Reactie van het Actiecomité Dwangarbeidnee op het rapport van de gemeentelijke ombudsman over de re-integratie in de gemeente Amsterdam

Een reactie en weergave van eigen recente ervaringen

01-06-2015

1

Actiecomité Dwangarbeidnee. http://www.dwangarbeidnee.nl. Email: info@dwangarbeidnee.nl. Telefonisch bereikbaar onder de nummers 020-6898806/5856174/6370158

Samenvatting en leeswijzer

De reactie is als volgt samengesteld. In het eerste gedeelte gaan wij meer in zijn algemeenheid in op het functioneren van WPI, (Werk Participatie Inkomen) vroeger DWI (Dienst Werk en Uitvoering) genoemd, waarbij verschillende beleidsterreinen aan de orde zullen komen, zoals de aanvraagprocedures voor bijzondere bijstand, de kostendelersnorm, de problematiek van de daklozen en terugvordering en verhaal.

In het tweede gedeelte van de reactie gaan wij in op het rapport van de Ombudsman. In het derde gedeelte geven wij eigen recente ervaringen weer. In het vierd deel, op blz 19 geven wij aan wat er volgens ons moet gebeuren.

Het Actiecomité Dwangarbeidnee constateert, dat ondanks de gematigde eigen conclusies van de Ombudsman zijn rapport de misstanden weerspiegelt, die het Actiecomité al meer dan twee jaar aan de orde stelt. Na het rapport van het Bureau Integriteit is dit het zoveelste bewijs dat er met de re-integratie van werkzoekenden in Amsterdam veel mis is.De Ombudsman gebruikt in zijn rapport termen als negatief beschouwde: bejegening, misbruik door werkgevers, gebrek aan goede communicatie en klachtenbehandeling, geen didactiek en sociaal psychologische vaardigheden, gebrek aan noodzakelijke tegenmacht als gevolg van ongelijke machtsverhouding, ontbreken van aansluiten bij wat mensen nodig hebben, ontbreken van professionele aanspreekcultuur, vraagtekens bij professionaliteit en onderlinge omgang, onvoldoende ruimte voor kritische discussie en reflectie, reiskostenproblematiek etc.

Wij hebben een uitgebreide reactie op het rapport van de Ombudsman geschreven, waarin we een aantal hoofdpunten aan de orde laten komen. De kopjes in dit stuk zijn gekozen op eigen hoofdthema’s.

Wat zich bij de onderzoekingen en aanbevelingen van de Ombudsman een beetje wreekt is, dat de Ombudsman geen uitspraken doet over het beleid. In onze reactie stellen wij aan de orde, dat er juist een nauwe samenhang is tussen de financiële en beleidsmatige kaders die worden gesteld door de beleidsmakers enerzijds en de problemen met de behandeling van de individuele bijstandsgerechtigde op het gebied van bejegening, moeten voldoen aan absurde regels, die rigide worden toegepast met voorbijzien aan het individuele geval anderzijds.

Met name de steeds ongelijker wordende machtsverhouding tussen de werkzoekende en de functionarissen van de gemeente is een bron van problemen. Rechten van klanten worden steeds verder afgebroken en de werkzoekende is overgeleverd aan de willekeur van de klantmanager. Het wordt dan ook hoog tijd de rechten van de werkzoekenden weer te versterken. Dat moet gebeuren door de volgende maatregelen:

Een heldere klachtenprocedure door een onafhankelijke commissie of instantiestopzetten van het werken met behoud van uitkering dat tot machtsmisbruik leidt. Deelname aan de trajecten op basis van vrijwilligheidEen duidelijk trajectplanBetere onkostenvergoedingen voor de deelnemers aan de trajecten

In onze reactie worden vele recente voorbeelden aangehaald van misstanden. Daaruit blijkt, dat mensen nog steeds tot 2 jaar op nieuwe trajecten moeten zitten en dat het officieel beleid is dat dit gewoon doorgaat, ondanks toezeggingen van de wethouder dat trajecten maximaal een half jaar duren. Ook worden in de voorbeelden verschillende incidenten opgesomd. Zo blijken klantmanagers soms rapporten van deskundigen over klanten in negatieve zin bij te stellen, of laten ze zich tegenover een potentiele werkgever in negatieve zin over de werkzoekenden uit, omdat ze de klant in een bepaald traject willen hebben.

2

InhoudsopgaveDeel I. Blz 4. Onze ervaringen met WPI (Werk, Participatie en Inkomen) in de nieuwe organisatiestructuur van de gemeente

Deel II. Blz 7. Re-integratie en het rapport van de Ombudsman

Deel III. Blz 11. Onze recente ervaringen met re-integratie in Amsterdam

Deel IV. Blz 19. Voorstellen voor verandering

3

Deel IWij zijn blij met het instituut van de Ombudsman. Op deze wijze worden knelpunten en misstanden aan het licht gebracht, en kunnen individuele burgers verhaal halen wanneer ze vastlopen in de bureaucratie van de gemeente. Het onderzoek van de ombudsman naar re-integratie is zo'n voorbeeld van misstanden, die aan het licht worden gebracht. Toch is het instituut van de Ombudsman onvoldoende om de ongelijke machtsposities van de klantmanager/re-integratieconsulent enerzijds en de werkzoekende anderzijds meer in evenwicht te brengen. We komen daar nog op terug.

Onze ervaringen met WPI (Werk, Participatie en Inkomen) in de nieuwe organisatiestructuur van de gemeente

In onze ogen is de WPI nog steeds een bureaucratische organisatie, die moet werken binnen strakke financiële kaders. Dit betreft de uitvoeringskosten van de uitvoeringsorganisatie, de beperkte financiële middelen voor de (minima) regelingen die beschikbaar zijn, voor zover die er sowieso zijn, en het totaalbedrag dat voor de verlening van bijstand kan worden uitgetrokken, en de inzet van personeel en de tijd die zij per klant beschikbaar hebben. Verder moet het personeel werken binnen de strakke beleidsmatige kaders die door het Rijk en de gemeente worden geformuleerd. De invoering van de Participatiewet betekent de verdere afbraak van rechten van bijstandsgerechtigden, zoals de invoering van de kostendelersnorm, de al langer bestaande vervanging van wat ooit passende arbeid genoemd werd door gangbare arbeid (alle arbeid is passend), het vervallen van regelingen als de langdurigheidstoeslag en chronisch ziekenregelingen en de uitgebreide inlichtingenplicht die in de wet zo ruim is geformuleerd dat alles eronder kan vallen. Je kunt op ieder detail gepakt worden en een boete krijgen. Hierdoor wordt de machtsongelijkheid tussen de burger, die om hulp komt vragen en de onder druk staande klantmanager c.q. ambtenaar steeds ongelijker. Nu kan de klantmanager zeggen (en sommigen doen dat ook) wij gaan geen medisch onderzoek doen. Dat is veel te duur. U neemt maar een schoonmaakbaantje. Dag meneer. Voor een wat langer gesprek heeft de klantmanager dikwijls geen tijd. Toen het begrip passende arbeid nog bestond kon dat niet zomaar in alle situaties. Steeds meer voorwaarden worden verbonden aan het recht op bijstand. In dit krachtenveld moet de uitvoeringsorganisatie opereren. De uitvoeringsorganisatie reageert hierop in beleidsmatige zin door in contacten met klanten -om de doelstellingen te halen- procedurele en andere regels in te voeren, die de aanspraak op de minima en bijstandsregelingen sterk inperkt en/of die de klantmanager enige bewegingsvrijheid geven om binnen de gestelde kaders te blijven, qua aantallen bijstandsgerechtigden of dossiers die in een bepaalde tijd kunnen worden afgehandeld. In de ogen van de burger absurde regels worden ingevoerd, waarbij de aanspraak op regelingen bijzonder moeilijk wordt gemaakt of komt te vervallen wanneer je niet aan de regels voldoet. Laten we zes beleidsterreinen wat dat betreft als voorbeeld nemen.

1. De opvang van daklozen.WPI heeft als nieuw beleid de beslissing genomen een splitsing te maken tussen daklozen die psychiatrisch patiënt zijn of verslaafd en daklozen die dat niet zijn. WPI vindt dat alleen psychiatrisch patiënten en verslaafden bij de afdeling bijzondere doelgroepen geholpen worden. De andere daklozen moeten naar het gewone loket. Deze mensen hebben voortdurend problemen bij de aanvraag van een uitkering bij de DWI. Sommige daklozen worden daardoor van het kastje naar de muur gestuurd. Ook wordt tegen mensen gezegd die bijvoorbeeld zeggen: ik slaap tijdelijk bij mijn

4

zuster, u bent niet dakloos, u kunt geen daklozenuitkering aanvragen. Weer anderen slapen op wisselende locaties op plotseling wisselende tijden. Dit resulteert er weer in dat de dienst handhaving niet of slecht kan leren waar zij verblijven omdat bij een onaangekondigd huisbezoek de betrokkene er even niet is. Het gevolg daarvan is dat zij dikwijls meer als drie maanden moeten wachten eer de uitkering verstrekt wordt. Het is de taak van de DWI deze mensen fatsoenlijk te helpen. Immers we spreken hier over een uitermate kwetsbare groep. Wij constateren dat een aantal van deze mensen crimineel worden. Dit als gevolg van het gevoerde politiek beleid. Voorts is het zo dat de hulpverlenende organisatie de thuislozen naar de Bijstandsbond verwijzen: sociaal raadslieden regulier maatschappelijk werk weten vaak geen oplossing. De Bijstandsbond raakt overspoeld met deze door de politici veroorzaakte misère. Het is zaak dat de gemeente raad van Amsterdam dit knoeibeleid rechtzet. Wat veel voorkomt: klant is dakloos, heeft briefadres bij WPI. Wekelijks moet hij bij WPI langs om zijn post op te halen. Het komt meerdere malen voor dat de uitkering geblokkeerd wordt omdat cliënt niet op een gesprek was gekomen. WPI stuurde hem hiervoor een uitnodiging maar die lag nog niet in zijn postvak toen hij de post ophaalde. De uitnodiging van WPI lag er een dag later dus cliënt miste zijn afspraak. In het algemeen bij het aanvragen van een bijstandsuitkering voor daklozen: daklozen moeten een 7 dagen briefje invullen met de adressen waar zij de afgelopen 7 dagen overnacht hebben en waar ze de komende 7 dagen ook weer overnachten. Dit voor Handhaving, die gaat dan de week daaropvolgend langs, als vervanging van het huisbezoek. Dit is juist voor daklozen vaak een onoverkomelijk bezwaar, ze weten niet waar ze de komende tijd terecht kunnen. En als ze dan geregeld hebben dat ze ergens zijn komt Handhaving vaak niet langs, of op een andere dag dat de klant er niet is. Handhaving is onverbiddelijk, geen cliënt, dan stopt de procedure .

2. Het verstrekken van bijzondere bijstandHet aanvragen van bijzondere bijstand wordt voortdurend ontmoedigd. Belangenorganisaties kunnen sowieso geen formulieren krijgen voor de aanvraag van bijzondere bijstand. Zij kunnen klanten wijzen op hun rechten en dan meteen een formulier invullen, maar WPI wil dat niet. Klanten die telefonisch bellen om een formulier wordt gevraagd waarvoor en na enkele korte vragen en antwoorden wordt gezegd: u komt niet in aanmerking. De aanvraag is korte tijd geleden extra ingewikkeld gemaakt omdat het eerst via de klantmanager moet lopen. Daar moet je maar contact mee opnemen voor een gesprek telefonisch of op kantoor om te bepalen of de aanvraag wel door kan gaan.

3. De uitvoering van de kostendelersnormDe gemeente als Amsterdam voert de maatregel strenger uit dan het Rijk voorschrijft. Er is geen sprake van de kostendelersnorm als er sprake is van commerciële onderhuur. Er zijn twee wettelijke voorwaarden om dat te beoordelen: er moet een schriftelijke overeenkomst zijn en er moet sprake zijn van een 'commerciële huur'.

De gemeente Amsterdam verbindt op eigen houtje allerlei extra strenge voorwaarden aan de beoordeling of sprake is van onderhuur. Er moet sprake zijn van indexering (jaarlijkse verhoging van de huur overeenkomstig de prijsontwikkeling). De huur moet per bank betaald worden. En er moet een zeer uitgebreide en absurde omschrijving zijn van het gehuurde en de rechten en plichten die eraan verbonden zijn, zoals een bepaling van het gebruik van gemeenschappelijke ruimten en douche en toilet, of bezoek en loges zijn toegestaan, etc. Bij de Bijstandsbond komen wekelijks mensen die juridische procedures moeten beginnen omdat ze onmogelijk aan de strenge voorwaarden van de gemeente kunnen voldoen. En waarbij dan wordt gezegd: de kostendelersnorm is op u van toepassing. Geen indexering van de huur de afgelopen jaren? Kostendelersnorm. Terwijl die mensen gewoon een kamer huren en toch onderhuurder zijn.

5

Neem het voorbeeld van mevrouw E.F, alleenstaande moeder met twee jonge kinderen, die een grote kamer huurt bij derden. De huurovereenkomst voldoet niet aan de voorwaarden van de gemeente Amsterdam en de verhuurder wil niet meewerken aan een nieuw huurcontract. De kostendelersnorm is van toepassing, immers zij zou de kosten met nog twee anderen, de verhuurder en zijn vrouw kunnen delen. In de praktijk betaalt zij 350 euro huur, van het kunnen delen van kosten is geen sprake, maar omdat de huurovereenkomst volgens de gemeente niet aan de voorwaarden voldoet, zal zij met twee jonge kinderen moeten leven van 594,80 euro per maand.

4. De gang van zaken bij de Fraudewet.Op 1 januari 2013 werd de Fraudewet ingevoerd, officieel de Wet Aanscherping Handhavings- en Sanctiebeleid genoemd. Volgens de Fraudewet kunnen er boetes worden opgelegd tot aan bepaalde maximumbedragen. Die bedragen mogen dus ook lager uitvallen. Maar in het Boetebesluit dat gaat over de uitvoering van de wet zijn die maximumbedragen doodleuk als standaardbedragen opgenomen. In de praktijk bleken uitkeringsinstellingen structureel de hoogst mogelijke bedragen op te leggen. Flink wat uitkeringsgerechtigden die werden getroffen door dit soort maximumboetes, hebben rechtszaken tegen het UWV of de gemeente gewonnen, omdat de rechters bepalen dat uitkeringsinstellingen moeten toetsen aan de zwaarte van de overtreding, en of de opgelegde straf evenredig is aan de overtreding, bijvoorbeeld wat betreft verwijtbaarheid. Gemeenten en het UWV deden dat niet, want ze kwamen standaard op de proppen met de hoogst mogelijke straffen.

De Centrale Raad van Beroep heeft met zijn uitspraak van 24 november 2014 de hele boetewetgeving op zijn kop gezet. De kern van het lange juridische betoog van de hoogste bestuursrechter is dat de begrippen opzet, schuld, evenredigheid en proportionaliteit deel moeten uitmaken van de beoordeling door de uitkeringsinstelling. De 100 procent boete is van de baan. De bestuursrechter heeft in plaats daarvan een eigen soort boetestelsel gecreëerd en passeert daarmee Klijnsma en haar Boetebesluit. Terwijl de gemeenten -ook Amsterdam- de boetes standaard oplegde - voor individuele beoordelingen had men misschien ook geen tijd- moeten de gemeenten nu toch individueel gaan beoordelen.

5. De gang van zaken bij terugvordering en verhaal.Er worden brieven verstuurd die in feite beschikkingen zijn, waar volgens de AWB bij moet staan dat je bezwaar kunt aantekenen, binnen welke termijn en bij wie. Maar wij krijgen brieven over terugvordering onder ogen waarbij overigens het terug te vorderen bedrag in een keer wordt verrekend met de uitkering, wat niet mag, waar die zinsnede niet in staat. Men schrijft blijkbaar onder tijdsdruk haastig brieven waarbij de regels niet in acht genomen worden.

\

6

Deel II6. Re-integratie en het rapport van de Ombudsman

Bij het rapport wreekt zich voor de discussie een beetje, dat de ombudsman zich strikt beperkt tot de bejegening. Over het beleid en de gevolgen van het beleid doet hij geen uitspraken. 'Dan had ik in de politiek moeten gaan' zegt de ombudsman in het Parool van 24 april 2015. Daarover uitspraken doen behoort ook niet tot zijn bevoegdheden. Terwijl er, zoals we hiervoor zagen, een nauwe samenhang is tussen het beleid en de bejegening. Dit heeft gevolgen voor de beperkte aanbevelingen die hij doet. Dus de ombudsman zegt niets over het principe 'werken met behoud van uitkering', door ons dwangarbeid genoemd, waar wij tegen zijn omdat het principe volgens ons misbruik en het binnensmokkelen van oneigenlijke doelstellingen in de hand werkt. Dus zegt de Ombudsman niets over de misstand, dat werkzoekenden soms jaren zonder perspectief voor de betrokkene aan het lijntje worden gehouden en dwangarbeid moeten verrichten.

Toch geeft het rapport een onthullende kijk in de uitvoeringspraktijk van de re-integratie door WPI en Herstelling werk en uitvoering. De resultaten zijn conform onze eigen signalen duidelijke uitingen van misstanden.

Met termen als negatief beschouwde bejegening, misbruik door werkgevers, gebrek aan goede communicatie en klachtenbehandeling, geen didactiek en sociaal psychologische vaardigheden, gebrek aan noodzakelijke tegenmacht als gevolg van ongelijke verhouding, ontbreken van aansluiten bij wat mensen nodig hebben, ontbreken van professionele aanspreekcultuur, vraagtekens bij professionaliteit en onderlinge omgang, onvoldoende ruimte voor kritische discussie en reflectie, reiskostenproblematiek1 etc. geeft de Ombudsman een onthutsend beeld van de uitvoeringspraktijk.

Klachten Amsterdamse Bos allang bekend bij werknemersWat opvalt is dat, afgezien van een kleine groep, de meerderheid van de werknemers aangaf, dat de problemen van het Amsterdamse Bos allang bekend waren. Het merendeel van de medewerkers gaf echter aan helemaal niet verrast te zijn over het naar buiten komen van de misstanden. De situatie was vaak al (deels) bekend. “We wisten allang dat er daar iets niet klopte, en hebben dat ook gezegd." Medewerkers geven aan dat er door de jaren heen al verschillende, duidelijke, signalen zijn gegeven. “Ik ben helemaal niet verrast, het management heeft gewoon zitten slapen, en nu barst de bom opeens.”

De Ombudsman heeft 750 deelnemers aangeschreven, hij heeft 50 bijstandsgerechtigden of ex-bijstandsgerechtigden gesproken. Aangezien daar ook mensen tussen zitten, die hij op zijn caravantocht ter plaatse heeft gesproken, kan de respons op de brief die hij verstuurd heeft laag genoemd worden. Verder heeft hij 35 werknemers gesproken. In het stuk krijgen de werkmeesters onevenredig veel meer aandacht dan de deelnemers. Het blijft gissen waarom de respons zo laag was. Het beperkte aantal bijstandsgerechtigden dat hij gesproken heeft kan te maken hebben met de locatie in direct zicht van werkmeesters, maar ook met de doorlopende dreiging van korting op de uitkeringen.

Contacten met de werkmeesters en klantmanagers

1 Cursief geschreven woorden en zinnen zijn citaten, ontleend aan de brief d.d. 29 mei 2015 van de ombudsman aan de raadsleden met de daaraan toegevoegde bijlage.

7

Enkele deelnemers vinden de werkmeesters te streng. “Door sommigen word je behandeld alsof je een klein kind bent.” Sommige deelnemers geven aan dat er niet goed naar ze geluisterd wordt. “Je moet doen wat zij zeggen.” Een aantal noemt de ongelijke machtsrelatie tegenover de werkmeester lastig, omdat je als deelnemer een afhankelijke en kwetsbare positie hebt. Er is geen respectvolle bejegening door klantmanagers/werkmeesters

Ongeveer een derde van de deelnemers vindt het contact met de klantmanager (redelijk) goed. Deze deelnemers vinden dat ze goed geholpen worden, voelen zich gerespecteerd en waarderen het dat de klantmanager met hen mee denkt en probeert te helpen. Ongeveer een derde is negatief over het contact met de klantmanager. Een deel van de deelnemers geeft aan het gevoel te hebben neerbuigend te worden behandeld door hun klantmanager. Een thema dat hierbij genoemd wordt is bejegening: “Ik krijg alleen maar kritiek.” en “Zijn toon bevalt me niet.” Ruim een kwart van de deelnemers voelt zich niet voldoende geholpen bij het zoeken naar een baan. “De klantmanager doet niet genoeg voor me.” - Een ander thema is onduidelijke communicatie en informatieverstrekking, Ongeveer een vijfde van de deelnemers geeft aan hier last van te hebben. Ze weten niet goed waar ze aan toe zijn en wat hun vooruitzichten en mogelijkheden zijn.

Naar wij veronderstellen, zal dit vooral het geval zijn bij bijstandsgerechtigden die al wat langer in het traject zitten. Onze ervaring is, dat je in het begin van alles wordt voorgespiegeld, en dat je de negatieve dingen maar voor lief neemt. Als het traject na enige tijd geen resultaat oplevert, gaan mensen zich afvragen hoelang ze nog in deze perspectiefloze situatie moeten blijven en gaan ze vragen stellen over de duur van het traject. Waarop ze dan vervolgens geen of een vaag antwoord krijgen. En dan ontstaan de conflicten.

Enkele deelnemers zijn boos over een opgelegde strafkorting, vinden dat dit te snel wordt opgelegd en de korting te hoog is. Deelnemers vragen om meer duidelijkheid over de regels voorafgaand aan het traject, wat gebeurt er wanneer, wat mag en wat mag niet. “Wist ik veel dat er dan €300 afgetrokken zou worden.” - Opvallend is dat meerdere deelnemers aan hebben gegeven dat ze in het afgelopen (half) jaar meerdere keren een nieuwe klantmanager toegewezen hebben gekregen. Hier bestaat onbegrip over en er bestaat behoefte aan verheldering.

Geen aansluiting trajecten bij behoefte deelnemersDe Ombudsman constateert dat er geen diagnostiek is. Er wordt helemaal niet gekeken naar wat mensen zelf nodig hebben. Deelnemers hebben vaak zelf een concreet idee van wat ze nodig hebben, zoals bijvoorbeeld aanvullende taallessen of een cursus binnen een bepaald vakgebied. Ze vinden het jammer dat dit vaak niet mogelijk is of niet wordt aangeboden door WPI. Deelnemers geven aan dat ze hun tijd beter zouden kunnen besteden aan bijvoorbeeld vrijwilligerswerk, of het volgen van een cursus dan aan een verplicht en vaststaand traject dat niet per se aansluit op wat ze nodig hebben.

Een derde van de deelnemers geeft aan niet tevreden zijn met de argumentatie en de manier waarop ze bij een bepaald traject terecht zijn gekomen. Hierbij wordt o.a. genoemd dat er te weinig rekening met hun mogelijkheden, belemmeringen en werkervaring is gehouden. “Ik heb het gevoel dat ik zomaar ergens wordt neergezet.” Ze moeten bijvoorbeeld het standaardtraject volgen terwijl ze bepaalde vaardigheden al hebben “Je hoeft mij echt niet meer te leren hoe ik een hamer vast moet houden.” Een enkeling noemt de diagnose onprofessioneel. “Ik vraag me wel eens af, kijken ze naar de mensen of alleen naar de regeltjes? Dan voel ik me net een nummer in het systeem." Sommige deelnemers geven aan dat er soms mensen in hun traject zitten die er eigenlijk niet thuis horen omdat ze bijvoorbeeld te veel problemen hebben “..(traject) helpt dan heus niet, die heeft andere hulp nodig.”

8

Ook een gebrek aan keuzemogelijkheid wordt genoemd. De werkzaamheden worden door sommige deelnemers als niet leerzaam en zinloos beschouwd, zoals papier prikken. Enkele deelnemers geven aan dat er op hun traject soms niet genoeg te doen is en dat het daardoor ‘rondlummelen’ wordt. “Wat ik hier doe heeft geen zin.” / “Ze houden je alleen maar een beetje bezig.” Bijna de helft van de gesproken deelnemers geeft aan meer hulp te willen bij het vinden van een baan. Ze vinden dat ze onvoldoende begeleid worden om weer aan de slag te gaan. “Je moet hier je eigen boontjes doppen.” / “Je moet het zelf maar uitzoeken.”

Opvallend is, dat de medewerkers het hier mee eens zijn. In het hoofdstukje ‘Visie op De Herstelling (trajecten)’wordt door de ombudsman het volgende geschreven: - Een veelgehoorde mening is dat De Herstelling te veel gericht is op disciplinering in plaats van op de begeleiding en coaching van deelnemers. - Werkmeesters doen hun best maar zijn niet getraind in didactische of sociaalpsychologische vaardigheden die noodzakelijk zijn voor de doelgroep. Het succes is mede afhankelijk van de affiniteit die de werkmeester zelf heeft met coaching en begeleiding. - Er wordt vooral aanbodgericht gewerkt in plaats van vraaggericht. Er wordt niet breder gekeken naar wat een deelnemer helpt om weer verder te komen, er worden alleen vaststaande trajecten aangeboden. Er is geen standaardaanpak die werkt voor iedereen. “Je kan niet al die mensen door een trechter douwen en verwachten dat ’t goed uitpakt.”

Werken zonder Loon kost geldEen irritatie die herhaaldelijk naar voren komt is het financiële aspect van het volgen van trajecten. Deelnemers geven aan dat de vergoeding voor de reiskosten vaak niet dekkend is. Aangezien de bijstand hetzelfde blijft wanneer iemand in een traject zit, betekent het in de praktijk dus dat iemand er financieel op achteruit gaat. [ onderstreping door comité Dwangarbeid Nee] Een van de deelnemers zegt: “Als je werkt tijdens je uitkering moet hier wel een positieve prikkel voor zijn, nu gaat wat je verdient af van je uitkering, het levert je dus financieel niks op om te werken.

Klachten: dreiging strafkorting of nooit meer iets horen van ingediende klachtEnkele deelnemers geven aan dat door sommige werkgevers misbruik wordt gemaakt van de goedkope arbeidskracht van mensen die stage lopen. Bij stages werken deelnemers voor een bepaalde tijd bij een werkgever met uitzicht op een reguliere baan. Deelnemers geven aan dat hier bij bepaalde werkgevers in de praktijk weinig van terecht komt. Bij eenvoudig werk dat weinig inwerktijd vereist, zoals lopendebandwerk, is het voordelig voor werkgevers om na drie maanden nieuwe mensen aan te nemen voor een stage. Deelnemers geven aan deze signalen niet kwijt te kunnen, en als ze er iets van zeggen wordt snel gedreigd met een strafkorting. “Het is drie maanden subsidie innen en dan de volgende weer.” / “Stages zijn schijn, zes maanden voor niets ergens werken en dan kan je weer oprotten.” Er bestaat bij sommige deelnemers terughoudendheid over het uiten van kritiek “Als ik wat vind denk ik: ik kan me maar beter inhouden want ze hebben wel de macht over me." De klachtenprocedure is slechts bij een enkeling bekend en ingezet met wisselend resultaat. Eén van de deelnemers geeft aan een jaar geleden een klacht te hebben ingediend maar hier nooit meer iets over gehoord te hebben. Een andere deelnemer geeft aan van verschillende deelnemers te hebben gehoord dat ze een klacht hebben over een bepaalde klantmanager maar daar werd niets aan gedaan. “Je wordt niet serieus genomen.” Een van de deelnemers geeft aan een klacht te hebben ingediend over een werkgever maar hier is, voor zover de deelnemer weet, niets mee gedaan. - Twee deelnemers die hebben aangegeven een fysieke beperking te hebben en dit kenbaar hebben gemaakt, vinden dat het goed is opgepakt. Eén ander voelt zich juist niet serieus genomen toen hij

9

een fysieke beperking aangaf.

Zware kritiek van werknemers WPI op het management De medewerkers vinden ook dat het management niet deugt. Over de rol van het management bestaat grotendeels hetzelfde beeld. Medewerkers geven aan dat het bestuur al geruime tijd (jaren) af wist van de situatie in het Amsterdamse Bos. Volgens medewerkers zijn er voldoende signalen geweest en gegeven, maar deze zijn niet adequaat opgepakt. Uitleg over het waarom verschilt “Ze wisten het al lang, de managers en de directie, er is nooit wat aan gedaan, het werd gewoon gedoogd.” / “Ze durfden niet in te grijpen.” / “Management heeft zitten slapen en de hele situatie slecht aangepakt.” - Het merendeel van de medewerkers vindt de aanpak van het management, toen de situatie eenmaal openbaar werd, teleurstellend. Medewerkers voelen zich niet gesteund. Medewerkers vinden over het algemeen de consequenties voor de betrokken collega’s begrijpelijk, maar vinden ook dat er met twee maten gemeten is. “Het management is de hand boven het hoofd gehouden.” Er leeft woede en onbegrip over het feit dat de verantwoordelijk manager ‘weggepromoveerd’ is. Dat deze persoon wel aanwezig was bij besprekingen over de situatie vinden velen onbegrijpelijk en niet te verkroppen.

Uit het bovenstaande blijken vele knelpunten in het functioneren van de uitvoeringsorganisatie. De situatie leidt tot misbruik van bevoegdheden, zoals intimidaties, bij het minste of geringste dreigen met sancties, vernederingen, etc. Mensen hebben niet de rechten die werknemers hebben die een contract hebben en loon ontvangen en ze zijn nergens voor verzekerd als er een ongeluk gebeurt. Onze ervaring is, dat op het Praktijkcentrum van Herstelling Werk en Uitvoering aan de Laarderhoogtweg alles gewoon op de oude voet doordraait.

In het volgende deel een overzicht van de ervaringen in de afgelopen tijd.

10

Deel IIIEen geheim rapport over misstanden in het Amsterdamse Bos

Op 15 april 2015 verstuurden Burgemeester en Wethouders een persbericht en een brief aan de gemeenteraad over de toestanden bij het re-integratietraject in het Amsterdamse Bos. Het begin van het persbericht:

Op basis van een rapport van Bureau Integriteit zijn er ernstige vermoedens dat vier werknemers van de gemeente Amsterdam betrokken zijn bij integriteitsschendingen bij een re-integratietraject. Het gaat om medewerkers die werkzaam waren bij De Uitkijk, een locatie in het Amsterdamse Bos, waar uitkeringsgerechtigde Amsterdammers actief waren in het kader van hun re-integratie. De medewerkers worden onder meer verdacht van machtsmisbruik ten opzichte van deelnemers en collega’s, diefstal van eigendommen van de gemeente en discriminatie.

De locatie is gesloten en twee medewerkers zijn geschorst in afwachting van het definitief juridisch advies. Een andere medewerker heeft een schriftelijke waarschuwing gekregen. De teammanager die toezicht had moeten houden was reeds voor de melding overgeplaatst en verricht nu andersoortige werkzaamheden. Op basis van het onderzoek zal Juridische Zaken adviseren over de toepasselijke strafmaat.

In de brief die 3 bladzijden telt wordt zorgvuldig vermeden de stichting Herstelling Werk en Uitvoering te noemen. Er wordt enkel gesproken over het project 'De Uitkijk' waarvoor - na de reorganisatie bij de gemeente- de afdeling Werk en Re-integratie van de RvE Werk verantwoordelijk zou zijn. Hier wreekt zich, dat de projecten van de gemeente en van stichting Herstelling erg door elkaar lopen en dat vaak vaag is wie nou voor wat verantwoordelijk is. Klantmanagers van de gemeente die de Participatiewet uitvoeren werken bij Herstelling, die ook de introductiecursussen organiseert voor de mensen die in de trajecten worden geplaatst, maar de werkmeesters lijken soms weer in dienst te zijn van Herstelling, het is daar altijd onduidelijk met wie je te maken hebt. Klachten over een werkmeester of klantmanager bijvoorbeeld werden soms afgehandeld door Youri van der Lugt, tot voor kort directeur van Herstelling. De Herstelling is een stichting met een stichtingsbestuur, waaronder de heer Elshoff, tevens plaatsvervangend Raadsheer bij de Centrale Raad van Beroep, de hoogte rechter op het gebied van beoordeling van sancties voor werklozen en hij heeft ook een eigen particulier bemiddelingsbedrijf. Het schijnt echter dat de heer Elshoff bij de Centrale Raad geen bijstandszaken doet. Maar het is toch wel een beetje vreemd dat advocaten zaken voeren voor de Centrale Raad van Beroep ook van deelnemers aan projecten van HWU en dat een lid van het stichtingsbestuur tevens lid is van de Centrale Raad waar de procedures gevoerd worden.

Ook valt op dat het onderzoek van het Bureau integriteit zich strikt lijkt te beperken tot de misstanden in het Amsterdamse Bos, en dat andere projecten buiten beschouwing blijven, hoewel daarover ook het nodige te doen is geweest in het zwartboek van het Actiecomité Dwangarbeidnee en in de artikelen in de Volkskrant van december 2013. Alle tot stand gekomen in de onderzoeksperiode van het Bureau integriteit. Men benadrukt dat het hier om een geïsoleerd project gaat, dat min of meer losstaat van de andere projecten. Wel wordt aangekondigd dat het onderzoeksrapport van het Bureau Integriteit uitgebreid zal worden geanalyseerd en dat maatregelen zullen worden genomen en meer in zijn algemeenheid de regels die gelden bij re-integratie onder de loep zullen worden genomen. Hierbij worden ook twee deskundigen om advies gevraagd. Verder zal de Gemeentelijke ombudsman worden ingeschakeld en komt er een ombudsfunctionaris bij de RvE Werk.

11

Ook trekt de gemeente in haar brief het boetekleed aan: de Bijstandsbond in 2011 en het Actiecomité Dwangarbeidnee in 2013 met het zwartboek hebben al gewezen op de misstanden in het Amsterdamse Bos en de gemeente is hier niet goed mee omgegaan. De gemeente doelt o.a. op een gesprek dat een vertegenwoordiger van de Bijstandsbond met een deelnemer aan het project in het Amsterdamse Bos had met de directeur van Herstelling en een medewerker van de afdeling klachten en bezwaar van de Dienst Werk en Inkomen. Er werden toen maatregelen en verbeteringen aangekondigd, maar het Bureau Integriteit constateert, dat die maatregelen en verbeteringen nooit zijn doorgevoerd, zoals wij in de loop van 2012, 2013 en 2014 ook al gemerkt hadden.

Misstanden op andere projectenMaar zoals gezegd de gemeente beperkt zich tot het project in het Amsterdamse Bos.Het Actiecomité Dwangarbeidnee is in de loop van 2013 en 2014 doorgegaan met haar activiteiten, ondanks het feit, dat het comité bij de gemeente weinig gehoor vond. Op het spreekuur van de Bijstandsbond werden in de loop van 2014 en 2015 een reeks van klachten ingediend die vaak betrekking hadden op projecten van Herstelling Werk en Uitvoering, echter niet alleen het Amsterdamse Bos. Met name tegen 4 of 5 klantmanagers gestationeerd bij Herstelling Werk en Uitvoering buiten het Amsterdamse Bos werden vele officiële klachten ingediend bij klachten en bezwaar en beroep. Een van die klantmanagers was werkzaam bij het Concern Congres Centrum, een van de projecten waar werklozen met behoud van uitkering werken. Deze klachten zijn ook naar de wethouder gestuurd. Speerpunten in de klachten waren het optreden van de klantmanager, het ontbreken van een re-integratiecontract, geen duidelijkheid over de aard van het traject, veel mensen zaten er al langer dan een jaar wat veel te lang is, er wordt geen rekening gehouden met medische beperkingen, etc. De antwoorden op de klachten, die behandeld worden door de chefs van dezelfde ambtenaren waarover een klacht wordt ingediend, waren vaak nietszeggend of ontkennend. Wat betreft de klachten over de lange duur van de trajecten wordt bijvoorbeeld gezegd in een antwoord op een klacht gedateerd 4 juli 2014: ‘De duur van een traject bij het RBA (Re-integratiebedrijf Amsterdam) is nooit maximaal. De bedoeling is dat u de tijd krijgt zo lang als nodig is om uit te stromen naar werk. Als u daar langere tijd voor nodig heeft dan krijgt u die’. Met andere woorden: lopende het traject wordt gekeken hoelang je moet blijven, dat kan lang duren ook al schiet je er niets mee op, je kunt pas vertrekken als je een betaalde baan hebt gevonden. (Die voor velen nooit komt). Verder wordt soms aangegeven, dat er verwikkelingen waren gebaseerd op misverstanden, of een ongelukkig verloop van de communicatie over bv doktersafspraken waarvoor niemand verantwoordelijk is.

De stand van zaken is ondanks toezeggingen van de wethouder dat trajecten maar een half jaar mogen duren, officieel en in de praktijk nog steeds zo, dat tegen mensen wordt gezegd: “je moet hier langer blijven”, waarbij dit langer dan een half jaar kan zijn, onduidelijk hoelang. Dat blijkt het de volgende drie zaken.

Donderdag 19 maart 2015 belde iemand dat hij op de Laarderhoogtweg gewerkt heeft, dat hij in het najaar van 2014 een cursus asbestverwijderaar heeft gevolgd en dat hij toen is uitgezonden naar asbestverwijderaar De Grote Berg BV waar hij asbest moest gaan verwijderen. Hij werd onder druk gezet daar naartoe te gaan. Hij heeft het twee dagen volgehouden, toen heeft hij werk geweigerd.

De betrokkene heeft de cursus asbestverwijderaar in oktober, november en december 2014 gevolgd. De cursus duurde drie maanden, waarbij ze ondertussen in de groenvoorziening moesten werken, op de forten, o.a. in Nigtevecht, maar de cursus stelde eigenlijk weinig voor. Je kon het cursusboek in 6 uurtjes doornemen en in je hoofd stampen. 19 januari werd hij naar asbestverwijderaar De Grote Berg BV gestuurd. Hij maakte daarbij deel uit van een groep van 5 mensen, die daar allemaal gingen werken. Ze zouden de eerste drie maanden voor de werkgever gratis zijn (werken met

12

behoud van uitkering) en daarna zouden ze ongeveer 1600 euro verdienen. Maar volgens de betrokkene gooiden ze er bij dat bedrijf wat de veiligheidsvoorschriften betreft met de pet naar. De nieuwe werknemers moesten twee uur lang golfplaten van asbest breken, een inspannend karweitje waarbij je gaat zweten. Dit is zeer gevaarlijk, want de vele vezels die bij het breken vrijkomen kunnen zich vermengen met het zweet dat uit het masker komt. Daarom is het voorschrift, dat de werknemers na twee uur de gelegenheid krijgen zich te douchen en daarbij volgens een voorgeschreven procedure het masker af te zetten. De werknemers vroegen na twee uur of ze konden douchen. De chef zei echter: ik heb nu pauze, bij de volgende shift mag je douchen. Door deze en andere incidenten weigerden de 5 nieuwe werknemers nog langer bij het bedrijf te werken. Een van hen zei: “ik wil niet vroeg dood”. 4 werknemers zeiden: “ik wil nooit meer in de asbestwereld werken”. Een van de werknemers wilde na die twee dagen nog een poging doen bij een ander bedrijf, maar op de Laarderhoogtweg zei men tegen hem: “je bent agressief geweest, je komt niet meer in aanmerking”. De betrokkenen kregen geen strafkorting. Het hele traject bij de asbestverwijderaar is stopgezet. De betrokkene zegt achteraf: “de werkmeester van dat asbestproject wil ik nooit meer zien, maar de werkmeester van de groenvoorziening is wel OK”. Tegen hem werd na het weigeren nog langer bij De Grote Berg BV te werken gezegd: “je moet terug naar de Laarderhoogtweg”. Betrokkene is daarop (het speelt in januari) voor 5 maanden in de groenvoorziening geplaatst. Onlangs belde hij op om te zeggen dat hij gevraagd had hoelang hij nog moest blijven en er werd tegen hem gezegd: negen maanden. Er werd niet aangegeven, dat trajecten overeenkomstig het nieuwe beleid maximaal een half jaar mogen duren. Men gaat gewoon door op de oude voet. Dat blijkt ook uit andere signalen, dat dit op de Laarderhoogtweg officieel beleid is.

Ook mevrouw H. ervoer, dat trajecten nog lang kunnen duren. Mevrouw H. diende een klacht in tegen de inhoud van een met haar opgesteld Leer Werk Plan, (LWP) dat niet meer is dan een voorgedrukt stuk papier dat slordig en met allerlei knoeierijen is ingevuld en waarop niet ter zake doende mededelingen handgeschreven zijn ingevuld, gedeeltelijk weer doorgestreept en bij een andere vraag herhaald. In het LWP worden geen begin en einddatum van het traject genoemd. In het LWP werd niet aangegeven hoe betrokkene aan het werk zou worden geholpen. Het Nederlands van betrokkene is gebrekkig, maar in het LWP wordt daar niets over gezegd. 'Als u sollicitatiebrieven gaat schrijven vraagt u hulp'. Het antwoord op de klacht, dus een mededeling over het officiële beleid: “In de regel is een traject naar een baan aan de orde zolang men een uitkering ontvangt en de pensioengerechtigde leeftijd niet heeft bereikt. De duur van het traject is afhankelijk van de inzet van de deelnemer. De duur is ongeveer 6 maanden met een totale maximale duur van 2 jaar. In uw geval is de startdatum van het traject 16 september. Na een onderbreking van circa 2 maanden bent u met het traject weer herstart. (Dus 16 november). De doelstelling van het traject is om u zo spoedig mogelijk aan betaalde arbeid te helpen”. Met andere woorden: Het kan twee jaar duren, en hoelang het bij u duurt dat is niet te zeggen.

Een derde recent voorbeeld. Wethouder Vliegenthart had beloofd, dat er voortaan alleen nog leer-werk stages van een half jaar tot maximaal een jaar zouden zijn. Nu blijkt, dat er ook heel andere nieuwe trajecten worden uitgevoerd in het kader van het Woon-Werktraject voor daklozen waarbij de oude misstanden dat je geen rechten hebt en dat de trajecten in principe voor onbepaalde tijd zijn gewoon worden gehandhaafd. Je moet net zo lang in het traject blijven tot je betaald werk hebt. En voor velen komt dat nooit.Betrokken werknemers bij dit woon-werk traject hebben soms ook gewerkt bij Herstelling Werk en Uitvoering en het Praktijkcentrum op de Laarderhoogtweg, verantwoordelijk voor de misstanden in het Amsterdamse Bos. Tekst van de brief die een dakloze kreeg: “Wij zijn van mening dat uw traject bij het Woon Werk Project niet geheel soepel verloopt. Het is wel belangrijk dat u meewerkt aan dit traject. Er bestaat een mogelijkheid dat u werk moet gaan doen met behoud van uw Participatie Wet uitkering. Er is

13

een mogelijkheid om na dit traject in dienst te komen. Vooraf is niet te bepalen hoe lang het werken met behoud van uw Participatie Wet uitkering duurt. Het kan voor een half jaar, een jaar of zelfs langer duren. Dit is afhankelijk van een aantal factoren. Het is niet mogelijk om vooraf al te bepalen hoe lang het gaat duren wanneer u in dienst komt. Het is mogelijk vervelend voor u maar wij zijn van mening dat het vinden van een betalende baan op deze manier de beste optie is. Het uiteindelijke doel is dat u uitkeringsonafhankelijk wordt. U bent overigens verplicht om mee te werken aan een werktraject. Het niet of niet voldoende meewerken kan gevolgen hebben voor uw Participatie Wet uitkering”.

Naast het indienen van klachten organiseerde het Actiecomité Dwangarbeidnee verschillende hoorzittingen, waar getuigen hun grieven naar voren brachten. Op de hoorzittingen waren 80 tot 100 mensen aanwezig. Op de hoorzitting die werd georganiseerd op 20 maart 2015 was de wethouder Vliegenthart aanwezig. Ook vonden gesprekken met de wethouder plaats, o.a. over werklozen die werkten in het project kantooromgeving aan de Laarderhoogtweg. Werklozen in dat project waren bij een van de gesprekken aanwezig. En in de gesprekken werden vele onvolkomenheden van de re-integratietrajecten over het voetlicht gebracht. De wethouder gaf na het verschijnen van de brief over het rapport van het Bureau Integriteit verschillende interviews. En ondanks alle klachten bleef hij bij de stelling: “Ik denk niet dat misstanden ook elders plaatsvinden. Maar ik roep mensen op om het met een klacht te melden als het wel zo is”.

Psychologische effectenEind februari 2015 maakte een psycholoog in opdracht van het Actiecomité een rapport over de psychologische gevolgen van de re-integratietrajecten aan de Laarderhoogtweg. Dit onderzoek onder deelnemers van een van de trajecten laat zien dat dit traject een gevaar vormt voor de psychische gezondheid. De deelnemers krijgen last van angsten, piekeren veel en slapen slecht. Zij voelen zich gevangen in een situatie van onzekerheid, zinloosheid, willekeur en machteloosheid. Dit ondermijnt hun zelfvertrouwen en stimuleert depressieve neigingen. In de discussie over zin en onzin van trajecten die bedoeld zijn om bijstandsgerechtigden aan een betaalde baan te helpen gaat het vooral over het geringe effect van deze trajecten en de hoge kosten die ermee gepaard gaan. Het perspectief van de mensen die als deelnemers van deze trajecten dienen te re-integreren ontbreekt in de discussie. Michi Almer, psychologe, brengt in haar onderzoek 'Je zit in de leegte' hun ervaringen in beeld. Hoe ervaren zij de verplichte deelname en welk effect heeft dit op hun psychische gezondheid? De meesten zien de plaatsing in dit traject, dat bedoeld is voor mensen die vanwege onvoldoende opleiding en gebrek aan werkervaring een grote afstand tot de arbeidsmarkt hebben, als straf of vernedering. Sommigen vrezen dat hun deelname aan dit traject, vanwege het stigma ‘een moeilijk geval’ te zijn, hun kansen op de arbeidsmarkt verkleint. De combinatie van taken die als zinloos worden ervaren, de onzekerheid over wat eigenlijk de bedoeling van het traject is, de permanente dreiging van sancties – korting van de toch al ontoereikende uitkering – zorgt voor angsten en stress bij de deelnemers. Zowel het zelfvertrouwen als het vertrouwen in de samenleving en in mogelijke toekomstige werkgevers wordt aangetast.“Wij worden gezien als de niet-willers. Je wordt voortdurend naar beneden gedrukt, je hoort bij de kneuzen van de maatschappij, zo moet je jezelf zien. En als je zelf initiatief neemt, dan is het ook niet goed.” zegt een van de deelnemers.

Getuigenissen misstanden hoorzittingenOok in de voorbereiding van de meest recente hoorzitting dit voorjaar werden wij geconfronteerd met de onmogelijkheid van de werkzoekenden hun kritiek openlijk naar voren te brengen. We hebben gepraat met met S N, echtgenote van iemand die op de afdeling facilitair aan de

14

Laarderhoogtweg werkt. Haar man wordt zeer slecht behandeld. Daardoor dreigt de thuissituatie uit de hand te lopen. Ze hebben 5 kinderen. Als pa thuiskomt gaan de kinderen de woonkamer uit. Zo zijn de verhoudingen verslechterd. Ze kan er niet meer tegen. Ze zou op de hoorzitting over dwangarbeid komen, maar heeft afgezegd en een anonieme brief geschreven:

“Amsterdam, 13 maart 2015

Aan het comité Dwangarbeid nee

Geachte leden van het comité,

Hierbij wil ik u schriftelijk laten weten, door angst, het niet aan te durven te gaan getuigen tijdens de hoorzitting. Daarnaast zijn er geen andere mensen op het traject die zich durven te melden bij u. Dit komt omdat iedereen afhankelijk is van zijn uitkering. Ook al heeft u me beloofd dat er genoeg hulp zal zijn als er eventuele sancties komen of worden opgelegd door het DWI.Ik persoonlijk kan deze stress niet meer aan en heb ik in overleg en op advies van mijn huisarts overdeze situatie besloten dat mijn gezondheid nu even meer telt. Na afloop van de bijeenkomst vanafgelopen woensdag, waar ik eerst opgelucht was erkenning te vinden en mijn hart te hebben kunnen luchten zit ik toch vast. Ik heb de hele nacht niet goed kunnen slapen en er spanningshoofdpijn van overgehouden. Het hele weekend heb ik me er mee bezig gehouden. Er zit nu stressuitslag op mijn gezicht omdat ik worstel met deze strijd. Wel heb ik besloten dat als de wethouder me de gelegenheid wil geven met hem te spreken over de situatie ik daartoe bereid ben. Doch alleen op voorwaarde dat ik anoniem blijf zodat ik buiten schot blijf van sancties en verdere eventuele ellende die het DWI kan veroorzaken bij het vernemen van dit verraad. Terwijl het niet zo voelt en er echt wel iets niet goed gaat daar op het traject.

Het spijt me echt heel erg maar de angst en de afhankelijkheid van mijn uitkering staat voor mijngevoel op het spel. Ik heb nu al schulden en betalingsregelingen en als ze me gaan korten dan sta ikzonder geld op straat en ik heb kinderen waar ik voor moet zorgen. Dit weegt veel zwaarder dan alleellende die zich nu afspeelt in Zuidoost.

Met vriendelijke groet,

Anoniem”

Tijdens de hoorzitting werd o.a. de volgende getuigenverklaring afgelegd.

“Mijn naam is Jeroen, ik ben zestig jaar. Mijn opleiding is Atheneum en Propedeuse rechten.Ik heb voornamelijk in het buitenland in management functies gewerkt.

Gedurende de afgelopen drie jaar was ik tot april 2014 werkzaam als Business Manager bij een gerenommeerd internationaal instituut in Amsterdam dat bijscholing voor bankiers verzorgd. Door de economische teruggang konden ze mij geen vaste aanstelling aanbieden.

Na heel breed zonder succes te solliciteren naar een nieuwe baan kom in juli 2014 in een Bijstandsuitkering terecht. Bij de intake is nogal belerend gedaan en of het mijn eigen schuld is dat ik nog geen baan heb en dat ik vooral ook op alle advertenties voor schoonmakers moet reageren want werk is werk.

15

Medio november volgt een tweede gesprek. Ik moet laten zie waarom ik solliciteer. Ik leg uit waar ik zoal tegen aanloop ‘meer werkzoekenden dan banen’, leeftijdsdiscriminatie, slecht 2% van de vacatures wordt vervuld door 50 plussers. Ik geef aan dat ik wil blijven solliciteren en daarnaast proberen om een eigen bedrijf te starten zodat ik dan duurzaam in mijn eigen levensonderhoud kan voorzien. Dit omdat als je een baan vind de kans loopt dat het contract niet verlengd wordt en men steeds in dezelfde situatie terugvalt. De klantmanager komt met Re-integratie Bureau Amsterdam (RBA), (het vroegere Pantar?) Proefplaatsing bij werkgevers of naar herstelling. Dit gaat niets opleveren en geef aan dat traject Eigen Werk een betere keuze is. Ze zegt steeds “de kortste weg naar werk prevaleert.”

Een oproep om naar een voorlichting van Eigen Werk te gaan bereikt mij niet en ik ontvang een brief dat ze mij doorzetten naar RBA.

Ik dien een klacht in! Het antwoord hierop is de doorzetting naar RBA blijft maar ik krijg alsnog een kans voor traject Eigen Werk.

Vervolgens wordt ik door Eigen Werk in samenspraak met RBA telefonisch afgewezen.

De RBA klantmanager zegt ”u bent formeel door Eigen Werk afgewezen ik wil dat dit voor u duidelijk is want wij gaan gewoon met u door”.

Ik krijg een brief van RBA dat ik ben aan gemeld voor het re-integratie traject en moet naar een startbijeenkomst bij RBA op de Teleportboulevard . Daar wordt gezegd dat we naar een drie weken durend introductie programma op de Laarderhoogtweg moeten. Hierna zal een “leertraject” volgen van maximaal 6 maanden. Het betreft externe leer stages bij bedrijven of interne leer stage op de Laarderhoogtweg. Het hele traject kan maximaal twee jaar duren.

In het groepje op de Laarderhoogtweg ben ik een vreemde eend in de bijt en totaal niet op mijn plaats.

Het is een soort van sollicitatietraining voor mensen die totaal geen idee hebben. Een vrouwelijke trainer spreekt letterlijk als een kleuterleidster tegen de groep. Ze zegt iedereen die hier zit heeft een rugzakje. Ik vraag wat ze bedoelt ze zegt mensen maken keuzes en beslissingen in het leven en die hebben consequenties. Ik zeg mij niet in het rugzakje verhaal te herkennen. Is dit een soort van strafkamp of zo. In heb het gevoel of mensen in die drie weken geobserveerd worden want er zijn twee trainers voor een groepje van tien een trainer maakt nogal vaak aantekeningen. Worden mensen hier gezien hun situatie mogelijk geconditioneerd worden om te accepteren wat komen gaat.

Het niet weten wat je te wachten staat zorgt bij de mensen voor veel onrust. Ook bij mij. Je wordt klein gemaakt en niet gehoord want jouw eigen mening of oplossing doet blijkbaar niet ter zake. DWI weet wat goed is voor de mens en hanteren een stappenplan terwijl jij onwetend wordt gehouden.

Ik heb een jonge vrouw als klantmanager, zij zegt dat zij gehouden is om de politiek opgelegde wet te handhaven.

Ik voel mij onbegrepen gediscrimineerd als tegen mij met mijn kennis en arbeidservaring gezegd wordt dat ik in een leertraject, wat geen arbeidsverdringing mag zijn, moet bij leren voor

16

schoonmaker of bewaker. Een kansloos toekomst perspectief waarna ik nooit meer in een normale reguliere baan kom.

DWI is een autistische naar binnen gekeerde organisatie die straffeloos over de mensen heenloopt in plaats van hen te horen en efficiënt en effectief te begeleiden naar wat de beste oplossing is om aan de slag te komen“.

Negatieve rapporten van klantmanagers

Een merkwaardig mechanisme, dat bij veel werklozen bekend is, is het streven van sommige klantmanagers negatievere rapporten over klanten te krijgen dan andere deskundigen hebben geschreven, door die rapporten bij te stellen, of dat klantmanagers zich negatief bij werkgevers over iemand uitlaten om te voorkomen dat hij die en die baan krijgt. Daarvan twee voorbeelden.

M.S. heeft vijf en een halve maand op de Laarderhoogtweg gewerkt. Er was geen trajectplan, geen einddatum. Hij heeft gewerkt als timmerman bij de forten. Hij was in feite timmerhulp voor de werkmeesters. Hij heeft o.a. gewerkt in Vijfhuizen, de fortwinkel in Abcoude, en hij heeft ook een extra keuken aanbouw aan een monumentaal pand gemaakt. Ook heeft hij zich met het sloopwerk van een woning bezig gehouden. Er is een misverstand over het oude en nieuwe beleid. M. zegt dat je in het nieuwe beleid na een half jaar 500 euro krijgt, maar daar is nooit iets over tegen hem gezegd.

De bejegening is niet in orde. Hij kan zich wel staande houden, maar toch werd hij op een gegeven moment ook door een werkmeester uitgescholden voor ‘uilskuiken, poot’. De 'manager' stond er bij en M. heeft hem daarop aangesproken, maar die ontkende dat hij het had gehoord. M zegt verder: ze praten niet normaal met de mensen. Een stopwoord is strafkorting op je uitkering. De werkmeesters zijn gebrekkig in de omgang, het zijn in feite soms werkloze timmerlieden, het is een vorm van onderdrukking. Op een keer liep M. met een grote vracht op zijn schouders. De werkmeester zei ga dat en dat eens dragen. De werkmeester zelf wilde niets oppakken. Veel mensen kennen hun rechten niet, ze kunnen doen wat ze willen. In zijn contacten met de klantmanager zei die: ‘als je gaat solliciteren, moet je aan het begin zeggen dat je wel drie maanden stage wilt lopen met behoud van uitkering, dat moet je doorgeven bij sollicitaties’. Op een gegeven moment had M. een baan gevonden als timmerman. De werkgever wilde hem wel hebben. M. gaf het door aan de klantmanager. Die belde daarop in het gesprek op met de werkgever en begon vreselijk af te geven op M. Of de werkgever wel wist dat hij iemand zonder diploma's in dienst nam, etc. Het ging niet door. M. noemt twee redenen waarom dit gebeurde. Hij is een goede timmerman, en ze wilden hem voorlopig op de Laarderhoogtweg houden. De tweede reden zou kunnen zijn, dat in die tijd het asbestproject van de Grote Berg BV speelde. De klantmanager zei: we hebben jaren werk, er liggen tonnen asbest om op te ruimen. De klantmanager wilde hem in het asbestproject hebben. Hij stapte naar de Bijstandsbond en men wilde hem nu weghebben. Ze beschuldigden hem ervan dat hij zich teveel met de andere deelnemers bemoeide en op de laatste dag waren ze heel aardig tegen hem.

Een tweede voorbeeld. Een zelf geschreven getuigenverklaring. “Nadat ik al aantoonbaar (incl. medisch dossier waarvan röntgenfoto's ter inzage voor de klantmanager haar aangeboden) 25 jaar last heb van mijn rug (slijtage), elke ochtend daarvoor oefeningen doe en zelf mijn zoontje nooit optil wist de klantmanager zonder enige medische achtergrond na het vallen van het woord 'rugklachten' direct het volgende te melden: "U kunt verder er ook voor kiezen naar een sportschool te gaan om uw rug te versterken. Rugklachten hebben vaak te maken met zwakke buikspieren waardoor de rug overbelast wordt." Ik vindt dat naast heel knap vooral heel heel erg dom en vrij

17

brutaal.Daarnaast is er een eindrapportage aangepast door een WSP medewerker omdat deze 'te positief' was over mij. Dat beviel de klantmanager niet, dat konden ze niet gebruiken. Een negatievere versie volgde. Tegen mij zei de klantmanager weken nadat dat traject was geëindigd dat ze 'nog geen eindrapportage had ontvangen" wat dus bleek te zijn gelogen. Ze had er wel een ontvangen maar die beviel haar niet. Vind ik niet netjes van een ambtenaar. Ik had daar namelijk al 2 maal om gevraagd.Ik heb onlangs ruim 30 minuten zitten wachten op mijn klantmanager, mijn aanwezigheid was haar ontgaan. Ik heb haar toen gebeld en gezegd dat ik er vandoor moest omdat ik mijn dochter van school moest halen over 30 minuten. Dat vond ze niet kunnen, 'toen ik 12 was fietste ik zelf naar huis' was haar reactie, ze zou het door de vingers zien maar de volgende keer zou er een sanctie volgen. En dat zegt een klant manager die zélf een afspraak vergeet hè. Echt bizar.Wat de klant manager ook zei 'Ik heb targets, ik moet elke maand 7 mensen aan een baan helpen, links of rechtsom'…”

Overigens zijn er niet alleen op de Laarderhoogtweg knelpunten wat betreft rechten. Een voorbeeld. M. K werkt met behoud van uitkering in de tuinderij van Pantar. Aan de Isolatorweg. Ze werd opgeroepen en haar werd meegedeeld, dat ze ernaar toe moest. Planten stekken en zo. Ze werkt normaal op maandag en donderdag maar met de krokusvakantie hadden de kinderen vrij en toen heeft ze een week vrij genomen. De consulent vond dat goed maar ze moest de week daarop wel vier dagen werken. Ook heeft ze een dag vrij genomen op een ander tijdstip. Ze heeft toen met de consulent afgesproken dat ze dat op woensdag weer zou inhalen. Dat vond ze goed. Over vakantierechten werd niet gesproken. Maar toch heeft de consulent een brief geschreven dat ze op niet was verschenen. En waarom dat was. Daarop heeft ze op de werkvloer gesproken met een begeleider. Die zei “het is goed, er is een afspraak gemaakt. Je hoefde die dag niet te komen.”

18

Deel IVWat moet er gebeuren?

In veel aanbevelingen van de Ombudsman kunnen wij ons vinden, maar ze zijn in onze ogen niet voldoende. Wij zouden de volgende punten aan de orde willen stellen:

1. Een herziening van het klachtenreglement en de instelling van een onafhankelijke klachtencommissie. Betere managementinformatie naar de beleidsmakers toe over de ingediende klachten. Vanwege de rechteloosheid en het misbruik waarmee dwangarbeiders worden geconfronteerd, is het van groot belang dat er een onafhankelijke klachtencommissie bestaat die bij slechte bejegening en meningsverschillen tussen klantmanagers en “klanten” objectief kan oordelen. De wethouder wenst echter blijkens een gesprek met ons het klachtenreglement te handhaven en er geen belangrijke wijzigingen in door te voeren. Een onafhankelijke klachtencommissie wijst hij doodleuk af. Als argument daarvoor geeft hij aan dat de DWI als organisatie moet leren van de klachten. Maar dat kan ook en zelfs nog beter als de klachtencommissie onafhankelijk kan opereren, zou je zeggen. De wethouder keek daar anders tegenaan. Veel klachten worden gegrond verklaard, liet hij weten, dus de bestaande interne klachtenprocedure loopt goed. Bovendien zou de Ombudsman al een onafhankelijke procedure bieden. Als een klacht niet naar behoren is afgehandeld, zou de bijstandsgerechtigde zich tot de Ombudsman kunnen wenden. De wethouder heeft nu wel onder druk van de gegevens een vertrouwenspersoon aangesteld bij de RvE Werk maar dit is in onze ogen onvoldoende. Ook komt er niet meer ruimte voor collectieve klachten, dus groepjes mensen, die elkaar ondersteunen en gezamenlijk een klacht willen indienen. Alles moet nu individueel. De comitéleden hebben geprobeerd om de wethouder ervan te overtuigen dat die ruimte er wel moet komen. Veel bijstandsgerechtigden vrezen immers dat ze tijdens de interne klachtenprocedure opnieuw zullen worden geconfronteerd met dezelfde klantmanager door wie ze slecht zijn behandeld. Bovendien heeft de afdeling klachten alleen een begeleidende functie. Het antwoord op de klacht wordt opgesteld door de teammanager van de klantmanager, die zijn eigen versie geeft over wat soms welles-nietes discussies tussen klantmanager en bijstandsgerechtigde zijn. Die versie gaat vervolgens een eigen leven leiden. Hoog tijd dus om de bijstandsgerechtigden te voorzien van meer en stevigere procedurele mogelijkheden. Maar dat weigert Vliegenthart dus.

Verder begrijpen wij totaal niet hoe het met de managementinformatie uit de ingediende klachten is gesteld. Een Ombudsman trekt met zijn caravan rond om mensen te interviewen, het Bureau Integriteit produceert een overigens geheim rapport, wij hebben vele klachten gepubliceerd, maar op basis van de vele honderden klachten die officieel volgens de officiële klachtenprocedure de afgelopen jaren zijn ingediend had alles al tijden geleden volledig bekend kunnen zijn aan de beleidsmakers. Is daar dan geen archief van? Ja toch? Of hebben de beleidsmakers geen inzicht in dat archief? Ook de Ombudsman? Hij heeft toch de bevoegdheid om dossiers in te zien? Waarom moet hij dan met een caravan de wijde wereld intrekken om op de hoogte te raken? Alles is geregistreerd, met hoor en wederhoor, alles is opgeslagen bij de voormalige DWI, of toch niet? Wij begrijpen het niet. Wel is duidelijk dat de informatieverstrekking aan de beleidsmakers op dit punt sterk moet verbeteren.

2. Stoppen met werken zonder loon.Het is nu toch wel duidelijk dat in Amsterdam en andere gemeenten blijkt, dat het werken zonder

19

loon leidt tot misbruik, intimidatie en verkeerde bejegening. Er treedt verdringing van bestaande betaalde arbeid op, gemeenten vermengen oneigenlijke doelstellingen (bezuinigingen) met wat re-integratietrajecten worden genoemd maar het niet zijn, het biedt de betrokkenen geen perspectief en werkgevers maken er misbruik van. In dit kader moeten de trajecten op de Laarderhoogtweg worden gesloten.

3. Er moeten betere financiële vergoedingen komen voor mensen die een traject volgen. Nu moeten velen er geld op toeleggen, waardoor mensen (nog verder) in de schulden komen.

4. Deelname aan trajecten moet op basis van vrijwilligheid zijn.Verplichting levert immers geen gemotiveerde deelnemers op. De verplichting is een machtsmiddel, dat tot misbruik leidt.

5. Er dienen duidelijke trajectplannen schriftelijk te worden vastgelegd.In deze trajectplannen wordt opgenomen hoelang een traject duurt, wanneer het begint en eindigt, welke (tussen) doelen worden gesteld, welke instrumentaria wanneer worden ingezet en waarom dit traject voor die persoon het meest geschikt is

20