en Milka Pohlodkova), een heel plezante muziekmix uit de platenkast van buurman DJ Carlo (zie Bouwen aan de Zomer.). En uiteraard lekkere happen en dranken (met dank aan de Gemeente SJTN). Bovenal bieden we u heel fijn gezelschap. Ten Noey

Zondag 12 januari om 14u30

Gratis

WINTERWONINKJE / CABANON D’HIVER 2020

Een experimenteel kruispunt van mensen, wetenschappen en verhalen. In 2020 wordt Winterwoninkje de kruising van een yurt, een paalwoning, een huisje in de woestijn en een barak. Maar het wordt vooral een kruispunt van ideeën en mensen. Een laboratorium van de unieke samenleving die SJTN is, divers in alle richtingen. Zoals ook de toekomst zal zijn: divers en hybride. Zonder dominante dogma’s, dominante culturen of dominante verhalen. Winterwoninkje is, hoe klein ook, de grillige verzamelplaats van alles wat in SJTN aanwezig is. En dat op twee stappen van de eerste sterrenwacht van het land, het werk van de Homo Universalis Adolphe Quetelet. Ook hij beperkte zich niet tot het geloof in 1 wetenschap. Hij legde de basis van de statistiek, paste die toe in de sterrenkunde en de sociologie en bestudeerde het menselijk lichaam. Hij geloofde in de vooruitgang en stelde de wetenschap hiervan ten dienste. Ook al zijn we er niet van overtuigd dat de oplossing van de wereldproblemen enkel in de wetenschappen ligt, we delen het positivisme van Quetelet bij de oprichting en invulling van Winterwoninkje. In Winterwoninkje is geen gebruiker of gedachte dominant. Het is een plek van en voor iedereen met een minimum aan regels voor gebruik. Ze staat ter beschikking voor wie als individu of als organisatie iets wil delen: een verhaal of vaardigheid, kennis, een zoektocht, twijfel of hoop, nieuwsgierigheid,…

Henri Frickpark (ingang via Sterrenkundelaan)

Van 24 januari tot en met 1 maart

Info: GC Ten Noey, Gemeentestraat 25, 1210 SJTN, 02 217 08 82,

tennoey@vgc.be, www.tennoey.be, Facebook > Winterwoninkje

7

PASCAL VERBEKENHou de agenda van bib Joske in de gaten: binnenkort hebben we Pascal Verbeken te gast. Na Grand

Central belge en Arm Wallonië, schreef hij een Brusselboek: Brutopia. Utopieën, hersenspinsels, idealen, maar ook destructie gaven de hoofdstad vorm, ook in Sint-Joost. Hoe? Daarover vertelt

Pascal een avond lang.

DE BIB BELICHT

Tekst: © Sim

on Vandersmissen

Foto: © Christophe Vander Eecken

Brussel vervelde vele malen, vaak door

destructie. Welke veranderingen waren

beslissend?

Voor de 20e eeuw: de Noord-Zuidverbinding, nu nog een diep litteken; de tunnels voor de fetisj Auto; de 11 000 verdreven bewoners van de Noordwijk. Eeuwen terug had je een externe, Franse vijand, maar Brussel werd z’n eigen vijand. De stad heeft zichzelf verminkt, meer dan andere Belgische steden.

Toch zijn er ook dromen geweest. Welke was

de meest verlichte?

De grootste utopie die hier werd uitgebroed, was het communisme. Marx schreef het communistisch manifest in Elsene. Dat heeft de 19e en 20e eeuw in een andere plooi gelegd. Het is de grootste, maar niet per se meest geslaagde utopie. Soms zijn kleine utopieën de meest weldadige. Zo’n 20 tuinwijken liggen in een cirkel rond de stad. Het is er vandaag nog goed leven. Het Rad is er van alle kanaalwijken het beste aan toe. Buren kennen elkaar. Dat is zeldzaam in een razend snel veranderende stad. Het ging om licht en lucht voor de arbeider. Oudere Brusselaars zijn eraan gehecht, meer dan elders, waar vervreemding toeslaat.

Zie je een utopie die alle Brusselaars kan

verenigen?

Dit is een stad van minderheden: minderheden vormen een meerderheid, in een stad van leven en laten leven. Er is geen demografische groep die zijn culturele codes oplegt aan een andere. Dat vasthouden zou al heel bijzonder zijn.

Welke toekomst zie je voor Sint-Joost?

30 000 mensen leven er op één km2, in een snelkookpan van allerlei nationaliteiten. Daarbovenop komt armoede.Maar het is bij uitstek de gemeente van de overlevers, met een grote drive, met instinct. Dat treft en ontroert me. Ook van de kleine scharrelaars die dromen wanneer ze aanspoelen en zich letterlijk vanop het trottoir een plek in de stad bij elkaar knokken. Ze zijn miskend, maar doen een vitaal deel van de economie draaien: bouw, horeca, …

Wat is jouw geschiedenis met Brussel?

Ik ging logeren bij familie, witloofboeren uit de omgeving van Zaventem. Met hen reed ik naar de vroegmarkt aan het kanaal, en werd getroffen door het nachtelijke silhouet van de grootstad. In de jaren tachtig zag ik, onder meer in Plan K, legendarische optredens. Brussel is altijd m’n wandelstad geweest. Je wandelt enkele kilometers en je bent in tien steden geweest. Je slaat een hoek om en komt in een ander taalgebied, een andere etnische buurt. Sint-Joost, de Squares en de Europese wijk liggen zo dicht bij elkaar – totaal verschillende werkelijkheden die wrijven en schuren. De botsing van dat alles maakt Brussel aantrekkelijk.

Assia

Hou website en Facebook in de gaten voor meer activiteiten: www.sint-joost-ten-node.bibliotheek.be & Facebook.com/bibJoskeOp zaterdag om 11u vertellen we verhalen. Elke eerste zaterdag van de maand in het Nederlands en in het Frans.Wil je trouwens zelf komen vertellen, in de taal die jij kiest? Kom dan langs, bel ons via 02 201 00 97 of schrijf naar bibliotheek@sjtn.brussels

8

janu

arifeb

ruari

2020

Karimnaam

Michaelvoornaam

Mgeslacht

25leeftijd

45schoenmaat

Hallegemeente

Sint-Lambrechts-Woluwe, Belgiëland van oorsprong

Nederlandstaal van het interview 27 november 2019datum

tekst en fotobewerking

© Ziggy Vendem

mia

Wat kan de jeugd verwachten van jouw

sportlessen bij ons, Michael?

Ik zeg vaak: “Laat een hond een hond zijn”. In mijn lessen wordt dat uiteraard “laat een kind een kind zijn”. Waar hebben kinderen eigenlijk nood aan vraag ik me dan af, na schooltijd met die structuur waarin ze daar bewegen. Dan denk ik: “Kom, we gaan wat spelen!” Ik wil die kinderen in de eerste plaats laten bewegen. Ik laat ze eerst een aantal basisconditieoefeningen uitvoeren zoals pompen, squatten en lopen. Daarna doen we spelletjes rond communicatie en uiteindelijk een spelletje dat ze zelf graag spelen. Ken je de Amerikaan Noam Chomsky? Een uitspraak van hem waar ik nu aan denk is: “People unite when they have a common enemy”. Dit om te illustreren hoe ik ze een competitief spelletje laat spelen, waarmee ik ze wil leren kijken naar de wereld om zich heen, in plaats van steeds maar weer naar zichzelf. Concreet vorm ik twee ploegen, twee rijen van laten we zeggen vier kinderen per rij, afhankelijk van het aantal aanwezigen. Enkel de laatste in de rij houdt zijn of haar ogen open en probeert aan de hand van non-verbale communicatie de

overige deelnemers van de rij, wiens ogen gesloten zijn, naar de overkant van de zaal te loodsen. Een kneep in je rechterschouder kan betekenen dat je naar rechts moet, bijvoorbeeld. Een teamspeler kán dat en steekt er nog iets van op ook. Daar gaat het mij om: “hoe kunnen jullie samenwerken?” Los daarvan heb je gewoon spelplezier en gezonde beweging, want het moet niet altijd zwaar zijn. Het mag ook gewoon voor de fun zijn. Zoals ik al eerder zei: laat een kind een kind zijn.

Zijn meisjes even geïnteresseerd in sport als

jongens?

Beiden zijn geïnteresseerd in sport, maar niet persé in dezelfde dingen. Bij de jongens zie ik de ketting die ze moeten vormen steevast breken, omdat ze ieder voor zich de beste willen zijn. Bij de meisjes zie ik de ketting veel langer standhouden, om het simpele feit dat ze rekening houden met mekaar. Maar je gaat mij niet horen vertellen dat meisjes niet competitief zijn! Hoe dan ook zie ik hen allemaal in de eerste plaats sporten om het spelplezier.

Welke sport in dit aanbod is het meest

populair?

Ik ben aangenaam verrast te zien dat, wat zij willen spelen, de zelfde spelletjes zijn als diegene die ik als kind ook graag heb gespeeld. “1-2-3 Piano” bijvoorbeeld, of “Tikkertje” en “Verstoppertje”, en ook “Wie niet weg is is gezien”. Het plan is om eens te gaan zwemmen of klimmen…als de financiën dat toelaten, natuurlijk. Vandaag gaan we “lasershooten” in het Ambiorixpark! Gewapend met een speelgoedpistool vol sensoren die geluiden maken telkens iemand wordt geraakt. Maar zoals altijd: als ik met die kinderen naar het zwembad ga, moet ik ze dan leren zwemmen…of laat ik ze spelen, als de kinderen die ze zijn? Sport of niet-sport, het gaat in mijn opinie over de beweging.

Is er een sport die je nooit zal introduceren?

Tja, kijk: “life happens and life continues”. Het kan altijd gebeuren dat iemand zijn pols breekt, maar dat geneest wel. Wat niet wil zeggen dat ik onnodige risico’s wil nemen. Ik ga geen rugbytackles organiseren. Wat wil ik die kinderen bijbrengen, blijf ik mezelf afvragen. Ik wil ze in een team, in een ploeg laten samenwerken, in interactie met de wereld: “together is better”. Wat Ik dus zeker niet wil, is ze mekaar laten aframmelen.

MICHAEL KARIM

OVER DE VLOER

9

DE ZWARTE KRAAI

tekst © Lieselotte Vervoort

Net als de chimpansee en de dolfijn behoren de kraaiachti-gen tot de intelligentste dieren op Aarde. Kraaien hebben een groot probleemoplossend vermogen en scoren altijd hoog op complexe oefeningen.Zo is uit onderzoek gebleken dat ze in staat zijn simpele “gereedschappen” te gebruiken om aan voedsel te komen. Deze vogels kunnen bijvoorbeeld met behulp van een stokje een brokje voedsel uit een nauwe opening krijgen.

Rouw en wraakHet is ook bekend dat kraaien rouwen om een overleden soortgenoot. Ze gaan in een kring om de dode staan. Dat doen ze niet alleen als een manier om afscheid te nemen maar ze zouden op die manier ook proberen te achterhalen wie of wat hun soortgenoot heeft gedood. Zo zijn ze voor-bereid op eventueel gevaar, of om samen wraak te gaan nemen… Want dat durven deze vogels ook weleens. Ze hebben namelijk een heel goed geheugen. Kraaien onthouden wie hen (of een lid van hun kolonie), ooit kwaad heeft gedaan en kunnen soms zelfs met de hele groep een roofdier aanvallen dat een soortgenoot heeft gedood. Er zijn ook aanvallen op mensen bekend maar dat gebeurt zelden.

DankbaarheidHet omgekeerde bestaat ook, namelijk dat kraaien dank-baarheid tonen. Zo is er het verhaal van een 8-jarig meisje uit Seattle dat de kraaien in haar wijk al enkele jaren voe-derde. Sinds een tijdje brengen de kraaien haar “cadeau-tjes”, namelijk glimmende voorwerpen die ze vinden.Kraaien lijken glimmende voorwerpen onweerstaanbaar te vinden. Ze beseffen heel goed dat die glimmende voor-werpen niet eetbaar zijn, en dus niet direct een nut hebben maar toch worden ze in het nest verzameld, en als een soort geschenkjes gegeven. Eksters blijken dit meer te doen dan zwarte kraaien en staan er dan ook nog meer om bekend.

Soms worden steentjes niet verzameld maar wordt ermee gegooid.

In Brussel is er het verhaal van de kraaienkolonie die huisde op het terrein waar nu het Europees parlement staat. Toen het parlementsgebouw er net stond gooiden de kraaien steentjes door het glazen dak. Ze slaagden erin een groot deel van het glas te vernielen. Nu hebben ze speciale netten over het dak gespannen.

OverleversVeel mensen houden niet van kraaien, ze worden gezien als overlast. Langs de andere kant is het zo met veel intelligen-te dieren, net als de mens hebben zij een zeer goed aanpas-singsvermogen. Denk ook aan de rat, de duif… Misschien houden veel mensen niet van deze dieren omdat ze ons een soort spiegel voorhouden? Ze passen zich net als de mens, overal aan. Als wij beslissen om steden te bouwen, volgen ze ons en dat is een teken van hun intelligentie. Wat zouden dieren anders moeten doen? In de steeds klei-ner wordende stukjes natuur achterblijven en daar wachten op hun extinctie van zodra we hun volledige leefgebied heb-ben afgepakt?Kraaien, ratten en duiven zijn “vuil” maar vergeet niet dat ze leven van ONS afval, het afval dat het smerigste en vuilste dier op Aarde overal achterlaat namelijk de mens. En ze zijn helemaal niet zo bang van ons, nee, ze pakken hun deel van de koek, en zijn niet van plan, om zoals veel diersoorten, snel uit te sterven. Zij zijn ware overlevers!De kraai is een stoere badass die niet met zich laat sollen, so deal with it!

STADSBEESTJES

Net als één van de algemeenste stadsvogels is de zwarte kraai ook onze bekendste kraaiachtige.Andere kraaiachtigen zijn de raaf, de ekster, de Vlaamse gaai... Hoewel de raaf groter is dan de kraai is het soms moeilijk om een jonge raaf te onderscheiden van een groot uitgevallen kraai, maar toch is de roep van de raaf (“krokk krokk”) verschillend van die van de kraai (“kràà kràà”) en is ook de snavel van de raaf groter en breder. De raaf is een vrij zeldzame vogel en komt, behalve op sommige plaatsen

in Wallonië, niet zo veel meer voor in ons land. Hij is ook een stuk schuwer dan de kraai die we wel overal in verstedelijkt gebied aantreffen.

10

janu

arifeb

ruari

2020

UIT DE TIJD

De klimatologische waarnemingen begonnen in 1833. Als directeur van het observatorium werd Quetelet in 1876 door Jean Claude Houzeau (1820-1888) opgevolgd.

Het observatorium werd in 1891 overgebracht naar Ukkel, nu bekend als het Koninklijk

Meteorologisch Instituut (KMI). Het park was oorspronkelijk grondgebied van

Brussel en werd later toegevoegd aan St.-Joost-ten-Node.

PERMANENT SECRETARIS VAN DE “ACADEMIE ROYALE”In 1834 werd Adolphe Quetelet in de “Académie Royale”, met 19 op 20 stemmen verkozen

tot “permanent secretaris”, een functie die hij zal blijven uitoefenen

tot aan zijn overlijden. Zijn eerste zorg bestond er in om jaarlijks een “Annuaire

de l’Académie” te laten verschijnen. In 1836 werd hij benoemd tot professor sterrenkunde

en geodesie (landmeetkunde) aan de Militaire School.

In 1835 bundelde hij zijn statistische studies. Bij de overheid drong hij aan op de oprichting van een “Centrale commissie voor de Statistiek”, die op 24 februari 1835 werd opgericht en waar hij op 16 maart 1841 tot directeur werd benoemd van het Bureau voor Statistiek. Het is in deze functie dat hij voorstelde om een nationale volkstelling te organiseren. Deze werd gehouden in 1846, waardoor iedere Belgische gemeente vanaf dan beschikt over degelijke bevolkingsregisters.

In 1853 organiseerde hij te Brussel twee belangrijke congressen; één over de statistiek en één over weerkunde. In 1855 werd hij slachtoffer van een beroerte.

tekst: © Jos Laporte

Adolphe QUETELET

In 1813 werd hij onderwijzer te Oudenaarde en kort nadien wiskundeleraar aan het College te Gent. Toen in 1817 de Gentse universiteit haar deuren opende liet hij zich als eerste student inschrijven en koos voor wetenschappen. Hij werd de eerste doctor in de wetenschappen die aan de Gentse Hogeschool promoveerde (1819), nadat hij een zeer bijzondere thesis had ingediend over de “Straalbreking in lenzen”.

Te Brussel stuurde de jonge Adolphe zijn universiteitsthesis naar de “Académie”, waar zij hem aanstonds benoemden tot lid van deze instelling (februari 1820). Op 24-jarige leeftijd kreeg hij belangstelling voor sterrenkunde en verrichtte o.a. observaties over de loop van de kometen, wat hem een internationale faam bezorgde.

OBSERVATORIUM TE BRUSSELKort nadien, in 1823 stelde Quetelet aan minister Falck voor om een observatorium te Brussel op te richten. Zijn voorstel werd door de Nederlandse regering goedgekeurd op 8 juni 1826. De bouwwerken van het observatorium (nu Henri Fricksquare te Sint-Joost-ten-Node) namen een aanvang in 1827 en in 1828 werd hij tot directeur benoemd. Door de gevechten van de septemberrevolutie van 1830 werden de gebouwen zwaar beschadigd.

In 1832 bestudeerde hij reeds de planeet Mercurius en publiceerde hij meerdere wetenschappelijke artikels over sterrenkunde. In die tijd startte hij met de “l’Annuaire de l’Observatoire” en de “Annales de l’Observatoire”.

ADOLPHE QUETELETGROOT BELGISCH 19DE EEUWSE WETENSCHAPPER.

ASTRONOOM, WISKUNDIGE, STATISTICUS EN SOCIOLOOG.

Adolphe Quetelet werd geboren te Gent op 22 februari 1796, als zoon van François Quetelet en Anne Vandevelde. Aan zijn geboortehuis, Korenmarkt 11 te Gent, werd op 23 februari 1947 een

gedenkplaat onthuld.

11

Zijn zoon Ernest (Brussel 1825 – Elsene 1878) ontlastte hem van zijn taken op het Observatorium. Adolphe werkte verder aan zijn publicaties en “zijn” academie, die onder zijn leiding haar eeuwfeest vierde in 1872.

UITVINDER VAN DE “BMI”Het bekendste werk dat Quetelet publiceerde is “Sur l’homme et le développement de ses facultés, ou Essai de physique sociale”, dat in 1835 verscheen. Hierin spreekt hij over de “gemiddelde mens”. Iets nieuws voor die tijd. Hij is ook de uitvinder van de “Body Mass Index” (BMI). Een index die de verhoudingen tussen lengte en massa bij een persoon weergeeft. Deze wordt ook wel “Quetelet-index” genoemd.

QUETELETFONDSOp het grondgebied van Sint-Joost-ten-Node, in de Vooruitgangsstraat 50, bevindt zich de “Bibliotheek Queteletfonds”. Deze bibliotheek werd opgericht in 1841 door Adolphe Quetelet als bibliotheek van de Centrale Commissie voor de Statistiek en was uitgegroeid tot één van de belangrijkste bibliotheken van Europa op het gebied van economie en statistiek. Sindsdien heet zij “Bibliotheek Queteletfonds”. Momenteel vormt zij de “Centrale Bibliotheek” van de FOD Economie, K.M.O. Middenstand en Energie en staat zij in voor alle informatiebehoeften van het gehele departement.

OVERLIJDENHij overleed te Brussel op 17 februari 1874. Hij werd bijgezet in de familiekelder op het Rondpunt van de

Jos LAPORTE

GERAADPLEEGDE BRONNEN:− Mémorial Adolphe Quetelet, 1796-1874, Bruxelles, Palais des Académies, 1974.− Emile WAXWEILER, Lambert Adolphe Jacques Quetelet. In: Biographie Nationale, tome 18, Brussel, 1905, kol. 477-494.− G. VANDER MENSBRUGGHE, Ernest Adolphe François Quetelet. In: Biographie Nationale, tome 18, Brussel, 1905, kol. 468-477.

Burgemeesters op de Begraafplaats van Brussel. België verloor in hem één van de knapste intellectuelen in het Europa van de 19de eeuw. (J.L.)

STANDBEELDAan de hoofdingang van het Paleis der Akademiën (Hertogstraat 1) werd op 11 mei 1880 een zittend standbeeld van Adolphe Quetelet ingehuldigd. De beeldhouwer is Charles Auguste Fraikin.

PLEIN, STRATEN, ZAAL en POSTZEGELBij beslissing van het Gemeentebestuur van Sint-Joost-ten-Node van 25 april 1877 werd een gedeelte van de Galileelaan herdoopt tot het Queteletplein. Ook de stad Gent en de gemeenten Edegem en Seneffe hebben een straat naar hem genoemd. In Luxemburg werd een van de grote zalen van Eurostat naar hem genoemd. Naar aanleiding van zijn honderdste verjaardag werd door de Belgische Posterijen een postzegel van 10 frank uitgeven met zijn beeltenis.

86ste BELGIn 2005 eindigde hij op de 86ste plaats in de Vlaamse versie van de Grootste Belg.

Voormalig observatorium aan het Queteletplein te Sint-Joost-ten-Node

12

janu

arifeb

ruari

2020

enkel in het licht van het verleden kan de toekomst zichtbaar worden

Tekst: Kaatje Van Hem

elrijck

(BURGER)WETENSCHAP AL WAT GROEIT

De antieke filosofen Socrates en Plato (+/- 400 voor C.) lanceerden ooit een web van gedachten, ideeën en argumenten. Hun theorieën stoelden steeds op observatie van menselijke zaken en de natuurlijke wereld. Aristoteles, Plato’s bekendste leerling, wordt gezien als de eerste uomo universale (Italiaans). Hij werd de leraar van Alexander de Grote en bestudeerde zowat elk onderwerp van de wetenschap van toen. Hij geloofde dat door middel van logica mensen alles over de wereld te weten konden komen. Hij leerde dat mensen de natuur moeten observeren en dat onze zintuigen ons kennis geven. Elke theorie moet steunen op waargenomen feiten. Archimedes (+/- 300 voor C.) was van mening dat je complexe fenomenen kan verklaren via simpele regels die universeel geldig zijn, overal en te allen tijden.

Galileo Galilei (1564°) wordt gezien als de vader van de moderne fysica. In 1633 zal hij zich voor de inquisitie moeten verantwoorden omdat hij beweerde dat de aarde rond de zon draait. (Iets wat Copernicus eerder ook al beweerde). Door observatie kan hij zijn wet van vallende lichamen opstellen. Een wet die Isaac Newton later zal vervolmaken. Isaac Newton (1643°) opereerde vanuit zijn geloof en was van mening dat geloof en rede elkaar niet tegenspreken. Theologie wordt natuurkunde

en vice versa. Bij Charles Darwin (1809°) lag zijn interesse/opleiding aan de basis voor zijn onderzoek. Hij schreef dat hij zich voelde als een kind dat schelpen verzamelde langs de grote en onontgonnen oceaan die Waarheid heet. Zijn evolutieleer verving de goddelijke leer door geschiedenis. Allen waren zij zeker ‘Homo universalis’ (Latijn). Een kritische massa van getalenteerde mensen met ideeën die soms al 1500 jaar eerder werden geopperd maar nu in vruchtbare aarde vielen en ontkiemden. Meestal wordt Leonardo da Vinci (1453°) als de belichaming van het ideaal van de uomo universale genoemd. Hij werd door Sigmund Freud beschreven als de man die al wakker werd in het duister terwijl alle anderen nog sliepen.U merkt dat ik u vlotjes door de geschiedenis aan het loodsen ben. De lijst van wetenschappers is nog lang niet af: Epicurus (341 voor C.) die met geestdrift het universum verkende en ons leert wat kan en wat niet, Albert Einstein (1879°) en zijn relativiteitstheorie, Johannes Kepler (1571°) en de maan, de gebroeders Lumière (+/- 1860) en hun eerste film die een spiegel is voor onszelf,…

Sporen van de oudheid zijn in heel Europa te vinden en zetten zo’n 500 jaar geleden een leerproces in gang:

13

de Renaissance. De ogen waren niet meer enkel op het goddelijke gericht maar keerden zich naar binnen, naar onszelf gericht. Machtsposities werden in vraag gesteld. Een nieuw tijdperk was aangebroken. In wezen grepen de renaissancehumanisten terug op het Oudgriekse vormings- en opvoedingsideaal. De verlichting gaf tenminste de hoop op vooruitgang.

Taal onderscheidt ons van de dieren zei Cicero (106 voor C.). Daar komt Shakespeare in het vizier (evenals Galileo Galilei is hij geboren in 1564). Terwijl theater tot dan enkel een aangelegenheid van het hof was zet deze ongeremde geest in de roerige wereld van toen theater op het menu voor het volk. Elke man/vrouw kan acteur zijn in Shakespeares Globe in London. Hij gunt ons een blik achter de schermen van macht, moord en magie. Hij vertelt ons over het licht en duister van ons bestaan en kan ons na 500 jaar nog steeds ontroeren. De omwenteling die hij veroorzaakte was de voorloper van massa entertainment die kenmerkend is voor onze tijd.

Heden is het zo dat er meer mensen zijn die een degelijke opleiding hebben genoten waardoor de zin om zelf aan wetenschap te gaan doen groter is bij het bredere publiek. De digitalisering speelt daar uiteraard ook een belangrijke rol in. Grotere databanken kunnen online worden gezet en zo info verzameld. Haast iedereen heeft een smartphone, de wereld werd daarmee veel kleiner. Observatie, meten en berekenen, tot volledig opzetten en uitvoeren van een onderzoek, iedereen kan meedoen en zijn zeg doen over alles. Het dichter bij elkaar brengen van ons, gewone mensen, en wetenschappers wordt democratisering van de wetenschap genoemd. De burgers zijn bezorgder geworden, er zijn meer raakvlakken met de wetenschap in ons dagelijks bestaan. Er worden ook meer dingen onderzocht die we echt wel willen weten, waar we ons vragen over stellen. Dat gaat van samen trekvogels en vlinders tellen en de luchtkwaliteit meten tot… kleren uit zeewier maken, oceancleaners, olifantengras verwerken,…

© z

iggy

ven

demm

ia

(BURGER)WETENSCHAP

We zetten deze winter, samen met onze eigenste Da Vinci, Dirk Hendrikx, ons Winterwoninkje neer aan het eerste observatorium van het land, een project van Adolphe Quetelet, een man van wetenschap, groei en vooruitgang. Meer over Adolphe Quetelet op pagina’s 10 en 11.

Wij nodigen u bij deze uit om het wetenschappelijk vernuft in uzelf met ons te delen. Misschien raakt u geboeid of wil u ons graag in de ban van uw dada brengen.

1400 jaar voor Da Vinci sneed de Griek Democritus een appel in zo klein mogelijke stukjes waarbij hij zich afvroeg of hij daar oneindig kon mee doorgaan. Hij dacht van niet en stopte bij het kleinste stukje en noemde dat deeltje een atoom (atomos = Grieks voor onverdeelbaar). De appel van Democritus was ongetwijfeld goedkoper maar nu denkt u gelijk aan de deeltjesversneller in Genève waar 13 000 wetenschappers uit 85 landen in de weer zijn om het kleinste deeltje in ons heelal te detecteren. We borduren voort…Wij doen in Winterwoninkje alles wat bescheidener maar daarom niet minder belangrijk.

14

janu

arifeb

ruari

2020

Tekst + cartoon: R

odrigo Burgos Zautzik - w

ww

.rodrigobz.net

OKRA – trefpunt Sint-Joost-ten-Node

GREVELINGENSTRAAT 20, 1000 BRUSSEL

SAMEN KOKEN

Er gaat niets boven gezellig samen je potje te koken en uiteraard samen te genieten van een zelf gemaakt feestmaal. Daarom komen we éénmalig in de maand samen en maken we een lekker driegangenmenu. We beginnen er aan om 10u. Iedereen steekt op een of andere manier de handen uit de mouwen: groenten schoonmaken, aan de kookpot staan, opdienen of afwassen. Gezellighdied is troef en het eten smaakt nog eens zo l ekker. Een goede gelegenheid om andere mensen te ontmoeten en misschien nog een tip op te steken om het thuis eens uit te proberen.Wil jij ook graag eens mee komen koken in een gezellige sfeer? Geef dan zeker een seintje aan OKRA Sint-Joost-ten-Node. De kosten worden onder de deelnemers verdeeld. Alle 55-plussers, man of vrouw, zijn welkom op dinsdag 14 januari en op dinsdag 11 februari in 2020. Inschrijven is wel noodzakelijk via Malou Moureau Vanderstappen: 02 736 33 93.

OP DE STOEP

FEMMA SINT-JOOST – BRUSSEL N.O.

GREVELINGENSTRAAT 20

1000 BRUSSEL

OPEN DEUR

Heb je zin in een gezellige babbel en een kopje koffie?Dan ben je welkom op dinsdag 7 januari en dinsdag 4 februari om 14u in ons lokaal, Grevelingenstraat 20. Meer inlichtingen bij Josee Schwind-Kneepkens via 02 734 08 68 of josee.kneepkens@skynet.be

INTERVERENIGINGENQUIZ

Daar doen we aan mee op vrijdag 7 februari om 19u30 in Ten Noey.Wil je de groep van feMma Sint-Joost – Brussel N.O. versterken? Geef dan een seintje aan Mia Peters-Van Bastelaere via 02 230 76 43 en 0485 785 296 of m.vanbastelaere@gmail.com

BOWLING

Op zondag 9 februari gaan we Bowlen.Afspraak om 14u30 aan de bowlingzaal “Crosly”, Keizerlaan 36, 1000 Brussel. Info en inschrijven bij Mia Peters-Van Bastelaere via 02 230 75 43 en 0485 785 296 of m.vanbastelaere@gmail.com Iedereen is welkom op onze activiteiten !!

- Wat een prachtige nacht! Vanop deze plek keek men vroeger naar de sterren. Mochten er ergens in het universum intelligente wezens leven, dan is het toch raar dat ze nooit naar de aarde gekomen zijn.

- Vind je? dat toont net aan dat ze echt slim zijn, als je ziet hoe alles er hier aan toegaat…

Tekst: Josee Schwind Kneepkens

15

INTERVERENIGINGENQUIZ AGNES VAN WAEGVRIJDAG 7 FEBRUARI 2020 om 19u30

Heb je zin om een gezellige en spannende avond door te brengen met je vrienden? Dan schrijf je best met je ploeg in voor de jaarlijkse “Interverenigingenquiz Agnes van Waeg”, georganiseerd door het Davidsfonds Sint-Joost-ten-Node / Brussel-Leopoldswijk. We zijn zoals elk jaar te gast in Ten Noey, Gemeentestraat 25 te 1210 Sint-Joost-ten-Node.

Deze quiz wordt de “Interverenigingenquiz Agnes van Waeg” genoemd als huldebetoon aan wijlen mevrouw Agnes van Waeg – Borginon (+ Leuven 7 december 2002), die de geestelijke moeder is van deze interverenigingenquiz. Zij was ook gedurende 32 jaar de actieve voorzitter van het Davidsfonds Sint-Joost-ten-Node / Brussel Leopoldswijk.

In deze quiz worden geen dubbelzinnige vragen gesteld. We doen wel beroep op je algemene kennis met vragen over diverse onderwerpen zoals actualiteit, geschiedenis, literatuur, muziek, kunst, architectuur, wetenschappen, Brussel, Vlaanderen, België, Europa, buitenland, aardrijkskunde, natuur, eten en keuken, bieren, wiskunde, economie, financiën en beurs, sport, film, televisie, godsdiensten en kerken, Vlaamse beweging, musea, ontspanning, enz.

Hoewel, de vragen kunnen soms verrassend zijn omdat de onderwerpen soms vanuit een ongewone hoek bekeken worden. Alle verenigingen kunnen aan deze interverenigingenquiz deelnemen. Er worden zo een 10 tot 12-tal deelnemende groepen verwacht. Er kan ook een gelegenheidsvereniging samengesteld worden met een ludieke naam. Alle verenigingen en/of gelegenheidsverenigingen zijn uitgenodigd om deel te nemen met één of meerdere groepen. Elke groep bestaat uit minimum vier en maximum zes deelnemers.

Om praktische redenen vragen we om de deelname van uw vereniging te bevestigen via jos.laporte@skynet.be of 0477 608 809.

GEHOORD IN TEN NOEY

.قافا ىلإ سعانلا نمو قاذ ىلإ قاتشملا نم كيجني هللا

Marokkaans gezegde, fonetisch: “allah joenjik min almusjtak ‘iilaa dak wamin alnaaeis ‘iilaa afaak”, Wat wil zeggen: “God beschermt je tegen de onwetenden hun eerste keer,

en tegen de slapenden hun eerste ontwaken”-Fatima Attar-

Tekst: Luc Faems

16

janu

arifeb

ruari

2020

MEER INFO!Bezorg ons je mailadres via tennoey@vgc.be en ontvang informatie over onze activiteiten via mail of vind Ten Noey leuk op Facebook!

januari

Zondag 5 januari Driekoningentocht

Zondag 5 januari De Zondagen: ontbijtfilm Pachamama (6+)

Zondag 12 januari Nieuwjaarsfeest Ten Noey

Vrijdag 24 januari > zondag 1 maart Winterwoninkje 2020

februari

Vrijdag 7 februari Interverenigingenquiz Agnes Van Waeg

Maandag 24 februari > vrijdag 28 februari Speelweek Krokusvakantie: Ah Ha lab

VASTE ACTIVITEITEN IN TEN NOEY

MANederlandse les Petit Mixed Media Afrikaanse dans

DINederlandse lesNaaiatelier voor kinderen (volwassenen welkom) Gitaar Zangkoor

WOCountry dans 55+Oriëntaalse dans

SportcarrouselStadsverkenners

DO

Nederlandse les Sport FusionNaaien & Crea

ZaSlamtwist

COLOFON

ONTHAALBALIE

Aan het onthaal van Ten Noey kan je terecht voor allerlei informatie over cursus-sen, cultuur, wonen en werken in Brussel. Openingsuren: Maandag tot donderdag van 9u tot 20uVrijdag van 9u tot 18u

ADRESSEN

FEMMA/OKRA

Grevelingenstraat 201000 BrusselJeugdcentrum AXIMAX

J.W. Wilsonstraat 191000 BrusselTel. 02 280 45 56Bib Joske

Grensstraat 21210 Sint-Joost-ten-NodeJoost-e-Fien

Braemtstraat 471210 Sint-Joost-ten-NodeGemeenschapscentrum

TEN NOEY VZW

Gemeentestraat 25, 1210 Sint Joost ten Node0448.851.563RPR Brusseltennoey@vgc.bewww.tennoey.be

PRIVACY

Ten Noey respecteert je privacy. Je contactgegevens gebruiken we uitsluitend om je ‘De Schakel’ toe te zenden en je op de hoogte te houden van eigen activiteiten van Gemeenschapscentrum Ten Noey en aanverwante organisaties in de Vlaamse gemeenschap te Brussel. Je kan op elk moment een adreswijziging doorgeven of aangeven dat je onze informatie niet langer wilt ontvangen via tennoey@vgc.be of GC Ten Noey, Gemeentestraat 25, 1210 Sint-Joost-ten-Node. Voor meer informatie over je overige rechten conform de privacywetgeving, raadpleeg www.tennoey.be/uw-privacy

WERKTEN MEE

AAN DIT NUMMER

Karel Van den Akker, Josee Schwind Kneepkens, Kaatje Van Hemelrijck, Ziggy Vendemmia, Pol Vervaeke, Luc Faems, Rodrigo Burgos Zautzik, Larissa Viaene, Lieselotte Vervoort, Jos Laporte, Simon Vandersmissen, Michael Karim, Fatima Attar, Christophe Vander Eecken.

ZETWERK

www.madebydesign.beV.U. Patrick Moyersoen, Gemeentestraat 25 1210 Sint-Joost-ten-Node

Inzendingen voor het volgende

nummer worden verwacht

uiterlijk op 5 februari 2020.

Inzendingen die ons na deze da-

tum bereiken, kunnen wij niet

meer publiceren. Dank voor je

begrip.