welkomin

Bezoek met instapsessie

Naam . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Klas . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Datum . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939

1933 Hitler verkozen

De Duitsers stemmen massaal voor Hitler en zijn NSDAP . Kort daarop schakelt Hitler de andere partijen uit en maakt van Duitsland een dictatuur .

1935 Rassenwetten van Neurenberg

Joden worden wettelijk een minderwaardige groep in nazi-Duitsland .

1938-1939 Woelige tijden

De discriminatie van Joden wordt steeds geweld-dadiger . Nazi-Duitsland wil zijn grondgebied vergroten en valt onder meer Oostenrijk en Polen binnen .

1938-1939 Joden slaan op de vlucht

Duizenden Joodse vluchtelingen stranden in België . Inter nationaal noemt men de vluchtelingencrisis “a test of civilization” .

2

1940 1941 1942 1943 1944 1945

1940 België bezet door nazi-Duitsland

Na een korte oorlog, nemen de nazi’s ook in België de macht over .

1940-1941 Anti-joodse maatregelen

Een hele reeks wetten (avond-klok, verboden beroepen, ver-wijdering uit scholen, . . .) sluiten Joden geleidelijk uit de Belgische samenleving .

1942 Dossinkazerne in gebruik

Door valse tewerk-stellingsbevelen, razzia’s en verklik-king, komen meer dan 25 .000 Joden en Roma en Sinti in de Dossinkazerne terecht . Daar vertrekken zij in treinen richting Auschwitz-Birkenau .

1945 Na de oorlog

Op 8 mei 1945 is nazi-Duitsland verslagen . De wereld wil vrede en dus worden in 1945 de Verenigde Naties opgericht . De ontzetting over de Holocaust is ook doorslaggevend bij het formuleren van de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens in 1948 .

1942 Auschwitz-Birkenau

In Polen starten de nazi’s met de “eindoplossing van het Jodenvraagstuk” . Gas-kamers draaien op volle toeren en duizenden wor-den tegelijkertijd vermoord .

1942-1943Geallieerden winnen terrein

1944 Bevrijding

De Britse en Ameri-kaanse geallieerden bevrijden Mechelen in september 1944 .

3

1

2

4

Introfilm

Vul deze vragen aan terwijl je naar de film kijkt.

Tussen 1942 en 1944 werden in de Dossinkazerne niet alleen Joden opgesloten, maar ook Roma en Sinti, misprijzend genoemd .

Maar weinigen overleefden de deportatie . Welke afbeelding geeft de cijfers juist weer?

O A O B O C

A B C

1 x = 5 %

zwart = vermoordgrijs = levend teruggekeerd

3

4

5

Verbind elk van deze termen met de bijhorende tijd, plaats en uitleg .

Een ander woord voor genocide is:

O Groepsgeweld O Uitsluiting O Volkerenmoord zwart = vermoord

grijs = levend teruggekeerd

SEGREGATION

1948-1990

GENOCIDE

1880-1960

APARTHEID

1994

In de zuidelijke staten worden Afro-Amerikanen wettelijk uitgesloten en gediscrimineerd . Minstens 4000 van hen worden door blanken gelyncht en in het openbaar opgehangen .

Op 100 dagen tijd worden minstens 500 .000 Tutsi’s en gematigde Hutu’s met machetes afgemaakt door landgenoten .

Wetten leggen een strikte scheiding op tussen blank en zwart (aparte woongebieden, stranden, plaatsen op de bus, . . .) . Bij protest reageert de overheid met geweld .

Rwanda Verenigde Staten Zuid-Afrika

5

6

6

Wat zegt de film over de massa-executies van Joden?

O Enkel mannen worden neergeschoten

O Executies van duizenden Joden tegelijk worden heel gewoon

O Het is een vuile maar normale job, die bijna achteloos wordt uitgevoerd

“Je identiteit bestaat uit vanalles en nog wat . Je bent man, vrouw, kind, . . . Je bent Vlaming, Franstalige, Belg, Europeaan, . . . Je bent chris-ten, moslim, Joods, . . .” Uit welke elementen bestaat jouw identiteit vooral?

7

START 3MUSEUM I

PANEEL 100-103

8

Museumbezoek

Deze vragen brengen je langs de belangrijkste plaatsen in het museum . Probeer alle vragen te beantwoorden . Hou na het bezoek je antwoorden bij voor de debriefing in de klas .

Elke groepje krijgt een eigen startplaats . De locatie van jouw startplaats is op deze manier aangeduid:

Volg vanaf dat punt de rest van de route door de nummers te volgen .

Lees eerst de teksten die met het handje zijn aangeduid .

Nummer van je startplaats

In het museum op de derde verdieping

Aan de panelen nummer 100 tot 103

START 1MEMORIAAL

START 2MUSEUMPLEIN

TREIN-WAGON

START 3MUSEUM I

PANELEN 100-103

START 7MUSEUM II

GROTE FOTOWAND

START 8MUSEUM II

MIDDEN VAN DE ZAAL

START 9MUSEUM II

PANEEL 214

START 13MUSEUM III

PANEEL 316

START 14MUSEUM III

PANEEL 327

START 15MUSEUM III

PORTRETTEN-MUUR

START 4MUSEUM I

PANEEL 109

START 5MUSEUM I

PANEEL 118

START 6MUSEUM I

PANELEN 130 en 136

START 10MUSEUM II

PANEEL 226

START 11MUSEUM II

MUUR DISCRI- MI NATIE

START 12MUSEUM III

START 16MUSEUM III

PANELEN 338-345

START 17MUSEUM III

PANELEN 356 en 362

START 18MUSEUM III

PANEEL 366-372

START 19MUSEUM IV

TERRAS

9

blz . 10

blz . 14

blz . 18

blz . 21

blz . 25

blz . 28

blz . 12

blz . 15

blz . 18

blz . 22

blz . 26

blz . 29

blz . 14

blz . 17

blz . 20

blz . 24

blz . 27

blz . 30

blz . 31

10

Ga naar het memoriaal aan de overkant van het museumgebouw.

Je staat nu in de oude Dossinkazerne die door de nazi’s werd ingericht als Sammellager (verzamelkamp). Vandaag is dit een memoriaal waar de slachtoffers worden herdacht.

Vraag 1. Wandel doorheen het memoriaal en ga op zoek naar een voorwerp of document dat jou raakt . Maak er hieronder een schets van .

START 1MEMORIAAL

11

12

Bekijk de treinwagon op het museumplein.

In een wagon als deze zijn duizenden uit Mechelen naar Auschwitz- Birkenau vertrokken. In de Dossinkazerne hielden de nazi’s op ‘transport-lijsten’ bij wie met welk transport gedeporteerd werd.

Vraag 2 Joden werden opgeroepen om zich te melden in de Dossin kazerne, zogezegd om tewerk gesteld te worden in het buitenland . Uit deze trans-portlijst van transport XVI uit 1944 kan je afleiden dat die informatie vals was . Hoe zie je dat?

START 2MUSEUMPLEIN

TREIN-WAGON

13

Tip! Kijk naar de geboortedata.

Nationaliteit Staatenl. = Statenloos (dus zonder nationaliteit)

BeroepGeboortedatum

Naam

Ga naar de eerste verdieping met als thema ‘Massa’.

Stond jij al eens in een massa? Was dat tijdens een concert, een festival of een sportevent? Dan weet je dat de massa effect heeft. Ze zweept op en sleept mee. Je eigen ‘ik’ verdwijnt. Een dictatuur misbruikt de massa. Iedereen moet blindelings de leider volgen. De eenheid van de groep wordt aangewakkerd door het creëren van een vijand. Op deze verdieping wordt de kracht van de massa duidelijk.

Ga naar de wand ‘Triomf van de nazimacht’.

De nazipartij was zo sterk in Duitsland omdat zij de massa wist te bespelen. Tienduizenden Duitsers werden meegesleept in de cultus van de grote leider, Adolf Hitler.

Vraag 3 Bekijk kort het propagandafilmpje ‘Triomf van de nazimacht’ . Vergelijk deze beelden met de grote foto van Tomorrowland die je tegen-kwam in de eerste gang . Welke termen associeer je met welke foto? Verbind de woorden met de beelden hiernaast .

START 3MUSEUM I

PANELEN 100-103

START 4MUSEUM I

PANEEL 109

14

Uniformiteit

Volgzaamheid

Feest

Vreugde

Diversiteit

Gehoorzaamheid

Creativiteit Openheid

Eenheid

START 5MUSEUM I

PANEEL 118

15

Ga op de eerste verdieping naar de wand ‘Een falende internationale gemeenschap’.

Wanneer Hitler aan de macht komt in Duitsland en het anti-Joodse klimaat steeds grimmiger wordt, trachten heel veel Joden te vluchten. Maar waar kunnen ze heen? Op de internationale conferentie van Evian in 1938 weigeren de 32 aanwezige landen om meer Joodse vluchtelingen op te nemen.

Vraag 4.1 Bekijk cartoon 17 .4 op paneel 118 . Verzin er een passende titel bij .

16

Loop in dezelfde gang naar paneel 121.

Jodenhaat of antisemitisme bestond niet enkel in Duitsland. Ook in heel wat Belgische bronnen vinden we anti-Joodse ideeën. Zo’n voorstellingen voeden het wij-zij denken (= polarisatie). Polarisatie is één van de stadia van een genocide.

Vraag 4.2 Bekijk spotprent 20 .4 op paneel 121 . Omcirkel in het schema welk stadium je hier duidelijk kan herkennen .

10. ONTKENNING

GENOCIDE

9. UITROEIING

8. VERVOLGING

7. VOORBEREIDING

6. POLARISATIE

5. ORGANISATIE

4. ONTMENSELIJKING

1. CLASSIFICATIE

3. DISCRIMINATIE

2. SYMBOLISATIE

De 10 stadia van een genocide volgens Gregory Stanton

START 6MUSEUM I

PANELEN 130 en 136

17

Ga op zoek naar de wand ‘Jodenregistratie: begin van het einde’.

In mei 1940 wordt België bezet. In oktober 1940 zetten de nazi’s een eerste belangrijke stap in de Jodenvervol-ging. Die stap is het registreren van alle Joden die in België wonen.

Vraag 5.1 Bekijk paneel 130 . Hoe komt het dat de Jodenregistratie zo vlot verliep?

Vraag 5.2 Zoek op het aanraakscherm op paneel 136 of er in jullie ge-meente Joden woonden .

O Ja, wij vonden deze naam:

O Nee, maar wel in een naburige stad:

START 7MUSEUM II

GROTE FOTOWAND

START 8MUSEUM II

MIDDEN VAN DE ZAAL

18

Ga naar de tweede verdieping met het thema ‘Angst’.

Tijdens de bezetting leven de Joden in België in angst en terreur. Maar ook de niet-Joden voelen zich vaak machteloos. En toch groeit er verzet.

Vraag 6 Lees de intro op de grote foto “Angst 1940-1942” . Duid aan welke term uit de instapsessie het beste zou passen bij deze tekst:

O Geweldspiraal

O Handelingsmarge O Slachtoffers, daders en omstaanders

In het midden van de tweede verdieping, kan je verschillende verhalen beluisteren met een audiogids.

Vraag 7 Jullie gaan elk één fragment beluisteren waarin mensen zich tegen de nazi’s verzetten . Splits je dus op en omcirkel het fragment dat jij hebt gekozen .

FRAGMENT 1 “Baas in eigen winkel”

FRAGMENT 2 “Op een bankje in de zon”

FRAGMENT 6 “Nachtvogel”

FRAGMENT 7 “Het ‘Joodse complot’ ”

FRAGMENT 8 “Drang tot zelfbehoud”

FRAGMENT 9 “Een voorbeeld met weerklank”

FRAGMENT 11 “Geheime vakken”

FRAGMENT 16 “Stille helden”

19

Kom na het luisteren weer samen . Neem een kort interview af bij elkaar om informatie uit te wisselen .

INTERVIEW

Fragment: ………………………………………………………………………………………………………………………

Wie waren de betrokken personen in jouw fragment?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Hoe verzetten de betrokkenen zich?…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Hoe liep het verhaal af?

START 9MUSEUM II

PANEEL 214

20

Ga rechts in de zaal naar het paneel ‘Isolement en geweld’.

De Duitse bezetter legde de Joodse bevolking in België een hoop nieuwe regels op. Heel wat dingen waren ‘verboden voor Joden’. Al het mogelijke werd gedaan om de Joodse bevolking uit te sluiten.

Vraag 8 Op het aanraakscherm hoor je verschillende mensen spreken over de Jodenwetten . Kies een getuigenis en noteer de anti-Joodse maatregelen die deze persoon ter sprake brengt .

START 10MUSEUM II

PANEEL 226

21

Zoek links in de zaal het paneel ‘Schoelies, grijze muizen en stille helden’.

In Antwerpen werden tussen 1942 en 1944 razzia’s uit-gevoerd waarbij de Joden massaal en gewelddadig werden opgepakt. Die razzia’s werden uitgevoerd met steun van het Antwerpse politiekorps.

Vraag 9.1 Lees de tekst op paneel 226 . Een Antwerpse agent weigerde mee te werken aan een razzia in 1942 . Welke straf denk je dat hij kreeg?

O Hij kwam er vanaf met een lichte straf

O Hij werd ontslagen

O Hij werd naar een concentratiekamp gestuurd

O Hij werd gedood

Vraag 9.2 Kijk naar panelen 228 en 229 achter je . Wat was zijn werkelijke straf?

START 11MUSEUM II

MUUR DISCRI- MI NATIE

22

Op de tweede verdieping vind je links op de witte muur het thema ‘Discriminatie’.

De spiraal van geweld begint bij wij-zij denken en bij uitsluiting. De volgende stap op weg naar uitroeiing, is dat de wij-groep de zij-groep systematisch gaat discri-mineren. Soms wordt die discriminatie ook in de wet vastgelegd, zoals de nazi’s deden met de Joden. Er zijn echter nog voorbeelden in de geschiedenis van staats-discriminatie.

Vraag 10.1 Lees de tekst ‘Als een staat gaat discrimineren’ . Kies op het aan-raakscherm een sprekende foto die een goed voorbeeld is van staatsdiscri-minatie . Welke foto koos je en waarom?

Hoe komt het dat heel gewone mensen toch mee doen aan het discrimine-ren en het terroriseren van minderheden? Heel veel factoren spelen mee .

23

Vraag 10.2 Kan jij een persoonlijk voorbeeld bedenken bij één van deze factoren? Kruis aan welke factor jij koos .

O Groepsdruk (Je vindt het moeilijk af te wijken van wat de groep doet)

O Gehoorzaamheid aan een leider (Je doet wat de leider voorschrijft)

O Angst (Je bent bang voor de zij-groep)

O Indoctrinatie door propaganda (Je bent helemaal overtuigd van je eigen gelijk)

O Ontmenselijking (Je ziet je slachtoffer niet meer als een gelijkwaardig mens)

START 12MUSEUM III

24

Ga nu naar de derde verdieping met het thema ‘Dood’.

Vanaf de zomer van 1942 worden Joden in de Dossin-kazerne op transport gezet richting Auschwitz-Birkenau. Daar wacht hen een gruwelijk lot. Tijdens de Holocaust werden zes miljoen Joden vermoord. Op deze verdieping zijn dan ook schokkende beelden te zien.

Vraag 11.1 Ga op zoek naar dit voorwerp op de derde verdieping . Aan wie behoorde dit toe?

Vraag 11.2 Wat wordt op dit object afgebeeld?

START 13MUSEUM III

PANEEL 316

25

Ga naar de zuil ‘Transport XX, 19 april 1943’.

In de periode 1942-1944 vertrekken vanuit de Dossin-kazerne 28 treinen vol met mensen. Nu en dan proberen inzittenden te ontsnappen. Soms lukt dat ook. Slechts één keer komt er hulp van buitenaf. Dat is het bijzondere verhaal van transport XX.

Vraag 12 Transport XX is wel heel bijzonder . Lees de tekst en bekijk ook de voorwerpen in de vitrine . Zet dan de gebeurtenissen rond dit beruchte transport in chronologische volgorde .

1 2 3 4 5

A. Ontsnappingsgereedschap wordt de Dossinkazerne binnen-gesmokkeld .

B. Mensen springen uit de rijdende trein .

C. 17 mensen ontsnappen uit de wagon in Boortmeerbeek .

D. Drie jonge mannen doen transport XX stoppen met een namaak-stoplicht .

E. De trein rijdt langzaam verder zodat er langsheen het traject nog meer mensen kunnen springen .

START 14MUSEUM III

PANEEL 327

26

Loop naar het achterste paneel van de eerste gang. Daar vind je een aanraakscherm met alle transporten.

De 28 transporten uit Mechelen brengen 25.484 Joden en 352 Roma en Sinti naar Auschwitz-Birkenau. Elk transport heeft zijn eigen verhaal.

Vraag 13 Kies een transport en vul aan .

TRANSPORT: …………………………………

Datum vertrek: ……………………………………………………

Datum aankomst: ……………………………………………………

Hoeveel procent van de gedeporteerdenwerd bij aankomst vergast?…………………………………………………………………………………………………………………

Hoeveel mensen konden ontsnappen?…………………………………………………………………………………………………………………

Hoeveel mensen van dit transport hebben de deportatie overleefd?………………………………………………………………

START 15MUSEUM III

PORTRETTEN-MUUR

27

Zoek het aanraakscherm bij de portrettenmuur op de derde verdieping.

Op deze portretten zie je alle mensen afgebeeld die vanuit Mechelen weggevoerd zijn. Bekijk de muur goed. Zie je dat we van sommigen tot op vandaag geen foto hebben kunnen terugvinden?

Vraag 14 Zoek op het scherm enkele mensen op die vanuit Mechelen vertrokken . Vul het schema aan .

naam geboortedatum transport

een man

een vrouw

een kind

een overlevende

START 16MUSEUM III

PANELEN 338-345

28

Loop door de middengang tot aan de twee fotoreeksen. Lees de wand ‘Uitroeiing op industriële schaal: Auschwitz-Birkenau’.

Bijna alle Joden die vanuit Mechelen gedeporteerd wor-den, komen in Auschwitz-Birkenau terecht. Van hun aankomst daar hebben we geen foto’s. Wel werden nog niet zo lang geleden deze twee foto-albums terug ge-vonden. Lees het paneel ‘Uit-roeiing op industriële schaal: Auschwitz-Birkenau’.

Vraag 15.1 Waarom denk je dat het museum deze twee albums tegenover elkaar heeft geplaatst?

Vraag 15.2 Vind je de foto waarop de SS-helferinnen besjes zitten te eten? Stel dat je hen een vraag mocht stellen, welke zou dat dan zijn?

START 17MUSEUM III

PANELEN 356 en 362

29

Loop naar de laatste gang van de derde verdieping. Zoek en lees het paneel over ’Onderduiken’.

Wanneer de nazi’s massaal Joden deporteren, begrijpen de Joden hoe gevaarlijk het voor hen geworden is. Velen gaan zich dan ook verstoppen. Daarbij worden zij door heel wat niet-Joodse Belgen geholpen, zelfs al houdt dat veel risico in. Zij geven hen onderdak en zorgen voor eten.

Vraag 16 Bekijk de kaart waarop een heleboel Belgische onderduik-adressen aangeduid staan . Op welke plaats in jouw buurt zaten mensen ondergedoken?

START 18MUSEUM III

PANEEL 366-372

30

Ga op zoek naar het paneel over de bevrijding.

Na vier jaar bezetting wordt België in september 1944 bevrijd. Op dat moment wordt voor vele Joden duidelijk wat er met hun familie en vrienden is gebeurd. Zij be-leefden daarom de bevrijding van België vaak heel an-ders dan de rest van de bevolking.

Vraag 17.1 Zoek op de panelen voorbeelden van hoe Joodse mensen na de oorlog een levenslang trauma met zich mee slepen . Beschrijf hier één van die voorbeelden .

Op de laatste hoek van deze gang bevindt zich een scherm. Bekijk het filmpje van Natan Ramet.

Hier komen de overlevenden aan het woord, ze vertellen over hun ervaringen na de bevrijding. Zo ook Natan Ramet, die later dit museum mee oprichtte...

Vraag 17.2 Beluister het fragment van Natan . Hoe staat hij, ondanks alles wat hij heeft meegemaakt, later in het leven? (wand 372)

START 19MUSEUM IV

TERRAS

31

Ga naar de vierde verdieping, ga naar het terras dat uitkijkt over de Dossinkazerne.

Aan de overkant staat de oude Dossinkazerne. Van hier-uit vertrokken de nietsvermoedende Joden, Roma en Sinti in overvolle treinen naar Auschwitz-Birkenau. De keuze van de nazi’s voor de Dossinkazerne was niet toevallig.

Vraag 18 Kan je je voorstellen dat hier zeventig jaar geleden honderden mensen opgesloten zaten?

Kazerne DossinGoswin de Stassartstraat 1532800 Mechelen, België T +32 (0)15 29 06 60 F +32 (0)15 29 08 76 info@kazernedossin .euwww .kazernedossin .eu

Coördinatie : Kim Parys & Marjan VerplanckeTekstredactie : Sofie Van der Vreken & Kim Parys Vertaling : Yves Monin & Katharina StollaEindredactie : Marjan Verplancke & Patsy BrigouVorm : karakters .be