Leertaak 6 Dierlijke productie

Green Production melkveehouderij

Wellantcollege, MBO Houten

2016-2017

InhoudInleiding................................................................................................................. 3

Leerstof en planning..............................................................................................4Leerstof...............................................................................................................4

Leereenheid 1 Bouw en werking geslachtsorganen..............................................5Bouw en functie geslachtsorganen.....................................................................5

Vragen bij hoofdstuk 2 Vruchtbaarheid: tochtig zien............................................9De cyclus van de koe...........................................................................................12Vragen bij hoofdstuk 3 Beslissen van Kalf tot Koe: van tocht tot dracht............13Vragen bij hoofdstuk 3 Vruchtbaarheid: drachtig worden en blijven..................15Vragen bij hoofdstuk 1 Vruchtbaarheid: opschonen en tochtig worden.............18Liggingen.............................................................................................................22Aantekeningen tijdens de les...............................................................................24

2

InleidingDeze bundel met vragen hoort bij het vak Fokkerij en Voortplanting van de opleiding Green Production melkveehouderij van het Wellantcollege in Houten. De vragen zijn bedoeld om je door het boekje ‘Vruchtbaarheid’ van de Koesignalenserie en ‘Beslissen van Kalf tot Koe’ te helpen. De leertaak Dierlijke productie (LT 6) bestaat uit 3 leereenheden die hieronder zijn weergegeven:

1. Bouw en werking geslachtsorganen Bouw geslachtsapparaat Werking cyclus Afwijkingen en aandoeningen

2. Tochtigheid en insemineren Tochtigheidssignalen en hulpmiddelen Exterieurbeoordeling en stierkeuze Basistermen fokkerij, opstellen fokdoel Insemineren Dierwelzijn, ethische overwegingen bij fokkerij

3. Dracht en geboorte Dracht, groei van het kalf Liggingen kalf Verzorging droge koe Afkalven: herkennen naderende geboorte, verzorging koe en

kalf

Het vak is onderverdeeld in twee thema’s: het biologische gedeelte en het foktechnische gedeelte. In leereenheid twee komt het foktechnische deel naar voren. Het vak wordt afgetoetst met drie theorietoetsen (één per leereenheid). Daarnaast zijn er 3 praktijkopdrachten, deze voer je uit op je praktijkbedrijf.

3

Leerstof en planningHieronder is de leerstof weergegeven voor het vak. Bekijk voor de toets goed welke hoofdstukken je moet leren. We werken met twee boeken. De PowerPoints die tijdens de les worden gebruikt, staan na de les op de ELO. De stof die wordt besproken tijdens de les, hoort ook bij de leerstof. Achter in deze bundel is ruimte om aantekeningen te maken.

LeerstofThema Leerstof

1. Bouw en werking geslachtsorganen

Ppt Bouw en werking geslachtsorganenPpt HormoonwerkingPpt Afwijkingen / aandoeningenHs 2 Vruchtbaarheid (blz. 19)

2. Tochtigheid en insemineren

Ppt Tochtigheid

3. Dracht en geboorte

BvKtK = Beslissen van Kalf tot Koe

4

Leereenheid 1 Bouw en werking geslachtsorganenKennis van de bouw van de geslachtsorganen is belangrijk bij het insemineren van de koe en bij het vaststellen van afwijkingen aan deze organen. In dit hoofdstuk kijken we naar de geslachtsorganen van zowel de koe als de stier. Daarnaast gaan we in op de cyclus van de koe.

1.1 Bouw van de vrouwelijke geslachtsorganenBeantwoord de volgende vragen.

1. Geef van onderstaande onderdelen de Latijnse naam:a. Kling:b. Schede:c. Baarmoederhals:d. Baarmoeder:e. Eileider:f. Eierstok:

2. Benoem de volgende onderdelen van het geslachtsapparaat van het vrouwelijk rund.

3. Herken je de onderdelen ook in dit zijaanzicht?

5

11.10.

9.8.

7.

6.

5.

4.

3.

2.

1.

14.11.

1.2 Bouw van de mannelijke geslachtsorganenBeantwoord de volgende vragen.

4. Geef van onderstaande organen de Latijnse naam:a. Balzak:b. Teelbal:c. Bijbal:d. Voorstanderklier:e. Roede:f. Zaadcellen:

5. Noem de vier zaadklieren (deze vormen het vocht dat op het moment van de zaadlozing aan de zaadcellen wordt toegevoegd).____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6

6. Benoem de volgende onderdelen van het geslachtsapparaat van het mannelijk rund.

7

12.

11.

10.

9.8.

7.

6.

5.4.

3.2.

1.

7.

6.

5.

4.3.

2.

1.

7. Hieronder staat een doorsnede van de testisbuisjes. De teelballen zijn gevuld met testisbuisjes en vanuit de wanden van die buisjes worden zaadcellen gevormd. Het weefsel tussen de buisjes produceert het hormoon testosteron.

a. Benoem de onderdelen.b. Waar zorgt testosteron voor?

_____________________________________________________________________

8

5.

4.

3.

2.

1.

5.

4.

3.

2.

1.

8. Wat is het verschil tussen castratie en sterilisatie?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1.3 De hormonale werkingBeantwoord de volgende vragen.

9. Wat is een hormoon?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1.3.1 De koe10.Wat zijn secundaire geslachtskenmerken bij de koe?

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11. Bij de hormoonwerking kom je veel lastige woorden tegen. Probeer te achterhalen wat de onderstaande woorden betekenen.

Ovulatie

Follikel

Corpus luteum

(cl)

Progesteron

Embryo

Oestrogeen

LH

FSH

12.Vul onderstaande tabel in.

9

Hormoon Plaats van ontstaan

Werking

1.3.2 De stierOok bij het mannelijk dier vervullen hormonen een taak.

13.Welke mannelijke hormonen zijn er?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10

14.Wat is de taak van het follikel stimulerend hormoon (FSH)?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15.Wat is de taak van testosteron?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

1.4 Afwijkingen en aandoeningen16.Sdfsdfsdf17.sadfasdf

11

Leereenheid 2 Tochtigheid en inseminerenDeze leereenheid behandelt de tocht, inseminatie en alles rondom stierkeuze en fokkerij.

2.1 Tochtigheid en inseminatie1. Uit welke drie perioden bestaat de tocht?

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Noem per periode de gedrags- en lichamelijke veranderingen en zet deze in de tabel.

Periode tocht Gedragsveranderingen Lichamelijke veranderingenVoortocht

Staande tocht

Natocht

3. Wat is schijntochtigheid?_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Wat is het juiste inseminatiemoment?

12

_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Wat is een ‘laatste-kans-embryo’?_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Op welke manieren kun je de dracht controleren en vanaf welke dag na de bevruchting is dat mogelijk?_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Leg de volgende termen uit:

Embryotransplantatie

Superovulatie

FSH

Ovum pick-up

2.2 Stierkeuze

2.3 Dierwelzijn, ethische overwegingen in de fokkerijEen aantal technieken die in de fokkerij toegepast worden, zijn geruisloos gaan horen tot de normale gang vanzaken. Bij embryotansplantatie (ET) staat niemand meer stil. Dit is een normale zaak in de fokkerij, die op sommige

13

bedrijven als routine wordt toegepast. Deze techniek, die voortborduurt op de klassieke genetica, biedt de mogelijkheid om de selectie te versnellen.

Anders wordt het bij het klonen van dieren (het schaap Dolly), kruisingen tussen verschillende soorten (gaap, geit-schaap of scheit, schaap-geit), of als menselijke genen worden ingebouwd in een dier zodat het dier menselijke stoffen gaat produceren. De experimenten met stier Herman om de productie van geneesmiddelenin melk mogelijk te maken, zijn daarvan een voorbeeld.

14

Vragen bij leereenheid 3Lees hoofdstuk 3 uit het boek ‘Beslissen van Kalf tot Koe’ en maak de volgende vragen.

1. Hoe lang duurt de voortocht, de tocht en de natocht en wat zijn de verschillen?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Wat is stille tocht (bij koeien) en wanneer vindt deze plaats?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Wanneer na afkalven kun je, als alles goed verloopt, weer gaan insemineren?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Hoe vaak worden de dieren op jou BPV-bedrijf maximaal geïnsemineerd? Wanneer besluit de veehouder om de koe af te voeren?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Wat is een laatste kans embryo en wanneer worden deze gebruikt?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15

6. Hoe vindt op jou BPV-bedrijf de drachtcontrole plaats en wanneer?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Wat is dhz-ki?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

16

Leereenheid 2 Tochtigheid en inseminerenLees het hoofdstuk en maak de vragen. Soms zal je het internet, je boerenverstand of hulp van je praktijkopleider nodig hebben.

8. Waarom worden oudere koeien moeilijker drachtig dan jongere?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

9. Waarom is een negatieve energiebalans nadelig voor de vruchtbaarheid?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10. Wat betekent het als je een koe of pink ziet afbloeden? Wat doe je met deze informatie?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11. Bekijk de figuur van de baarmoeder op pagina 27. Wat gebeurt waar als een koe drachtig wordt?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

12. Stress is slecht voor de vruchtbaarheid. Wat kan voor stress zorgen bij koeien?______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

13. Op welke manieren kan een dracht vastgesteld worden?

17

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

14. Wat zijn de drie belangrijkste redenen dat een koe niet drachtig is?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15. Wat is het nadeel van een tweeling met een stier- en een vaarskalf?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

16. Lees pagina 33 en les de volgende termen uit:

Embryotransplantatie

Superovulatie

FSH

Ovum pick-up

18

17. Wat heeft jou voorkeur: insemineren of een stier bij de koeien? Verschilt dit per groep koeien? Geef minimaal twee argumenten.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

18. Geef minimaal tien oorzaken voor verwerpen bij een koe.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

19.

19

Vragen bij hoofdstuk 1 Vruchtbaarheid: opschonen en tochtig wordenLees het hoofdstuk en maak de vragen. Soms zal je het internet, je boerenverstand of hulp van je praktijkopleider nodig hebben.

1. Noem twee verschillen tussen een far-off en een close-up groep.____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________Bij hoeveel kg melk per dag kun je een koe droogzetten? Leg uit waarom?_________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Wat is de ideale conditiescore voor koeien bij afkalven?_____________________________________________________________________

3. Hoe bereik je deze conditie?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

4. Wat zijn volgens jou de nadelen als een koe met een te hoge conditie afkalft?____________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

5. Waarom moeten koeien al voor het afkalven goed vreten?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

6. Welke dingen kunnen voor stress zorgen bij koeien?

20

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

7. Waar moet je op letten bij een koe die een tweeling draagt?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

8. Bekijk het zoekplaatje op pagina 8 en probeer de vraag te beantwoorden.

9. Wat zijn de succesfactoren voor een goede vaarzenintroductie? Ligt ze toe.______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

10. Noem twee nadelen van zucht._______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

11. Wat betekent het woord routine?__________________________________________________________________________________________________________________________________________

12. Waarom is routine op een melkveebedrijf belangrijk?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

21

13. Je wilt dat het afkalven zo gemakkelijk en vlot mogelijk verloopt. Wat kun je allemaal doen om het afkalven zo goed mogelijk voor te bereiden?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

14. Wanneer onderneem je actie tijdens het afkalven en wat doe je dan?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

15. Wat doe je met de koe na het afkalven?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

16. Welke problemen/ aandoeningen kan een koe krijgen na het afkalven?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

17. Hoe lang duurt een geboorte meestal vanaf het moment dat je de eerste blaas ziet?__________________________________________________________________________________________________________________________________________

18. Lees de tekst en bekijk de foto’s op pagina 11. Tijdens je opleiding moet je een keer een geboorte van een kalf meemaken. Vraag je BPV-opleider hoe hij de verloshulp aanpakt. Wat is anders vergeleken met de werkwijze op pagina 11?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

22

19. Welke punten kun je dagelijks bij de verse koeien controleren om ziektes vroegtijdig te signaleren?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

20. Wanneer spreekt men van ‘aan de nageboorte staan?’__________________________________________________________________________________________________________________________________________

21. Noem zeven oorzaken voor het niet afkomen van de nageboorte._________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

22. Wat zijn placentomen en waar bestaan ze uit?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

23. Wat is involutie?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

24. Wat zie je bij een koe met baarmoederontsteking?_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

23

Liggingen

24

25

Aantekeningen tijdens de les

26

27