WIL DE ECHTE WITTEBOORDENCRIMINEEL OPSTAAN?OVER CRIMINELE DISPOSITIES EN CRIMINOGENE FACTOREN

2

3

4

5

6

CESARE LOMBROSO,1876 L’UOMO DELINQUENTE

7

8

9

WHITE-COLLAR CRIME

Crime committed by a person of respectability and a high social status in the course of his occupation (Edwin Sutherland, 1949)

White-collar offenders are psychologically normal(James W. Coleman, 1995)

10

STELLING 1

Witteboordencriminaliteit wordt vooral veroorzaakt door omgevingsfactoren

(Zoals de bedrijfscultuur, de mores in de branche, conjunctuur, etc.)

11

STELLING 2

Witteboordencriminelen verschillen van ‘gewone’ criminelen

(Ze wijken af wat betreft sociaaleconomisch profiel en criminele carrière)

12

PROFIEL VAN WITTEBOORDENCRIMINELEN

• Leeftijd: ouder• Geslacht: (nog) meer mannen• Etnicity/race: meer wit• Sociale klasse: hoger• Opleiding: hoger• SES: beter• Maar toch…• ‘Crimes of the middle classes’

13

CRIMINELE CARRIERES

• Duur> Age of onset: 35> Age of desistance: 43

• Frequentie• Laag

• Specialisatie• Verschilt

• Trajecten > Low rate offenders

• Crisis responders• Opportunity takers

> Medium rate offenders (opportunity seekers)> High rate offenders (stereotypcial criminals)

14

STELLING 3

Witteboordencriminelen zijn ‘normaal’

(Ze wijken wat betreft persoonlijkheid en biologie niet af van wetsgetrouwe burgers)

15

Zonnekoning

Narcisme

(Cees Cools, 2005)

16

CRIMINELE PERSOONLIJKHEID?

• Gebrek aan zelfcontrole of controlesurplus?• Narcisme• Superioriteit en zelfoverschatting• Egocentrisme, gebrek empathie en schuldgevoel

• Competitiviteit• Hedonisme• Integriteit als persoonlijkheidskenmerk• Persoonlijkheidsstoornis?

17

WITTEBOORDEN-PSYCHOPATEN?

18

Nick LeesonBarings Bank

Jerome Kerviel Societé Generale

Kweku Adoboli USB Bank

19

CRIMINELE BIOLOGIE?

• Risicogevoeligheid, Hormonen• De ‘kick’ en verslaving

20

STELLING 4

Vrouwen zijn minder geneigd witteboordencriminaliteit te plegen

21

Leona Helmsley

Liliane Bettencourt

VROUWELIJKE WITTEBOORDENCRIMINELEN?

Martha Stewart

22

VROUWEN EN WITTEBOORDENCRIMINALITEIT

• Gender gap• Situationele hypothese

• Blootstelling aan risicofactoren• Witteboordencriminologie• Feministische criminologie

• Gender-verschil hypothese• Gevoeligheid voor risicofactoren• Masculiene & feminiene leiderschapstijlen• Ethische besluitvorming

• Gender bias• Eén studie (Sally Simpson)

23

24

SOCIALE NORM EN DIFFERENTIELE ASSOCIATIE

25

STELLING 5

Witteboordencriminaliteit wordt veroorzaakt door bedrijfscultuur

(Culturen waarin de nadruk ligt op het behalen van targets en men het niet zo nauw neemt met de regels)

26

ORGANISATIECULTUUR

• Criminogene organisatieculturen?• Post hoc attributie• Organisatiecultuur meten?

Corporate ethical virtues Model Muel Kaptein 2008

Helderheid Normen en waarden concreet en helder

Congruentie Gedrag managers

Uitvoerbaarheid Tijd, geld, middelen

Ondersteuning Stimulatie ethisch gedrag

Transparantie Zichtbaarheid consequenties

Bespreekbaarheid Ethiek bediscussieerd

Sanctionering Bestraffen en belonen

27

ETHISCHE BEDRIJFSCULTUUR EN COMPLIANCE

• Ethische cultuur niet binnen alle bedrijven coherent• Ethische bedrijfscultuur van invloed op naleefintenties• Bij medewerkers vooral bespreekbaarheid• Bij directie vooral uitvoerbaarheid

• Perceptie ethische bedrijfscultuur directie van invloed op de nalevingsintenties medewerkers

• Tone at the top

• Nationale bedrijfsculturen gerelateerd aan (gepercipieerde) corruptie

28

STELLING 6

Economische crisis leidt tot meer witteboordencriminaliteit

29

‘We merken dat bedrijven door de crisis steeds meer te maken krijgen met fraude.’

Richard Franken, directeur Hoffmann bedrijfsrecherche

30

ECONOMISCHE CRISIS EN CRIMINALITEIT

• Strain-theorie en fear of falling• Rationalisatie achteraf• Geen eenduidig bewijs• Op niveau van bedrijfstakken• Op niveau van bedrijven• Op niveau van personen

31

OORZAKEN WITTEBOORDENCRIMINALITEIT

• Witteboordencriminelen zijn niet ‘gewoon’• Wisselwerking persoon en omgeving: nature & nurture• Vragen, ideeën & onderzoeksopdrachten:• w.huisman@vu.nl