WELKOM,WELKOM,

lezinglezingmeervoudige intelligentiemeervoudige intelligentie

en meeren meer

Jan Smolenaars, rectorJan Smolenaars, rector

Howard GardnerHoward Gardner

Gardner meent dat intelligentie Gardner meent dat intelligentie zoals die met de gebruikelijke testen zoals die met de gebruikelijke testen wordt gemeten, geen goede voor-wordt gemeten, geen goede voor-speller is voor succesvol handelen speller is voor succesvol handelen in allerlei situaties in het leven. in allerlei situaties in het leven. Volgens Gardner is intelligentie iets Volgens Gardner is intelligentie iets dat niet erfelijk bepaald is. dat niet erfelijk bepaald is.

Marco van BastenMarco van Basten

Meervoudige Meervoudige intelligentieintelligentie

Niet alleen erfelijke Niet alleen erfelijke factorenfactoren

verbaal-linguïstischeverbaal-linguïstische logisch-mathematischelogisch-mathematische visueel-ruimtelijkevisueel-ruimtelijke muzikaal-ritmischemuzikaal-ritmische lichamelijk-kinesthetischelichamelijk-kinesthetische natuurgerichtenatuurgerichte interpersoonlijke eninterpersoonlijke en intrapersoonlijke intelligentie. intrapersoonlijke intelligentie.

Invloed van onderzoekInvloed van onderzoek GardnersGardners visie visie Spencer Kagan, Kolb, Vermunt, Spencer Kagan, Kolb, Vermunt,

Robert-Jan Simons, Robert Robert-Jan Simons, Robert MarzanoMarzano

Marrit van de Guchte Marrit van de Guchte Eveline Crone Eveline Crone brainbrain and and

developmentdevelopment Lab Lab

Eveline CroneEveline Crone Het puberende brein, 2008Het puberende brein, 2008

– Adolescentenbrein, het lerende Adolescentenbrein, het lerende brein, het emotionele brein, het brein, het emotionele brein, het sociale brein en het creatieve breinsociale brein en het creatieve brein

Het sociale brein van de puberHet sociale brein van de puber– Hormonale veranderingen, losmaken Hormonale veranderingen, losmaken

van je ouders, richten op van je ouders, richten op leeftijdgenoten, erbij willen horenleeftijdgenoten, erbij willen horen

Crone, hormonen, Crone, hormonen, vervolgvervolg

Samenwerken met anderen roept dezelfde Samenwerken met anderen roept dezelfde reactie op als bijv. de ervaring van beloning reactie op als bijv. de ervaring van beloning (winnen van geld, proeven van chocolade)(winnen van geld, proeven van chocolade)

Relatie puberteitsontwikkeling en Relatie puberteitsontwikkeling en onderzoekend sociaal gedrag (roken, onderzoekend sociaal gedrag (roken, alcohol, rol vrienden)alcohol, rol vrienden)

Biologisch gestuurd (hypothalamus, Biologisch gestuurd (hypothalamus, GonatropineRH; Hypofyse (FSH, LH, GonatropineRH; Hypofyse (FSH, LH, oestrogeen, androgeen)oestrogeen, androgeen)

Crone, kermis in het Crone, kermis in het brein brein vervolg 2vervolg 2

Hersenontwikkeling wordt, behalve door Hersenontwikkeling wordt, behalve door de biologische ontwikkeling (tempo), de biologische ontwikkeling (tempo), gestimuleerd door de sociale omgevinggestimuleerd door de sociale omgeving

Lezen van emotiesLezen van emoties 50 ms50 ms– Drie samenwerkende hersengebieden Drie samenwerkende hersengebieden

(prefrontale cortex), allen zeer gevoelig voor (prefrontale cortex), allen zeer gevoelig voor hormoonschommelingenhormoonschommelingen

Amygdala, emoties waarnemen op gezichten, Amygdala, emoties waarnemen op gezichten, intensiteit gericht: angst, boosheidintensiteit gericht: angst, boosheid

Insula, negatieve emotiesInsula, negatieve emoties Striatum, plezierStriatum, plezier

Crone, Crone, stap naar stap naar volwassenheidvolwassenheid

Kinderen zijn actieve leerdersKinderen zijn actieve leerders– Zelforganiserend vermogen van het Zelforganiserend vermogen van het

brein, verbindingen worden van brein, verbindingen worden van jongs af aan gevormd, worden door jongs af aan gevormd, worden door de puberteitshormonen in de war de puberteitshormonen in de war gebracht.gebracht.

Bekende padenVriendschappenVeilige omgeving

Nieuwe paden,Nieuwe vriendschappen, vertrouwen

Robert-Jan SimonsRobert-Jan SimonsPleit voor het meer gebruik maken van elkaars

verschillen.

Leren is leuker dan opgeleid worden. Gebruik maken van en ruimte voor verschillen in

kennis en leerstijlen (Kolb) (Kolb) eigen habituele wijze van leren inzetten (leerstijlen) Team-leervermogen (teamleren, (teamleren, Senge) Senge)

“Veel van de ongemotiveerdheid met betrekking tot leren heeft te maken met het feit dat mensen en groepen niet echt betrokken zijn bij hun eigen leren, hoe vreemd het ook klinkt.”

Leerstijlen/ Leerstijlen/ constructivismeconstructivisme Men wordt goed in de manier van leren

waar men een voorkeur voor heeft en Men krijgt een voorkeur voor

leeractiviteiten waarin men goed blijkt te zijn.

enen Het zelf construeren van kennis beklijft Het zelf construeren van kennis beklijft

beterbeter

Groepsgrootte Groepsgrootte (Marzano)(Marzano)

GroepsgroottGroepsgroottee

Aantal Aantal effectgrootteeffectgroottess

Gemiddelde Gemiddelde effectgrootteeffectgrootte

Percentiele Percentiele toenametoename

ParenParen 1313 0,150,15 66

3-43-4 3838 0,220,22 99

5-75-7 1717 -0,02-0,02 -1-1

onderwijseffectiviteitonderwijseffectiviteitVerbeteren van het leren van kinderenVerbeteren van het leren van kinderenFactoren, die leerresultaten van leerlingen beïnvloeden:Factoren, die leerresultaten van leerlingen beïnvloeden:

– SchoolSchool Gewaarborgd en uitvoerbaar curriculumGewaarborgd en uitvoerbaar curriculum Uitdagende doelen en effectieve feedbackUitdagende doelen en effectieve feedback Betrokkenheid van ouders en omgevingBetrokkenheid van ouders en omgeving Veilige en ordelijke omgevingVeilige en ordelijke omgeving Collegialiteit en professionaliteitCollegialiteit en professionaliteit

– LeraarLeraar InstructiestrategiënInstructiestrategiën KlassenmanagementKlassenmanagement Ontwerp van een klassenleerplanOntwerp van een klassenleerplan

– LeerlingLeerling ThuissituatieThuissituatie :”geleerde“ intelligentie en achtergrondkennis:”geleerde“ intelligentie en achtergrondkennis MotivatieMotivatie

Bron: Robert Marzano “What works in schools” 2003 (vertaald in 2009)Bron: Robert Marzano “What works in schools” 2003 (vertaald in 2009)

Didactische strategieën Didactische strategieën (Marzano)(Marzano)

Didactische strategieDidactische strategie percentielwinpercentielwinstst

Identificeren van Identificeren van overeenkomsten en overeenkomsten en verschillenverschillen

4545

Samenvatten en notities Samenvatten en notities makenmaken

3434

Inspanningen bevestigen Inspanningen bevestigen en erkenning gevenen erkenning geven

2929

Huiswerk en oefeningHuiswerk en oefening 2828Nonverbale Nonverbale representatierepresentatie

2727

Cooperatief lerenCooperatief leren 2727Doelen stellen en Doelen stellen en feedback gevenfeedback geven

2323

Vragen formuleren en Vragen formuleren en hypotheses testenhypotheses testen

2323

Voorkennis activeren Voorkennis activeren met vragen, met vragen, aanwijzingen en aanwijzingen en kapstokkenkapstokken

2222

voorbeeldenvoorbeeldenVergelijken, classificeren, creëren van metaforen, Vergelijken, classificeren, creëren van metaforen, creëren van analogieën.creëren van analogieën.Verhalende schema’s, thema-restrictie-Verhalende schema’s, thema-restrictie-illustratieschema, definitieschema’s, illustratieschema, definitieschema’s, argumentatieschema’s, probleem-argumentatieschema’s, probleem-oplossingsschema’s, conversatieschema’soplossingsschema’s, conversatieschema’sConsequent prijzen, aandacht voor prestaties van Consequent prijzen, aandacht voor prestaties van leerlingen, informatie geven over de betekenis leerlingen, informatie geven over de betekenis wat bereikt iswat bereikt isHuiswerkprotocol, doel en verwachting t.a.v. het Huiswerkprotocol, doel en verwachting t.a.v. het huiswerk, variatie in feedback op huiswerkhuiswerk, variatie in feedback op huiswerkMaken van superschema’s, generalisaties, Maken van superschema’s, generalisaties, conceptpatronen, fysische modellenconceptpatronen, fysische modellenGIPS, groepsgrootte max.4, afwisseling, niet te GIPS, groepsgrootte max.4, afwisseling, niet te vaakvaakAan criteria gebonden feedback, tav. Specifiek Aan criteria gebonden feedback, tav. Specifiek kennis en vaardigheden, leerlinggestuurde kennis en vaardigheden, leerlinggestuurde feedbackfeedbackSysteemanalyse, probleemoplossing, historisch Systeemanalyse, probleemoplossing, historisch onderzoek, uitvinden, experimenteel onderzoek, onderzoek, uitvinden, experimenteel onderzoek, besluitvormingbesluitvormingMindmappen, analyseren van fouten, opzetten Mindmappen, analyseren van fouten, opzetten van ondersteuning, analyseren van standpuntenvan ondersteuning, analyseren van standpunten

Impact van de effectiviteit van de Impact van de effectiviteit van de leraar op leerlingprestaties leraar op leerlingprestaties (Haycock ’98 en Hattie 1992)(Haycock ’98 en Hattie 1992)

0

10

20

30

40

50

60

meesteffectieve

leraar

minsteffectieve

leraar

winstgerelateerd aaneffecitiviteitvan de leraar

winstgerelateerd aande groei van devolwassenheidvan de leerling

In bedrijven: innovatie In bedrijven: innovatie gevraagd!gevraagd! Welke vaardigheden of intelligenties Welke vaardigheden of intelligenties

zijn nodig in een bepaalde functie?zijn nodig in een bepaalde functie? Is er iemand die deze vaardigheden of Is er iemand die deze vaardigheden of

intelligentie al heeft?intelligentie al heeft? Welke mensen kunnen de gevraagde Welke mensen kunnen de gevraagde

nieuwe vaardigheden leren?nieuwe vaardigheden leren?

Wat betekent dat voor Wat betekent dat voor het onderwijs?het onderwijs?

Omgaan met verschillen, leren van Omgaan met verschillen, leren van elkaar, o.a. Kagan, Kolb, Gardnerelkaar, o.a. Kagan, Kolb, Gardner

Kennis van het brein van Kennis van het brein van adolescenten, o.a. Crone, leren adolescenten, o.a. Crone, leren interpreteren van emoties, interpreteren van emoties, hersenontwikkelingenhersenontwikkelingen

Leerstijlen, wat past bij mij? Kolb, Leerstijlen, wat past bij mij? Kolb, VermuntVermunt

Wat betekent daWat betekent dat voor t voor dede docent en het docent en het ARARHC?HC?duizenduizendpootdpoot

kennikennissbronbron

didacdidac-ticus-ticus

peda-peda-googgoog

brein-brein-kennikenniss

leer-leer-stijlstijl

innovinnovatiesaties

instruinstructiectie

ordeorde relatirelatiee

prestprestatieatie

grote grote lijnenlijnen

com-com-muni-muni-catorcator

samesamenn

alleenalleen doel-doel-ge-ge-richtricht

ver-ver-trou-trou-wenwen

vra-vra-gengen

zekerzeker emotiemotioneeloneel

reflecreflec-tie-tie

klasseklassen-n-

leerplaleerplann

omgeomge-ving-ving

ver-ver-wachtwacht--ingeningen??

Leren, met en van Leren, met en van elkaarelkaar Een blijvende zoektocht?Een blijvende zoektocht?

– Hoe doe ik het?Hoe doe ik het?– Hoe kan het (nog) beter?Hoe kan het (nog) beter?– Met behoud van de relatie aandacht voor Met behoud van de relatie aandacht voor

prestaties?prestaties?– Verschillen erkennen, waarderen en Verschillen erkennen, waarderen en

gebruikengebruiken

– En tot slot: En tot slot: leren, samen: met en van elkaarleren, samen: met en van elkaar..

Einde lezingEinde lezing

meervoudige intelligentiemeervoudige intelligentieen en meermeer …. …. bewustbewust werken aan werken aan het het bekwamebekwame door door met en van met en van elkaarelkaar te leren. te leren.

Jan Smolenaars, rector van een Jan Smolenaars, rector van een prachtschoolprachtschool