Webers wereldbeeldenhypothese:

Hoe meer daadkracht het in een samenleving opgang makende en in een godsdienst vervatte wereldbeeld aan haar inwoners

toekent

(Korter: hoe activistischer dat wereldbeeld is),

des te sterker is de aandrang van de leden van die samenleving tot gebruikmaking van economische vrijheden en daarmee tot

rationele vormen van economisch handelen,

Des te groter is de kans dat zij bedrijfsondernemers worden of tot het hoger geschoold personeel behoren

En des te hoger is de economische groei in die samenleving

Het volgende schema concretiseert Webers toepassing van deze hypothese op de verschillende wereldgodsdiensten

Streek Wereld-godsdienst

Heilsdoel Heilsmiddel elite

Heilsmiddel volk

Wereldbeeld en mensbeeld Efficiënt handelen & economische groei

India Hindoeïsme Terugkeer in hogere kaste, opgaan in Nirvana

Mystische contemplatie

Reinheids-geboden

Wereld een om zichzelf draaiend rad en mens onderdeel rad van bestaan

-

China Confucianisme Lang & gezond leven

Zelfvervol-making door literair- filosofische vorming

Eerbied voorouders

Wereld is harmonisch, verhouding mens en wereld kan zijn als die tussen tonen in muziek, mens kan zich aan de wereld aanpassen

+

Zuid-West Europa Einde middel-eeuwen

Katholicisme Leven na de dood

Bid en werk Biecht, aflaat

Mens past in de wereld als een orgaan in een lichaam

+

Noord-West Europa 16-17de eeuw

Protestantisme Leven na de dood

J e beroep is je roeping Mens als bewerker en beheerder van de wereld

++

20e eeuwse Westen

Materialisme Hogere levens-standaard/ consumeren

Presteren door ondernemen en studeren

Mens als meester van de wereld

+++

21e eeuwse Westen

Post-materialisme

Evenwicht herstellen tussen mens en natuur

Consuminderen Als de mens meester van de wereld wil worden, vernietigt de mens de natuur

??

Arabisch Schiereiland Midden-Oosten 8e eeuw

I slam Hemeltuin 5 zuilen van de islam De mens kan met het zwaard over de wereld heersen

De derde hoofdvraag van de sociologie:

RATIONALISERING

Wout Ultee

De derde hoofdvraag van de sociologie:

RATIONALISERING = McDONALDISERING

Wout Ultee

Weber 1920:

Vergeleken met Chinese, Indiase, Midden-Oosten beschaving, is de hedendaagse Westerse wereld uniek:

Wetenschap verder voortgeschreden

Techniek op hoger peil

Bouw-, beeldhouw- en schilderkunst berusten op technische kennis

Staat met geschreven wetten en vakgeschoolde ambtenaren (formele staat, bureaucratie)

Productie van goederen efficiënter (kapitalisme)

Oude kritiek op Weber

China: boekdrukkunst, buskruit, kompas uitgevonden

Weber: niet uitgebuit voor commerciële doelen

India: nul uitgevonden, meer medische ervaringskennis

Weber: niet het idee van bewijs in de wiskunde, medische wetenschap geen basis in scheikunde

China: meer ambtenaren

Weber: leerden schoonschrijven en gedichten maken, leerden niet wetboeken schrijven en toepassen

Techniek, wetenschap, bureaucratie, kapitalisme

brengt Weber samen onder de noemer

RATIONALISERING

Volgens Weber was tot 1700 de rationalisering in China verder dan in

Europa

Behalve op het gebied van de kunsten

Hedendaagse Weber kritiek:

Geen rechtstreekse band van Grieken en Romeinen rond jaar nul naar

Renaissance en Wetenschappelijke revolutie 16e eeuw, Griekse kennis bewaard tot 12e eeuw door Islamitische geleerden

Hedendaagse anti-kritiek:

bewaard door islamitische en joodse geleerden, vertalen van wetenschappelijke teksten is nog geen

wetenschap verder brengen

De wetenschap komt niet verder door ontzag voor teksten, maar door kritiek op theorieën in teksten

met behulp van waarneming en experiment

Bouwkunst: het overspannen van grote ruimten

128 na Christus

Pantheon, Rome

Doorsnee 43 meter

Europa lag voor met kunsten

Bouwkunst: het overspannen van grote ruimten

128 na Christus

Pantheon, Rome

Doorsnee 43 meter

1436

Dom van de Santa Maria Del Fiore

Florence

gebouwd door Brunelleschi

Doorsnee 46 meter

537

Constantinopel,

hoofdstad oostelijk deel van het christelijke Romeinse Rijk

kerk Sant Sophia

koepel doorsnee van 31 meter

537

Constantinopel

hoofdstad oostelijk deel van het christelijke Romeinse Rijk

kerk Sant Sophia

koepel doorsnee van 31 meter

1453

Constantinopel valt en wordt Istanbul

de hoofdstad van het Islamitische Ottomaanse Rijk

1453

Aya Sophia moskee

Istanbul

koepel doorsnee van 31 meter

1500

Sultan Beyazid moskee

Istanbul

koepel doorsnee 18 meter

1500

Sultan Bayezid moskee

Istanbul

koepel doorsnee 18 meter

1557

Sultan Suleiman moskee

Istanbul

koepel doorsnee 27 meter

1557

Sultan Suleiman moskee

Istanbul

koepel doorsnee 27 meter

1574 Sultan Mehmet moskee

Edirne (Adrianopolis)

Koepel doorsnee 31 meter

Beide moskeeën gebouwd door Sinan

Doorsnee koepel gelijk aan Aya Sophia

Kleiner dan Pantheon en Dom Florence

Steeds levendiger beelden van mensen bij de Oude Grieken

Van stilstaan, via een voet vooruit, naar vrij bewegend

580 voor Christus: Polymedes van Argos, De broers Celobis en Biton

(gevonden in Delphi)

Beeldhouwkunst

Maker onbekend, begin 5e eeuw voor Christus

Levensgrote bronzen beelden

van een krijger en een atleet

(opgedregd in zee bij de kust van Zuid-Italië)

De Grieken kenden het perspectief in de (tweedimensionale) schilderkunst al;

achterliggende kennis van de wiskunde ging verloren

Perspectief herontdekt in de Renaissance

Standaardvoorbeeld: Massagio, De heilige drievuldigheid, Florence, Sante Maria Novello, 1427

Schilderkunst

Leonardo da Vinci, Mona Lisa, 1502

Een van de meest levendige uitbeeldingen van een persoon ooit. Waarom zo levendig?

Leonardo da Vinci, Mona Lisa, 1502

Een van de meest levendige uitbeeldingen van een persoon ooit. Waarom zo levendig?

Lijn in landschap achter vrouw is niet helemaal horizontaal, daardoor lijkt ze met haar heupen te wiegen.

De vrouw glimlacht door een schaduw bij haar lippen.

Binnen de Islamitische godsdienst was het verboden personen af te beelden; geen wonder geen toepassing van

nieuwe technieken in portretschilderkunst

In de zestiende eeuw vooruitgang in het Ottomaanse Rijk (Turkije), geregeerd door Islamitische sultans in de

pottenbakkerkunst: de tegels en borden uit Iznik

Het aanbrengen van kleuren op aardewerk mislukt vaak; in elk geval komt de voor het bakken aangebrachte kleur

veelal niet overeen met de kleur na het bakken

De pottenbakkers van Iznik konden rond 1560 niet alleen heel wit aardewerk bakken; ze gingen ook over

van wit-blauw aardewerk naar meerkleuren aardewerk:lichtblauw, donkerblauw, groen, paars/rood

Dia’s bij elkaar gezocht uit eigen vakantiefoto’s

Foto’s gemaakt in

Benaki Museum, Athene

David Verzameling, Kopenhagen

British Museum, London

Metropolitan Museum of Art, New York

Louvre, Parijs

Niet in Topkapi Paleis, Istanbul daar wel tegels, borden verloren bij branden in de

veelal houten huizen van de stad