Vakblad voor grond-, weg- & waterbouwkunde en verkeerstechniek

Waterbouwdag2014

Mekong Deltaplan

Klimaatverandering en onze rivieren

Nieuwe Sluis Terneuzen

Zwakke Schakels Noord-Holland

Nieuwe aanpak waterveiligheid

DeurganckdokVerbouwen of vernieuwen?

Ruimte voor de Rivier

• WaterstandendraadloosbeschikbaarperemailenFTP

• Compatiblemetglobalenetwerkfrequenties

• Tot5sensorenpermodem(grondwaterversie)

• SMSAlarmfunctionaliteit

• Geïntegreerderealtimeluchtdrukcompensatie

• Batterijlevensduurtot10jaar

• Volledigopafstandherprogrammeerbaar

• Uitstekendedatazekerheid

• DataopslaginuweigenSQLdatabase(geenhosting)

• Automatischeberekeningen(o.a.overstort,stijghoogte)

• Automatischeexportnaardiversebestandsformaten

GSM2Modemloggergrondwater en riooloverstort data draadloos beschikbaar

KELLER

KELLERMeettechniekBVPostbus592810ABREEUWIJK-HOLLAND

Tel+31182399840Fax+31182399841

Esales@keller-holland.nl

WWW.KELLER-HOLLAND.NL

subsidiaryofKELLERAGfürDruckmesstechnik

Nivosensoren - Grondwater Dataloggers - Riooloverstort Dataloggers - Telemetrie

HKV de kennisondernemer voor water en veiligheid

HKV lijn in water BV

Hoofdkantoor:

Botter 11-29, Lelystad

Postbus 2120

8203 AC Lelystad

0320 - 29 42 42

info@hkv.nl

www.hkv.nl

Nevenvestigingen in:

Delft en Aken (Duitsland)

HKV levert advies, onderzoek

en producten voor water

en veiligheid vanuit de

werkvelden:

● Risico en veiligheid

● Rivieren en kusten

● Regionaal waterbeheer

● Crisisbeheersing

● Informatietechnologie

www.hkv.nl

Van Oord is een wereldwijd actieve en toonaangevende aannemer van bagger-, waterbouwkundige en off shore projecten (olie, gas en wind). Wij zijn een innovatieve partner voor onze opdrachtgevers en dragen al meer dan honderd jaar bij aan de infrastructuur voor de wereld van morgen.

CAREERS. FOR INGENIOUS PEOPLE.

BUSINESS DEVELOPER AREA NEDERLAND M/V

De afdeling Business Development van Van Oord Nederland, gevestigd in Rotterdam, heeft als doel de positie van Van Oord op de Nederlandse markt te versterken. Als Business Developer lever je ondersteuning op strategisch en operationeel niveau en vertegenwoordig je Van Oord bij klantrelaties. Daarnaast lever je een bijdrage aan het opstellen van de EMVI-plannen in het aanbestedingstraject.

Wij vragen- HBO/WO werk- en denkniveau.- Kennis en ervaring met grond-, weg- en/of waterbouwkundige werken. Bij voorkeur enkele jaren werkervaring in een technisch commerciële functie in de civieltechnische branche en met een eigen netwerk in de sector. - Initiatiefnemer met ervaring in project- en procesmanagement. - Goed in het opbouwen en onderhouden van relaties en samenwerkingsgericht.

Wij biedenEen afwisselende en uitdagende werkomgeving met vele mogelijkheden om jezelf te ontwikkelen. Daarnaast bieden wij uiteraard een goed salaris en arbeidsvoorwaardenpakket.

Vindingrijke professionals nemen voor antwoord op hun vragen contact op met de Recruitment-afdeling, +31 88 8268756.

Ga voor meer informatie en voor solliciteren naar vanoord.com/nl/werken-bij.Check onze website ook voor andere vacatures. Wij zoeken o.a. enthousiaste Uitvoerders, Tendermanagers en Cost Engineers.

MAAK KENNIS

MET VAN OORD TIJDENS DE

WATERBOUWDAG, DE DOELEN,

ROTTERDAM, 13 NOVEMBER 2014.

De Waterbouwdagspecial is een

speciale uitgave van Civiele Techniek.

De Waterbouwspecial is tot stand gekomen

in nauwe samenwerking met SBRCURnet.

Civiele Techniek is een onafhankelijk vak-

tijdschrift voor civiel technische ingenieurs

werkzaam in de weg- en waterbouw en

verkeerstechniek. Hierin zijn tevens mede-

delingen opgenomen van SBRCURnet.

De redactie staat open voor bijdragen

van vakgenoten. U kunt daartoe contact

opnemen met de redactie.

Uitgeverij

SJP Uitgevers

Gerard van Nifterik

drs Petra Schoonebeek

Postbus 861

4200 AW Gorinchem

tel. (0183) 66 08 08

fax (0183) 63 09 99

e-mail: info@civieletechniek.net

www.civieletechniek.net

Redactie

Bureau Schoonebeek vof

Hoofdredactie

Gerard van Nifterik

Bureauredactie

Lous Versluis

Redactieraad

ir. A.H. Maijers

ing. H. Kwint

ing. A.W. van den Thoorn

ir. W.M.W. Don

ir. N. ter Heide

Vormgeving

Henk Tijbosch Grafische Producties

Abonnementen

Abonnementsprijs (2013)

E 75,25 (excl. BTW). Abonnementen

worden automatisch verlengd, tenzij voor

1 november schriftelijk wordt opgezegd.

Studenten aan de TU, HS-techniek en MTS

komen in aanmerking voor 65% korting.

Te bestellen bij de uitgeverij.

Voor België

Abonnementsprijs (2013) bedraagt

E 78,74 (excl. BTW en incl. verzend-

handlingkosten).

Advertenties

drs Petra Schoonebeek

SJP Uitgevers

telefoon (0183) 66 08 08

e-mail: p.schoonebeek@civieletechniek.net

Niets uit deze uitgave mag worden verveel-

voudigd en/of openbaar gemaakt door mid-

del van herdruk, fotokopie, microfilm of op

welke wijze dan ook zonder voorafgaande

schriftelijke toestemming van de uitgever.

1

INHOUD

2 Voorwoord door prof.dr.ir.drs. Han Vrijling

3 Waterbouwprijs Vereniging van Waterbouwers

Lezingen4 Mekong Deltaplan

InNederlandzijnwetrotsoponsDeltaplan.OokdeMekongdeltainhetzuidenvanVietnamheeftbehoefteaaneengedegenstrategischplanvoordebeheersingvanwater.

6 Klimaatverandering en de gevolgen voor onze rivieren ‘DeNederlandserivierenhebbensteedsvakertemakenmethogewaterstanden.

Alleendijkverhogingisonvoldoendeomhettoenemendeoverstromingsgevaartekeren.Dewaterstandinderivierenmoetomlaag.’AldusdewebsiteRuimtevoordeRivieranno2014.

10 Nieuwe Sluis Terneuzen: uitdaging voor Vlaanderen en Nederland HetprojectteamNieuweSluisKanaalGent-TerneuzenvandeVlaams-NederlandseSchelde

Commissieisdrukbezigmetdevoorbereidingenvooreennieuwe,grotesluisbinnenhethuidigesluizencomplex.

12 Kustversterking Zwakke Schakels Noord-Holland DekustversterkingZwakkeSchakelsNoord-Hollandisaanbesteeddoorhet

HoogheemraadschapHollandsNoorderkwartier.ZSNHCombinatieVanOord-Boskalisissinds3maart2014oplocatieaanhetwerk.

16 Nieuwe aanpak waterveiligheid Onshuidigewaterveiligheidsbeleidgaataleenaantaldecenniamee.Tijddusvooreennieuwe

aanpakmetalsdoelervoortezorgendatNederlandookindetoekomsteenveiligedeltablijft.

18 Deurganckdok HetDeurganckdokisnaastdeaanlegvandeHSL-lijnhetgrootsteprojectdatinditjonge

millenniuminBelgiëisuitgevoerd.IntussenzijnookdewerkenaandeWaaslandsluisinuitvoeringinhetverlengdevanhetDeurganckdok.

20 Met aquacultuur de waterbouwkunde binnenstebuiten keren Depolitiekeenmaatschappelijkebewustwordingvaneennieuweenbelangrijkerolvoorde

waterbouw,omonswaterbeheeropeenduurzameenveiligewijzetekunnenaanpassen,groeit.

22 Waarom ze in Engeland niet gewoon een dam bouwen… WaaromlatenzehetinEngelandsteedsweeroverstromen:waarombouwenzenietgewoon

eendam?!HoogwaterbeschermingwerktinEngelandechterfundamenteelandersdaninNederland.

24 Verbouwen of vernieuwen? Deeconomischelevensduurvaneenkunstwerkeindigtalsdeinkomstendekostennietmeer

dekken.Datisvaakalhetgevalvoordatdeconstructietechnischisversleten.Vernieuwenkandandevoorkeurverdienenbovenonderhouden.

26 Ruimte voor innovatie in Ruimte voor de Rivier-programma RuimtevoordeRivierishetgrootsteNederlandsewaterbouwprogrammasindsdedeltawerken.

Hieruitisveeltehalenwaarandereprojectenweermeeverderkunnen.

28 Zeepkistenpresentatie Waterbouwkundigeideeënvoorhetdeltaprogrammagezocht.

Workshops30 Onderhoud Ruimte voor de Rivier Waaromisbeheerenonderhoudookvoorwaterbouwersinteressant?Dezevraagstaatcentraal

indezeworkshop,waarbijwordtuitgegaanvandegeleerdelessenvanRuimtevoordeRivier.

32 Nieuwe SBCURnet-handboek - Binnenstedelijke kademuren Ervindtvrijwelgeenop-enoverslagmeerplaatsinhetbinnenstedelijkegebiedende

historischebinnenstedelijkekadeconstructieswordenmomenteelandersgebruiktdanwaarzeoorspronkelijkvoorontworpenzijn.

Spectaculaire nieuwbouwprojecten, die na een lange ontwerpperiode in uitvoering komen, trekken veel aandacht. Zo heeft de aanleg van Maasvlakte 2 waterbouwers geboeid in de afgelopen jaren. In een periode van voorspoed zou de omvang van de nieuwe projecten ruwweg het groeipercen-tage maal de omvang van de voltooide werken moeten zijn. Bij een groeipercentage van twee tot vier procent is dat een behoor-lijke stroom aan nieuwe werken. Nu is de groei in Europa duidelijk minder.In Azië ligt dat heel anders. In Vietnam groeit de economie bijvoorbeeld met zeven procent en infrastructurele werken moeten dat mogelijk maken. Daarom heeft Vietnamese regering Nederland gevraagd een Deltaplan voor de Mekong te ontwerpen. De Mekong-delta is even groot als Nederland en telt ook zestien miljoen inwoners, maar het nationaal inkomen is ongeveer 50 maal kleiner. De groeipotentie is dus enorm en daar geeft het Mekong Deltaplan vorm aan. Een mooi plan

waar mogelijk veel werk uit voortvloeit, maar ook nieuwe vragen. Hoe faciliteer je bijvoor-beeld aquacultuur?In vergelijking met de aziatische megaprojec-ten, lijkt onderhoud minder boeiend, maar een kleine beschouwing leert dat het toch tot een interessante stroom van werken leidt. Als een waterbouwkundig werk 25 tot 50 jaar meegaat, moet toch jaarlijks twee tot vier procent worden aangepakt. Dat ligt dus in dezelfde orde als de nieuwbouw in goede jaren. En als onderhoud innovatief wordt bedreven leidt het tot zeer interessante oplossingen zoals de versterking van de Hondsbossche zeewering met een enorme zandsuppletie toont.Als de normen veranderen gaat onderhoud snel over in nieuwbouw. Het Deltaprogramma komt met de overgang van overschrijdings-kans naar overstromingskans en een herziening van normen. Met name in het rivierengebied wordt de norm zoveel strenger, dat omvangrijke dijkversterkingen

naast rivierverruiming nodig zijn. De wateroverlast in Engeland toonde waar verwaarlozing van onderhoud of misschien van kennis van de werking van het drainage-systeem toe kan leiden. Een maand lang ‘shaking hands with floods’.En dan zwijgen we nog over de veelbespro-ken klimaatverandering, die volgens velen tot frequentere en heviger regenval zal leiden, maar die best een geheel onverwachte richting zou kunnen hebben met verrassende gevolgen voor de Nederlandse rivieren.Bouwen of onderhouden, dat is de keus. Daarbij leidt life cycle costing snel tot een focus op optimaal onderhoud. De bedrijfseconomie leert evenwel dat het onderhouden van het oude steeds moet worden vergeleken met het investeren in een nieuwe. Vaak blijkt nieuw dan toch voordeliger dan oud. n

Prof.ir.drs. Han Vrijling, TU Delft, Horvat & Partners

VOORWOORD

Waterbouwen en onderhouden

Ruimte voor de Rivier: werkzaamheden langs de Nederrijn

2

3

Nationale waterbouwdag

26 november 2013, Henry Tuin (links) ontvangt

de Waterbouwprijs Academici van Jordy Kames,

de winnaar HBO van 2012

DeVerenigingvanWaterbouwerssteltstudentendieafstuderenaanHBOofTechnischeUniversiteitinderichtingWaterbouwkunde(ofaanverwantestudierichtingen)indegelegenheidhunafstudeerprojecttelatenmeedingennaardejaarlijkseWaterbouwprijs.HetdoelvandeWaterbouwprijsisdewaterbouwmetvernieuwdeenergieonderdeaandachtvanjongerentebrengen.Dewaterbouwheeftbehoefteaangoedopgeleidemensen,vooralopHBO-enuniversitairniveau.Voorhenstaatdeuitdagingoveralterwereldwaterbouw-kundigeprojectenuittevoeren.

Vliegende start door WaterbouwprijsHetwinnenvandeWaterbouwprijsisvoordedeelnemerseenbelangrijke

Tijdens de Waterbouwdag wordt traditiegetrouw de Waterbouwdagprijs uitgereikt, speciaal bedoeld voor studenten.

Waterbouwprijs Vereniging van Waterbouwers

binnenhetafstuderenontwikkeldeontwerpstrategievoorhetontwerpvanstormvloedkeringeninGöteborg.TuinkonalvoorzijnafstuderenaandeslagbijARCADIS.HijwerktemeeaanhetontwerpvaneenstormvloedkeringinNieuwpoort,stormvloedkeringeninGöteborgendeverruimingvanhetJulianakanaal.Ookbinnendewater-bouwkundigewereldheeftTuinzijnideeënbijRijkswaterstaatenbijhetinternationaalrivierwaterbouwcongresRiverFlowonderdeaandachtgebracht.n

carrièrestap.‘Voormijleiddehetwinnenvandezeprijsertoedatikeenvliegendestartmaaktenamijnafstuderen’,zegtHenryTuin,winnaarvandeWaterbouw-prijs2013indecategorieAcademici.Hijbegonin2007metdeopleidingCivieleTechniekaandeTUDelft.VervolgensronddehijzijnMaster‘HydraulicStructures’afmeteenafstudeeronder-zoekbijadvies-eningenieursorganisatieARCADISoverdekanalisatievandeNederrijnenLek.Devraagwasofdehuidigedriestuwenvervangenkondenwordendoortweenieuwe.‘DeWater-bouwprijsheeftmeveelinterneenexternebekendheidopgeleverd.Collega’swetenmijtevindenvoorwaterbouwkun-digeoptimalisatievraagstukkeninhetnatteareaalenhettoepassenvande

Quality in pontoons and split barges

P.O. Box 70, 3360 AB Sliedrecht, The Netherlands | +31 184 41 55 66 | rental@baarsbv.com | www.baarsbv.com

Almost 100 years of experience in sales and rental of dredging equipment

Baars adv 185x124mm.indd 1 14-10-14 15:22

54

invloedvanmenselijkhandelenbepalenervooraldeproblemen.NetalshetNeder-landseDeltaplan2008,werkthetMekongDeltaplannietvanuiteenrampnaarbeschermingtoe.Hetmenselijkecono-mischperspectiefvraagtomeenstabielewaterbouwkundigesituatie.Opeenofanderemanierzullenbepaaldetrendsdoorzetten,trendsinland-enwaterge-bruik,bovenstroomseveranderingen,klimaatverandering.Dekwetsbaarheidvandedeltakandanomgroteingrepenvragen:extraafvoermogelijkhedennaarzeevoorhetnatteseizoen,afsluitenvanarmenomdezoutindringingteregu-lerenenzoetwaterbekkenstecreëren,verbindingskanalenomwater-ensedimentverhoudingindebeidegroteriviertakkentereguleren.Opkortetermijnzijnalveelmaatregelenmogelijkdiedetrendsomkeren,studienaargrotemaatregelenblijfthoognodig.n

Michel Tonneijck,

Senior project manager Rivers Deltas Coasts,

Royal HaskoningDHV

Lezing

DevoorzittervandeDeltacommissie2008CeesVeermanisbenoemdtotspeciaaladviseurvoordevice-premiervanVietnamenindiecontextheeftVietnamadviesgevraagdaanNederlandvoordeMekongdelta.NederlandstuurtzijnDeltacommissieopmissie,RoyalHaskoningDHVvoerteenconsortiumaanmetRebel,DeltaresenvooralUniversiteitWageningenvoordeuitvoe-ring.Deoorspronkelijkeopdrachtbetrefteenlangetermijnvisievoordedeltamethetoogopklimaatontwikkeling.MinisterSchultzheefthetdeltaplanindecember2013overhandigdaanvice-pre-mierVuVanNinh.

Overvloed en tekort aan zoet waterNuisdeMekongdeltaplat,heelplat.Tervergelijking:vanafLobithdeRijnvoert

Mangroveverlieslijktdankusterosie,terwijlmenselijkhandelendebasisdaarvooris.Bevolkingstoenamemetgroeivanbehoefteaanzoetwaterenklimaatveranderingmeteenperspectiefopzeespiegelstijgingenlangeredroogte-periodeszullenhetprobleemzekernietverkleinen.

Nieuw perspectief Beidehierbovenbeschrevenproblemenschreeuwenomeenstrategischgemoder-niseerdeaanpak.Alleenhetwaterhuis-houdkundigprobleemoplossenmetmeerwaterensterkeredijkenlijktnietzomaarrendabel.Zondermaatregelenopditgebiedteonderschattenishetduidelijkdateenanderestructuurvanhetlandbouwbeleid,veelproblemenkanvoorkomenentegelijkeenbeterperspec-tiefkanbiedenvoordeeconomischeontwikkeling.Rijstinbulkvormisopzicheengoed,maareconomischlaag-waardigproduct.Degarnalenteeltisinzijnhuidigevormoptermijnniethoudbaar.Dekrachtvandedeltaligtzekerinlandbouwproducten.Hettoevoegenvaneenhogerewaardeaandieproducten,biedtkansenvooreeneconomische

In Nederland zijn wij trots op ons Deltaplan, dat van na 1953 en tegenwoordig dat van 2008. Ook de Mekongdelta in het zuiden van Vietnam heeft behoefte aan een gedegen strategisch plan voor de beheersing van water: daar waar de delta door zijn sterke positie in rijst, groenten en fruit vooropliep in de economische ontwikkeling, begint de

delta nu juist achter te lopen. Bevolking trekt weg.

Mekong Deltaplan

ontwikkelingdieperspectiefbiedt.Nederlandheeftalsgrootexporteurvanlandbouwproductenopditpuntveelervaring.‘Agro-businessindustrialisa-tion’ishet‘buzzword’gewordeninhetMekongDeltaplan.Inplaatsvanboerendiehunrijsttegoedkoopverkopenoftehogetransactiekostenhebben,zoektdedeltaagrarischeondernemersdieinsterkereverbandenhunproductenverbeterenendezeverderverwerkentotproductenmeteenhogeretoegevoegdewaarde.Diesterkereagrarischeverban-denbiedenVietnameseoverhedenookeenplatformomslimmerwaterbeheeruittedragenenteverwezenlijken.

Danzijnweweerterugbijdiedijken-bouwvoordederderijstoogst.Alseenboerdieoverstromingnueensgewoontoestaat,zoalshijgewendis,maarindieperiodeleertomvistekwekeninhetoverstroomdegebied,ofgewassendrijvendopwaterteverbouwen?Dietechniekenzijneerdervertoond.VoordeMekongdeltaleverthetinelkgevalbehoudvanzijngroteretentiegebied.Ookvoordegarnalenteeltisereenbeterperspectief.Toegevenaandezoutindrin-gingbiedtkansen.Alserlangsdekusteenzoutezonezouzijniserineensoortvandrietrapeengoedeconomischvisteeltmodelmogelijk.Zeebaarskwekenindeeerstetrap,dezevisiszelfgoedverkoopbaaralsvoedsel;hijiscarnivooreneetalseenschoonmakereventueelziekteverwekkendeorganismenuithetbrakkewater.Tilapiaiseenherbivoor,ookgoedverkoopbaar,ineentweedebassinmetwaterplantenalsvoedsel.Hierkrijgthetwaterhetjuistezuurstofge-halte.Ineenderdetrapkrijgenwedandejuisteomgevingvoorgezonderegarna-lenkweek.Heteffluentvandegarnalenkanwordengebruiktomaanslibbingvandekusttestimuleren,behoudenherstelvanmangroveswordtdaarmeebevor-derd.

StudieGrotewaterbouwkundigewerkenindedeltavergendoordachtestudie.Defysiekesituatievandedeltaéndegrote

Drie trappen: zeebaars, tilapia, garnalen en op het effluent groeien mangroves

vanongeveertienmeterbovenzeeniveaugemiddeld2.200m3/snaarzee.DeMekongprobeertinzijnhoofdstroomvanaf4meterhoogte20.000m3/snaarzeetebrengen.Datluktnietbinnenhaarbedding.HetgrensgebiedvanCambodjaenVietnamisdanookvolledigingesteldopgrootschaligeoverstrominginhetnatteseizoen.Ditgebiedishierdoorzeervruchtbaar.DehelftvanalleVietnameserijstgroeithiermakkelijkvoortweeoogstenperjaar.Vietnamzitindetopdrievanrijstexporteurs.

Hierzitheteerstegrotekenmerkendeprobleemvandezedelta.Depolitiekeeneconomischedrangzitinvergrotingvanderijstproductie.Overheidenboerenbereikeneenderdeoogstdoorgrootscha-ligeaanlegvandijken.Ditvoorkomt

overstrominginhetrijstproductiegebied,maarverplaatsthetoverstromingspro-bleemnaargebiedendiedaarminderopingerichtzijn.Diedijkenbouwverhindertechterdesedimentatievanvruchtbaregrondmetalsgevolgverminderdeopbrengstenperoogstentoenamevankunstmestgebruik.Sociaal-economischgezienbetekenthetdatderijstboerhogerekostenkrijgt,persaldonietrijkerwordtenzijnzoonelderseentoekomstzoekt.Benedenstrooms,waarmeerstedenenindustriezijn,neemtdeschadedooroverstromingtoeendeinvesteringinbeschermingdaartegenook.

HetregimevandeMekonginhetdrogeseizoenbrengtandersoortigeuitdagin-gen.Meteenbevolkingvanongeveer18miljoenmensen,rijstalsbelangrijksteproductnaastnogveelanderelandbouw-envooralooktuinbouwgewassenisdebehoefteaanzoetwatergroot.IndedrogetijdkandeafvoervandeMekongzakkenvantotaal25.000m3/sindenattetijdnaarslechtsenkeleduizendenm3/s,watheelweinigisvoorditgebied.Belangrijkerisechterdatditwaternietoveralindedeltakankomendoorgebrekaanverval.Verspreidingovernegenmondingenleidttotafzwakkingvandestroomensteedsverdergaandeindrin-gingvanzoutindekuststreek.

Hierligthettweede,grotekenmerkendeprobleemvandedelta.Tegendeover-heidsdrukoprijstbouwin,heeftdeDoiMoi,zegmaarhetopenmarktbeleidinVietnam,ervoorgezorgddatveelboerenindekuststreekopgarnalenteeltzijnovergestapt,enbehoorlijksuccesvol.Garnalenteeltbiedteconomischimmersmeerperspectiefdanrijst.Ondankshetfeitdatdeteeltmethodennognietgoedontwikkeldzijn(oogstverliezentotmeerdan50procentkomenvoor),isdeeconomischekrachtvandezestreektoegenomen.Tegelijkgebruikendegarnalenkwekerszoetgrondwateromhunbassinsophetjuistezoutgehalteenvoldoendeschoontehouden.Erziteenbelangenconflicttussenrijstboerenengarnalenkwekers.Vervuiling,nodelozeuitputtingvanwaardevollegrondwater-voorraden,bodemdalingeneconomischeonderbenuttingzijnhetgevolg.Dezeedijkenterbeschermingvandegarnalenteeltwordentotvlakbijdekustgebouwd,waardoordehabitatvoorkustbeschermendemangroveverdwijnt.

76

Lezing

Rond1800dachtenallebelangrijkewaterbouwkundigendatHollandenUtrechtzoudenvergaanalsgevolgvandehogerivierstanden.Oorzaakwasvolgenshendeopslibbingvanderivierbodemsendaardoorsteedshogerewaterspiegels.Dedijkenzoudennietmeerverhoogdkunnenworden,wantzezoudenwegzakkendoordeslechteondergrond.Errestteinhunbelevingnogmaaréénmiddel:deverspreidingvanhetvanbovenkomendewater.Overalwerdenoverlatenenrivierafleidingenvoorge-steld.IndeMaaslagbijCuijkdeBeerseoverlaat,indeBovenrijnwaseenoverlaatbijLobith,bijSt.AndrieswaseenoverlaatvandeWaalnaardeMaas.Chr.BruningssteldeeenoverlaatvoorbijSleeuwijkomwateraftevoerennaarhetHollandsch

Diep,JanBlankenwildesluizenbijCulemborgomwatervandeLeknaardeMerwedeteleiden,zijncollegaGoudri-aanwenste30overlatenlangsdegroterivierenenCornelisKrayenhoffdachtzelfsdeNederrijnaftesluitenomzohetgevaarvoorHollandtekeren.Noganderenwildendedijkenverlagenmetflauwebinnentaludsomhethogerivierwateropeengecontroleerdemanieroverlandteverspreiden.

IJsWatwashetprobleem?Derivierenwarenbreed,veelbrederdannu.Maarzewarenookondiep,metoveralplateneneilan-denmiddeninderivier.Erwarenwelkribben,maardiediendennietderivier,maardeeigenarenvanoeverland.Men

sprakdaaromoverde‘bedorvenrivieren’.Degemiddeldewintertemperatuurwaslagerdannu.Twintigprocentvandewinterswasstrengtotzeerstreng,nuisdatminderdantienprocent.Doordatderivierenbreedenondiepwaren,lagendestroomsnelhedenlager.Endusbevrorenderivierenveelvuldig.Maareenbevro-renriviergeeftextraweerstandeneenverhoogdewaterspiegel.Hetijsbrakmeestaleerstbovenstroomsenstroomdedannaarbeneden,derivieraf.Alshetijsdaarnogvastzat,ontstondenerijsdam-menendiebelemmerdendeafstromingvanderivier.Metoverstromingenalsgevolg.Diewareneriederepaarjaar,somshelegrote.Deoverstromingvan1809eiste300levensopeenbevolkingvantweemiljoen.

Minder overstromingenIn1850kwamer-onderministerThorbecke-eennieuweaanpakvanhetrivierprobleem.Hetideevanoverlatenenafleidingen,zegmaardeverspreidingvanwater,werdverlaten,omdatmeninzagdathetijsvormingbevorderdeendaarmeehetkwaadverergerde.Menbeslootomderivieren‘normaal’temaken.Mensteldeeenbreedtevastvoorhetzomerbed,derivierwerdversmalddoordebouwvankribben.Hetdoeldaarvanwasommeerdieptetecreërenenmeerdieptebetekenthogerestroomsnelheden,mindersnelbevriezen,enminderkansopijsdammen.Daarnaastzorgdemendatiedereriviereeneigenuitgangkreegnaarzee.ZowerddeNieuweMerwedegegravenalsuitgangvoordeWaal,deNieuweWaterwegalsuitgangvoordeRijn/LekendeBergscheMaasalsuitgangvoordeMaas.Hetgevolgwasdatdegenormaliseerde,smallererivierzichzelfverdiepteendaterveelmeerwaterkonwordenafgevoerd.Daarnaastwerdendedijkenverhoogdenvooralversterkt.Na1861ishetaantaloverstromingendanookdrastischverminderd.DieoverstromingwasnoghetgevolgvanijsdammenindeWaalenMerwede.Delaatstegroteoverstroming,van1926,wasbijopenwater.Hetmaxi-maledebietvanRijnenMaaswastoenietshogerdanin1995.Indatlaatstejaarwerden200.000mensengeëvacueerd;tochwarendewaterstandenlagerdanin1926.

RivierverruimingenNa1953werdenookvoorderivierennormengesteld.VoordeRijnwerddateendebietvan18.000m3/s.Daarvoormoestendedijkenwordenverhoogd.Datstuitteopprotestvanactiegroepenenvervolgenssteldederegeringcommissiesaan.Hetmoestanders,metmeergevoelvoorhetlandschap,maarnogsteedswashetprincipedatdedijkhogermoest.Wanteendieperivierkanveelmeerwaterafvoerendaneenbrederivier.Ookdenatuurbeschermerskwamenmethunideeën:afgravenvanhetwinterbedencreatievannevengeulen.Samenmetdehogeafvoerenvan1993en1995vormdedatdebasisvoorRuimtevoordeRivier.Hetcredovandatprogrammaisdatdedijkennietverhoogdmogenworden,terwijlerindetoekomsthogererivieraf-voerenzullenoptreden.Datlaatsteisgebaseerdopberekeningenvanklimato-logendiezeggendatdezomersdrogeren

‘De Nederlandse rivieren hebben steeds vaker te maken met hoge waterstanden. Ze krijgen meer regen- en smeltwater te verwerken, terwijl ze tussen de dijken maar weinig ruimte hebben. Alleen dijkverhoging is onvoldoende om het toenemende overstromingsgevaar te keren.

De waterstand in de rivieren moet omlaag.’ Aldus de website Ruimte voor de Rivier anno 2014.

Klimaatverandering en de gevolgen voor onze rivieren

Figuur 1: Kaart van de Merwede tussen Gorcum en Sliedrecht, circa 1800

Figuur 2: Overal in de rivier lagen zandplaten en ondiepten

Figuur 3: IJsvorming voor Gorcum in 1799

Figuur 4: In de jaren 40 kwam ijs nog regelmatig voor op de rivieren

8

dewintersnatterzullenworden.DeRijnzalmeereenregenrivierworden,netzoalsdeMaasdatalis.Metalsgevolgveelgroterefluctuaties.Hetprogrammabevatduseengrootaantalrivierverruimingenomhogereextrementekunnenafvoeren.RuimtevoordeRivierisgerichtopveiligheid.Maarhogererivierafvoerenzijnveelmoeilijkeroptevangenmetbredererivierenenmetondiepenevengeu-len.Feitisdatonsklimaatisveranderd.IJsoponzerivierenkennenwenietmeer.Helaasbeperktvoorspellenzichvaaktothetdoortrekkenvantrends.Maarishetonmogelijkdatdetemperaturenweeromlaaggaan?Onzerivierenzijngeschikt

Figuur 7: Het tienjarig voortschrijdend gemiddelde

van de maximale Rijnafvoer bij Lobith

Figuur 5: De overstroming in Brakel in 1861

Figuur 6: Kaart van de Beerse overlaat

vooreenmaatgevendeafvoerdieeenmaalper1250jaarvoorkomt.Wiekanvoorspel-lenwaterindevolgende1250jaargebeurt?Erblijvendusdrievragenover:(1)Moetenwewerkelijkrekenenmetgroteremaximalerivierafvoeren?(2)KunnenwedevormingvanijsoponzerivierenuitsluitenenisRuimtevoordeRivierdanhetgeschikteantwoord?(3)Waarommoetenwenualdevermeendegevolgenvanklimaatwijzigingopvangen,terwijlweoveroverschrijdingskansenvaneensper1250jaarpraten.n

Ton Burgers, raadgevend ingenieur,

Burgwater

9

‘De juiste combinatie van technieken voor elke situatie’

In toenemende mate wordt voor beheerders van

watergangen gebruikgemaakt van een combinatie van

meettechnieken.

Delta Marking zet afhankelijk van de situatie een

verscheidenheid aan methodes in zoals:

- multibeam en singlebeam echosounder,

- handpeilingen en bodemmonstername,

- subbottom profiler of grondradar,

- side scan sonar en onderwater video-opnames,

- kabel en leiding detectiemethodes.

Opvallend is dat in de industrie een opvatting lijkt te

heersen dat er twee soorten metingen bestaan;

baarheid van de meetmethodes in de Nederlandse

waterbodem. Dit wordt gedaan met bijvoorbeeld

afstudeerprojecten of door proefmetingen uit te voeren.

Zo bleek uit recente proefmetingen dat bij het auto-

matisch verwerken van subbottom profiler en single-

beam data fouten kunnen optreden. Door de lage

contrasten in de akoestische eigenschappen in de zeer

zachte waterbodem is de software niet in staat de juiste

reflectietijden te bepalen. De handmatig gecorrigeerde

resultaten (Figuur 1, rechts) daarentegen kwamen

overeen met de handpeilingen en bodemmonsters.

De subbottom profiler en handpeilingen bleken in deze

situatie de best combinatie. Met de subbottom profiler

data kon efficiënte kwaliteitscontrole en correcties

worden uitgevoerd.

Met de handpeilingen en

monsters konden de data

geverifiëerd en aangevuld

worden.

Andrew Devlin

info@deltamarking.nl

06 41722232

ADVERTORIAL

de handpeilingen en monstername aan de ene kant

en de akoestische meetmethodes aan de andere.

Daarnaast wordt er soms ten onrechte aangenomen

dat handpeilingen goedkoper zijn dan akoestische

metingen. Delta Marking gaat ervan uit dat alle

methodes specifieke voor- en nadelen hebben en dat

juist een gepaste combinatie van technieken ingezet

moet worden voor een gegeven situatie. Dit levert in

het algemeen de gewenste resultaten binnen het

beschikbare budget en schema.

Delta Marking streeft er voortdurend naar om de kennis

en ervaring te vergroten met betrekking tot de toepas-

Figuur 1: Subbottom profiler data. Links automatische verwerking, rechts handmatige verwerking.

Figuur 2: Singlebeam echosounder data (dual frequency). Automatische verwerking.

Stalen funderingsoplossingenHavenuitbreidingAmazonehaven | Rotterdam

Complete en innovatieve oplossingen voor keerwanden, bouwputten,brughoofden, ondergrondse parkeergarages, kademuren, dijkversterkingen…Tientallen jaren ervaring in de wereld van stalen damwanden, inclusieftechnische assistentie bij ontwerp en installatie.

T  +31 88 0083 700    I    projects.europe@arcelormittal.com    I  www.arcelormittal.com/projects/europe

1110

Lezing

InhetSchelde-estuariumligthetsluizencomplexTerneuzen,datvanafdeWesterscheldetoegangverschafttotdeZeeuws-VlaamseenGentseKanaalzone.Ditsluizencomplexbestaatuitdriesluizen:deOostsluis,deWestsluisendeMiddensluis.Delaatsteisdeoudstevandedrieendateertuit1910.DeOostsluisstamtuit1968enismetnamebestemdvoorbinnenvaartschepen.InhetzelfdejaarisookdeWestsluisingebruikgenomen.Dezesluiswordtmetnameingezetvoorhetschuttenvanzee-enbinnenvaartschepen.DeWestsluisis290mlang,40mbreedenheefteensluisdrempelvan13,5m.IndeWestsluiskanmaximaaleengelich-terdePanamaxvanbeperktelengtewordengeschut.Demaximalescheepsaf-metingen(92.000DWT)toegestaanophetkanaalzijn:265m(lengte)x34m(breedte)x12,5m(diepganginopvaart).Denieuwesluiswordt427meterlang,55meterbreeden16meterdiep.

Maritieme toegankelijkheidSteedsmeerengroterezee-enbinnen-vaartschepenpasserenhetsluizencom-plexvanTerneuzen.Daaromisin2006eenonderzoekgestartnaardegevolgenvandezetoenameopdehuidigeentoekomstigetoegankelijkheidvandeKanaalzone.UitditonderzoekbleekdatdemaritiemetoegankelijkheidvandeKanaalzoneeenzodanigknelpuntzalvormendatdit,indienhetnietwordtopgelost,deverdereontwikkelingvandeKanaalzoneinbelangrijkematezalbeperken.TevensisgeblekendatdetoenamevandebinnenvaartalsgevolgvandeontwikkelingvandeSeine-Scheldeverbindingtoteennoggroteretoenamevandewachttijdenkanleiden.

Groot economisch belangDezeehavensvanGentenTerneuzenzijnvangrooteconomischbelang.IndeeersteplaatsvoorhetVlaams-Neder-landsegebiedlangshetKanaalGent-Terneuzen,maarookverdaarbuiten.DeoverslagvangoederentrektbedrijvenaanenzohebbendehavensvanGentenTerneuzenzichontwikkeldtotde‘motor’voorwerkgelegenheid.PertonbedraagtdetoegevoegdewaardeindehavenvanGentmeerdanhetdubbeletenopzichtevandieinAntwerpen.DetoegevoegdewaardepertoninTerneuzenbedraagtongeveerhetvijfvoudigevandiein

Het Schelde-estuarium vervult een cruciale rol in de betrekkingen tussen Nederland en Vlaanderen. Hierbij zijn vooral de veiligheid tegen overstromen, de toegankelijkheid van de Scheldehavens Antwerpen, Gent, Terneu-zen en Vlissingen en de natuurlijkheid van het estuarium belangrijke aspecten.

Het sluizencomplex bij Terneuzen is dé toegangspoort naar de havens van Terneuzen en Gent en zorgt voor een scheepvaartverbinding tussen Nederland, België en Frankrijk. Het projectteam

Nieuwe Sluis Kanaal Gent-Terneuzen van de Vlaams-Nederlandse Schelde Commissie is druk bezig met de voorbereidingen voor een nieuwe, grote sluis binnen het huidige sluizencomplex.

Het project bevindt zich tot 2015 in de planuitwerkingsfase. Na het politieke besluit volgt de aanleg van de nieuwe sluis zodat in 2021 het eerste schip daar doorheen kan varen.

Nieuwe Sluis Terneuzen: uitdaging voor Vlaanderen en Nederland

Rotterdam.Vanuiteconomischperspec-tiefkandehuidigetoegankelijkheidindustriëlebedrijvenafschrikkenomzichlangshetKanaalofindehavensvanGentenTerneuzentevestigen.Deoplopendewachttijdenvoorschepenkun-nendaarnaasteennegatieveinvloeduitoefenenophetmilieu,vanwegedegeluids-enluchtvervuilingdiewordtveroorzaaktdoorwachtendeschepen.

Oplossing uitwerkenHetisnoodzakelijkomdemaritiemetoegangindeKanaalzoneteverbeteren.Indeverkenningsfasewerdenverschil-lendeoplossingenuitgewerktenbeoor-deeld.Deplanuitwerkingmoetleidentoteenprojectbeslissing,diedoordeministervanInfrastructuurenMilieuwordtgenomen.AfgesprokenisdathiervoordeNederlandseprocedureswordengevolgdindevormvandeTracéwet-procedure.HetprojectbesluitomdaadwerkelijktegaanbouwenwordtgenomennahettotstandkomenvaneenverdragtussenNederlandenVlaanderen.

Vlaamse en Nederlandse kennis bundelenDeplanuitwerkingvanhetprojectNieuweSluisKanaalGent-Terneuzeniscomplex.Behalvehetsterkmultidiscipli-nairekarakteroptechnisch-inhoudelijkgebied,speelthetgrensoverschrijdendekaraktereenbelangrijkerol.HetprojectwordtuitgevoerdinopdrachtvandeVlaams-NederlandseScheldeCommissie.HierdoorlooptdesturingvanhetprojectandersdaninVlaanderenenNederlandvoordergelijkeprojectengebruikelijkis.Tochwordtsterkgeleundopdewerk-wijze,diehiervoorbijRijkswaterstaatisontwikkeldendekennisdieinVlaande-renbeschikbaaris.NederlandenVlaanderenzijnlandenmetdegrootste(zee)sluizenterwereld.Zijwordengezienalsdedeskundigenindewereldophetgebiedvansluizenbouw.VanwegedezeexpertisewordenNederlandersenVlamingengevraagdominhoudelijkhunbijdragenteleverenaansluizenprojectenindegehelewereld.

Van twaalf varianten naar één Hettechnischontwerpwordtuitgewerktindrieopeenvolgendeontwerprondes,dielopenvandecember2013totmaart2015.Indezeperiodewordtopbasisvanafwegingskaderseentrechteringsproces

doorlopenvantwaalfkansrijkeviadriehaalbaretotéénvoorkeursvariant.Delaatsteontwerprondestaatinhettekenvanmogelijkeverfijningenvanhetontwerpomtoteengeoptimaliseerdevoorkeursvarianttekomen.Hierbijspelenklanteisenspecificatie,technischecriteria,effectenonderzoekenenkosten-ramingeneenbelangrijkerol.Debeschrijvingvandevoorkeursvariantzaldevormaannemenvanfunctionelespecificaties.

Functies nieuwe sluisBelangrijkefunctiesvoordenieuwaanteleggensluisinTerneuzenzijnondermeerhet(laten)passerenvanscheep-vaart,het(laten)passerenvanwegver-keerenhetkerenvanhoogwater.Bijdedoorvertalingvandezeverschillendefunctiesineensysteemspecificatiekomenverschillendeonderwerpenaanbod,onderandereophetgebiedvanhydraulica,hydrodynamicaenwater-bouwkunde.Hetgaatdanondermeeroverdebelastingenenkrachtenopschepenenconstructies,hetontwerpvandewaterkering,debeperkingvandezoet/zout-problematiek,dedimensioneringvanhetnivelleersysteemenhetvoorzieninvoldoendespuicapaciteit.Daarbijwordtgestreefdnaareenoptimaleoplossingsvrijheidvoorhetaanlegconsor-tium,zonderinditkaderdeinzetvanproventechnologyalsbasisgarantieopdevereistebetrouwbaarheidenbeschik-baarheiduithetoogteverliezen.

AanbestedingsprocedureHetprojectbevindtzichsinds2012indeplanuitwerkingsfase.Alleonderzoekenenprocedureszijnin2015afgerond.Vervolgenskandeaanbestedingsproce-durebeginnen.HetrealisatiecontractwordtDesign&Build.Deaanlegvandesluiswordtgeraamdop930miljoeneuro.Naondertekeningvanhetverdragdoorbeideministersstartdeaanbestedings-procedureopbasiswaarvandeopdracht-nemervoordebouwvandenieuwesluiswordtgekozen.Degunningzalwaar-schijnlijkin2016zijn.Hetbouwenvandesluisneemtviertotvijfjaarinbeslag.n

Koen De Winne, technisch manager Vlaams-

Nederlandse ScheldeCommissie (VNSC)

Kijk voor meer informatie op:

www.zeesluisterneuzen.eu

1312

Lezing

DebestaandeHondsbosscheenPettemerZeewering(HPZ)voldoetnietmeeraandegesteldeveiligheidseisen.In2004isdeHPZafgekeurdvolgenstoetsingaanwettelijkeveiligheidseisenenaangewe-zenalseenvandeZwakkeSchakelslangsdekust.In2005zijntijdelijkemaatrege-lengetroffenindevormvaneendamwandbijPettenenbasaltonophetbuitentaludbijCamperduin.Ondertus-senishetdenkprocesbinnenRijkswater-staatenhetHoogheemraadschapHollandsNoorderkwartieropgestart,net

alsdeafstemmingmetdeomgeving.Datheeftertoegeleiddatervoorgekozenisdehuidigedijknietteverhogen,maarinplaatsdaarvandekustlijnmetzandteversterken.DitgafookdemogelijkheidvoordeprovincieNoord-Hollandomdekustversterkingtebenuttenvoorverbeteringvanderuimtelijkekwaliteit.

Innovatief ontwerp Nieuw(ofinnovatief)isdatnaastdeaanlegvandekustversterkingdecombinatieookverantwoordelijkisvoor

twintigjaaronderhoudvandezandigekustversterking.Datbetekentvijfkeerzolangvooruitkijkenalsderegulieresuppletieprogramma’s(vierjaar)doen.Erisindetenderfaseveelengineering-capaciteitgestokeninhetmodellerenvandeaantebrengenkustversterkingenhetanalyserenvandeaanwezigezandkwali-teitindeaangewezenzandwingebieden.Indezoektochtvandeopdrachtgevernaardecreatievaneenduurzamenatuurzonezijntijdensdedialoogfaseenkelebelangrijkeeisengewijzigd.

Deimpactophettenderproceswasaanzienlijk,aangezienhierdoorfunda-mentelewijzigingeninhetontwerpmoestenwordendoorgevoerd.Wasinhetbeginhetuitgangspunteendroog-breedstrand,laterisdewensonderzochtomschorrenenslikkentecreëren.Uiteinde-lijkisincreatieveontwerpsessiesvanuitdeintegralegedachtevoorveiligheid,natuureninpassingdevochtigeduin-valleiontstaan.Tevensiseencompletestudiegemaaktvanheteolischetransportvanzand,oftewel;verstuiving.Aldezeinspannin-gen,samenmetdeeisenvoorruimtelijkekwaliteitendetoetsingvoordemaak-baarheid,hebbengeleidtoteeninnova-tiefontwerp.

ZandbuffersInhetuitgekiendeontwerpisgoedgekekennaarnatuurlijkezandkusten.Eriseenoptimumgezochttussendeaantebrengenhoeveelheidzandenbuffersinderealisatiefase(bouwvannieuwezeewering)endebenodigdehoeveelheidzandindeonderhoudsperiode(onder-houdssuppleties).Zandbuffersopdejuisteplaatsenindejuistevormzorgenervoordatdewaterveiligheidwordtgegarandeerdenmakenhettevensmogelijkomhetgedefinieerdenatuur-deeltienjaarongemoeidtelaten.DevormgevingvandiebufferswordtophetrecreatiestrandbijCamperduingecombi-neerdmeteenstrandmeer.

Natuur en recreatieVoorhetdoelophetgebiedvanruimte-lijkekwaliteitis,naastdewetenschappe-lijkebenaderingvoorhetverkrijgenvandeidealekustvormenkwantificering

De kustversterking Zwakke Schakels Noord-Holland is op 23 augustus 2013 aanbesteed door het Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. ZSNH Combinatie

Van Oord-Boskalis heeft de Economisch Meest Voordelige Inschrijving gedaan en is inmiddels al sinds 3 maart 2014 op locatie aan het werk. Maar liefst twintig voetbalstadions vol zand worden voor de dijk opgespoten en omgevormd tot een gloednieuw strand, duinen, een strandlagune

en een duinvallei voor bijzondere planten en dieren. Op die manier gaat veiligheid hand in hand met de ontwikkeling van natuur en recreatie.

Kustversterking Zwakke Schakels Noord-Holland

vanzandverliezen,ookgekekennaarnieuwenatuurwaardenenrecreatiemo-gelijkheden.Deopdrachtgeverheefthiervooreisengeformuleerdendelenvanhetprojectgebiedaangewezenvoorrecreatierespectievelijknatuur.Ommeerwaardetecreëreniserverdergekekendandeeisenomhetgebiedmaximaaltebenutten.Hierdooriseenevenwichtigesamenstellingbereikt,waarbijhetrecreatiestrandvloeiendoverlooptindenatuurzone.Hetveilig-heidsduinsplitstzichalinhetrecreatie-deel,waardoorindenatuurzoneeenprachtignatuurgebiedontluikt:devochtigeduinvallei.AlledelenvormentezamentenslotteeenprachtiggeheeldatperfectaansluitopdebestaandeduingebiedentennoordenentenzuidenvandeHondsbosscheenPettemerZeewering.

Hetwerkisop11december2013gegundaandeZSNHCombinatieVanOord-Bos-kalis.Nagunningisdecombinatiegestartmetdevoorbereidingvanhetwerkoplocatieendeverderedetailleringvanhetontwerpvoorhetaanlegmodelvandekustversterkingenderuimtelijkeinpassing.

Realisatie kustversterkingHetzandvoorderealisatievandekustversterkingwordtgewonnenmetsleephopperzuigersopcirca10kmen20kmuitdekust,afhankelijkvandebenodigdezandkwaliteit.Hetzandwordtvervolgensnaardekustgevarenenverwerktindevooroever,hetstrandofdeaanteleggenduinen.Op3maart2014isheteerstezandgesuppleerdindevooroever.Metdeinzetvandriesleephop-

perzuigersisdeaanlegvandevooroevervanzuidnaarnoordbegonnen.Erwordtvanzuidnaarnoordgewerktomtezorgendatervoldoendevoorsprongisopdelaterestrandsuppletieenaanlegvandeduinen.Dekeuzezuid-noordheefttemakenmetdestroming.Hierdoorblijfthetzandbinnenhetwerkgebied.Derealisatievandevooroevervindtplaatsdoordezandladingte‘rainbowen’(zandwordtoverdeboegvanhetschipgeperstviaeentromp),teklappen(hetdepone-renvandeladingviadebodemdeurenvanhetschip)ofeencombinatievanbeiden.Nahetaanlandenvandezinker-leidingisop1juli2014gestartmetdeaanlegvanhetstrandendeduinenmettweejumbosleephopperzuigers.Hetgeladenzandwordtdoordesleephopper-zuigernaarhetkoppelpuntvandezinkerleidinggevaren,waarnadehoppermethulpvaneenmulticatwordt

Bestaande situatie Hondsbossche en Pettemer Zeewering (HPZ)

Strandlagune

De latere strandsuppletie en aanleg van de duinen

14

gekoppeldaandedrijvendeleidingvandezinkerleiding.Hetzandwordtvervolgensdoordesleephopperviadezinkerleidingenstrandleidingnaarhetstrandgeperstendoorbulldozersinhetprofielgebracht

Realisatie ruimtelijke inpassingNadathetgrootstegedeeltevanhetstrandenduingerealiseerdis,wordtgedurendedewinterperiodegestartmetderealisatievanderuimtelijkeinpas-sing.ZowordenderecreatiezoneCamper-duin,natuurzoneenrecreatiezonePetteningericht.Deinrichtingbestaatonderandereuiteenstrandlagune,duinvallei,voorduinen,panoramaduin,strandover-gangen,fietspadendiversesoortenbeplanting.

StuifhinderDecombinatieisverantwoordelijkvoorhetzoveelmogelijkbeperkenvanhinderdoorhetverstuivenvanzandtijdensennaderealisatie.Omstuifhindertijdensrealisatietevoorkomenwordeneenaantalcorrectievemaatregelengenomenenvervolgenspreventievemaatregelen.Decorrectievemaatregelenzijnonderanderehetplaatsenvanstuifschermenenhooibalenenhetaanbrengenvanpapierpulpopenrondomhetnieuweduin.Vanaf1oktoberwordtgestartmet

hetplantenvanhelmgrasinhetnieuweduinalspreventievemaatregelomstuifhinderooknadeaanlegtebeper-ken.Deglooiingvandeduinenhelpthierookbij.

KwaliteitsborgingHetontwerpvandekustversterkingisopgebouwduitverschillendekustschil-len.Dezekustschillenzijnbepaaldopbasisvanbeschikbarezandgradatieindeaangewezenwingebieden,demorfologie,dewerkmethode,watheeftgeresulteerdinhetmeestoptimaleontwerp.Tijdensderealisatiewordtvaniederevrachtdezandkwaliteitbepaaldenvervolgensinzichtelijkgemaaktwaardehopperla-dinggesuppleerdis,omvervolgensaantetonendatdeminimalezandgradatievoordebetreffendekustschilisaangebracht.

PlanningHetzandvoordekustversterkingendebuffervoordeteverwachtenverliezenwordtnaarverwachtingbegin2015afgerond.Nadatervoldoendezettingheeftplaatsgevondenwordtgestartmetdeaanlegvanderuimtelijkeinpassing.Ditwordtvoordestartvanhetrecreatie-seizoen2015inderecreatiezonesafgerond.Nahetrecreatieseizoenwordendelaatstepuntjesopdeigezetenisderealisatiefaseeind2015afgerondendaarmeedeklusgeklaard.n Jasper Bakker, Hoofd werkvoorbereiding;

Wessel Mak, Disciplineleider Realisatie tijdens

de tenderfase, ZSNH Combinatie Van Oord-

Boskalis

Ro Dense, dat door zijn hoge dichtheid veelzijdige toepassingen kent, is met ingang van 1 januari 2015 op certifi caat met een Erkenning van Bodem+ leverbaar conform de BRL 9343 “Koperslak voor GWW-werken”. Een CE-certifi caat volgens de NEN-EN 13383 Waterbouw-steen is al beschikbaar.

Waarin onderscheidt Ro Dense zich ten opzichte van andere steensoorten in de waterbouw: - Hoge dichtheid van minimaal 3.650 kg/m3

- Inert product- Hoge EMVI-score - CO2-neutraal - Hoge stroombestendigheid- MOHS > 7

Wat zijn de voordelen van een constructie met Ro Dense:- Door de hoge dichtheid wordt het gewenste gewicht in de construc-

tie met een kleinere laagdikte bereikt. Hierdoor bespaart men op grondverzet en kan de grondkering/damwand lichter worden gedi-mensioneerd.

- Door de kleinere korreldiameter in relatie met het gewicht is Ro Dense uitermate geschikt als bodembescherming bij damwan-den/kades.

- Bij een gepenetreerde bodem-/oeverbescherming kan men bij een gelijkblijvend gewicht aanzienlijk besparen op asfalt of colloïdaal beton voor penetratie.

Verder blijft toepassing van Ro Dense niet beperkt tot de GWW-markt zoals beschreven in de BRL 9343. Bij toepassing in beton zijn bij la-boratoriumproeven dichtheden van beton gehaald van 3.200 kg/m3. Dit kan vooral bij grotere ondergrondse infrastructurele werken aan-zienlijke voordelen opleveren. De besparing wordt hier vooral gerea-liseerd door een geringer betonvolume bij gelijkblijvend gewicht (ce-mentvoordeel), minder betonstaal in relatie tot het gewicht, minder bekisting en minder stortdagen.

Voor de Nederlandse GWW-markt die zich kenmerkt door een minder draagkrachtige bodem, is Ro Dense een goede aanvulling en kan de sleutel zijn tot een technisch creatieve oplossing.

Voor meer informatie kunt u zich wenden tot Rotim, via e-mail: sales@rotim.com of www.rotim.com.

Ro Dense Een zwaargewicht in de waterbouw

Rotim Steenbouw BVJulianaplein 315211 BB ’s-Hertogenbosch+31 (0)73 6121211

OT_Ro Dense_advertentie.indd 35 28-08-14 12:09

Aanbieding voor een voordelig abonnement op Civiele Techniek:

Neem nu een abonnement en ontvang een halve jaargang

GRATIS!Bel of mail:

SJP Uitgevers/Civiele TechniekPostbus 861, 4200 AW Gorinchem

www.civieletechniek.net e-mail: info@civieletechniek.net

tel. (0183) 66 08 08 fax (0183) 63 09 99

1716

Lezing

InhetkadervanhetDeltaprogrammahebbenRijk,provincies,waterschappenengemeenteneennieuwwaterveilig-heidsbeleidvoordekomendedecenniaontwikkeld.Centraalindezeaanpakstaatdebeschermingvanmenseneneconomischewaarde.Hetisbelangrijkomhetwaterveiligheidsbeleidteactuali-seren,wanthethuidigebeleiddateertgrotendeelsuitdejaren60.Sindsdienishetaantalmensenendeeconomischewaardeachterdedijkensterktoegeno-men.IndejarenzestigwoondenerongeveertienmiljoenmenseninNederland;inmiddelszijndaterzestienmiljoen.Ditbetekentdatdegevolgenvaneeneventueleoverstromingooksteedsgroterzijngeworden.VerderwordterinhetDeltaprogrammarekeninggehoudenmetbodemdaling,zeespiegelstijgingengroterepiekafvoereninderivieren.Tenslotteiserdoorjarenheenmeer(technische)kennisvergaard.Metbehulpvannieuwekenniskanbeterwordenbepaaldopwelkemanierkeringenkunnenbezwijkenenwatdemogelijkegevolgenzijnvaneenoverstroming.Dezegevolgenkunnenpergebiedverschillendzijn.Ineengebiedwaarveelmensen

wonenineenlaaggelegenpolder,loopthetwatersnelendiepdepolderinendegevolgenzijndanookgroot.Datzijnderisicovolleplekken.Anderegebieden(ondiepepolders)zijnveiliger;daarloopthetwaterbijvoorbeeldlangzaambinnenenkomthetniethoogtestaan.Dankzijcomputersimulatieskunnendezeverschillennugoedwordenberekendenwordtduidelijkwaardegevolgen(dodelijkeslachtoffersenschades)grootzijn.Opdezewijzekangerichtgeïnves-teerdwordenindedijkenenduinen.Dezeinzichtenzijnverwerktineennieuweaanpak.Daarbijwordtgekekennaarderisico’s,duszowelnaardekansopeenoverstroming,alsnaardemogelijkegevolgenvaneenoverstromingvoormenseneconomie.

Nieuwe normen voor waterkeringenInhetDeltaprogrammazijndriedoelenbenoemdomNederlandvoordetoekomst(2050)veiligtehouden.Allereerstmagdekansopoverlijdenalsgevolgvaneenoverstromingnietgroterzijndan1op100.000perjaar,datis0,001procent.HiermeekrijgtiedereeninNederlandten

minsteeenzelfdebeschermingsniveau.Hettweededoelishetzoveelmogelijkvoorkomenvangrotegroependodelijkeslachtoffersengroteeconomischeschadedooreenoverstroming.Daarnaastkomterextrabeschermingvoorplaatsenwaaruitvalvanvitaleinfrastructuurgrotelandelijkegevolgenmetzichmeekunnenbrengen.Dezedoelenzijnvertaaldnaareisenvoordijken.Dieeisenwordenindevormvanoverstromingskansenvastge-legdindewet.Voorbijna200dijktrajec-tenisbepaaldwelkenormenvoordedijkmoetengeldenomdebasisbeschermingtekunnenbieden.Vervolgensismetbehulpvankosten-batenanalysesengroepsrisicoanalysesbekekenoferextrabeschermingnodigis.Tenslotteisergekekenoferinhetgebiedcrucialeinfrastructuuraanwezigis.IndepraktijkwasdathetgevalbijBorsseleendegasvoorzieninginGroningen.Dezeberekeningenzijnopeenlandelijkeuniformemanieruitgevoerd.Degebieds-gerichtedeelprogrammahebbendaarbijbelangrijkeinzichteningebrachtoverbijvoorbeeldgroepsrisico’s,systeemwer-king,crucialeinfrastructuur,achterlig-gendekeringenenvoorlanden.

OpgaveKaart1laatziendatdestrengstenormengaangeldenvoorhetrivierengebied,Rijnmond-DrechtstedenenAlmere.Hierzijnderisico shetgrootstendenormenhetstrengst.Denieuwenormenzullenerdanooktoeleidendaterdekomendedecenniavooralindezegebiedenveelzalwordengeïnvesteerdindijkversterking-projecten.OokinanderegebiedenzoalshetWaddengebied,hetIJsselmeergebiedendeZuidwestelijkeDeltazalmoetenwordengewerktomaandenieuwenormentevoldoen.Deimpactvandijkversterkingenopdeomgevingkangrootzijnendeuitdagingvoordekomendejarenzalzijnomdezeverster-kingenookgoedruimtelijkintepassen.Hetzalabsoluutnoodzakelijkzijnomverschillendevariantenuittewerkenwaarbijallepartijen(inclusiefdemarkt)innovatieveoplossingenzullenmoetenontwikkelen!Opandereplekken,voorallangsdekust,isdebeschermingaloporde.Daarblijftgoedonderhoudvanbelang.

Denieuwenormenvormendebasisvoordewettelijkeverankering,opdatin2017devolgendetoetsrondekanplaatsvindenaandehandvandenieuweaanpak.Verderzalhetinstrumentariumdatwordtgebruiktbijdetoetsingvolledigwordenaangepastaandenieuwemanierwaaropwenaarwaterveiligheidkijken.

Ruimte en water combinerenPreventieisenblijftdebasisvanhetNederlandseveiligheidsbeleid.Werkenaandedijken,duinenenrivierverrui-mingblijftinhetnieuwebeleidvooropstaan.Openkelelocatiesishetrelatiefkostbaarofmaatschappelijkingrijpendomhetgewenstebeschermingsniveaualleenmetstevigedijken,duinenofrivierverruimingtebereiken.Indiespecifiekegevallenwordtonderzochtofhetmogelijkisomookmaatregeleninderuimtelijkeinrichtingofinderampenbeheersingintezettenomhetgewenstebeschermingsniveautebereiken.HetEilandvanDordrecht,deIJssel-Vecht-deltaenMarkenzijnhiervoorbeeldenvan.Voordezedriegebiedenvindenmomenteelverkennendeonderzoekenplaats.Voordittypeoplossingenzijnnauwoverlegengoedeafsprakentussendeverschillendeoverhedeninhetgebiedcruciaal.

Evacuatieplannen op ordeOverstromingenzijn,watweookdoen,nooithelemaaltevoorkomen.Omadequaattekunnenreagerenbijeeneventueleoverstromingzijnrampenplan-nenvangrootbelang.Veiligheidsregio’swerkensamenmetandereoverhedenaandezeplannen.Overhedenmoetennietalleenhunrampenplannenopordehebbenenhouden,maarhieroverookgoedcommunicerenmethunburgers.Bedrijvenenburgerskunnenzelfooknadenkenoverdevraag:‘Watmoetenkanikdoenalshetmisgaat?’Zijhebbenhierinookeeneigenverantwoordelijk-heid.Deoverheidkanhenweleenhandelingsperspectiefaanreiken.ViaOnswater.nl(overstroomik.nl,ooktedownloadenviadeappstore)kunnenalleNederlanderseenvoudigdemogelijkegevolgenvaneenoverstrominginhuneigenbuurttracerendoorhunpostcodeofwoonplaatsintevoeren.

Nieuwe aanpak samen uitvoeren Methetnieuwewaterveiligheidsbeleid

Kaart 1: Nieuwe normen voor de waterkeringen

wordtNederlandveiliger.Dekansop1000dodelijkslachtoffersneemtinvergelijkingmetnuafmeteenfactorvanbijna50.Deeconomischerisico’smeteenfactor20.Verderwordendemogelijk-hedeninderuimtelijkeinrichtingbenutenwordtergewerktaanderampen-beheersing.Datluktalleenalswehetsamendoen,dusRijk,provincies,gemeenten,waterschappen,sectoren,maatschappelijkeorganisatiesenburgers.Dooriederonzeroltenemenophetgebiedvanwaterveiligheidzijnwegoedvoorbereidvoorhetgevalhettochmisgaat.DaarmeeblijftNederlanddeveiligstedeltavandewereldenhoudenweonzeinternationalenaamophetgebiedvanwaterveiligheidhoog.n

Drs. A.J. Naarding, Programmamanager Deelpro-

gramma Veiligheid, Ministerie van Infrastructuur

en Milieu

Meer over het nieuwe waterveiligheidsbeleid

is te lezen op www.deltaprogramma.nl en

www.overstroomik.nl

Ons huidige waterveiligheidsbeleid gaat al een aantal decennia mee. Sindsdien is Nederland veranderd. Bovendien is het mogelijk om nieuw opgedane kennis en inzichten te verzilveren. Tijd dus voor een nieuwe aanpak met als doel ervoor te

zorgen dat Nederland ook in de toekomst een veilige delta blijft. De opgave zal vooral groot zijn in het rivierengebied. Dat vraagt om innovatieve oplossingen.

Nieuwe aanpak waterveiligheid

1918

Lezing

HetverhaalvanhetDeurganckdokhoudtrechtsreeksverbandmetdespectaculaireontwikkelingvandecontainertrafiekendecontainerisatieindehaven.DeAntwerpsecontainerbehandelaarshebbendezeontwikkelingopdevoetgevolgdmetbelangrijkeinvesteringeninmoderneenzeerproductieveterminals.In1981kendemeneennogeerderbescheidencontainervolumevan800.000TEUton.In2013werdeninAntwerpen8.600.000TEUverhandeldofbijnaelfkeermeer.AlsgevolgvandezeevolutiewerdenindeloopderjarenachterdesluizenopderechteroevervandeScheldediverseaanlegkadesontworpen.Laterwerdergezochtnaaraanlegplaatsenvóórdesluizen.Peraanloopbedraagtditvooreenschipeentijdswinstvanvieruurinvergelijkingmetdeaanlegplaatsenachterdesluizen.Maardatwasnietvoldoendeomdesteedstoenemendegroeitevolgen.Omdatderechteroeverhaaruitbreidingslimietreedsbereikthad,werdnaareenoplossinggezochtopdeLinker-Scheldeoever.In1998heeftde

VlaamseregeringbeslisthetDeurganck-doktebouwen.

Juridische problemenDeuitvoeringvanhetDeurganckdokheefttekampengehadmetheelwatjuridischeproblemen.ZozijnvanwegehetschorsenvandebouwvergunningdoordeRaadvanStatedewerkentweemaalstilgelegd.PasnagoedkeuringdoorhetVlaamsParlementvaneenValidatiedecreet(Nooddecreetindevolksmond)endetoekenningvannieuwebouwvergunningenkondendewerkenpashervatteninapril2002nameerdaneenjaarstilstand.

Ontwerpfase

Inplanting DeurganckdokIndestartnotaDeurganckdokvanseptember1995zijnderandvoorwaardenbepaaldvoordeinplantingvanhetdokenhetontwerpvandekaaimuren,waarvandebelangrijkste:- diepgangschepen:44tot46voet;- dieptedok:-15mtot-17mTAW;

- peilkaaivlak:+9mTAWaanhetkaaivlaktot+11mopdeterminalter-reinen.

Keuze van het kaaimuurtypeVoorhetkaaimuurtypezijnalletechni-schemogelijkhedenonderzochtgaandevanondiepgefundeerde,overmiddeldiepgefundeerdetotdiepgefundeerdetypes.Debelangrijksteparametersvoordekeuzevanhetkaaimuurtypezijnonderandere:destabiliteit,dekostprijs,debedrijfszekerheid,dedichtheidvandevoegen.Bijdediepgefundeerdekaaimuurtypesiseendiepgaandestudieuitgevoerdnaardevoor-ennadelenvandiversetypeskaaimuurenisergekozenvoordemeestveiligeoptie,deL-muur,dievolledigindendrogekanwordengebouwd.Beschrijving van de werkenHetprojectomvatnaastdebouwvankaaimurenookdeaanlegvaneenweginfrastructuur,vierspoorbundels,een20mhogeleefbaarheidsbuffertussendeterminalsenhetdorpDoelen

driehoogspanningslijnen(360kV)overhetdok.TevensisdemogelijkheidvoorzienvoordetweedesluisvoordeontsluitingvandeWaaslandhaven,dienuinuitvoeringis.Detotalelengtevandekaaimurenbedraagt5.460m,2.860maandewestzijdevanhetdoken2.600maandeoostzijde.Hettotalewerkisaanbesteedindriefasenvooreenbedragvancirca220Me,ditiseengemiddeldeprijsvan40.000e€permetervollediguitgerustekaaimuur.Hierinzijnallenodigegrondwerkenvoorzien,zowelinuitgra-vingalsinaanvulling,maarnietdebaggerwerkenvanhetdok.Detotaleinvesteringinclusiefbaggerwerkenenopspuitingvanhaventerreinenbedraagtcirca350Me.

Technische uitvoeringsaspecten

Geometrie van de kaaimuurDekaaimurenzijsemi-gewichtsmurenvangewapendbetonmeteenL-vormenhebbeneentotalehoogtevan30m;zewordenaangezetopeenpeilvan-20,00tot-21,00mTAW.Zijwordengebouwdineendiepebouwsleufdiedooreenbronbemalingwordtdrooggehouden.Dezoolis24mbreedenvarieertindiktevan2,7mtot5,5mmetdaaropdeverticalekaaimuurmeteenhoogtevan23,5meneendiktevariërendvan5,3mterhoogtevandezoolen4mbovenaanhetkaaivlak.

Bemaling en retourbemalingVoordeaanlegvandekaaimurenzijnbelangrijkegrondwaterverlagingennood-zakelijk.Dewerkenwordenimmersindendrogeuitgevoerdendebouwputmoetuiteraarddroogblijven.Hetwaterpeilwordtverlaagdvan+3,50tot-22,50TAW.Omonaanvaardbarezettingentevoorkomen,wordtvoorzienineenretourbemaling.Alsbijkomendemaatregeltervoorkomingvanzettingenenbodemverzakkingenwordthetbouwterreinlangsdegrensmeteenbelangrijkpetrochemischbedrijfvoorzienvaneen50mdiepwaterrem-mendcement-bentonietschermtotindetertiaireBoomseklei.

Grondwerken Debovengelegenpolderenturflagenwordendefinitiefgestockeerdindebaggerzone,datwilzeggeninhettoekomstigedok.Hetherbruikbaarzand

Het Deurganckdok is naast de aanleg van de HSL-lijn het grootste project dat in dit jonge millennium in België is uitgevoerd. Intussen zijn ook de werken aan de Waaslandsluis

in uitvoering in het verlengde van het Deurganckdok. Deze sluis vormt de tweede toegang tot de Waaslandhaven op de linkeroever van de Westerschelde.

Deurganckdok

wordtdefinitiefaangebrachtindeaanvullingszoneachterdekaaimuur.

Bekisting, wapening, betonHetgeheelvandebekistingkangezienwordenalseenwereldprimeurvanwegedegrotehoogte.Metdezebekistingishetimmersmogelijkinéénfase1.700m€betontestortenovereenhoogtevan17mineencyclusvan2x8uur.Hoeweleenwapeningsdensiteitvan50kg/m€eerderbeperktlijkt,bedraagtdetotalehoeveelheidteverwerkenwapeningsstaal60.000ton.Ditiscirca7,5maaldehoeveelheidstaalvandeEiffeltoren.Detotalehoeveelheidteverwerkenbetonbedraagt1.200.000m3.Ditiseenbeton-nenblokmeteenoppervlaktevan1hectareendehoogtevandeAntwerpseOLV-kathedraal(Onze-Lieve-Vrouwetoren).Omdeplanningtekunnenvolgenmoetendagelijks2.200m3betonver-werktworden.Debetoncentraleisopdebouwplaatsgeïnstalleerdenheefteencapaciteitvan270m3/u.

PlanningDewerkenaandekaaimurenzijngestarteind1999,zijngedurendemeerdanéénjaargeschorstengereedsindsmedio2005.n

Ir. Luc Neyrinck, Directeur Burgerlijke

Bouwkunde - Cordeel N.V., Voorzitter Raad

van Bestuur THV Deurganckdok (Cordeel-

Aertssen-CFE-Van Laere-Dredging International)

Aannemerscombinatie

De opdracht is uitgevoerd door de Tijdelijke

Handelsvereniging THV DEURGANCKDOK die

bestaat uit de vennoten CORDEEL, AERTSSEN,

CFE, VAN LAERE, DREDGING INTER NATIONAL.

2120

Lezing

Zoetwater-aquacultuur (vis, groente en bos) en water-retentie in the boven Mekong Delta (bron: Mekong Delta Plan 2013)

Hetbetrefthierimmershetkunnenomgaanmeteenreizendezeespiegel,hetveiligafvoerenvanhettoenemenderivier-enregenwaterenhetveiligstellenvanadequatezoetwatervoorzieningenintoenemendeperiodenvandroogte.Ditistochzekerhet‘bread&butter’vanonsNederlandwaterland,waarwegrootsenbekendmeezijngewordenendieonsnunieuwekansenzalbiedenvoordeexportvanonzedelta-kennisvooreenklimaat-bestendigedeltainde22steeeuw.Alswaterbouwersmogenwenuduswelinonzehandenwrijven;dehernieuwdeaandachtvandepolitiekvooronswerkterreinisimmersmooimeegeno-men.Maarhoegaanwenualswerkvelddezetoekomsttegemoet?Zijnwevertrouwdenzelfverzekerd–ofzelfszelf-genoegzaam–doorintezettenopmeer,maaruiteraardbetere,waterwerkenvan(envoor)onspoldermodel:hogereennieuweredijken,waterkeringenen

sluizen,ruimtevoorderivier...Ofvergtditookeenhernieuwdeblikenvernieu-wendeaanpakvanonswerkveld?Wordthetnieteenstijdomeenomslagtemakenvanwerkenaanwaternaarwerkenmetwater?Vandefocusophetbeteugelenvanwaterbuitendijks,naarhetdoelbewustbinnenhalenvanhetwaterbinnendijks.

Deaquacultuur–zoetenbrak–vormteenwatergebruikssectordieeenveran-derendperspectiefvandewaterbouw-kundevergt.Nietenkelalseen‘klassieke’gebruikervanlandenwatermethaarspecifiekeeisentenaanzienvanwaterbe-heer,maarvooralalseenfunctioneleland-enwaterinrichting,dietenbehoevevanhetwaterbeheerenklimaatadaptieeenwaterbouwkundigerolkanspelen.Deonswelbekendewaterbeheersfunctieszoals,zoetenbrakwaterberging,kustbescherming,verziltingenbescher-

mingtegenoverstromingkunnenimmersallengeïntegreerdenevenfunc-tiesvaneengoedingerichteaquacultuur-sectorzijn.Doormiddelvanhetdoel-bewustinlatenvanbrak(ofzoet)waterinaquacultuur-poldersenhetafstemmenvanwaterpeilen-beheeropdeproductie-eisen,kunnenwaterbeheersfunctiesgetransformeerdwordenineconomischewaarde.Ditbehoeftechterweleendoelbewusteinrichtingenbeheervanpolders,sluizenenkanaleninuiterwaar-den(zoet)enkustgebieden/stroken(brak),waarbijdewaterbouwwerkeneenandere(neven)functionaliteitkrijgeninbouwenbeheer.Inanalogiemethetconceptruimtevoorderivieren,waarininNederlandookruimteenfunctionaliteitaannatuurenrecreatiewordtgeboden,vormtdeaquacultuureenwaterbouw-kundigdomeinenpartnerparexcellencedieeconomischeruimteenwaardebiedtvooreenpoldermetnatte,danwel

brakkevoeten.Dezeeconomischesector,waarwevanuitNederlandnochtansweinigervaringmeehebben,biedtinhetbuitenlandveelmogelijkhedenomdewaterbouwkundigeinrichtingvanklimaatadaptie-contextspecifiekeninnovatiefvormtegeven.Wedienendan

Met de opkomst van de deltaplannen en -programma’s, in Nederland en buitenland, is er sprake van een hernieuwde politieke aandacht en impuls voor de waterbouwkunde.

De politieke en maatschappelijke bewustwording groeit dat er een nieuwe en belangrijke rol voor de waterbouw is weggelegd om ons waterbeheer aan de gevolgen van

klimaatsverandering op een duurzame en veilige wijze te kunnen aanpassen.

Van buitendijks naar binnendijks;van water keren naar water bergen

Met aquacultuur de waterbouwkunde

binnenstebuiten keren

Geïntegreerde brakke polycultuur (vis-garnalen-mangrove) voor de kustgebieden van de Mekong Delta met Mangrove kuststrook (bron: Mekong Delta Plan 2013)

alssectorechterwelbereidtezijnonsgedachtengoedterdiscussietestellen;vanwaterbuitenhoudennaarwaterbinnenbrengenenbehouden;vanzoetisgoedenzoutisfout,naareenperspectiefvanzoetwaarhetmoetenzoutisgoud.Eenveranderingvanperspectiefdieniet

enkeltoteenherijkingvanhetvakgebiedkanleiden,maarookzekertoteeninnovatieveverrijking.n

Gerardo E. van Halsema,

Wageningen Universiteit

Nieuwsgierig geworden en spreekt dit je aan?Bezoek onze adviseurs tijdens de

Waterbouwdag op 13 november in stand 38.Bekijk onze website RPS.nl

VERNIEUWPLANNEN VOOR ELKE KADE

‘De waterbouwers van RPS vernieuwbouwen elke kade. Wij richten ons op onderhoud ter voorkoming van verder ingrijpen. Ontwerpen van nieuwe ondersteunende constructies en het begeleiden van het daadwerkelijke onderhoudswerkzaamheden past precies in ons straatje.’Sake Essink, waterkeringen RPS

NIEUW DIGITAAL MAGAZINE:

INNOVATIEVEMATERIALEN

Verschijnt met een frequentie van vier keer per jaar.Abonnees van Civiele Techniek kunnen het ter kennismaking

dit jaar gratis ontvangen.

Interesse? Stuur een e-mail naar: info@innovatievematerialen.nl

Meer informatie is te vinden op www.innovatievematerialen.nl

2322

Lezing

HethieldnietopvoorEngelandindewintervan2013/2014.Hetbegonop5decembertoendeMandelastorm(inNederlanddeSinterklaasstorm)leiddetotmeerderedijkdoorbrakenenoverstro-mingvan2.700huizen.VervolgenszorgdeeenuniekeopeenvolgingvanAtlantischedepressiesvoorveelschadeaandezuid-enwestkust,endebijbeho-renderegenvalleiddetotlangdurigeoverstromingeninSomersetentoteenhoogwatergolfindeTheems(ziefiguur).Intotaalhebbenruim7.000huizenonderwatergestaan,endeeconomischeschadewordtingeschatop£1,1miljard.Gelukkigwarenergeendodelijkeslachtoffers:hetgevolgvaneenwaar-schuwingssysteemdatindelaatstejarendoorregelmatiggebruiksteedsbeterisgeworden.Dezeoverstromingenpassenineenlangereeks.Sinds1998iserelkepaarjaarweleengroteoverstroming.Indezomervan2007wasdeschadenogenkelemalengroter.

Verschillen en overeenkomstenInEngelandisgeenwetdiesteltwaardedijkenmoetenliggenenhoehoogzemoetenzijn:datconceptpastgoedbijNederland,waartweederdevanhetlandrisicoloopt,maarnietinEngelandwaarditmaartienprocentis.Alsgevolgdaarvanisoverstromingsrisicodaareenvandevelepolitiekeprioriteiten,diemoetwordenafgewogentegenbijvoor-beeldonderwijsendezorg–netalsindemeesteanderelanden.Nadestormvloedvan1953,waarbijinEngelandmeerdan300dodenvielen,werdexplicietbeslotendatdedaaropvolgendebeschermingswer-ken‘risk-based’zoudenzijn:eenhoogbeschermingsniveauvoorLondon,maarvooranderegebiedeneenafwegingvangevaltotgeval,opbasisvanbaten,kostenenbetaalbaarheid.Daardoorwerkthetalsvolgt:deregeringmaaktdepolitiekeafweginghoeveelgeldbeschikbaarwordtgesteld-momenteelisdatongeveer£600miljoenperjaar.Daarnaastbepaaltderegeringookdeprioriteitendiemetdezeinvesteringmoetenwordennagestreefd.Hierin

speeltdeeconomische‘returnoninvestment’eenbelangrijkerol,enrecentelijkwordtspecifiekgestreefdnaarhetreducerenvanhetaantalhuishou-densbovenbepaaldeoverstromings-kansen,meteenfocusophuishoudensinsociaalkwetsbaregebieden.Indeofficiëleberichtenstondnaasthetaantalgetroffenhuishoudensdanooknadruk-kelijkdatdewaterkeringencirca1,3miljoenhuizenbeschermdhaddentegenoverstroming.Opbasisvandietwee‘handvatten’vanderegering(budgetenprioriteiten),ishetdanvervolgensdetaakvandeEnviron-mentAgency,ondersteunddoorhunconsultants,omdatbeschikbaregeldzoeffectiefmogelijkvolgensdegesteldeprioriteitentebesteden.ZoalshetdeBrittenbetaamtisereeningenieussysteemvanprocedures,gerichtophetberekenenvan‘benefitcostratios’enhetoptimaliserenvanopties.Voorelkpotentieelprojectwordtopbasisvandiemethodeseenbusinesscasegemaakt.Hetnationaalbeschikbaregeldwordtvervolgenszodanigverdeeldoverde

projectenopdeplank,datdebestmogelijkenationale‘returnoninvest-ment’wordtbehaald.Daarbijspeeltsindseenaantaljarenookeenrolhoeveelgeldlokalebelanghebbendenwillenbijdragen–logischineenlandwaarvijfzesdevandebelastingbetalersgeendirectrisicolopen.InNederlandwasvooralaandachtvoordeoverstromingeninSomerset,wellichtomdatdaarvoordehulpvanNederlandsewaterbouwerswerdingeroepen.WatbetekentdezecontextvoordesituatieinSomerset?Deoverstromingentroffendaarvoornamelijkeenagrarischgebiedvan65km2metongeveer40huishoudens–eenminiemeimpactvergelekenmetbijvoorbeeldhetstadjeBostonwaarbegindecember580huishoudensonderliepenenwaareenrealistischeoplossing(indevormvaneenstormvloedkering)opdeplankligttewachtenopfinanciering.In

Als Nederlandse waterbouwer is het moeilijk te begrijpen waarom ze het in Engeland steeds weer laten overstromen: waarom bouwen ze niet gewoon een dam?! Maar zo simpel is het niet: hoogwaterbescherming

werkt in Engeland fundamenteel anders dan in Nederland, passend bij de Britse geografie en cultuur. Dit artikel geeft een overzicht van

de recente overstromingen in Engeland, plaatst het probleem in context en trekt conclusies over de rol die Nederland kan spelen.

Waarom ze in Engeland niet gewoon een dam bouwen...

steedsveelgroterzijndandekosten,dusditiseconomischverantwoordenzoupolitiekgezienmomenteelzeeraantrek-kelijkkunnenzijn.Inoktoberwordtbekendgemaaktofderegeringtotzo’nbudgetverhogingheeftbesloten.Ander-zijdsmoetwordenvoorkomendatdeoverstromingenleidentotpolitieke‘kneejerkreactions’doorgebiedenteverdedi-genwaaradaptatie(wellichtzelfshetverplaatsenvandorpen)eenbeterelange-termijnstrategieis.

Rol Nederland DeoverstromingeninSomersethebbeninEngelandgeleidtoteenroepomNederlandsehulp.Lijktlogisch:deNederlandershoudenhetweldroog.VoorlokalepoliticipastditmooibijhuncampagnetegendeEnvironmentAgency;NederlandersgaanergraagopinwanthetbevestigtonzetrotsopdeNeder-landsewaterbouw.MaarkunnendeNederlandsewaterbouwershierietsbetekenen?Nederlandheeftbijzondere,technischekennisenbovendienveelervaringmethetzekerstellenvanoverstromingsveiligheidincomplexesituaties.MaardieinbrengheeftalleenzinalshijpastbinnendeEngelsecontextdathetbeperktegeldslechtseenkeerkanwordenuitgegeven.DebelangrijkstemeerwaardeligtinhetbeschikbaarstellenvandeinnovatievemethodesdieinNederlandmetoverheidssteundoordejarenheenzijnontwikkeld–mitstoegepastindeEngelsecontext.n

Jaap Flikweert, Royal HaskoningDHV

Somersetisergeenvoordehandliggendeoplossing:baggerenisduur,heefteenzeertijdelijkeffectenbedreigtbovendiendestabiliteitvandenaastgele-gendijken.Enelkeponddiedaarwordtuitgegeven,isnietmeerbeschikbaarvoorgebiedendiedaarveelmeerbaatbijhebben.DoorpolitiekedrukheeftSomersetinmiddelseenuitzonderings-positieeneris£10miljoentoegezegd–maarhetrecentetwintigjarenplanbevatoplossingendieintotaal£100miljoenkosten.

LessenErzijntweelessentetrekkenuitdeoverstromingen.Enerzijdsbevestigenzederoepdiealjarenklinktomhetbudgetflinkteverhogen;delandelijke‘benefitcostratio’vooroverstromingsprojectenismomenteelcirca8:1.Alshetbudgetverdubbeldwerdzoudendebatennog

2524

Lezing

Renovatie van de Schalkwijksebrug (2011) in het kader van KARGO

opstellingbekijktookofdevooruitgangdertechniekdeloon-,energieenmateriaalkostenzodanigverlaagdheeft,datderenteendeafschrijvingvandenieuwewordtgecompenseerd.Vervolgenskijktdeeconoomooknognaardeinkomsten.Hetkanimmerszijndatdedienstenvandenieuweconstructiezoaantrekkelijkvoordeklantenzijn,datzijbereidzijnermeervoortebetalenofgeneigdzijnermeervanaftenemen.Denkmaaraaneenreisorganisatiemetnieuwe,modernebussen,diedeconcurrentieaangaatmeteenorganisatiemetoudebussen.Nuwordtdewinstvan‘nieuw’vergelekenmetdievan‘oud’,zonderdeafschrijvingenrentevan‘oud’inrekeningtebrengen.Zodra‘nieuw’meerwinstoplevert,wordt‘oud’afgedankt.Dezeaanvullingopdeonderhoudstheoriemaaktduidelijkwaaromveelconstructies,dienogingoedetechnischestaatzijnuitdienstwordengenomen.Eenkademuur,dienoginperfectestaatverkeert,wordtbijvoorbeeldverlatentengunstevannieuweafmeerplaatsenmeteengroterewaterdiepte.Overhetalgemeenisdeeconomischelevensduur,dievolgtuittabel2,korterdandetechnische,diepaseindigtalshetrisicoteveelstijgt.

Inkomsten ‘nieuw’ Inkomsten ‘oud’

Integrale kosten ‘nieuw’

Variabele kosten ‘oud’

Winst ‘nieuw’ Winst ‘oud’

Tablel 2 Vergelijking van de winst van de alternatieven ‘Nieuw’ en ‘Oud’

Systemen onderhouden of vernieuwen Deverfijndeoptimalisatievanontwerpenonderhoudwordtnogverderinperspectiefgeplaatstalsmenbeseftdatdemeesteinfrastructurenonderdeelzijnvaneenverbindingslijn.Endatiseenserie-systeemvanweg-brug-weg-tunnel-weg-etcofzeegeul,toegangsgeul,golfbrekers,kade,kranen,wegverbinding.Hetoptimaliserenvaneendergelijkserie-systeemisnieteenvou-dig.Deduursteschakelmoetdebeperkendefactorzijnindetotalecapaciteit.Vanuithetrisicobezienligtdefaalkansvanhetsysteemtussendesomvandefaalkansenvandecomponentenendehoogstefaalkans.Hierkrijgtdeduurstteonderhoudencomponentdehoogstefaalkans,deanderezijnbetrouwbaarder.Hetoptimaliserenvaneentotaalsysteemdienttegebeurenmet‘winst’alsoogmerk.Menmoetzichechterrealiseren,datelkeveranderingvanlonenofanderekostendeoptimalesamenstel-lingwijzigt.Meestalverhindertdemaatschappelijketraagheiddeaanpassingtotdatdeondergangdreigt.

ConclusiesDeonderhoudstheorieiseengoedhulpmiddelbijhetbeheervaninfrastructuur.Hijlaatziendatrisicodedrijvendekrachtisachterhetonderhoud.Eenernstigebeperkingvandetheorieishetachterwegelatenvandenieuwbouw-optie.Daardoordreigtdetechnischelevensduurverlengdtewordentotdathetnietmeergaat.Meestalisdeoudeconstructieveeleerderachterhaalddoordevooruitgangvandetechniekofdewijzigingvandeecono-mischeverhoudingen.Datontdektmendoorsteedsnieuwbouwnaastonderhoudteplaatsenendemogelijkewinsttebeschou-wen.Totslotiseropgewezendatdeinfrastructuuruitseriesyste-menbestaat,terwijldetheoriezichrichtopeencomponent.Dewerkelijkheidisdusvrijingewikkeld.n

Prof.dr.ir.drs. Han Vrijling, TU Delft, Horvat & Partners

De laatste jaren is er veel belangstelling ontstaan voor het optimaal onderhouden van de grote voorraad kunstwerken in ons land. Assetmanagement wordt dat vaak genoemd. Inderdaad keken Diensten Openbare

Werken en Havenautoriteiten vroeger naar hun infrastructuur met als doel een onberispelijke technische kwaliteit, die vijftig jaar stand moest houden. Tegenwoordig is de theorie van het optimale onderhoud veel

verder ontwikkeld. Daarbij spelen naast techniek ook aspecten als kosten, betrouwbaarheid en de tijdswaarde van geld een rol. Het probleem is echter dat deze theorie zich voornamelijk richt op de minimalisatie van de kosten tijdens de technische levensduur. De inkomsten, die het kunstwerk genereert zijn veel belangrijker.

De economische levensduur eindigt als de inkomsten de kosten niet meer dekken. Dat is vaak het geval voordat de constructie technisch versleten is. Daarom moet naast het optimaal onderhouden ook het

vernieuwen in overweging worden genomen. Het meest winstgevende alternatief verdient de voorkeur.

Onderhoudenbestaatwetenschappelijkgezienuittweeactiviteiten:inspecterenenrepareren.Heteerstehoudtinhetobserverenvandeactuelestaatvanhetkunstwerkenhettweedehetterugbrengenvanhetobjectindeoorspronke-lijkestaat.Menkiestuittweeonder-houdsstrategieën:correctiefofpreventief.Heteerstebetekentdatmenovergaattotreparerenzodrafalenwordtgeconsta-teerd.Inhettweedegevalwordtdestaatvandeconstructie,hetaantaldraaiurenofsimpelwegdetijdgeobserveerdenvindtpreventiefreparatieplaats,zodraeenbepaaldegrenswordtoverschreden.Daardoormoetdekansopfalentussendereparatiesaanvaardbaarkleinblijven.Dekeuzewordtvooralbepaalddoordegevolgenvanfalen.Alsdiekleinzijn,iscorrectiefonderhoudoptimaal,maaralsdegevolgengrootzijnverdientpreventiefonderhouddevoorkeur.

Economische benadering: onderhouden of vernieuwenInhetuiterstegevalkanonderhoudsstra-tegie,diealleenletopdekosten,leidentotdesituatieuitdejaren70vandevorigeeeuw,toengoedonderhoudenolietankerswerkeloosafgemeerdlageninNoorsefjorden.Omdittevoorkomenmoetmensteedstweemogelijkhedennaastelkaarzetten:1)hetreparerenvandeoudeconstructie,2)hetbouwenvaneennieuwe.Dittweedealternatiefblijftonbesprokenindeonderhoudstheorie,maarindeeconomiehechtmendaarveelwaardeaan,omdatbijvoorbeelddeloonkosten,hetmateriaalverbruikendebrandstof-kostendoordevooruitgangvandetechnieksterkgedaaldkunnenzijn.Deeconomischevuistregelisdatmendeintegralekostenvandenieuwemoetvergelijkenmetdevariabelekostenvandeoude.Opgrondvandeonderhoudsthe-

oriemoetmendanookhetrisicovanfalenofdeverzekeringspremieopnemenindevergelijking.

Lonen Lonen

Energie Energie

Materialen Materialen

Afschrijving --

Rente --

Reparatie & inspectie Reparatie & inspectie

‘Risico’ ‘Risico’

Integrale kosten ‘nieuw’

Variabele kosten ‘oud’

Tabel 1 Vergelijking van de kosten van de

alternatieven ‘Nieuw’ en ‘Oud’

Uitdetabelblijktduidelijkdebeperkingvandeonderhoudstheorie,diealleendesomvandetweeregelsReparatie&inspectieenRisicovoordeoudeconstruc-tieminimaliseert.Deeconomische

Verbouwen of vernieuwen?

www.pao.tudelft.nl

Ontwerp en uitvoering van geokunststoffen in de waterbouw14 november

The Hydraulic Fill Manual International course20 and 21 November

Without proper hydraulic fi ll and suitable specialized equipment, major infrastructure projects such as ports, airports, roads, industrial or housing projects cannot be realised. The subject of this course covers the initiation, design and construction of hydraulic fi ll projects as described in the Hydraulic Fill Manual. The book contains all relevant aspects about the complex development of a hydraulic fi ll project.

Environmental Aspects of Dredging International course24 and 25 November

This course provides an overview of the environmental aspects of dredging and the state of the art dredging techniques.

Nieuwe ontwikkelingen in het ontwerp en de uitvoering van kustconstructies 27 and 28 november

Ankerpalen: ontwerp, uitvoering en beproeving 27 november

De cursus bestaat uit een nadere toelichting op de achtergronden en de inhoud van de SBRCURnet-publicatie C236 ‘Ankerpalen’ en behandelt zowel de theorie van het ontwerp als de praktijk van uitvoering en beproeving. Op theoretisch en praktisch gebied ervaren docenten staan garant voor een gedegen inkijk in de wereld van de ankerpalen en geven u de gelegenheid tot het stellen van de vragen waarop u eerder geen antwoord kreeg.

Combine the courses The Hydraulic Fill Manual and Environmental Aspects of Dredging and receive € 200,- discount!

Advertentie Civiele Techniek oktober 2014.indd 1 13-10-2014 16:23:07

nummer 7 2012

2726

Delaatstetienjaariserveelgeleerdoverdefaalmechanismenvaneendijk.Eenvandemeestprominentedaarvanispiping.Kwelwatermetzandstroomtdoordrukverschilondereenkunstwerkdoorrichtingbinnendijksezijde.Inhetbegingaatditheellangzaam,maarhoelangerdeonderloopsheiddoorgaat,hoesnellerdeuitspoelinggaat.Uiteindelijkontstaantunnelvormigeruimtesdiedeconstruc-tieverzwakken.Alspipingnietoptijdwordtgestoptkanditleidentotverzak-kingofdijkdoorbraak.

GeotextielHetwaterschapRivierenlandkwambijhetprogrammabureaumeteenvraagofRijkswaterstaatmeewildedoenaaneenonderzoeknaardewerkingvaneenwaterdoorlatendgeotextiel.Depotentiewasdirectduidelijk;- Hetdoeklaatwaterdoormaarhoudt

hetzandtegen;- Geenzandmeevoerendewellen;- Geengrotebinnendijksepiping

bermen;- Inpotentieeengrote(zoniethele

grote)kostenbesparing.

Definancieringkwamdussnelrond.TestsindeIJkdijkbevestigdenhetpotentieelvandezeinnovatie.Momen-teellopenerpilotsindehuidigedijkver-beteringen.Zakenalsduurzaamheid,hoehetdoekingebrachtmoetwordenenlangetermijneffectenwordenmeegeno-menindeevaluatie.

ExplosievenBijhetgravenindeuiterwaarden,vooralbijgrotestedenofgebiedenwaarinWOIIveelgevochtenis,wordengrotehoeveel-hedennietgesprongenexplosieven

Ruimte voor innovatie in Ruimte voor de Rivier-programma

Ruimte voor de Rivier is het grootste Nederlandse waterbouwprogramma sinds de deltawerken. In plaats van tegen het water te vechten, wordt de rivier in ruim 35 projecten

letterlijk meer ruimte gegeven. Bovendien wordt niet alleen aan een veilig, maar ook aan een aantrekkelijk rivierengebied gewerkt. Het programma is in volle gang en kent

tal van innovaties, zowel in aanpak als in gekozen oplossingen. Waterveiligheid vraagt in Nederland voortdurende aandacht, zo dient het Deltaprogramma zich al weer aan. Er is

veel te halen uit het programma waar andere projecten weer mee verder kunnen.

Lezing

gevonden.ZoookinhetRuimtevoordeRivierprogramma.AannemersBoskalis,VanHattumenBlankevoortenWitte-veenenBos,inopdrachtvanhetWater-schapGrootSallandhebbensamenmetdeEODenTNOeennieuwebescher-mingsconstructiebedachtomdeontstekeruitdegevondenbommentehalen.Normaalgesprokenwordenruimtwintigzeecontainersrondeengevondenvliegtuigbomgestapeldomdezeonscha-delijktekunnenmaken.Denieuweconstructiebestaatuitslechtsvierzeecontainersopeenrij,waarmeeeensoortviaductbovendebomwordt

gebouwd.Opdestellagekomenvervol-genshardhoutenbalkenenanderhalvemeterzand.Dezeconstructiekaninslechtsééndagwordenopgebouwd.Ookhoevenmindermensentewordengeëvacueerd.Deruimingvanbommenkanhiermeesimpeler,snellerengoedkoperwordenuitgevoerd.Inmiddelsisdenieuwemethodeuitvoeriggetest.

Deuitdagingvanhetprogrammawasenisomin2015dehoogwaterveiligheids-doelstellingtehalen.Dedoorlooptijdvaneenprojectmeteenàtweejaarverkorten

ismogelijk.Dieruimtewerdgevondendoor:- Solidereprojectbesluitdoormeer

vooroverlegmetvergunningverlenersenbeheerders;

- Eerdertestartenmetgrondaankoop;- Nauwesamenwerkingtussende

overheden.Hetresultaat:gemiddeldéénjaardoorlooptijdtussenprojectbesluitMinisterendestartvandeaanbesteding!n

Cor Beekmans, Ruimte voor de Rivier,

Rijkswaterstaat

2928

Zeepkistpresentaties

De ultimate dike operator, een oplossing voor dijkversterking in het rivierengebied? (illustratie Vincent Sendra de Jongste en Ties Rijcken)

Denieuwenormenzijnafgeleidopbasisvaneenbeschouwingvanoverstromings-risico’s(schadeenslachtoffers)enhebbenbetrekkingopdedoorbraakkans(ookweloverstromingskans)vanwaterkerings-systemen.EenoverzichtvandenormenistevindenindebijdragevanBertNaardingeldersindezeuitgave.VooralinhetrivierengebiedenRotter-dam-Rijnmondzullendevoorgesteldenormenleidentoteenforseversterkings-opgave.Voordijkversterkingenlangsde

Op Prinsjesdag verscheen het Deltaprogramma 2015, met daarin vijf deltabeslissingen. Deze hebben betrekking op waterveiligheid, ruimtelijke adaptatie, zoetwater, het IJsselmeergebied en de Rijn-Maasdelta. De meest uitgewerkte en belangrijkste beslissing betreft de ‘waterveiligheid’.

In die deltabeslissing is een voorstel voor gedaan voor herziening van de normen van de primaire waterkeringen die ons land beschermen tegen overstromingen vanuit de rivieren, zee en meren.

Slimme waterbouwkundige oplossingen zijn nodig voor betere hoogwaterbescherming in ons land.

Zeepkistpresentaties Waterbouwkundige ideeën voor

het deltaprogramma gezocht

Prijsvraag: waterbouwkundige ideeën voor het deltaprogramma

Als onderdeel van de Waterbouwdag is een prijsvraag georganiseerd om waterbouwkundige ideeën voor het deltaprogramma te inventariseren. De prijsvraag staat open voor uitge-werkte ideeën die een bijdrage leveren aan de opgaven uit het deltaprogramma. Tijdens de Waterbouwdag zal door het publiek het beste en meest kansrijke idee worden geselecteerd op basis van presentaties van de inzenders vanaf de zeepkist.

WaalenLekzijnnormenvoorgesteldvan1/10.000tot1/30.000perjaar-vooralopgrondvandeeconomischekosten-baten-analyse.HetprojectVeiligheidNederlandinKaart(VNK)schatdehuidigeveilig-heidvanderivierdijkenvoorveelgebiedenop1/100tot1/500perjaar,vooraldoorgeotechnischemechanismenzoalsafschuivingenpiping.Degroteuitdagingligtdanookinhetrealiserenvaneenhonderdkeerveiligerrivieren-systeem.Hetdeltaprogrammavermeldt

metdatditbereiktzalwordendoorrivierverruimingendijkversterkingineen‘krachtigsamenspel’.UitdeanalysesinhetprojectVNKblijktdatwaterstands-verlagingdoor(meer)ruimtevoorderivierbeperkthelptomdedoorbraak-kansdoorgeotechnischefaalmechanis-menteverlagen.Ditbetekentdatopheelveelplekkenrivierdijkenzullenmoetenwordenaangepakt.Degrotevraagishoeditallesisterealiserenineenintegraalprogramma.

Hetdeltaprogrammaisdeafgelopenjarensterkgerichtgeweestopdebestuurlijkekantvandezaak.Hetisnutijdvooreenverderetechnisch-ruimte-lijkeuitwerkingvanalternatieveoplossingenvoordeverschillendesystemen.Ingrepenzijngewenstdiedeveiligheidsterkverbeteren,hetland-schapverfraaien,deoverlastbeperkenenditallesbijvoorkeursnelterealiserentegenlagekosten.Vooralslimmeoplossingenzijnnodigomdegeotechni-schefaalmechanismentegentegaan.Deafgelopenjarenisergeëxperimen-teerdmetdijkvernagelingvoormeerstabiliteit,inzetvangeotextielenenreliefswellstegenpiping.Geletopdeschaalvandebenodigdedijkversterkin-gen-enkelehonderdenkilometers-zaldezegrootschaligenwelhaastindustrieelmoetenwordenaangepakt.Isdeultimatedikeoperatordieisvoorgestelddoorir.TiesRijcken(zieillustratie)hierwellichtdetotaaloplossing?

VoorhetRotterdam-Rijnmondgebiedisbeterebeveiligingtegenstormvloedenvanafzeenodig.DevraagisofenhoemendebetrouwbaarheidvandeMaeslantkeringkanverbeteren.Wellicht

zijnoptermijnaanvullendestormvloed-keringenofzelfsafdammingvandeNieuweWaterwegnodigvooreenbeterebeschermingenbeterzoetwaterbeheer,maarmetnadelenvoordescheepvaart.Totslotzijnerinhethelewaterkerings-systeemveleverouderendewaterbouw-kundigekunstwerkentevinden.Devraagishoenieuweconstructievormenenmaterialenzoalskunststoffenkunnenhelpenbijdevervangsopgavevandezewerken.Almetal,iserdekomendejarengrotebehoefteaanwaterbouwkundigeideeënopdeuitdagingenuithetdelta-programmaaantepakken.n

S.N. (Bas) Jonkman, hoogleraar integrale water-

bouwkunde, afdeling waterbouwkunde, faculteit

civiele techniek en geowetenschappen, TU Delft

Referenties:

Deltaprogramma 2015. Werk aan de delta.

Vijf deltabeslissingen om Nederland veilig en

leefbaar te houden. www.spoorzonedelft.nl

Jaarlijks leidt tijdelijk hoogwater wereldwijd tot men-

selijk leed en vele miljarden euro’s aan schade. Van

oudsher wordt vaak de zandzak ingezet als tijdelijke

waterkering. De zandzak werkt, maar kent ook nadelen.

In Flood Proof Holland (FPH) ontwikkelen ondernemers

effectieve alternatieven voor deze aloude zandzak.

FPH is een test- en demonstratieterrein (polder) voor

innovatieve flexibele tijdelijke waterkeringen.

Op het terrein testen, verbeteren en demonstreren onder-

nemers in eigen bassins in samenwerking met de Tech-

ADVERTORIAL

nische Universiteit van Delft innovatieve oplos singen.

De proeftuin ligt naast de A13 in de ‘achtertuin’ van de

TU Delft en in de ‘voortuin’ van Deltares. Het afgelopen

jaar hebben delegaties en filmploegen uit de meest

uiteenlopende landen een bezoek gebracht aan FPH.

Wilt u meer informatie over Flood Proof Holland,

de polder bezoeken of uw eigen innovatieve flexibele

waterkering testen?

Stuur dan een mail naar info@vpdelta.nl

Flood Proof Holland

30

Workshop

BinnenhetprogrammaRuimtevoordeRivierworden34projectenuitgevoerddieeenbijdrageleverenaanhetverhogenvandewaterveiligheidenruimtelijkekwaliteitvanhetrivierengebied.Deingrepenvariërenvanuiterwaard-vergravingenendijkverleggingentotkribverlagingenontpolderingen,dijkversterkingenendeaanlegvanhoogwatergeulen.

HetprogrammaheeftdestatusvanGrootProject–deTweedeKamerwilsteedsopdehoogtegehoudenwordenoverdevoortgangenbudgetontwikkelingenom

nietachterafverrasttewordendoorvertragingenenkostenoverschrijdingen,zoalsdatbijeerderegroteprojectenregelmatighetgevalwas.Omdezeredenproberenwijeventuelevertragendefactorenzovroegmogelijkinbeeldtekrijgen.Zoisookdeorganisatievanhetbeheerenonderhoudvangerealiseerdeprojectenvancruciaalbelang.Deoverdrachtvanbouwersnaarbeheer-dersvergtbijveelprojecteneenforseinspanningenleidtvaakooktotvertra-gingindeafronding.Ditwordtnietvergemakkelijktdoordeveelheidaanbeheerdersvanuitdiversegemeentes,

waterschappen,terreineigenaren,rijkswaterstaatdistrictenennatuur-beschermingsorganisaties.

BinnenhetprogrammaRuimtevoordeRivierstrevenwijinhetheletrajectvanplanstudietotrealisatienaareensoepeleoverdrachtnaardetoekomstigebeheer-ders.Ookhorenwijgraagvandedeelnemerswaterbeterkaninonzeaanpakindeafrondendefasevanhetprogramma.n

Josan Tielen, Programmabureau

Ruimte voor de Rivier

Workshop Onderhoud Ruimte voor de Rivier

Vanaf het begin van de projecten streven we naar een soepele overdracht van beheer en onderhoud. Waarom is beheer en onderhoud ook voor waterbouwers

interessant? Daar gaan wij in deze workshop naar op zoek, vanuit de geleerde lessen van het programma Rijkswaterstaat Ruimte voor de Rivier.

Naast bagger- en landwinningsactiviteiten wereldwijd, is Jan De Nul Group, zowel in België als internationaal, een toonaangevende onderneming voor civiele bouw. De firma focust op complexe multidisciplinaire projecten in de waterbouw, de waterzuiveringsinfrastructuur, maar ook op gebouwen zoals zorginstellingen, de nationale luchthaventerminal van Brussel en het conertgebouw van Brugge. Ook op het vlak van infrastructuurwerken is Jan De Nul Group een referentie. Momenteel bouwt Jan De Nul mee aan de sluizen van het Panamakanaal. Naast de uitvoering van tal van project heeft Jan De Nul Group ook de nodige kennis opgebouwd voor PPS projecten.

KANTOOR ONDERNEMINGEN JAN DE NUL NV I Tragel 60 I 9308 Hofstade-Aalst I België I T +32 53 731 711 F +32 53 781 760 I info@jandenul.com

Volg ons op

www.jandenul.com

MENSENEN KENNIS VAN ZAKEN

Civiele Techniek_ Waterbouwdagspecial.indd 1 02/10/2014 15:16:55

Redubel bv

• afvangen van fijnstof op Electrete filters

• omzetting van stikstofdioxide naar

een neutrale stof met behulp van TiO2

• reductie van geluidshinder

CleanScreen kan ook toegepast worden op bestaande geluidsschermen.

Ook op grote afstand van CleanScreen is de verbetering van de luchtkwaliteit

blijvend aanwezig.

www.cleanscreen.nl

100

91

voor een betere leefomgeving

CleanScreenTM

THE ART OF PILING TECHNOLOGIES

Fundex N.VKustlaan 118 8380 ZEEBRUGGE Belgiëtel: (+32) (0)50 54 41 64 fax: (+32) (0)50 54 79 02 e-mail: fundex.be@fundexgroup.com URL: www.fundexgroup.com

Funderingstechnieken Verstraeten BVBrugsevaart 6 Postbus 55 4500 AB OOSTBURG Nederland tel: (+31) (0)117 45 75 75 fax: (+31) (0)117 45 75 50 e-mail: fundex.nl@fundexgroup.com URL: www.fundexgroup.com

Informatie op aanvraag

FUNDEX ® palen • FUNDEX ® palen met groutinjectie • FUNDEXCOMBI palen • TUBEX ® palen met groutinjectie • VIBREX ® palen •

SUPERVIBREX ® palen • FUNDEX ® trekankers • MV palen • TWIN – buispalenwand • Stalen Buispalen • Grindkernen•

042045 CT0810.indd 45 11-11-10 14:22

Kantoor Den Haag Kantoor HeemskerkWaterpas 98 De Trompet 15852495 AT Den Haag 1967 DB HeemskerkTel: +31703077499 Tel: +31251245752

Geotechnical experts BV pile testinG experts BV Geotechnical equipment BV

Allnamics

ontwikkeld en gebouwd

door cape holland

www.allnamics.eu

info@allnamics.eu

Allnamics is ook uw partner voor specialistische geotechnische advisering en expertise

machine voor uitvoering van snelle proefbelastingen op funderingspalen conform cur 230

> Hydraulisch bediend valbloksysteem met vangmechanisme;> Variabele instelling van valhoogte en stijfheid verenpakket;> Geavanceerd meetsysteem met directe metingen van belasting,

zakking en versnellingen van de paalkop;> Dedicated software voor verwerking van meetresultaten; ruwe

diagrammen last-zakking zijn reeds kort na het testen beschikbaar.

Een praktisch en economisch alternatief voor statische proefbelastingen; per dag kunnen meerder palen worden getest. Allnamics kan beschikken over een StatRapid apparaat voor uitvoering van proefbelastingen van 0.2 tot 8.0 MN.

CT0712.indb 25 17-09-12 15:52

32

Omdeveiligheidvandezehistorischeconstructiestegaranderendientdeeigenaar/beheerdergeregeldconditieme-tingeneninspectiesteverzorgen.Inveelgevallenzijnrelatiefweiniggegevensbekendoverdeconstructie(vaakontbrekenbijvoorbeeldtekeningen,berekeningen,bestekkenengegevensoverhistorischebelastingen).Ditmaakthetinspecteren,beoordelenenhettoetstenvandergelijkeconstructiesnieteenvoudigenvaakkostbaar.Totvoorkortwarenvoordergelijkeconstructiesalleenhethandboekdamwandconstructies(CUR-publicatie166)enhethandboekkademuren(CUR-publicatie211)voorhanden.Echter,dezepublicatiesleggendenadrukophetontwerpenvannieuwekadeconstructiesenvrijwelnietophetinspecteren,toetsenofbeoordelenvanbestaandekadeconstructiesinbinnen-stedelijkgebied.

Bijhetbeoordelenvandehuidigetoestandontstaanproblemenwanneeroudeberekeningsresultatenwordenvergelekenmetdeveiligheidsfilosofie

vandehuidigevigerendenormenenrichtlijnen.Daarnaastkomenspecifiekeaspectenvanoudebinnenstedelijkekademurenonvoldoendeaandeordezoalsbijvoorbeelddeinvloedvanbomenenverkeerdirectlangseenkade,onderhoud,herstelenhetomgaanmetderestlevensduurinbestaandepublica-ties.Tevensbleekdatgemeentesvrijwelgeenrichtlijnenhaddenomeengoedeuitvraagtemakenvoorhetinspecterenenbeoordelenvandergelijkeconstruc-ties.Hoeveelwanddiktemetingenzijndaadwerkelijknodig?Watisdeomvangvanhetonderzoekalsmenhoutenpaalfundatiesonderwaterwilbeproe-ven?Hoekaneenverankeringwordengeïnspecteerd?Debovenstaandeproblematiekvormdedeaanleidingomeenhandboekoptestellendiehand-vattenbiedtvooreenuniformebeoorde-lingswijzevoorbestaandebinnenstede-lijkekademuren.DaartoeisgedurendetweejaareenwerkgroepbeziggeweestomditSBRCURnethandboekvoortebereiden.Desamenstellingvandewerkgroepwasdusdanigdatalle

belanghebbendenvertegenwoordigdwaren.Ditheeftgeresulteerdineenafgewogenpublicatiewaarinalleaspectenvanbeheerenonderhoud,inventarisatie,omgeving,ontwerp,uitvoeringenhetverrichtenvaninspectiesaandeordezijngekomen.Decommissiehooptmetdezepublicatietoteenconstructievebijdragetezijngekomenvoordegenendiemetdezeproblematiektemakenhebben.Ditkunnenzowelopdrachtgevers,beheerders,adviesbureausalsaannemerszijn.

TijdensdeWaterbouwdagzaleenworkshopvanhetPlatformBinnenstede-lijkeKademuren(PlatformBiKa)plaats-vindenwaarinopdeproblematiekvanbinnenstedelijkekademurennaderwordtingegaan.n

Ass.prof. dr.ir. J.G.de Gijt, TU Delft/Ingenieurs-

bureau Gemeente Rotterdam, Ir. A.A. Roubos,

Havenbedrijf Rotterdam NV, Ir. D. Grotegoed,

Ballast Nedam Engineering BV

SBRCURnet-handboek Binnenstedelijke kademuren

WORKSHOP

Al eeuwenlang worden in Nederland kademuren gebouwd in een stedelijke omgeving. Vaak zijn na verloop van tijd constructieve aanpassingen aan de kadeconstructies gedaan om de economische en

technische levensduur te verlengen. Deze aanpassingen waren bijvoorbeeld noodzakelijk om aan de wens steeds grotere schepen te kunnen ontvangen te voldoen. Inmiddels vindt er vrijwel geen

op- en overslag meer plaats in het binnenstedelijke gebied en worden de historische binnenstedelijke kadeconstructies momenteel anders gebruikt dan waar ze oorspronkelijk voor ontworpen zijn.