Warrel. Heeft afscheid nemen zin voor katten · 3.4 Toelichting op de resultaten 4 Resultaten 4.1.A...

1Heeft afscheid nemen zin voor katten?

Heeft afscheid nemen zin voor katten ?

Leida Timmer - 2018 | Onderzoek voor Tinley Academie module 6

Warrel.

2 Heeft afscheid nemen zin voor katten?


Heeft afscheid nemen zin voor katten ?Leida Timmer - 2018 | Onderzoek voor Tinley Academie module 6


Roetsj en Warrel.


1 Samenvatting 7

2 Inleiding

2.1 Inspiratie 8 2.2 Kunnenkattenrouwen?

2.3 Companion Animal Mourning Project (CAMP) 9 2.4 Fasesvanrouw

2.5 Rouwalsresponsopseparatie 10 2.6 Hetmysterievanbewustzijnvan de dood

2.7 Oscar de kat 11 2.8 De kat en geur

2.9 Onderzoeksvraagenhypothese 12

3 Materiaal en methode

3.1 Het ontstaan van de vragenlijst 13 3.2 Toelichtingopdescores-vraag13 14 3.3 Toelichtingopdescores-vraag20

3.4 Toelichtingopderesultaten

4 Resultaten

4.1.A Heeftdemogelijkheidomafscheid tenemeneffectophetzoekgedrag vandekat? 15 4.1.B Isdeleeftijdvandekatvaninvloed? 16 4.1.C Isdeonderlingerelatievande kattenvaninvloed? 18 4.1.D Ishetgeslachtvandekat vaninvloed? 19 4.1.E Ishetaantaljarendatdekatten hebbensamengeleefdvaninvloed? 20 4.1.F Leidt een langer stervensproces doorbijvoorbeeldziektetoteen beterbesefvandedooddan een acuut sterven door bijvoorbeeld eenongeluk? 22 4.1.G Iseenvreemdegeurvanhetlichaam, zoalsbijeendierenarts,vaninvloed? 23 4.1.H Ishetvaninvloeddathetdier

getuigewasvandedoodvande anderen/ofhetgroteverwondingen bijdeanderkonzien? 24

5 Conclusie

5.1.A Heeftdemogelijkheidomafscheid tenemeneffectophetzoekgedrag vandekat? 25 5.1.B Isdeleeftijdvandekatvaninvloed? 26 5.1.C Isdeonderlingerelatievande kattenvaninvloed?

5.1.D Ishetgeslachtvandekat vaninvloed? 27 5.1.E Ishetaantaljarendatdekatten hebbensamengeleefdvaninvloed?

5.1.F Leidt een langer stervensproces doorbijvoorbeeldziektetoteen beterbesefvandedooddan een acuut sterven door bijvoorbeeld eenongeluk? 28 5.1.G Iseenvreemdegeurvanhetlichaam, zoalsbijeendierenarts,vaninvloed?

5.1.H Ishetvaninvloeddathetdier getuigewasvandedoodvande anderen/ofhetgroteverwondingen bijdeanderkonzien? 29

5.2 Heeftafscheidnemenzinvoor katten? 30

6 Discussie 31

7 Literatuur 32

8 Bijlagen 8.1 Vragenlijst 33 8.2 Score lijst 36 8.3 Opmerkingen respondenten 37 8.4 Excelsheets 38 8.5 Companion Animal Response to LossofanAnimalCompanion 41

Inhoudsopgave


Copyright©2018LeidaTimmer,Gieten

Nietsuitdezeuitgavemagwordenverveelvoudigd,opgeslagenineengeautomatiseerdgegevensbestandofopenbaargemaaktwordeninenigevormofopenigewijze,hetzijelektronisch,mechanischofdoorfotokopieën,opname,ofopenigeanderemanier,zondervoorafgaandeschriftelijketoestemmingvandeauteur.


Ditonderzoekkomtvoortuitmijneigenervaring.Hoemijn kat Warrel omging met de plotselinge dood van Roetsj.Vanzelfsprekendlietikhemafscheidnemenvanzijnmaatje.Naastmij,gelovenheelveelmensendatafscheidnemenzinheeftvoorkatten.Tochhebikdaargeenonderzoekoverkunnenvinden,alleenaannames.

Watisdezinvanhetafscheidnemen?Hetmissenvandemetgezelwordtnietminderalsdekatafscheidkannemen,dezekomtimmersnietterug.Endatisnujuisthetpunt.Hetbesefdatdeandernietterugkomt.Rouwbestaatuit3fases:1 De kat probeert de missende kat te vinden2 Depressie3 Acceptatie

Eenkatdiebeseftdatzijnmetgezeldoodisennietterugkomtkandeonrustvanhetzoekenoverslaan.

Hetgemisblijftnatuurlijk.Ditfeitgafmijeenmeetinstrumentinhanden:hetzoekgedragvandekat.Zoekenindevormvanpatrouillerenbleekhetmeestgeschikttezijn.Methulpvaneenvragenlijstbestaandeuit23vragenkreegikintotaal130respondenten.Ikhebdegroepdiegeenafscheidkonnemenvergelekenmetdegroepdieditwelkondoen.

Duidelijkwerddatvandekattendieafscheidkunnennemennaderhand26,5%minderzoektdanbijdekat-ten die dit niet konden doen. Eenaantalfactorenbleekhierinvaninvloed:- Deonderlingerelatietussendekatten;- Ofdedoodvolgendeopeenproces,ofdatdeze

acuutoptrad;- Wasdekataanwezigbijhetoverlijdenenwarener

verwondingenzichtbaarbijdeander.

1 Samenvatting


2 Inleiding

2.1.InspiratieRoetsjenWarrelkwamenvandeopvangSOSvoorhuisdierenFriesland.Zewarenonderdeelvaneengrotegroepkattenwaargedwongenafstandvanwasgedaan.KleineRoetsj,3jaaroud,wasdedoldriestevandetweeenzijnbestevriendwasdebedeesdeWarrelvan1,5jaar.WarreltrokzichopaandeonverschrokkenRoetsj.Samendurfdehijalles.

DedagdatRoetsjdoodgeredenwerd,omdrieuurindemiddag,zaliknooitvergeten.Eigenlijkwashijopslagdood.Tochbeniknognaardedierenartsgegaan,daarwerdhetbewaarheid.ThuishebikRoetsjineendoosindewoonkamergelegdzodatWarrelafscheidkonnemen.

Hetwasvieruur'smiddags.WarrelbewoogzichbehoedzaamdoordekamernaarRoetsjinzijndoos.Hijsnuffeldevoorzichtigaanhetlichaamengingverderzijneigengangindewoonkamer.Meerderemalenkwamhijeventerugomtekijkenentesnuffelen.Indeloopvandeavondbegonhijdewoonkamertemijden.DehelenachthebikRoetsjlatenstaanen'sochtendbrachtikhemnaarhetcrematorium.Warreltoondegeen interesse meer.

WaarombeslootWarrelhet lichaamvanRoetsjtemijden?

2.2Kunnenkattenrouwen?Rouwenwordtomschrevenalseencomplexecognitieve,emotioneleenfysiologischestaat,waarbijveelhersenstructurenennetwerkenzijnbetrokken,voornamelijkgebiedendiezijngeassocieerdmetemotiesenfysiekepijn(literatuur26:Freed).

ArnoldPlotnick,dierenartsbijManhattanCatSpecialists,omschrijftrouwalseengevoelvanverliestengevolgevanhetplotselingofonverwachtverbrekenvan een band (literatuur 5).

BritsekattenexpertenschrijfsterSarahHartwellvultditaan.Voormensenisrouweengevoeldatvolgtopeengevoelvanverliesnadedoodvaneengeliefdpersoonofdier.Kattenkunnenookmetanxietyofrouwopdeplotselingeafwezigheidvaneenmenselijkofdierlijkmaatjereagerenineensituatiewaardoodgeenfactoris.Hetkanhetgevolgzijnvaneenkindwatopkamers

gaat,eenouderbaasjewatnaareenverzorgingshuismoet,devermissingofherplaatsingvaneenkattenvriendje.Aldezesituatiesslaaneengatineenkattenleven.Integenstellingtotmensenbegrijpenkattenhetbegrip'tijdelijkgescheidenzijn'niet(literatuur10).

Plotnickvervolgt:Hoewelkattenwordengezienalsafstandelijkensolitair,zijnzefeitelijksocialedieren,enzijninstaattotdiepegehechtheidaanmensenenanderedieren.Hetspreektvoorzichdateenverbrekenvan die band leidt tot verdriet.

Watwetegenwoordigzekerwetenisdatdierenemotieshebben(primatoloogFransdeWaal-literatuur27).Maarofdierenkunnenrouwenisnietwetenschappelijkbewezen.Enálsdierenkunnenrouwen,wetenwenietofdierenderouwemotioneelgezienhetzelfdebelevenalswij.

Watwewelwaarnemenisdatdierenzichanderskunnengedragennahetoverlijdenvaneendier(ofmens)uitdeomgevingvandatdier.Hetisechteraltijdbelangrijkomtebedenkendaterookanderefactorenkunnenspelendandeemotiediebijrouwenoptreedt.Watisdeinvloedgeweestvandedoodvandekatopdeleefomgevingendesocialerelaties?Eenvoorbeeldhiervanisdeveranderingindesocialestructuurvaneengroep.Teneersteheersterverwarringwaardeanderekatisgebleven.Afhankelijkvandepositieenrolvanditindividuindegroepzullenveranderingen bij overgebleven individuen plaatsvinden opzoeknaareennieuwestabielestructuur.De


territoriumsindehuishoudingenerbuitenmoetenopnieuwverdeeldworden.Deovergeblevenkat(ten)moet(en)uitvindenofereenrisico'saankleeftdathijzichinhetterritoriumvandeanderbegeeft.

Hetwegvallenvaneensoortgenootkanookleidentoteensoort“opluchting”.Jezietdekathelemaaloplevennudepestkopwegis.Hijzoektdefavorieteplekjesvandeanderopeneigentzichdezetoe.Een ander voorbeeld is dat een verandering in de dagelijkseroutinedekathetgevoelgeeftdatdecontroleendevoorspelbaarheidvandeomgevingwegis.Derouwendeeigenaarisvanslagenknuffeltdekatmeerdannormaal.Deetenstijdenzijnandersenerwordtmindergespeeld.Ditkanleidentoteengedragsveranderingbijhetdieralsgevolgvanstress.Kattenzijnhierzeergevoeligvoor.Ookhetrouwendegedragvaneeneigenaarkan invloedhebbenophetdierenbijvoorbeeldtotaandachtzoekendgedragleiden(literatuur5 en26-JannekevanderLaan).

2.3CompanionAnimalMourningProject(CAMP)WarrelsgedragveranderdenahetoverlijdenvanRoetsj.Watikzaggebeurenstaatbeschrevenindiverseonderzoeken.AandebasisvanaldezeonderzoekenstaatdievandeAmericanSocietyforthePreventionofCrueltytoAnimals-DeASPCA.Tussendecember1994enfebruari1996voerdedezeorganisatiehetCompanionAnimalMourningProjectuit(CAMP),eenonderzoekomnategaanofhuisdieren(kattenenhonden)veranderingeningedraglietenziendoordestressvanhetverliesvanhunmaatjevandezelfdesoort(literatuur1en2/bijlage8.5).

Resultaten:- 46%vandekattenatenminderdangebruikelijkna

dedoodvaneenmetgezelkat- Ongeveer70%toondeeenveranderinginvocalisatie

patroon(zemiauwdenvakerofminderdannormaal- Meerdandehelftvandekattenwerdaanhankelijker

tegenhuneigenaren- Veelvandekattensliepenmeerenveranderdende

locatiewaarzemeestalsliepen- 41%vandekattenbezochtendefavorieteplekjesvan

deoverledene.Verscheideneeigenarenverteldendathunhuisdierendeoverledenlekentezoeken,alsofzenietbegrepenwatergebeurtwas.Zegavendesuggestieomhetachterblijvendehuisdierdekanstegevenhetlichaamvandeoverledenetezien.Ditzoudebehoeftekunnenverminderenomnaarhetmissendediertezoeken,omdatdeachterblijverzoubegrijpendatdeanderdoodwas.

- 65procentvandekatteninhetonderzoektoondevierofmeergedragsveranderingennadedoodvaneenmedehuisdier.Demeestevandezeveranderingennormaliseerdenzichweertussende1 en 6 maanden.

2.4FasesvanrouwRouw,gezienalsemotionelereactieophetgemisvaneenmaatje,kentvolgensVickyHalls,eenBritsekattengedragsdeskundige,driefases(literatuur4):1 De kat probeert de missende kat te vinden2 Depressie3 Acceptatie

1 De kat probeert de missende kat te vinden: - Buitensporigvocaliseren; - Patrouillerenenzoeken. Ditzoekeniskortdurend WarrelheeftnietnaarRoetsjgezocht.Welvocaliseerdehijmeer.Warreliseen'praterige'kat.Datbleefnadedood van Roetsj onveranderd. Ik begon pas een toename tezientoeniksteedsophemreageerdeomdatikhetgevoelhadhemtemoetentroosten.Onbedoeldbekrachtigdeikzijnaandachtzoekendegedrag.

WaaromzochtWarrelniet?

2 Depressie - Teruggetrokken/minderactief; - Verliesvaneetlust

(Vooral bij de gevoelige (Oosterse) rassen. Dedierenartsmoetsomsdeeetlustopwekken).


Ditverminderdindeloopvandetijdtotdekatindederdefasebeland.

Hetverliesvaneenmaatjeveroorzaaktstressengedragsveranderingen,zoalsgezegdbijhetCAMPonderzoek.Warrelverloorzijnglans.Hijwerdlusteloos,sliepveelenatslecht.Zijnconditiewerdsteedsslechter.Opeengegevenmomentwerddezezoslechtdathetderdeooglidzichtbaarwerd.Diversetestsdoordedierenartslietengeenlichamelijkeafwijkingenzien.AandehanddaarvankondenweervanuitgaandatWarrelleedaaneendepressiealsgevolgvanchronischestressnahetoverlijdenvanRoetsj.Metnamehetverhoogdecortisolgehalteinhetbloeddraagtbijaandegevolgenvanchronischestress.Hetheefteennegatiefeffectopbijnaalleorgaansystemen.Daarnaastgeefthetuitputtingvandehormoonsystemenmetvermoeidheidendepressiviteitalsgevolg(Tinleyacademie-katmodule 2). 3 Acceptatie Periode van overgang. De blijvende veranderingen

inhetkarakterwordenzichtbaar. - Sommigekattenwordenaanhankelijkeren

vriendelijkertegendeeigenaar; - Anderenbloeienopnudeandere(assertieve)

katernietmeeris.Zezoekeninteractiemet de eigenaren en nemen veel rituelen en gewoontesvandeoverledenkatover.Waarvanikmijafvraagofditdeelsopportunismeisendeelsanticipatieopdegewoontesvandeeigenaren.

VoorheendraaidezijnhelewereldomRoetsj.AlsRoetsjbijmijsliep,deedWarrelditook.AlsRoetsjmetmijbuitengingwandelen,dandurfdeWarrelditook.Als

Roetsjineenboomvloog,klomWarrelerachteraan.Warrelwerdaanhankelijker,wildeopschoot,werdmijnschaduwensliepstijftegenmeaan.Hijwerdookminderzelfverzekerd.Tijdensonzewandelingenbuitenwashijschrikachtigerdanikgewendwas.

2.5RouwalsresponsopseparatieEenmetCAMPvergelijkbaaronderzoekwerduitgevoerdonderhondenenkatteninNieuw-Zeeland.Hetginghierbijomdierendieeengoedebandhadden.Doordeonderzoekerswordtrouwgezienalseenbiologischeresponsopseparatie.Zeverdeeldenrouwintweefases:1 Verhoogdeactiviteitinzoekenenvocaliseren2 Verlaagdeactiviteitenzichterugtrekken

(energiebesparend)Deonderzoekersvroegenzichafofhetlatenzienvanhetlichaamvanhetoverledenmaatjeaanhetovergeblevendiervaninvloedwas.Erwasgeen verschiltezienindegedragsveranderingentussendierendiehetlichaamwelennietkondenzien(literatuur 3).

DezebevindingstaathaaksopWarrelsreactietoenhijafscheidvanRoetsjmochtnemen.WaarombeslootWarrelhetlichaamvanRoetsjtemijden?WaaromsloegWarreldefasevanhetzoekenover?WisthijdatRoetsjdoodwas?WistWarrelwat'dood'betekend?

2.6HetmysterievanbewustzijnvandedoodProfessorNicholasDodmanvandeafdelingdiergedrag van de diergeneeskundige opleiding van Cummingsvraagtzichafofheteengoedideeomdeoverblijvendekattenhetlichaamtelatenzien?

Sommigeonderzoekersgelovendateenkatdedoodwaarneemtopdemaniervaneen2-jarigkind.Datwilzeggen,zemissenhetconceptvandedoodalseenpermanentestaat.Dodmandenktdathondenenkattendedoodechtermeerbegrijpendanwijdenken.Hetafscheidnemenvaneenoverledenmetgezelkandeovergeblevenkattenduidelijkmakenwaaromhunmetgezelerindetoekomstnietmeeris.

Diversemensenmeldendathunkattenzijngestopt metzoekennaarhunafwezigepartnernadatzehetlichaamhaddengezien.Ditkaneropwijzendatkattenenigbegriphebbendatietswatdoodisnietweerlevendkanworden.Ditkanvoortkomenuithetfeitdatzealsroofdiereneenlinkleggenmetgedodeprooi(literatuur 5).


JaneEhrlich,eenkattengedragstherapeutuitArizona(VS)speculeertofermogelijkeenverschilingeurisvaneenziekofstervenddier(literatuur10).

Deed de veranderende geur van Roetsj Warrelbeseffendathijdoodwas?

2.7 Oscar de katOscarwasdehuiskatineenverzorgings-enrevalidatiecentrumwaarDavidDosageriatrischartswas.Oscarleekdedoodtekunnenruiken.Hijhingrondindegangbijdekamersvanbepaaldepatiëntenensnoofdelucht.Vervolgenskooshijervoornaarbinnentegaan.Vervolgensspronghijopbedensnoofopnieuw.Hijpauzeerdevervolgensevenomdesituatieinzichoptenemen.Draaidetweekeerinhetrondengingliggennaastdepatiënt.Dezeoverleeddanbinneneenpaaruur.Ditgedragwaszobetrouwbaardathetpersoneelwistwanneerzedefamilievandepatiëntenmoestenbellen.Dosaschreefhierovereenartikelin(literatuur11)enlaterschreefhijzelfseenboek.

Andereverzorgingshuizenhebbensoortgelijkedoodvoorspellendegaveninhunhuishondofhuiskatgerapporteerd.

InzijnboekgeeftDosageenwetenschappelijkeverklaringvoorditgedrag.MaarhijsuggereertdatOscar-netalshondenwaarvanbekendisdatzekankerkunnenruiken-misschieninstaatisomketonenteruiken,eenbiochemischestofdatafgegevenwordtdoorstervendecellen.Maarwellichtzijnerandereverklaringenzoalseengebrekaanbewegingvandeziekemensen,aangeleerdgedragofeenveranderinginlichaamstemperatuur(literatuur15).

2.8DekatengeurDeborahL.Wells,eenonderzoeksteraandeuniversiteitvanBelfast,afdelingdiergedrag,heefthetinhaarartikeloverhetvermogenvangezelschapsdieren -metnamehonden-ombepaaldelichamelijkekwalenbij mensen op te sporen. Het is mogelijk dat de dieren biochemischeveranderenopvangenviadeademof hetzweetvanmensen.Netalsbijferomonenwordt ditdoorhetolfactorischsysteemgedetecteerd. Inhetgevalvanepilepsieendiabetesishetookmogelijkdathetdierreageertopvisueleaanwijzingenzoalsdegezichtsuitdrukkingvandemens,houdingofgedrag.Verderzouspierspanningendefrequentievandeademhalingookvaninvloedkunnenzijn(literatuur19).

DeethologenTurnerenBatesonbewerendathetgeur(olfactorisch)systeembijkattenzoenormgoedontwikkeldisdatweervanuitkunnengaandatgeureenergbelangrijkzintuigisvoorkatten.Belangrijkvoorhetopsporenvanprooimaarookvoorhetopsporen en analyseren van sociale geuren. Hiervoor heeftdekateenextraorgaan,hetorgaanvanJacobson.Doormiddelvanflemenleidthijdeluchtviaditorgaanenanalyseertdecomponenten.Dezekunnenindeluchtzwevenofvloeibaarzijn.Decommunicatiebijkattengaatviageurmarkeringendiesomspasnaenkeleurenofzelfsdagengerokenwerden.Ditsteldezeinstaatelkaartevermijdenzodathetniettoteengevechtkonkomenwatpotentieeldodelijkkonzijn.

Kattenverspreidengeurviaurine,uitwerpselen,krabplekkenengeurklieren.Hetgeeftinformatieoverdekatdiedemarkeringheeftgezetdoormiddelvandebepaaldechemischesamenstellingdiehetbevat:eenferomoon.Dezeinformatiekanduidelijkheidgevenoverdelichamelijkegesteldheidvandekat:- Hendriksenetal.suggereertdatdeurinevankater

eenaccurategraadmeterisvanzijnvermogenalsjagerinhetverkrijgenvanhoogwaardigeprooidatveeltaurineencysteïnebevat.Zahavi&Zahavizienditalsreclamevoordefitheidvanhemalsvadervanpotentiëlekittensvoorpoezenofalsconcurrentvoor andere katers.

- PageatenGaulthierobserveerdenhetvermijdingsgedragwanneerkattenzweetroken,achtergelatendoorvoetzooltjesvaneenbangekat(literatuur20).

Oscar de kat.


2.9Onderzoeksvraagenhypothese

WaarombeslootWarrelhetlichaamvanRoetsjtemijden?WaaromzochtWarrelniet?DeeddeveranderendegeurvanRoetsjhembeseffendathijdoodwas?Mogelijk.Hetzoeken/heenenweerlopenenmeeren/ofluidervocaliserenduidtophetzoekennaardevermistemetgezel.Dietweegedragingenkunnenaantonenofeendieralleenhetgemisvoeltvaneenmetgezeldieafwezigisofhetbesefheeftdathijdoodisennietterugkomt.Ikverwachtdatafscheidnemendatbesefgeeftendusnietzalroepenenzoeken.Natuurlijkblijfthetgemisendaardoorhetrouwen.

Uiteigenervaringzegikdus'ja,afscheidnemenheeftzin'.Ditwordtbevestigddoorveelkatteneigenarendieikhebgesproken.Tochhebikgeenonderzoekenkunnenvindendiedaarinformatieovergeven.Wel veel aannames in de literatuur. Tijd voor een eigenonderzoekwaarbijikmij,aandehandvandeverzameldeinformatie,hetvolgendeafvraag:

OnderzoeksvraagHeeftafscheidnemenzinvoorkatten? Omtoteenantwoordtekomenmoetikweteninhoeverrebepaaldevariabelenophetzoekgedragvaninvloedzijn.Daaromgebruikikdezedeelvragen.

DeelvragenAHeeftdemogelijkheidomafscheidtenemeneffect

ophetzoekgedragvandekat?

B Isdeleeftijdvandekatvaninvloed?

C Isdeonderlingerelatievandekattenvaninvloed?

D Ishetgeslachtvandekatvaninvloed?

E Ishetaantaljarendatdekattenhebbensamengeleefdvaninvloed?

F Leidt een langer stervensproces door bijvoorbeeld ziektetoteenbeterbesefvandedooddaneenacuutstervendoorbijvoorbeeldeenongeluk?

G Iseenvreemdegeurvanhetlichaam,zoalsbijeendierenarts,vaninvloed?

H Ishetvaninvloeddathetdiergetuigewasvandedoodvandeanderen/ofhetgroteverwondingen bijdeanderkonzien?

HypotheseIkverwachtdatafscheidnemenzinheeftvoorkattenomdatdegeurvanbiochemischeveranderingeninhetlichaamvanhunoverledenmetgezelhendoetbeseffendatdeanderdoodisennietterugkomt.Daaromzullendezekattenminderzoekgedragvertonen.

DeelhypothesesA Kattendieafscheidkunnennemenzullenminder

zoeken.

B Ouderekattenruikenslechterenbeseffen daarom minder goed dat de ander dood is. Daardoorzullenzemeerzoekgedraglatenzien danjongerekatten.

C Alskattendievriendelijkmetelkaaromgaangeenafscheidkunnennemenzullenzeeerderzoekgedragvertonendankattendieelkaartolererenofvermijden.

D Katerspatrouillerenmeerdanpoezen.Zowelalszeafscheidgenomenhebbenenalszeditniethebbengedaan.Omdatkatersterritorialerzijndanpoezen(literatuur 28).

E Kattenuiteensocialeeenheidenonderlingvriendelijkekattendienognietzolangsamenleefdenmethunmetgezelzullenminderzoekgedragvertonennahetverliesdankattendielangersamenleefden.

F Hoelangerhetprocesvanoverlijdenheeftgeduurd,destegroterishetbesefbijdemetgezeldatdeanderdoodisennietterugkomt.Daardoorzaldezeminderzoekgedragvertonen.

G Alsdeoverledenkateenvreemdegeurheeftzalzijnmetgezelmindergoedbeseffendatdeanderdoodisendaardoormeerzoekgedraglatenzien.

H Hetgadeslaandoordierenvanhetdodenvanhunmaatjeofsoortgenotenkanextreemverontrustendzijn.Alsdeovergeblevenkatbijdedoodvanzijnmetgezelisofhetdierheeftbehoorlijkeverwondingenopgelopen,danzaldatinvloedhebbenopzijnmetgezel.


3 Materiaal en methode

3.1HetontstaanvandevragenlijstVoorafhebikhetonderwerpvanmijnonderzoekendevragendieikmijzelfsteldegedeeldmetdocenteElineTeygeler.Aandehandvanonsgesprekhebikdedefinitieveonderzoeksvragenmetdebijbehorendehypothesessamengesteld.Vervolgenshebikeenvragenlijst(bijlage8.1)gemaaktenonlinegezetviaSurveyGizmo.Dezeiseerstdooreenaantalmedestudenteningevuld.Methunfeedbackhebikdedefinitievevragenlijstonlinegezet.

De vragenlijst stond online van 12 oktober tot 3december2017viadevolgendekanalen:

- FacebookLeidaTimmer(eigenpagina)- FacebookKatsePraktijken(eigenpagina)- WebsiteKatsePraktijken(eigenwebsite)- FacebookSterkliniekZuidlaren- DierenartsPunte- SOSvoorhuisdierenFriesland(opvang)- FacebookKattengedragstherapeuten- FacebookTinleyModule6- FacebookBobtheIssuecatandfriends- ForumKattenplaza.nl

- ForumDekattensite.nl- FacebookHelga’sPoezenhuis(België) Opdeeerstelijstdieikpubliceerdekreegik90respon-sen,waarvan75bruikbaarwaren.Derestwasonvol-ledigingevuldofvoormeerderekattentegelijkertijdwaardoordeinformatieverwarrendwerd.Deplaatsenwaardelijstonlinestondwerdenhoofdzakelijkbekekendoorkattenliefhebbersmetoogvoordeemotiesvanhundieren.Hetgevolgwasdat58vande75bruikbareresponsenkattenbetrofdiedoorhuneigenarenafscheidkondennemen.Daardoorkreegikgeengoedeafspiegelingtussendegroepdiewelengeenafscheidkonnemen.Vervolgenshebikdevragenlijstnogmaalsonlinegezet,maarnumetderestrictiedatdezealleeningevuldmochtwordenvoorkattendieGEENafscheidkondennemen.Opdezelijstkreegik64responsen,waarvan55bruikbaar.53daarvanbetrofkattendiegeenafscheidkonden nemen.Intotaalkreegik130bruikbareresponsen.Waarvan60kattenafscheidkondennemenen70niet.Eenbetereafspiegelingtussenbeidegroepen.VoorsommigevragenhebikdeantwoordenomgezetnaarscoreszodatikdeinformatiebeterinExcelkonverwerken(bijlage8.2).


3.2Toelichtingopdescores-vraag13Derelatietussendekattenhebikzelfgeïnterpreteerdaandehandvanderesponsen.Dithebikgedaanomdatnietalleeigenarenderelatietussenhunkattengoedkunneninschatten.Daaromhebikgeenvragenoversubtieleonderlingesignalengesteldzoalsstaren,stoppenmetspelenalsdeanderekatbinnenkomtofmeteenboogjeomelkaarheenlopen.Samenspelenhebikooknietgenoemdomdatditverwardkanwordenmetagressiefgedragzoalshetopjagenvandeander (literatuur 16). Eenverdelingintweegroepenvondiktezwart-wit.Metnamedegroepkattendieeensocialeeenheidvormtwilikapartbelichtenomdatikgeloofdatvoorhendedoodvaneenmetgezeldemeesteimpactheeft.Daaromhebikeenverdelingvanviergroepengemaakt.Bepaaldegedragingenoverlappenelkaaromdatzebin-nentweegroepenvallen.Dezehebikhieronderblauwgemaakt.Descoreszijnalsvolgttotstandgekomen:

Kattenmeteensocialerelatie:

1 Sociale eenheid- Zesliepenvaakmethunlichamentegenelkaar- Zeliktenelkaar- Zegavenelkaarkopjesen/ofinhetvoorbijlopen strekenzemethunlichamentegenelkaar

- Zeliependoorgaansopelkaarafmetdestaarten indeluchtgestoken

- Zezatenoflagenvaakdichtbijelkaar (binnen1meterafstand)

- Zewarengeregeldinelkaarbuurtmaargingen huneigengang

2 Onderling vriendelijk- Zegavenelkaarkopjesen/ofinhetvoorbijlopen strekenzemethunlichamentegenelkaar

- Zeliependoorgaansopelkaarafmetdestaarten indeluchtgestoken

- Zezatenoflagenvaakdichtbijelkaar (binnen1meterafstand)


Kattendieelkaaralleenmaardulden:

3 Tolerante katten- Zezatenoflagenvaakdichtbijelkaar (binnen1meterafstand)


4 Mijdend / vijandig- Zewarennietvaakinelkaarsbuurttevinden- Zebliezenofgromdenafentoetegenelkaar- Zevochtenafentoewaarbijgeblazenof gegromdwerd

3.3Toelichtingopdescores-vraag20Dezevraaggaatoverdemaniervanafscheidnemen.Wasdekatzichbewustvanhetlichaamenkwamhijdichtbijkijken.Descoreszijnalsvolgttotstandgekomen:

1 Bewust - dichtbij- Mijnkatliethetlichaamnagenoegnietalleen- Mijnkatkwamsnuffelenaanhetlichaam- Mijnkatkwamkijkenbijhetlichaam (binnen1meterafstand)

2 Bewust - op afstand- Mijnkathieldafstandmaarwaszichwelbewust vanhetlichaam

3 Negeerde lichaam- Mijnkatgingzijneigengangenhieldzich nietbezigmethetlichaam

- Anders(zievolgendevraag)

3.4ToelichtingopderesultatenOmmijnonderzoeksvraagtestaven,‘heeftafscheidnemenzinvoorkatten’,hadikeenmeetinstru-ment nodig. Ik moest bewijzendatkattendieafscheidkondennemenbesefkrijgenvandedoodvan de ander. Dit vertaalt zichinminderzoekennaardeoverledenmetgezel.Hiervoorhebiktweesoortenzoekgedraggemeten,namelijkmeeren/ofluidermiauwen.Ditbenoemikals‘roepen’.Enonrustindevormvantoenameinpatrouil-leren/zoeken.Ditbenoemikals‘patrouilleren’.

Geschrapte deelvraagIkwasnieuwsgierigofhetrasvandekateventueelvaninvloedzouzijnopderesultaten.Maarderesponsendieikkreegbetroffen80%raslozedierenende20%dieoverblevenwarenverdeeldover14andererassen.Omdatikzogeenduidelijkemetingkonkrijgenhebikhetras niet meegenomen in de resultaten.


4 Resultaten

4.1.A:Heeftdemogelijkheidomafscheidtenemeneffectophetzoekgedragvandekat?

Roepen 128 ka�en = 100% (2 onbekend) 29,0%: Ja (37) 71,0%: Nee (91)

1 Afscheid mogelijk 46,2 % (60 ka�en)

2 Geen afscheid 53,8 % (70 ka�en)

Roepen 60 ka�en = 100% 28,3%: Ja (17) 71,7%: Nee (43)

Roepen 68 ka�en = 100% (2 onbekend) 29,4%: Ja (20) 70,6%: Nee (48)

A1

Patrouilleren? 125 ka�en = 100% (5 onbekend) 48,8%: Ja (61) 51,2%: Nee (64)



Patrouilleren 60 ka�en = 100% 35,0%: Ja (21) 65,0%: Nee (39)

Patrouilleren 65 ka�en = 100% (5 onbekend) 61,5%: Ja (40) 38,5%: Nee (25)

A2

0

10

20

30

40

50

60

70

%

1 Afscheid mogelijk 2 Geen afscheid mogelijk

Patrouilleren

Ja Nee

A3


’.4.1.BIsdeleeftijdvandekatvaninvloed?

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

0,5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

Lee�ijd vergeleken met patrouilleren

Ka�en die patrouilleren

Ka�en die afscheid konden nemen

Totale groepLee�ijd

B1

Ka�en die geen afscheid konden nemen

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

0,5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

Lee�ijd vergeleken met patrouilleren

Lee�ijdKa�en die patrouilleren Totale groep

B2


1 Afscheid mogelijk

Aantal

Lee�ijd

2 Geen afscheid mogelijk

0

2

4

6

8

10

12

0,5 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19

Lee�ijden van de totale groep

B3


4.1.CIsdeonderlingerelatievandekattenvaninvloed?

Onderlinge rela�e 61 ka�en gingen patrouilleren = 100% 45,9%: Sociale eenheid (28) 32,8%: Vriendelijk (20) 18,0%: Tolerant (11) 03,3%: Mijdend / vijandig (2)

1 Afscheid mogelijk 2 Geen afscheid

Patrouilleren vergeleken met de onderlinge rela�e 21 ka�en = 100% 23,8%: Soc. eenheid (5) 42,9%: Vriendelijk (9) 28,6%: Tolerant (6) 04,8%: Mijdend / vijandig (1)

Patrouilleren vergeleken met de onderlinge rela�e 40 ka�en = 100% 57,5%: Soc. eenheid (23) 27,5%: Vriendelijk (11) 12,5%: Tolerant (5) 02,5%: Mijdend / vijandig (1 kat)

C1

0

10

20

30

40

50

60

70

%

Sociale eenheid Vriendelijk Tolerant Mijdend / vijandig

Onderlinge rela�e vergeleken met patrouilleren

Afscheid mogelijk Geen afscheid mogelijk

C2


4.1.DIshetgeslachtvandekatvaninvloed?Geslacht 130 ka�en = 100% 43,8%: Kater (57) 56,2%: Poes (73)

Kater 43,8% (57 ka�en)

Poes 56,2 % (73 ka�en)

Gecastreerd? 57 ka�en = 100% 98,2%: Ja (56) 01,8%: Nee (1)

Gecastreerd? 73 ka�en = 100% 94,5%: Ja (69) 05,5%: Nee (4)

D1




Patrouilleren 65 ka�en = 100% 5 ka�en onbekend 61,5%: Ja (40) 38,5%: Nee (25)

Patrouilleren vergeleken met het geslacht 21 ka�en = 100% 66,7%: Katers (14) 33,3%: Poezen (7)

Patrouilleren vergeleken met het geslacht 40 ka�en = 100% 32,5%: Katers (13) 67,5%: Poezen (27)

D2

1 Afscheid mogelijk katers

2 Geen afscheid mogelijk katers



D3

1 Afscheid mogelijk poezen

2 Geen afscheid mogelijk poezen



D4


4.1.EIshetaantaljarendatdekattenhebbensamengeleefdvaninvloed?

0

10

20

30

40

50

60

70%

1 Afscheid mogelijkKaters Poezen Katers Poezen

2 Geen afscheid mogelijk

Geslacht vergeleken met de rela�e

Sociale eenheid Vriendelijk Tolerant Mijdend / vijandig

D5

Sociale eenheid

Jaren samen

Vriendelijk Tolerant


Mijdend / vijandig

0

20

40

60

80

100

%

0 tot 1 1 tot 4 4 tot 7 7 tot 11 11 <

Jaren samen vergeleken met patrouilleren

0 tot 1 1 tot 4 4 tot 7 7 tot 11 11 <

De beide staven bij vijandig zijn niet representatief omdat het maar 1 kat betreft. E1

Sociale eenheid

Jaren samen

Vriendelijk Tolerant


Mijdend / vijandig

0

20

40

60

80

100

%

0 tot 1 1 tot 4 4 tot 7 7 tot 11 11 <

Jaren samen vergeleken met patrouilleren

0 tot 1 1 tot 4 4 tot 7 7 tot 11 11 <


E2


Sociale eenheid 5 ka�en = 100% 00,0%: 0 tot 1 (0) 60,0%: 1 tot 4 (3) 00,0%: 4 tot 7 (0) 20,0%: 7 tot 11 (1) 20,0%: 11 < (1)

Sociale eenheid 23 ka�en = 100% 21,7%: 0 tot 1 (5) 13,0%: 1 tot 4 (3) 21,7%: 4 tot 7 (5) 13,0%: 7 tot 11 (3) 30,4%: 11 < (7)

Vriendelijk 9 katten = 100% 00,0%: 0 tot 1 (0) 44,4%: 1 tot 4 (4) 22,2%: 4 tot 7 (2) 22,2%: 7 tot 11 (2) 11,1%: 11 < (1)

Vriendelijk 11 ka�en = 100% 00,0%: 0 tot 1 (0) 54,5%: 1 tot 4 (6) 09,1%: 4 tot 7 (1) 09,1%: 7 tot 11 (1) 27,3%: 11 < (3)

E3


Tolerant 6 ka�en = 100% 00,0%: 0 tot 1 (0) 16,7%: 1 tot 4 (1) 33,3%: 4 tot 7 (2) 16,7%: 7 tot 11 (1) 33,3%: 11 < (2)

Tolerant 5 ka�en = 100% 00,0%: 0 tot 1 (0) 40,0%: 1 tot 4 (2) 40,0%: 4 tot 7 (2) 00,0%: 7 tot 11 (0) 20,0%: 11 < (1)

Mijdend / vijandig 1 kat = 100% 00, %: 0 tot 1 (0) 00, %: 1 tot 4 (0) 00, %: 4 tot 7 (0) 00, %: 7 tot 11 (0) 100%: 11 < (1)

Mijdend / vijandig 1 kat = 100% 00, %: 0 tot 1 (0) 00, %: 1 tot 4 (0) 100%: 4 tot 7 (1) 00, %: 7 tot 11 (0) 00, %: 11 < (0)

E4


Patrouilleren vergeleken met de jaren samen 21 ka�en = 100% 00,0%: 0 tot 1 (0) 38,1%: 1 tot 4 (8) 19,0%: 4 tot 7 (4) 19,0%: 7 tot 11 (4) 23,8%: 11 < (5)

Patrouilleren vergeleken met de jaren samen 40 ka�en = 100% 12,5%: 0 tot 1 (5) 27,5%: 1 tot 4 (11) 22,5%: 4 tot 7 (9) 10,0%: 7 tot 11 (4) 27,5%: 11 < (11)


4.1.FLeidteenlangerstervensprocesdoorbijvoorbeeldziektetoteenbeterbesefvandedooddaneenacuutstervendoorbijvoorbeeldeenongeluk?

F2

0

10

20

30

40

50

60

70

%

Acuut tot 1 dag 1 dag tot 1 week 1 week tot 2 weken 2 weken tot langer

Patrouilleren vergeleken met duur overlijden

1 Afscheid mogelijk Geen afscheid mogelijk

F1

61,9%: Acuut - 1 dag (13) 14,3%: 1 dag - 1 wk (3) 09,5%: 1 wk - 2 wk (2) 14,3%: 2 wk <

- 1 dag - 1 wk - 2 wk

wk < (3)

65,0%: Acuut (26) 10,0%: 1 dag (4) 10,0%: 1 wk (4) 15,0%: (6)

31,0%: Acuut - 1 dag (12) 10,0%: 1 dag - 1 wk (4) 05,0%: 1 wk - 2 wk (2) 54,0%: 2 wk <

- 1 dag - 1 wk - 2 wk

wk < (21)

40,0%: Acuut (10) 32,0%: 1 dag (8) 00,0%: 1 wk (0) 28,0%: (7)




Patrouilleren 65 ka�en = 100% (5 onbekend) 61,5%: Ja (40) 38,5%: Nee (25)

Patrouilleren vergeleken met acuut overlijden of proces Ja: 21 ka�en = 100%

Patrouilleren vergeleken met acuut overlijden of proces Ja: 40 ka�en = 100%

Patrouilleren vergeleken met acuut overlijden of proces Nee: 39 ka�en = 100%

Patrouilleren vergeleken met acuut overlijden of proces Nee: 25 ka�en = 100%


4.1.G Iseenvreemdegeurvanhetlichaam,zoalsbijeendierenarts,vaninvloed?

Afscheid mogelijk 46,2 % (60 ka�en)

59 ka�en = 100% (1 kat onbekend) In of om huis overleden 44,1 % (26 ka�en)

Bij dierenarts overleden 55,9 % (33 ka�en)

Euthanasie? 26 ka�en = 100% 30,8%: Ja (8) 69,2%: Nee (18)

1 In of om huis overleden zonder dierenarts / euth. 69,2 % (18 ka�en)

2 Bij dierenarts overleden 55,9 % (33 ka�en)



G1

G2

1 In of rond huis overleden zonder dierenarts 2 Bij dierenarts overleden0

10

20

30

40

50

60

70

80

% Patrouilleren

Ja Nee

G3

1 In of om huis overleden 44,1 % (26 ka�en)

2 Bij dierenarts overleden 55,9 % (33 ka�en)

Geëuthanaseerd: 8 ka�en = 100% Patrouilleren 25,0%: Ja (2) 75,0%: Nee (6)

Geëuthanaseerd: 29 ka�en = 100% Patrouilleren 27,6%: Ja (8) 72,4%: Nee (21)

Afscheid mogelijk 46,2 % (60 ka�en)

59 ka�en = 100% (1 kat onbekend) 1 In of om huis overleden zonder dierenarts 69,2 % (18)

2 Bij dierenarts overleden 55,9 % (33)

Manier van afscheid 15 ka�en = 100% (3 kat onbekend) 93,3%: Bewust / dichtbij (8) 00,0%: Bewust / op afstand (0) 06,7%: Negeerden het lichaam (1)


Patrouilleren vergeleken met acuut overlijden of proces 18 ka�en = 100% 83,3%: Acuut - 1 dag (15) 11,1%: 1 dag - 1 wk (2) 00,0%: 1 wk - 2 wk %: 1 wk - 2 wk (0) 05,6%: 2 wk < (1)

Patrouilleren vergeleken met acuut overlijden of proces 32 ka�en = 100% 27,3%: Acuut - 1 dag (9) 15,2%: 1 dag - 1 wk (5) 09,1 (3) 48,5%: 2 wk < (16)

G4


4.1.H Ishetvaninvloeddathetdiergetuigewasvandedoodvandeanderen/ofhetgroteverwondingenbijdeanderkonzien?




Patrouilleren 65 ka�en = 100% 5 ka�en onbekend 61,5%: Ja (40) 38,5%: Nee (25)

Manier van afscheid 56 ka�en = 100% (4 ka�en onbekend) 73,0%: Bewust / dichtbij (41) 13,0%: Bewust / op afstand (7) 14,0%: Negeerden het lichaam (8)

N.V.T

Aanwezig bij overlijden 56 ka�en = 100% 4 ka�en onbekend 30,0%: Ja (17) 70,0%: Nee (39)

Aanwezig bij overlijden 66 ka�en = 100% 4 ka�en onbekend 08,0%: Ja (5) 92,0%: Nee (61)

Aanwezig bij overlijden Aanwezig bij overlijden

Patrouilleren 17 ka�en = 100% 41%: Ja (7) 59%: Nee (10)

Patrouilleren 5 ka�en = 100% 100%: Ja (5) 000%: Nee (0)

Manier van afscheid 16 ka�en = 100% (1 kat onbekend) 69,0%: Bewust / dichtbij (11) 0,6,0%: Bewust / op afstand (1) 25,0%: Negeerden het lichaam (4)

N.V.T

Acuut overlijden/proces 17 ka�en = 100% 47,0%: Acuut - 1 dag (8) 12,0%: 1 dag - 1 wk (2) 06,0%: 1 wk - 2 wk (1)35,0%: 2 wk < (6)

Acuut overlijden/proces 5 ka�en = 100% 80,0%: Acuut - 1 dag (4) 00,0%: 1 dag - 1 wk (0) 00,0%: 1 wk - 2 wk (0) 20,0%: 2 wk < (1)


2 Geen afscheid / aanwezig bij overlijden 0,8 % (5 ka�en)

Zichtbare of bloedende verwondingen 58 ka�en = 100% 2 onbekend 19,0%: Ja (11) 81,0%: Nee (47)

Zichtbare of bloedende verwondingen / Aanwezig bij overlijden 4 ka�en = 100% 1 kat onbekend 0%: Ja (0) 100%: Nee 4)

Verwondingen


N.V.T.


N.V.T.

Acuut overlijden/proces 11 ka�en = 100% 73,0%: Acuut - 1 dag (8) 18,0%: 1 dag - 1 wk (2) 00,0%: 1 wk - 2 wk (0) 09,0%: 2 wk < (1)

N.V.T.

H2 H3

H1


5 Conclusie

5.1.A:Heeftdemogelijkheidomafscheidtenemeneffectophetzoekgedragvandekat?

Deelhypothese A: Katten die afscheid kunnen nemen zullen minder zoeken.

HetCAMPonderzoeklaatziendat50%vandekattenmeervocaliseert(roept).Inditonderzoekzijndepercentagesbeduidendlager.Vandegehelegroepkattenroeptmaar29,0%.Diehebikverdeeldintweegroepen:

1. Afscheid mogelijk: 28,3%roept,vergelekenmetdegehelegroepisdit0,7%minder.

2. Geen afscheid mogelijk:29,4%roept,vergelekenmetdegehelegroepisdit0,4%meer.

Ingroep1ishetpercentagevankattendatroeptmaar1,1%hogerdaningroep2.Hetverschiliszokleindatikhieraannietdeconclusiemagverbindendatkattendiegeenafscheidkondennemenmeerroepennaardeanderendusminderbesefhebbenvandedoodvanhunmaatje,dankattendiewelafscheidkondennemen.Hetmerendeelvandekatten,zo’n70%,roepthelemaalniet.

Mijndeelhypothesewordthierdoornietbevestigd.Maarishetmetenvanroepenwelgeschiktommijn

hypothesebevestigdtezien?Mogelijkroepenkattennietomhunvermistemetgezeltevindenomdatkattenonderlingweinigtotnietcommunicerendoormiddelvanmiauwen.Hetmiauweniseerderaandachtzoekendgedragnaardemensen,afhankelijkvanhetkaraktervandekatendereactievandemensen.Roepenlijktbijnaderinziengeengeschiktmeetinstrument,ditintegenstellingtotpatrouilleren:

Vandegehelegroepkattenpatrouilleert48,8%.

1. Afscheid mogelijk:35%patrouilleert,vergelekenmetdegehelegroepisdit13,8%minder.

2. Geen afscheid mogelijk:61,5%patrouilleert,vergelekenmetdegehelegroepligthetpercentage12,7%meer.

Hetaantalkattendatpatrouilleertisindegroepdieafscheidkonnemen26,5%lagerdanbijkattendieditniet konden doen. Hieruitconcludeerikdateenkatdieafscheidkonnemenmeerkansheeftomtebeseffendatdeanderdoodisennietterugkomt,envertoontdaardoordusminderzoekgedrag.

Dezedeelhypotheseisbevestigd.


5.1.CIsdeonderlingerelatievandekattenvaninvloed?

Deelhypothese B: Oudere katten ruiken slechter en beseffen daarom mogelijk minder goed dat de ander dood is. Daardoor zullen ze meer zoekgedrag laten zien dan jongere katten.

Hetaantalkattendatpatrouilleertstijgtnietpersebijhetstijgenvandeleeftijd.Indegrafiektoonthetzich

alseengolvendebewegingdoordejarenheen. Hetslechterwordenvandereukopdeoudedaglijktgeeninvloedtehebben.Ouderekattenpatrouillerennietmeer,datlijktdusnietaanleeftijdverbondentezijn.

Dezedeelhypotheseisnietbevestigd.

Deelhypothese C: Als katten die vriendelijk met elkaar omgaan geen afscheid kunnen nemen zullen ze eerder zoekgedrag vertonen dan katten die elkaar tolereren of vermijden.

Kattenuiteen'socialeeenheid'en'vriendelijk',benoemikalskattendievriendelijkmetelkaaromgaan.

Ikhebgekekennaarkattendiemeerzoekgedragvertoondenindevormvanpatrouilleren.Dezehebikverdeeldintweegroepen:

1. Afscheid mogelijk: 66,7%gaatvriendelijkmetelkaarom.Waarvan23,8%uiteensocialeeenheiden42,9%vriendelijk.

2. Geen afscheid mogelijk: 85%gaatvriendelijkmetelkaarom.Waarvan57,5%uiteensocialeeenheiden27,5%vriendelijk.

Inbeidegroepenkattenishetpercentagedatvriendelijk met elkaar omging groter dan de groepen dieelkaartolereerdenofmeden.Kattendieelkaarmogen,missenelkaarblijkbaarsnellerengaandeanderzoeken.

Nietbevriendedierendiepatrouillerenzullenditmo-gelijkdoenomzichervantevergewissendatdeanderechtwegisennietterugkomt.Ofomheteigenterrito-rium veilig te stellen nu de ander er niet meer is. Bijdegroepdiegeenafscheidkonnemenisditpercentagenaarverhoudingnoggroter.Invergelijkingtotdegroepdiewelafscheidkonnemenisdit18,7%meeromdatdezekattenhetbesefniethebbendatdeanderdoodis.DitisindelijnvandeelhypotheseA.Hetisopvallenddatbijkattendiegeenafscheidkonden

nemenhetpercentagekattenuiteensocialeeenheiddatpatrouilleertbehoorlijkgroterisdanbijdekattendiewelafscheidkondennemen,namelijk33,7%.Mogelijkomdatvoordezekattenhetnemenvanaf-scheidhetbelangrijksteis. Deuitkomsttoontaandatdebehoefteomtezoekennaardeanderekatverbandhoudtmetdeonderlingerelatietussenkatten.


5.1.BIsdeleeftijdvandekatvaninvloed?


5.1.DIshetgeslachtvandekatvaninvloed?

Deelhypothese D: Katers patrouilleren meer dan poezen. Zowel als ze afscheid genomen hebben en als ze dit niet hebben gedaan. Omdat katers territorialer zijn dan poezen.

Degehelegroepkattenbestaat43,8%katers,waarvan98,2%gecastreerd.En56,2%uitpoezen,waarvan94,5%gecastreerd.ZoalsbenoemdbijdeelhypotheseApatrouilleert48,8%vandegehelegroepkattennahetoverlijdenvanhunmetgezel.Dezegroephebikverdeeldintweegroepen:

1. Afscheid mogelijk: 35%vandekattenpatrouilleert,waarvan66,7%kateren33,3%poes.

Ditbevestigdmijnhypothese.Hetpercentagekatersisnagenoegtweekeerdatvanhetaantalpoezen.

2. Geen afscheid mogelijk:61,5%vandekattenpatrouilleert,waarvan32,5%kateren67,5%poes.

Ditbevestigdmijnhypotheseniet.Waarompatrouillerennuopeenstweekeerzoveelpoezendankaters?IsditteverklarenaandehandvandeonderlingerelatietussendedierenzoalsuitdeelhypotheseCbleek?

1. Afscheid mogelijk: Deverhoudingvandeonderlingerelatiesishierongeveergelijktussendekatersenpoezen.Indiegelijkeomstandighedenkanikzeggendatkatersmogelijkmeerpatrouillerenomdatzeterritorialer zijndanpoezen. 2. Geen afscheid mogelijk:Hetpercentagekatersuiteensocialeeenheidis46,2%.Ditisinvergelijkingtotdepoezen(63%)16,8%lager.Mogelijkheeftditinvloedophetresultaat.Hetaantalkattendatergaanelkaargehechtisenzoektisinverhoudinggroterbijdepoezen.


5.1.EIshetaantaljarendatdekattenhebbensamengeleefdvaninvloed?

Deelhypothese E: Katten uit een sociale eenheid en onderling vriendelijke katten die nog niet zo lang samenleefden met hun metgezel zullen minder zoekgedrag vertonen na het verlies dan katten die langer samenleefden. Bijkattendieelkaartolererenenkattendieelkaarmijdenverwachtikdaarentegennietdathetaantaljarendatzesamenzijnvan invloed is omdat er geen band is tussen de dieren.

Hetaantaljarendatdekattensamenlevenmaaktmetbetrekkingtothetpatrouillerennietuit.Erisgeenovertuigendestijgingtezieninhetpercentagekattendatpatrouilleertnaarmatezemeerjarensamenzijngeweest.

Kattenuiteensocialeeenheidvertonenditbeeldevenminduidelijkalskattendieelkaartolererenmaarvriendelijkbenaderen,kattendieelkaaralleenmaartolererenenkattendiedeandermijden.



5.1.FLeidteenlangerstervensprocesdoorbijvoorbeeldziektetoteenbeterbesefvandedooddaneenacuutstervendoorbijvoorbeeldeenongeluk?

Deelhypothese F: Hoe langer het proces van overlijden duurt, des te groter is het besef bij de metgezel dat de ander dood is en niet terug komt. Daardoor zal deze minder zoekgedrag vertonen.

Bijkattendiehunmetgezelzoekennadiensdood,ishetpercentagewaarvandezedooreenlangerproces isoverledenlaag,gemiddeld36,5%.Bijkattendienietzoekenisditandersom,namelijk64,5%.Eenverschilvan28%

Ditlaatstegeldookvoorkattendiegeenafscheidkondennemen.Dezehebikhierookinmeegenomen.Voorafgaandaandedoodvanhunmetgezelmoetervooreenmerendeeldusduidelijkheidzijngeweestoverdestaatwaardeanderzichinbevond. Hetbesefvandedoodvandemetgezelisbeter bij een langer proces van overlijden dan bij een acute dood.


Deelhypothese G: Als de overleden kat een vreemde geur heeft zal zijn metgezel minder goed beseffen dat de ander dood is en daardoor meer zoekgedrag laten zien.

Sommigekattenkunnennegatiefreagerenopvreemdeofbeangstigendegeurenophetlichaamvaneenoverledenkat(literatuur:9).

Alshetbesefvandedoodkomtdoordegeurvanbiochemischeveranderingeninhetlichaam(literatuur11) dan overstemt de vreemde geur mogelijk de geur vanhetlichaam.Denkhierbijaandegeurenvandedierenartspraktijk,ofchemischestoffenzoalsmedicatieofeuthanasiemiddel.Eenanderemogelijkheidisdatdekatnietindebuurtdurfttekomenomdelichamelijkeveranderingenwaartenemen. Ikhebtweegroepenkattenbekekendieafscheidkondennemen.Deeerstegroepzijndemetgezellenvankattendieinofomhethuisoverleden,erisgeendierenartgeweestenzezijnnietgeëuthanaseerd. Detweedegroepzijnkattendiebijdedierenartsoverledenzijn,geëuthanaseerdofanders.

50%vandekatten,waarvandemetgezelinofrondomhethuisoverleed,patrouilleert.Datis16,7%meerdanbijdekattendiebijdedierenartszijnoverleden,namelijk33,3%. Als ik een toename in patrouilleren als graadmeter neemomhetnietbeseffenvandedoodvandeanderekattemeten,danhebbendemetgezellenvankatten

diebijdedierenartszijnoverledenjuisteenbeterbegrip van de dood van de ander. 93%vandemetgezellenvankattendieinofomhethuiszijnoverledendurvendichtbijafscheidtenemen.Vandekattendiebijdedierenartszijnoverledenisdat75%.Maardaarnaastis18,8%welbewustmethetlichaambezig,maaropafstand.Datissamen93,8%.Vandekattendiebijdedierenartszijngeweestlijkendemetgezellenwelietsmeerafstandtehoudenmaarhetpercentagekattendatzichgedraagtalsofzezichbewustvanhetlichaamzijnisinbeide groepen nagenoeg ven groot.

Opmerkelijkishetookdatmaarca.25%vanallemetgezellenvankattendiegeëuthanaseerdzijnpatrouilleren.Ookhierlijkteenvreemdegeurhet besefvandedoodnietteverstoren. Mijndeelhypotheseisnietbevestigd.

5.1.G Iseenvreemdegeurvanhetlichaam,zoalsbijeendierenarts,vaninvloed?


5.1.H Ishetvaninvloeddathetdiergetuigewasvandedoodvandeanderen/ofhetgroteverwondingenbijdeanderkonzien?

Deelhypothese H:Het gadeslaan door dieren van het doden van hun maatje of soortgenoten kan extreem verontrustend zijn. Als de overgebleven kat bij de dood van zijn metgezel is of het dier heeft behoorlijke verwondingen opgelopen, dan zal dat invloed hebben op zijn metgezel.

1 Afscheid mogelijk30%aanwezigtijdensoverlijden(47%acuut).- 41%patrouilleerdenadien.Ditis6%meerdanhet

aantalkattendatpatrouilleerdeoverdehelegroepdieafscheidkonnemen(35%).

- 75%vandezekattennamenbewustafscheid,datis11%minderdangemetenoverdiehelegroep(86%).

- Waarvan69%dichtbij,tenopzichtevandehelegroep(73%)isdit4%minder.

- 25%negeerdehetlichaam,tenopzichtevandehelegroep(14%)isdat11%meer.

Bij19%warenerverwondingenbijdemetgezel(73%acuutoverleden).- 55%vandiekattenpatrouilleerdenadien.Datis20%

meerdanhetaantalkattendatpatrouilleerdeoverdehelegroepdieafscheidkonnemen(35%).

- 100%vandezekattennamenbewustafscheid, datis14%meerdangemetenoverdiehelegroep(86%).

- Waarvan80%dichtbij,tenopzichtevandehelegroep(73%)isdit7%meer.

- Hetlichaamwerdnietgenegeerd,tenopzichtevandehelegroep(14%)isdat14%minder.

2 Geen afscheid mogelijk- 8%aanwezigtijdensoverlijden(80%acuut)- 100%patrouilleerdenadien.Ditis38,5%meerdan

hetaantalkattendatpatrouilleerdeoverdehelegroepdiegeenafscheidkonnemen(61,5%).

Wanneerkattenaanwezigzijnbijhetoverlijdenvanhunmetgezel,danishetpercentagedatpatrouilleerthoger.Alsdezeverwondingenheeftisdatpercentagenoghoger.Wanneerkattenaanwezigzijnbijhetoverlijdenvanhunmetgezel,danwordthetpercentagedathetlichaamnadiennegeerthoger.Heeftdezekatechterverwondingen,danwordthijnietgenegeert.Mogelijkwekthetlichaamdaterandersuitzietnieuwsgierigheidop.

Mijndeelhypotheseisbevestigd.

Hetblijftspeculerenwaaromkattendiebijhetoverlijdenaanwezigwarenmeerpatrouilleren,mogelijkdatzeuitangstnietdichtbijhetlichaamdurfdenkomenendaar-doordedoodvandeandernietbeseffen.Daarentegenwarenallemetgezellenvankattenmetverwondingenzichwelbewustvanhetlichaam.Enhierishetpercentagedatpatrouilleerthethoogst.Mogelijkspeelthet,naastangstookeenrol,dateengroterdeelacuutoverleed.Hetgadeslaandoordierenvanhetdodenvanhunmaatjesofsoortgenotenkanangstaanjagendzijn.Ditisgedocumen-teerdinmensen,apenenmuizen.Ditzogenoemde'witnes-singeffect'iswaarschijnlijkaanweziginalledierendieinstaatzijntotempathie(literatuur7).JamesHarrisgeloofddatempathieeenevolutionairmechanismeisomdesoci-alecohesieinstandtehouden.Alsjeevolueertenjeleeftineengroep,benjegevoeligervoordepijnvanandereledenineengroep(literatuur30).Eenkatisechtervanoorsprongeensolitairdier,empathiewasgeenvoorwaardeomteoverleven.Dusmogelijkbetreftdetoenameinpatrouillerenhierangstmetbetrekkingtotdeeigenveiligheid.


HypotheseAfscheid nemen heeft zin voor katten omdat iets aan het lichaam van de overleden metgezel hen doet beseffen dat de ander dood is en niet terug komt. Daarom zullen minder van deze katten zoeken naar de ander.

Bijkattendiedemogelijkheidkrijgenomafscheidtenemenvanhunoverledenmetgezelishetpercentagedatnaderhandzoekt26,5%lagerdanbijkattendiegeenafscheidkondennemen.Hierinspeeltdeonderlingerelatievankatteneenrol.Kattendieeengoedebandhebbenzoekenelkaareerderdankattendieelkaaralleenmaartolererenofeenhekelaanelkaarhebben.

Vaninvloedisookhoedekatoverledenis.Wanneerdekataanwezigisbijhetoverlijdenvandemetgezelvertoonthijnaderhandmeerzoekgedrag.Dekansdathijuiteindelijkbijhetlichaamwegblijftisookgroter.Heeftdekatverwondingen,danishetpercentagedatnaderhandzoektnoghoger.

Bijeenacutedoodishetpercentagekattendatdeanderzoekthogerdanbijeendoodalsgevolgvaneenproces,

bijvoorbeelddoorziektewaarbijdeorganenhetlang-zaamopgeven.Eriseenlinktusseneenveranderinginhetlichaamenhetnietmeerterugkomenvandemet-gezel.Mogelijkisditgeur.Dosaoppertdesuggestiedatkattenmisschieninstaatzijnomketonenteruiken,eenbiochemischestofdatafgegevenwordtdoorstervendecellen(literatuur11).Inhetlichaamvaneenkatdieacuutoverledeniszalditprocesminderverzijndanineenlichaamdatlangermetdedoodisbeziggeweest.

Inhoeverregeureenrolinspeeltinhetbesefvandedoodisvooralsnogniethelemaalduidelijk.Ouderekattendieslechterruikenlatennietmeerofminderzoekgedragziendatjongerekatten.Andereoorzakenzoudengedragsveranderingenofeenveranderendelichaamstemperatuurkunnenzijn.

Mijnhypotheseisbevestigd. Hetiszinvolomeenkatafscheidtelatennemen.Hetreduceertzoekgedragnaderhand.Hetisbelangrijkommetnamedemetgezellenvanacuutomgekomenkattenietslangerdetijdtegevenomafscheidtenemenzodatookvoorhenduidelijkwordtdatdeanderdoodis.NetzoalshetvoorWarrelduidelijkwasdatRoetsjnietmeerterugzoukomen.

5.2Heeftafscheidnemenzinvoorkatten?


6 Discussie

Ditonderzoekishoofdzakelijksubjectief.Ikwasafhankelijkvandeinformatiediedeeigenarenvandekattenmijgavenaandehandvandevragenlijst.Ikhebhetgedragnietzelfgescoord.Welhebikgeprobeerdinvloeduitteoefenendoordeonderlingerelatiezelfinteschattenaandehandvan de gedragingen die de eigenaren rapporteerden.

Achterafhadikdingenandersgedaan.Essentiëlevragendieiknietgesteldhebhaddenbetrekkingmoetenhebbenopdetijdsduurdatdekatafscheidkonnemenenhoelanghetduurdevoordatdekathetlichaamnegeerde.Hetzouietsgezegdhebbenoverhetpuntwanneerdekatbeseftdatdeanderdoodisenofdezehetwelbeseft.Meernogdanmijnvragenoverdeafstandvandekattothetlichaam.

Duidelijkisgewordendatalskattenafscheidkunnennemenhetzoekgedragreduceert.Maarwaardoorditkomtwordtnietduidelijk.Zoalsgezegdmoetereenlinkzijntusseneenveranderinginhetlichaamenhetbesefdatdemetgezelnietterugkomt.Eenaanwijzingligtwellichtinhetfeitdatietsinhetlichaamminderveranderdisbijeen acute dood in vergelijking tot de dood door een langer proces.

DitisvandusdanigbelangdathetonmogelijkwerdomeenconclusietetrekkenbijdeelvraagG.Integenstellingtotwatikverwachttebleekhetbesefvandedoodbijmetgezellenvankattendiebijdedierenartswarengeweestbetertezijndanvankattendieinofrondomhethuiswarenoverleden. Toen ik daar verder op in ging ontdekte ik dat 83,3%vandielaatstegroepkattenacuutwasoverleden.Integenstellingtotdegroepbijdedierenarts,27,3%.Achteraflogisch,wantrondomhethuiszijnwaarschijnlijkdemeestedoden door aanrijdingen. De groepen kon ik daardoor niet meervergelijken.Vooreentoekomstigonderzoekzoudenbeidegroepenbeterinbalansmoetenzijn.

Ookwashetnuttiggeweestomtewetenhoehetdierwasoverleden.Aanwatvoorziekte,ofdoorwelkongeluk.Nuhebikalleeninformatieoverdetijdsduur.HetwasinformatiedatikookgoedhadkunnengebruikenbijdeelvraagH,ofhetvaninvloedisdatdekatgetuigewasvanhetoverlijden.

VerhoudingenenaantallenBijdeelhypothesesdieiknietkonbevestigenoverkwamhetmedatdeverschillentussendiversegroepenkattentegrootwarenofhetaantalrespondenten,naarmateikdegroepverderopsplitstetekleinwerd.

BijdeelvraagB,ofdeleeftijdvankattenvaninvloedis,weesmijndocenteropdatnaastouderekattenookkattenmetniesziekteeenverminderdreukvermogenhebbenendatoudekattenminderpatrouillerenalszefysiekongemakhebben.Daarnaastvarieerthetaantalkattenperleeftijdinmijnonderzoekbehoorlijk.Hetaantaloudekattenisbijvoorbeeldkleinerdanhetaantaljongerekatten.Vooreentoekomstigonderzoekzouditbeterverdeeldmoetenzijnomeenconclusietekunnentrekken.

DatzelfdegeldtvoordeelvraagD,ofhetgeslachtvankattenvaninvloedis.Ikontdektedatdeverhoudingenvandeon-derlingerelatiesbehoorlijkverschildenbijpoezenenkatersuitdegroepdiegeenafscheidkonnemen.BijdeelvraagCkwamikerachterdatdeonderlingerelatiesvaninvloedwarenwaaropikdienietkonnegerenwanthetzoudeuit-slagbeïnvloeden.Vooreentoekomstigonderzoekmoetendeonderlingerelatiesbeterinevenwichtzijnomeencon-clusietekunnentrekken.Hetwasinteressantgeweestomtekijkenofhetverschilzoumakenalsdekatgecastreerdwas.Dezegroepwastekleinomeenafspiegelingtemakenomdatbijnaallekattengecastreerdwaren.

Hoemeerdegroepenkattenopgesplitstworden,destekleinerhetaantalkattenpergroepbijdeelvraagD.Opeengegevenmomentwasermaar1katindegroepmijdend/vijandigover.Vooreentoekomstigonderzoekishetbeterommeteengroteraantalrespondententewerken.BijdeelvraagEhadikprecieshetzelfdeprobleem.

SuggestievoorverdergaandonderzoekIkzougraageenonderzoekziennaarwatpreciesdelinkistussendeveranderinginhetlichaamenhetbesefdatdeanderdoodis.Ishetdebiochemischegeurverandering,dedalendelichaamstemperatuur,veranderendgedrag...ofishetietstotaalanders?

EnhoeginghetverdermetWarrel?Nadriemaandenkrabbeldehijlangzaamop.IntotaaleenhalfjaarnadedoodvanRoetsjdurfdeikeenkleinroodkatertjebijWarrelteintroduceren,Pieper.Hijhadgeenlievermaatjekunnenwensen. De bedeesde Warrel bestaat niet meer. Hij neemthetvoortouwinknettergekkeachtervolgingen.Hijslaatde buurkater voor Pieper vanheterf.Warrelisinderol van Roetsj getreden en Pieper in die van Warrel.


1 Companion Animal Response to Loss ofanAnimalCompanion

ASPCA: Schulz, Anreder en Zawistowski, 1996

2 WhentheBondBreaks Magazine ASPCA: Animal Watch

3 Ownersperceptionoftheiranimalsbehaviouralresponsetothelossofananimalcompanion

Walker, Waran en Phillips, 2016

4 Dopetsgrieveforthelossofanothercat? Vicky Halls (Magazine 'The Cat', zomer 2010)

5 Docatsgrieveforothercats? Arnold Plotnick

Hetconceptvan'dood' Nicholas Dodman http://manhattancats.com/Articles/

Do_Cats_Grieve_for_Other_Cats.htm 6 Docatsgrieve? PamJohnson-Bennett http://www.catbehaviorassociates.com/

do-cats-grieve/

7 TheDyingAnimal Jessica Pierce, 2013

8 Human-AnimalBondsI: The Relational Significance of Companion Animals Walsh, 2009

9 Feline bereavement ICatCare http://icatcare.org/advice/problem-behaviour/

feline-bereavement

10Grievingcats Jane Ehrlich https://iaabc.org/cat/grieving-cats (International Association of Animal Behavior

Consultants)

11ADayintheLifeofOscartheCat David Dosa, 2007 (Artikel in New England Journal of Medicine)

12 Animal mourning Précis of How animals grieve Barbara J. King 2013

13Howanimalsgrieve Barbara J. King https://www.animalstoday.nl/hoe-dieren-rouwen/ (Redactie: Animals Today)

14Howanimalsgrieve-Carsonthecat(hoofdstuk1) Barbara J. King

15Whencatsgrieve Sarah Hartwell http://messybeast.com/cat-grief.htm

16Dikke(katten)maatjes,oftochniet… Overhetsubtielesamenlevenvankatten Mona de Keizer & Nienke Bijvoets

17Watdekatuverteld(pag.243-245) Vicky Halls

18TheScienceofPremonitions Larry Dossey MD

19 TheEffectsofAnimalsonHumanHealthandWell-Being Deborah L. Wells, 2009

20Griefsadneddandthebones Masson & McCarthy, 1995

21 AsFliestoWantonBoys,DilemmasandDodging Michael A. Ashby & Leigh E. Rich, 2013

22Dierentonencompassiedoorrouwrituelen www.animalstoday.nl/dieren-tonen-compassie-

door-rouwrituelen/ (Redactie animalstoday.nl)

23Kunnenhondenrouwen www.animalstoday.nl/ kunnen-honden-rouwen/

(Redactie animalstoday.nl)

24 Hetmysterievanhetrouwgedragbijdieren,antromorfisme

Time magazine: Barbara King / Anne Engh https://www.ninefornews.nl/het-mysterie-

van-het-rouwgedrag-bij-dieren/ 25 DeathofaCompanionCatorDogandHuman

Bereavement Planchon, Templer Stokes en Keller, 2002

26 InfobriefgedragskliniekUniversiteitUtrecht

27 InterviewmetprimatoloogFransdeWaal NRC.nl door Lucas Brouwers https://www.nrc.nl/nieuws/2016/04/21/

ben-ik-slimmer-dan-een-octopus-omdat-ik-kan-praten-1611295-a427593

28 De terror kat van de buurt Eline Teijgeler http://www.tinleygedragstherapievoordieren.nl/

uploads/5/2/3/3/52331187/pdf_terrorkat.pdf

29TheDomesticCat(pag.38-47) Dennis C. Turner & Patrick Bateson

30 JamesHarrisvanJohnsHopkinsUniversity(VS) https://www.the-scientist.com/?articles.view/articleNo/24101/title/Mice-show-evidence-of-empathy/

Index

7 Literatuur


Bijlage 8.1: Vragenlijst

Beste kattenliefhebber, In het kader van mijn opleiding tot kattengedragstherapeut aan Tinley academie ben ik bezig met een afstudeeronderzoek. Daarbij vraag ik mij af of het een goed idee is om de overblijvende kat(ten) afscheid te laten nemen van het lichaam van de overleden kat. Hebben katten enig begrip dat iets wat dood is niet weer levend kan worden? Heeft u ervaring met het overlijden van een kat en de reactie van uw andere kat daarop, dan stel ik het enorm op prijs als u mijn vragen zou willen beantwoorden. Ook al heeft uw kat niet de mogelijkheid gehad om afscheid te nemen van uw overleden kat, of is deze niet overleden maar weggelopen (dat is hetzelfde als niet afscheid kunnen nemen, de kat is plotseling weg). Dan kan ik die gegevens vergelijken met katten die wel afscheid hebben kunnen nemen. Het invullen zal ongeveer 4 minuten van uw tijd in beslag nemen. Vul het antwoord in wat de situatie het dichtst benaderd, of kies in geval van twijfel 'anders'. Wanneer u meerdere katten had ten tijde van het overlijden, dan is het mogelijk om per overblijvende kat een aparte vragenlijst in te vullen. Uw antwoorden worden alleen voor mijn onderzoek gebruikt. Anderen hebben geen inzage in uw antwoorden en uw gegevens. U zult op de hoogte worden gesteld van de conclusie van mijn onderzoek. Met vriendelijke groet, Leida Timmer

A Gegevens overleden kat

1. Naam: 2. Leeftijd op moment van overlijden? (Op hele jaren afronden)

Jonger dan een jaar heb ik wel in decimalen meegenomen 3. Geslacht

o Kater o Poes

4. Gesteriliseerd / gecastreerd? o Ja o Nee

5. Ras? (Geen ras: vermeld dan HTK / Kruizing: vermeld dan de rassen, bijvoorbeeld: Siamees x HTK)

B Gegevens van de overgebleven kat

6. Naam: 7. Leeftijd van deze kat op moment van overlijden? (Op hele jaren afronden) 8. Geslacht

o Kater o Poes

9. Gesteriliseerd / gecastreerd? o Ja o Nee

10. Ras? (Geen ras: vermeld dan HTK / Kruizing: vermeld dan de rassen, bijvoorbeeld: Siamees x HTK)


C De volgende vragen gaan over de relatie van de twee genoemde katten

11. Uit hoeveel katten bestond uw huishouden in totaal ten tijde van het overlijden? 12. Hoeveel jaren leefden deze twee katten samen? (Op hele jaren afronden)

Ik heb zelf de groepen ingedeeld: 1: 0 tot 1 jaar / 2: 1 tot 4 jaar / 3: 4 tot 7 jaar / 4: 7 tot 11 jaar / 5: 11 jaar en langer

13. Hoe gingen uw twee katten doorgaans met elkaar om? (Meerdere antwoorden mogelijk) Mijn indeling: sociale eenheid: (grijze tekst is overlappend)

o Ze sliepen vaak met hun lichamen tegen elkaar o Ze likten elkaar o Ze gaven elkaar kopjes en/of in het voorbijlopen streken ze met hun lichamen langs o Ze liepen doorgaans op elkaar af met de staarten in de lucht gestoken o Ze zaten of lagen vaak dicht bij elkaar (binnen een afstand van 1 meter) o Ze waren geregeld in elkaar buurt maar gingen hun eigen gang

Mijn indeling: vriendelijk

o Ze gaven elkaar kopjes en/of in het voorbijlopen streken ze met hun lichamen langs o Ze liepen doorgaans op elkaar af met de staarten in de lucht gestoken o Ze zaten of lagen vaak dicht bij elkaar (binnen een afstand van 1 meter o Ze waren geregeld in elkaar buurt maar gingen hun eigen gang

Mijn indeling: tolerant

o Ze zaten of lagen vaak dicht bij elkaar (binnen een afstand van 1 meter o Ze waren geregeld in elkaar buurt maar gingen hun eigen gang

Mijn indeling: mijdend / vijandig

o Ze waren niet vaak in elkaars buurt te vinden o Ze bliezen of gromden af en toe tegen elkaar o Ze vochten af en toe waarbij geblazen of gegromd werd

D De volgende vragen gaan over het overlijden van uw kat

14. Overleed uw kat heel snel, bijvoorbeeld door een ongeluk of een hartstilstand. Of is uw kat plotseling weggelopen? Het kan ook zijn dat er een proces aan vooraf ging, bijvoorbeeld aftakeling door ziekte of ouderdom. o Acuut - 1 dag o 1 dag - 1 week o 1 week - 2 weken o 2 weken – langer

15. Had uw overleden kat zichtbare verwondingen of bloedende wonden? o Ja o Nee o Anders


16. Is uw overleden kat in of rondom uw huis overleden of in de praktijk van de dierenarts? o In of rondom ons huis o Bij de dierenarts o Anders

17. Heeft de dierenarts uw kat laten inslapen (euthanasie)? o Ja o Nee o Anders

E De volgende vragen gaan over het gedrag van deze kat na het overlijden / verdwijnen van uw andere kat.

18. Was uw overgebleven kat bij het overlijden aanwezig? Van dichtbij of van een afstandje, maar zich er wel van bewust dat er iets aan de hand was. o Ja o Nee o Anders

19. Heeft u uw kat de mogelijkheid geboden om afscheid te nemen van het lichaam van de andere kat? o Ja, het lichaam was bereikbaar o Nee, mijn overgebleven kat heeft het lichaam niet meer gezien

20. Als u ja ingevuld heeft bij de vorige vraag: Hoe reageerde uw overgebleven kat op uw overleden

kat? Mijn indeling: bewust dichtbij

o Mijn kat liet het lichaam nagenoeg niet alleen o Mijn kat kwam snuffelen aan het lichaam o Mijn kat kwam kijken bij het lichaam (binnen 1 meter afstand)

Mijn indeling: bewust op afstand

o Mijn kat hield afstand maar was zich wel bewust van het lichaam Mijn indeling: negeerde lichaam

o Mijn kat ging zijn eigen gang en hield zich niet bezig met het lichaa o Anders (zie volgende vraag)

Als u anders heeft ingevuld bij de vorige vraag zou u hier dan willen invullen hoe uw kat op de overleden kat reageerde?

21. Gaf uw overgebleven kat naderhand blijk van een toenemende onrust in de vorm van heen-en-weer lopen / zoeken? o Ja o Nee o Anders

22. Is uw overgebleven kat naderhand meer of luider gaan miauwen dan voorheen?

o Ja o Nee o Anders

23. Verdere opmerkingen


Bijlage 8.2: Score lijst


3 Overledenbijthuiskomst,weetnietofdekaterbijhaargeweestis.

8 Gemis,aandachtvragendgedrag.9 Welbesefvanoverlijden.12 Wel depressie.14 Wasbijongelukaanwezig.18 Lietlichaamnagenoegnietalleen.23 Bleefbrullentotze2kittensaanschaften.30 Mistespeelmaatje,uiteindelijkeenanderkittenerbij.32 Ikhadhetideedatzehetnietergvond.Nuhadzehetrijkweer

alleen.34 SindshetoverlijdenvanKatiezoektMeisjeheelveelaandacht

van ons.35 Hijliepernaartoe,rookerevenaan,gafhemeenmepmet

zijnpootjeenlieptoenweg.52 Kwamkijken,vloogachteruitenisernietmeerbijgeweest.58 Kopjesgevenenduwdetegendeoverledenkataanomhemals

hetwaretelatenopstaan.60 Hijmistezijnsupermaatjeverschrikkelijk.62 Zeraaktevollediginpaniek,totblazenaantoe.Deoverleden

katerwashaarvader.67 Kat1isdoodgereden,kat2isNOOITMEERindebuurtvande

weggekomen.72 Zewerdergknuffeligenaanhalig.Miauwdemeerdannormaal.73 SimbamisteNalaenorm.Ookalhadhijafscheidgenomen,ze

wasnietmeerinzijnbuurt.85 Zewilnuveelmeeraandachtvanonsenmauwtomaandacht

te krijgen.86 NadedoodvansnoopyisSkittlewelmeeraanwezig,mauwen

tegen ons.

Tweedelijst,hetmerendeelvandezekattenkongeenafscheidnemen.*2 Zeprobeerdewelbijdeanderekatdoorhemgewassente

worden.Zemistenietdepoesmaarwelwatdiepoesbijhaardeed.

*3 Inwerkelijkheidisdekat2maandenvanhuisgeweest.Hijisnuweerthuis.

*5 Zeheeftnietlopenzoekenenwasnietrusteloos,maarwaswelextraaanhankelijknaarmij(extreem).

*11 Emmaheeftdagenindetuin,intheepot-stand,zittenwachtenbijdeplekwaarLisaaltijddetuinweerinsprong.

*12 Snoezelheeftmisschien1of2dagengezochtendaarnanietmeer.

*13 Zeismaandenlangergonrustiggeweest,veelzoeken,veelmauwen,gewoonergzielig.

*14 Mikawas7wekenvermistvoorzehaardoodaantroffennaeenaanrijding.

*15 Hijmiauwtnunogsteedsenvraagtommeeraandacht,wathijookkrijgt.Hijvoeldeaandatzijnbroerziekwasenzochthemdelaatstedagenvanzijnlevennietmeerop.

*17 GeluidendietemakenhaddenmetFriscowerdenmeteenonderzocht,Mushuwasermeteenbijomtezienofzijnmaatjeerweerwas.

*20 Hijzichsteedsmeerafgaanzonderen.Iwanhadgeenzinmeeromverderteleven.Eennieuwekittenkonhemooknietopfleuren.Hijis3maandennaHalvaroverleden.

*21 Deachtergeblevenpoeswasineersteinstantieveelmeerthuis.

*25 GijsisverdronkenenwsheeftMoppiehetgezien.Zewarenbroerenzus.

*26 Na3maandenkittengehaaldomdatBlackyverpieterde... hijmisteGizmoenorm.

*28 Poesginghetgedragnadoenvanverongeluktekater.*29 Evengezochtdaarnanieuwepositieingenomen.*31 Florheeftzijnzusjeerggemist.Eenvollemaandweekhijniet

meervanmijnzijde,enweendetelkenshijmenietzag.Nadiemaandishetverminderdenondertussenheefthijeenandervriendje.

*33 Zezochtenelkaarnietopmaarwehaddenwelalheelsnel (naruimeenweek)hetideedatTribbleGingermistte.

*34 DeoverledenkatisingeslapenomdathijFIPhad.Hijwasalweleenaantalwekenziek.Dusikweetnietinhoeverredeanderekattenditaanvoelden.1à2dagenzagjeaandeovergeblevenkattendatzehemzochten/misttemaardatwaseigenlijkwelsnel over.

*35 OvergeblevendierwasneerslachtigtoenSkydriedagenwegwasenbleefeentweetalwekenzo.Daarnabegonhetstilaanbeter te gaan.

*36 Hetwaren2zusjes,zelfdenest,dedenallessamen.HetheeftmeerdaneenjaargeduurdvoorFaithoverhaarrouwproceswas.

*37 MijnkaterAzraëlvieldoodneerindekeukentoenhijnetgeen9maandenwas.Hijkwamthuisnazijncastratie,gingaanzijnzusjeruiken,gingdrinken,struikeldeeenbeetje,vielneer,schoktenogeenbeetje.ZijnzusjeArwenwashéélflauwdaarna,ikmoesthaarconstanttroosten.

*38 Mistygingliggen(buiten)opdeplaatswaarTijgerophetlaatstlag(voordatikhemmeenamnaardedierenarts.

*39 Overblijvendekatwasveelaanhankelijkernaarmijtoe.*41 ToenZeroaangeredenwerdzijnwemeteennaardedierenarts

geredenmaarwemoestenhemlateninslapen.Dedagnadien,hebbenweFiewellatenruiken.Zeleekhemnietteherkennen(dierenartsgeur?),bliesenliepweg.Zeismaandenlangrustiggeweestvoorhaardoen.

*43 Onzekaterisvanafdag1gestoptmeturinereninhuis.*45 Titoisoverredenenweggehaald.Wijwerdenpasnaenkele

dagenverwittigd.*47 Kale plekken op onderrug en billetjes. Enorm stressy.*49 Ditduurtzekeralmaardan2maandendatzijachterhemroept

enzoekt.Zewasheelonrustigpreciesmetdegedachtenvandathijtochnogergenszouzitten.Zijhebbenzekergevoelens.Zijkomtnuookmeerbijmijzittenomhetverdriettevergeten.

*51 Napoleonwasheelonrustig,zochtMinneke.Vandagtotdagzagenwehemziekworden.Exacteenweeknahaaroverlijdenishijzelfoverledenaanacuutnierfalen.

*53 Bonnieisoverreden.WewetennietofClyde(haarbroer)ditgezienheeftmaarhijheefttot4wekennahaardoodheledagenbijdepoortzittenwachtenofzijnzusjethuiskwam.

*54 Zijwarenzusjes,hetgedragvanMartiniisheelergverandertnahetoverlijdenvanMalibu.Zeliephaardeheletijdluidmiauwendtezoekenenwerdnadienookveelaanhankelijker.

*58 Overgeblevenkatheeftdrietotviertriestgeweest,veelgeslapenenontzettendhardmiauwen.Nieuwepoesinhuisgekomen,maarnooitdezelfdebandgekregenmethaaralsmetdeoverledenkater.Welzeeraanhankelijkaanons.

*59 Ineenhoekgaanzitten(richtingdehoek)enomhoogkijken,enzoevenblijvenzitten.

*60 MamaEmilieenhaarkittenElli.*61 Kruimelisverdwenen.*64 Heeft4dagengeslapenengaansnuffelenopplaatswaar

Jerommekebegravenis.

Response ID Response ID

Bijlage 8.3: Opmerkingen respondenten


Bijlage 8.4: Excel sheets


Bijlage 8.5: Companion Animal Response to Loss of an Animal Companion42 Heeft afscheid nemen zin voor katten?

Vocalisatie (Anders dan normaal)

Hond- Meer (29%)- Luider 1 hond- 'sNachtsblaffen 3honden- Minder (34%)- Geenveranderingen (36%)

Duur: - Meer en minder: - 1tot6maanden (ca.50%)

- Meer: - 6maandenenlanger (29%)

Kat- Meer (50%)- Luider (3%)

- Minder (20%)- Geen veranderingen (27%)

Duur:

- Meer: - 2weken-6maandenofmeer

- Minder: - Binnen2weken (25%) - 2weken-minderdan6maanden (50%) - 6maandenenmeer (25%)

Slapen (Anders dan normaal)

Hond- Meer (39%)- Minder (6%)- Mijdt normale slaapplekjes (12%)- Geenveranderingen (42%)

Duur van het merendeel van deze gedragingen: - Tussen1weeken6maanden.

Kat- Meer (29%)- Minder (16%)- Mijdtnormaleslaapplekjes (16%)- Geenveranderingen (39%)

Duur:Identiekaandehonden

Eetgedrag (Anders dan normaal)

Hond- Meer (5%)- Minder (36%)- Eet sneller (2%)- Eet niet (11%)- Geenveranderingen (46%)

Duur van het merendeel van deze gedragingen: - Tussen1weeken6maanden,zonderduidelijkpatroon.

Kat- Meer (11%)- Minder (46%)- Eet sneller (2%)- Eet niet (8%)- Geenveranderingen (33%)

Duur: - Meer: 1maandofminder

- Minder: - Minder dan 1 week - 1Weektot6maanden - 6Maandenenmeer - Terugnaarnormaaleetgedragin2-4weken (35%)

- Eet niet (11%) - Uitgehongerdengeëuthanaseerd(2katten) - Terug naar normaal eetgedrag in 1 - 2 weken


43Heeft afscheid nemen zin voor katten?Zelfvertrouwen(Anders dan normaal)

Hond- Meer (10%)- Minder (36%)- Dominant (7%)- Onderdanig (8%)- Geen veranderingen (41%)

Duur: - Meer: 6 maanden en meer (50%)- Minder: binnen 6 maanden (81%)

Kat- Meer (7%)- Minder (23%)- Dominant (7%)- Onderdanig (8%)- Geen veranderingen (55%) Duur: Identiek aan de honden

Vragen om aandacht(Anders dan normaal)

Meeste verschil tussen kat en hond

Hond- Meer (34%)- Minder (12%)- Klevend (24%)- Vermijden contact verzorger (4%)- Geen veranderingen (26%)

Duur: - Meer: - 1 maand tot 6 maanden (79%) - 6 maanden en langer (36%)

Kat- Meer (38%)- Minder (8%)- Klevend (20%)- Vermijden contact verzorger (10%)- Geen veranderingen (23%)

Duur: Identiek aan de honden

Territorium response(Anders dan normaal)

Bezoeken favoriete plekjes overledene

Hond- Bezoeken favoriete plekjes overledene (27%)- Vermijden favoriete plekjes overledene (10%)- Hogere plekjes zoeken (4%)- Verstoppen / schuilen (19%)- Geen veranderingen (40%)

Duur: - 2 weken tot 6 maanden

- Bezoeken van de favoriete plekjes - 6 maanden en langer

Kat- Bezoeken favoriete plekjes overledene (41%)- Vermijden favoriete plekjes overledene (13%)- Hogere plekjes zoeken (2%)- Verstoppen / schuilen (13%)- Geen veranderingen (31%)

Duur: - 2 weken tot 6 maanden

Aantal waargenomen veranderingen

Hond- 3 of minder (33%)- 4 - 6 (40%)- 7 of meer (26%)

Kat- 3 of minder (34%)- 4 - 6 (34%)- 7 of meer (31%)


WarrelenPieper-2017


WarrelenPieper-2017

Roetsj-2015

Warrel. Heeft afscheid nemen zin voor katten · 3.4 Toelichting op de resultaten 4 Resultaten 4.1.A...

Documents

Transcript of Warrel. Heeft afscheid nemen zin voor katten · 3.4 Toelichting op de resultaten 4 Resultaten 4.1.A...