CA

LL

WA

KE

- UP

JAN DIJKGRAAF

SC

RIP

TU

M

JE KUNT NOG LANG GENOEG DOOD ZIJN

VOOR MANNEN

Wake-up call voor mannen

WAKE-UP CALLVOOR MANNEN

Je kunt nog lang genoeg dood zijn

Jan Dijkgraaf

Scriptum

Eerste druk, september 2014Tweede druk, november 2014

Copyright © 2014 Jan DijkgraafCopyright foto cover © Getty ImagesGrafische vormgeving binnenwerk en cover igraph

Niets van deze uitgave mag worden verveelvoudigd in enige vorm of op enige wijze zonder schriftelijke toestemming, met uitzondering van korte citaten als onderdeel van kritieken en boekbesprekingen.

ISBN 978 90 5594 941 0 | NUR 770

info@scriptum.nlwww.scriptum.nlTwitter.com/ScriptumNLFacebook.com/UitgeverijScriptum

5

Inhoud

Voorwoord 7Inleiding 9

01 Wat voor man ben je geworden? 1502 De mens als machine 28

03 Een dieet dat blijvend werkt 4304 De thermometer in je relatie 6005 Even over je bedgeheimen 75

06 Het moet niet op werken gaan lijken 8707 Over het slijk der aarde 102

08 De heilige koe 11709 Even tijd voor jezelf 13310 Het oog wil ook veel 143

11 Nooit te oud om te leren 15212 Je tijd of je leven 165

Nawoord 181Over de auteur 183

7

Voorwoord

Als kind denk je zelden na over de eindigheid van het leven. Je bent jong, je hebt alles nog voor je. Een heerlijke onbezorgde tijd. Als je een man van boven de veertig tegenkomt, vind je dat een oude man. Je kunt je niet voorstellen dat die man nog lang te leven heeft.

Nu ben je zelf zo’n man. De eerste helft van je leven zit erop. De tijd is omgevlogen. Als

je toen geweten had wat je nu allemaal weet, dan had je vast din-gen anders gedaan. En steeds vaker realiseer je je dat je meer tijd op aarde achter je hebt dan nog voor je. Dat is een niet al te vrolijk stemmende gedachte.

De vraag is: hoe breng je de rest van jouw leven door? Rol je uit richting de kist? Of vind je jezelf nog een keer opnieuw uit? Het zal je duidelijk zijn dat dit boek pleit voor de tweede optie. Dit boek wil je wakker schudden, je duidelijk maken dat de din-gen waar jij tegen aanloopt iedereen van die leeftijd overkomen en dat er ook een uitweg is. Wat mij betreft is die: regel vanaf nu je eigen geluk.

Je geluk hangt van veel dingen af. Je gezondheid speelt een rol. Je eet- en drinkpatroon. Je uiterlijk. Je relatie. De seks. Je werk. Je hobby’s. Je spullen. Uiteraard ook je routines, je ontwikkeling en de manier waarop je met tijd omgaat. Maar we beginnen met de

8 Voorwoord

midlifecrisis. Die is volgens menigeen schuldig aan eventuele gevoelens van onrust en moet worden bestreden, desnoods met pillen. Het zal. Maar als dat betekent dat je achter de spreekwoor-delijke geraniums verdwijnt, dan is er toch ergens iets helemaal verkeerd gegaan.

Ik wens je veel leesplezier en hoop dat je ten minste één ding gaat doen: het dieet dat ik je aanreik. Het is spectaculair, revolu-tionair, door de grootste sukkel nog te begrijpen, eenvoudig vol te houden en ook nog extreem effectief. Het zal de basis leggen onder je nieuwe leven.

Succes ermee!Jan Dijkgraaf

Eesterga, 2014

9

Inleiding

Dus ik nam na zeven weken van de ene op de andere dag ontslag uit een baan met een jaarsalaris van 144.000 euro. Ik kocht – om -dat ik de middenklasser van de zaak uiteraard ook moest inleve-ren – een Saab. Cabrio. De Van Liers ruilde ik in voor sneakers van New Balance. Ik liet opeens een driedagenbaardje staan en nam afscheid van die in decennia langzaam opgebouwde spek-laag tussen bovenkin en onderbuik. En dat huis met die 3500 m2 grond op het Friese platteland waar je aan de voorkant de zon ziet opkomen en aan de achterkant de zon ziet ondergaan, verruilde ik het liefste voor een appartementje aan de Maas in Rotterdam en eentje voor de herfst en de winter in Portugal erbij.

Mijn vrouw hield het op een midlifecrisis. Alle vrouwen hou-den het in zo’n geval op een midlifecrisis. En ze zijn blij dat je niet ook nog hen inruilt voor een tien jaar jonger exemplaar en hopen dat het vanzelf weer overwaait. Net als hun maandelijks PMS, waarvan ze zeggen dat ze ’m niet hebben en dat jij ’m hun aan-praat. Dáár worden ze chagrijnig van, niet van het hormonale geweld in hun lichaam.

De midlifecrisis is, zo leert de literatuur, geen pretje. Zo’n 25 tot 30 procent van de mannen krijgt er tussen het vijfendertigste en vijftigste levensjaar last van en het kan wel twee tot tien jaar duren. De Canadese psycholoog Elliot Jacques bedacht de term

10 Inleiding

in 1965. Wie in een midlifecrisis belandt, krijgt te maken met ‘zin gevingsvraagstukken’. In gewone-mensentaal: je weet dat de helft van je leven erop zit, je bent een tikkie teleurgesteld in wat het je tot dat moment gebracht heeft en je denkt: WTF, het zal toch niet zo zijn dat ik nu al ben begonnen aan het grote uitrollen rich-ting de kist? De midlifecrisispatiënt beantwoordt de vraag: ‘Ga ik nog veertig jaar knallen of accepteer ik dat elke fase van het leven zijn eigen hoogte- en dieptepunten kent?’ met een glashel-der: knallen natuurlijk! En niet vanaf morgen, maar vanaf van-daag! Alle schepen achter je verbranden en helemaal opnieuw beginnen!

De vrouw van de man die in een midlifecrisis belandt, heeft een groot probleem. Die saaie sukkel van voorheen, die altijd keurig de administratie deed, de dakgoten schoonhield, een steady in -komen op de en/of-rekening liet storten, een spoiler op de Opel al te extravagant vond en die eens per week tien minuten seks in het donker al spannend avontuur genoeg vond (‘Morgen weer vroeg op voor de kinderen’ en ‘Nee, dat varen op de Rode Zee, dat geloof ik wel’), kan van de ene op de andere dag de knop radicaal omzetten.

Dan weet die vrouw niet wat ze ziet. Wat ze ziet? Dat jouw helft van het bed onbeslapen blijft omdat je bent vertrokken met een klein tasje met de spreekwoordelijke drie schone onderbroeken en je paspoort en je creditcard op zak. Dat je bent ingetrokken bij een twintig jaar jongere bimbo die je achter de kassa van de Lidl vandaan hebt getrokken en dat dat mokkeltje opeens je ‘soulmate’ is. Dat je geen enkele interesse meer toont en verant-woordelijkheid neemt voor je twee bloedjes van kinderen. Dat je qua kleding een complete metamorfose ondergaat. Dat je, die ingekakte zak hooi die nog te bedonderd was om twee keer per

11

dag zijn tanden te poetsen, opeens voor een vijf keer vergroten-de spiegel haartjes (lees: bossen) uit je oren staat te scheren. Om over de behandeling van de overige lichaamsbeharing maar te zwijgen, want dat je éíndelijk aan persoonlijke verzorging doet (‘Wel voor haar!’), is al erg genoeg. En ze weet nog goed hoeveel moeite ze al die jaren deed om je een keer mee te krijgen naar haar ‘life-coach’, die er volgens haar voor kon zorgen dat jullie huwelijk net zo leuk bleef als in de eerste (zeven) jaren. Nooit, nooit, nooit ging je mee! En nu? Nu ben je opeens de beste cur-sist bij de leergang Neurolinguïstisch Programmeren van Swami Bami Tot Weet-ik-veel-waar! Iets met zingeving…

Het goede nieuws voor vrouwen met een man in de midlifecri-sis: soms komen we tot inkeer. Zo’n crisis doorloopt namelijk vrij standaard dezelfde fases. In het begin van de midlifecrisis ontkennen we dat we in een midlifecrisis zitten. Daarna worden we boos op de hele wereld (op onszelf én op die mevrouw op de bank, die ook een kilo of twintig, dertig ouder is geworden dan destijds). Dan droppen we de bom (lees: verbranden wij ogen-schijnlijk spontaan alle schepen achter ons). Vervolgens (dit is een net boek) ‘geslachtsgemeenschappen we ons suf ’ met onze nieuwe mevrouw. Na een tijdje realiseren we ons dat het gras bij de buurvrouw niet groener, maar zelfs wat dorrer is dan thuis en we beëindigen – als we de ballen hebben – het nieuwe leven met de soulmate/liefde van ons leven. Daarna raken we depressief, trekken ons terug in onze eigen, miserabele hut en negen van ons tienen proberen de boel weer te lijmen met onze oorspron-kelijke vrouw. Wij waren, om met Máxima te spreken, een beetje dom geweest. Hopelijk niet zo dom, trouwens, dat we ook nog een tweede leg hebben geproduceerd, want veel van mijn soort-

12 Inleiding

genoten die in een midlifecrisis belanden, geloven echt dat hun leven (nog meer) zin krijgt als ze hun tienerkinderen of zelfs jonge twintigers nog een broertje of een zusje cadeau doen.

Als je als kerel zo erg hebt geleden of lijdt aan een midlifecrisis dat je zelfs je koffertje hebt gepakt, zeg ik één ding: er is geen weg terug. Óf je hebt ergens in dat proces net op tijd de knop omge-zet en je verstand terug gekregen, óf het is te laat en je moet niet eens terug wíllen, hoeveel spijt je eventueel en misschien en vast wel en welzeker ook hebt. Want? Want vrouwen kunnen niet vergeten en vergeven (en gelijk hebben ze). Er is geen vrouw die het er na zo’n ‘incidentje’ nooit meer over heeft. Die noch expli-ciet (‘Weet je nog dat jij mij in 2004 drie maanden hebt laten barsten met de kinderen?’), noch impliciet (‘Ik heb vanavond net zo’n hoofdpijn als in 2004, schat, sorry…’) verwijst naar toen. Daar word je gek van. Echt gek.

Heb je desondanks die speld in de hooiberg thuis zitten die echt vergeet en vergeeft (en die ook nog eens geen wraak gaat nemen!), dan is het zaak vast te houden wat je won. Je bent gaan sporten voor die nieuwe vrouw, dus je ziet er een stuk appetijte-lijker uit dan voor je crisis. Je snapt dat bossen haar in oor en neus niet libidoverhogend werken voor vrouwen. Dat kalkna-gels best te behandelen zijn. Dat kleren de man echt maken. Dat aandacht voor een vrouw tot een leukere relatie leidt dan de hele avond langs 478 Ziggo-zenders zappen. En als ze er dan ook, eerlijk is eerlijk, nog echt begrip voor heeft dat je als zzp’er niet meer zo’n vreselijke baas hebt en daardoor een stuk vrolijker naar je werk gaat, dan heb je het helemaal getroffen.

Veel beter is dit hele gedoe voor te zijn. Ja, die midlifecrisis bestaat. Ja, 25 tot 30 procent van de man-

nen krijgt ’m. Die gaan dure, onnodige spullen kopen (sportauto,

13

motorfiets, muziekinstallaties), die krijgen veel meer aandacht voor hun uiterlijk (buikje, gewicht, kleding), die nemen irratio-nele beslissingen (ontslag nemen, willen emigreren), die voeren opeens wel diepgaande gesprekken met vrouwen (andere, vaak met een lagere opleiding/lelijker dan de eigen partner) en die hebben een kille, emotieloze blik in de ogen (shark eyes).

Er is ook – geloof het of niet – een officiële behandeling tégen de midlifecrisis. Daarbij moet je gaan praten met vertrouwens-personen, uit je vaste patroon worden gehaald, gezond eten, sporten, luisteren naar vrolijk makende muziek en kijken naar vrolijk makende films en een bucket list opstellen van dingen die je gedaan wil hebben voor je dood en die dan ook gaan doen – en als het heel erg is, jaag je er een doosje antidepressiva in. Pil voor pil en niet alles in één keer, maar dat snapte je. Doel van die be -handeling: dat je weer normaal gaat doen.

Dit boek is ook bedoeld om de midlifecrisis te voorkomen als ie je nog niet getroffen heeft.

Want hoezo moet je ‘weer normaal gaan doen’? Je bent potver-dikkie over de helft van je leven. Je meest dynamische jaren zitten erop. Het is juist heel goed als je met ‘zingevingsvraagstukken’ zit. Het is helemaal niet prima als je (verder) inkakt. De bedoe-ling van dit boek is dat je niet wacht met ingrijpen tot je ‘gevoel’ het in de vorm van een midlifecrisis heeft overgenomen, maar dat je ingrijpt nu je nog volledig bij je volle verstand bent. Dus niet impulsief, maar weldoordacht.

We zijn geen zombies die hun jeugd hebben gehad, huisje, boompje, beestje en kindjes hebben verzameld en die nu lijd-zaam gaan zitten toezien hoe de klok langzaam richting finish tikt. Lazer op! We gaan alle onderdelen van ons huidige leven

14 Inleiding

eens kritisch tegen het licht houden en ingrijpen daar waar ingrijpen ons leven leuker maakt. Het feest is niet afgelopen, het feest gaat gewoon helemaal opnieuw beginnen.

Have fun!

15

Wat voor man ben je geworden?

Vroeger deed ik aan onychofagie. Ik kon er als tiener uren per dag mee bezig zijn. Vooral als ik voor de televisie hing, was ik er -mee bezig. Het moet een stom gezicht zijn geweest voor de rest van het gezin. En ik was er ook niet trots op. Ik was er ooit mee begonnen en ik ging er altijd maar mee door. Leek me gezonder dan een zak chips leeg knagen, want daar werd je dik van. Van onychofagie niet. Bovendien: een op de tien mensen doet het. Dus zo bijzonder was het niet. Ik wil best bekennen dat het bij mij nog iets verder ging. Ik deed ook aan podofagie. Soms. Een beetje. En nooit in gezelschap. Ik was toch niet gek? Inmiddels ben ik al lang geen nagelbijter meer, want in mijn jeugd kocht je potjes met spul dat je op je nagels moest smeren en dat was goor. Daarmee leerde je het wel af, dat bijten van nagels van de hand (onychofagie) en voet (podofagie). Maar wat toen duidelijk werd: ik was in staat me te bezondigen aan gewoontes die qua sociale wenselijkheid niet al te hoog scoorden.

En het gekke is: ik weet niet precies welke nare gewoontes er voor in de plaats zijn gekomen. Maar als je toch begint aan je nieuwe leven, is het wel prettig als je ook op dit gebied schoon schip maakt. In dit hoofdstuk gaan we dan ook een aantal ge -woontes langs die veel mannen ‘van een zekere leeftijd’ hebben ontwikkeld. En waarvan ze zich misschien niet eens bewust zijn.

01

16 Wat voor man ben je geworden?

We gaan er ook een eind aan maken, want ze dragen niet bij aan een prettig nieuw leven. Integendeel.

Alleen: naast algemene rafelranden die zo ongeveer alle man-nen hebben, heb jij ongetwijfeld ook je eigen dingetjes. En omdat het jouw gewoontes zijn, die jou ongetwijfeld niet meer opvallen, gaan we even hulptroepen inroepen. Heb je een partner? Vraag haar dan eens welke nare gewoontes jij hebt. Ga dan, zodra ze ze noemt, niet in de verdediging of zelfs de tegenaanval door over die van haar te beginnen, maar knik begripvol en schrijf ze op een briefje. De volgende dag ga je dan eens rustig in je eentje be -denken of er misschien een kern van waarheid in zat en besluit je of het dingen zijn die jou juist tot die karakteristieke toffe peer maken of dat het dingetjes zijn waar je bij nader inzien best van af wilt. Hetzelfde doe je bij een collega met wie je het goed kunt vinden, een eventueel kind en een vriend en als je jezelf nog meer feedback wilt laten geven, doe dan een broer of zus en een ouder ook nog maar even. Maar eerst: waar wij allen last van hebben. En wat we eraan gaan doen.

Laat je je boeren en scheten de vrije loop?Laten we het eerst eens over decorum hebben. Weet je nog hoe het vroeger ging als je net een nieuwe vriendin had? Of bij haar ouders op bezoek ging? Je had ongetwijfeld gezorgd dat je niet stonk, schone kleren aangetrokken, je was beleefd en zette op alle gebieden je beste beentje voor. Zodanig, dat die nieuwe vriendin misschien wel seks met je wilde (of die ouders je een stempel met ‘nou vooruit, het moet dan maar’ gaven ten teken dat ze hun dochter niet gingen ontraden met je om te gaan). En weet je ook nog hoe het was toen je voor het eerst net samenwoonde? Het kost misschien wat moeite om die beelden weer op je netvlies te

17

krijgen, maar één ding is zeker: dat gaat tegenwoordig wel anders. Of denk je dat je toen na een biertje eens lekker op z’n Chinees je dankbaarheid wilde tonen door een keiharde boer te laten? Om over het fenomeen van de keiharde scheet in het openbaar nog maar te zwijgen. Je zou je toch kapot geschaamd hebben als je dat soort gore darmgeluiden in die fase van je leven open en bloot in het gezelschap van je nieuw verworven geliefde rond ging zitten toeteren?

En nu?Geef het toe, zodra het ‘vertrouwd’ is geworden, is het deco-

rum laagje voor laagje verdwenen. En dat geldt vast niet alleen voor de geluiden die je maakt, maar ook voor hoe je je gedraagt en hoe je je kleedt en verzorgt. Waar of niet? De pest is: we leven in een wereld waarin we elkaars gedrag kopiëren. Dus als jij – op z’n Rotterdams gezegd – aan je zak loopt te krabben waar andere mensen bij zijn (vrouw, kinderen, familie), dan is de kans best klein dat je gezelschap zich voor dat soort activiteiten terugtrekt op het toilet. Geldt ook voor neuspeuteren, oorsmeer verzame-len met de wijsvinger, rondlopen in een huispak (het vrouwtje) en deelnemen aan de wedstrijd wie het langste neushaar heeft. En dat, gozer, moeten we niet willen met z’n allen.

Daarom past bij een nieuw leven: de terugkeer van het deco-rum. Ga je gewoon weer netjes gedragen, verzorgen en kleden, zoals je dat deed toen je ‘de buit nog niet binnen had’. Het voor-deel is: toen had het deels met onzekerheid te maken dat je je zo gedroeg. Nu ben je twintig jaar verder en ben je een zelfverzeker-de man van de wereld. Dat betekent dat je je ook de vrijheid per-mitteert er een eigen stijl in gedrag, verzorging en kleding op na te houden. Boeren hou je maar binnen en scheten laat je op het toilet. Deal?

18 Wat voor man ben je geworden?

Zit je hele avonden te zappen?Jij bent oud genoeg om de echte doorbraak van de afstandsbedie-ning nog te hebben meegemaakt. Je hebt het zappen zien ont-staan. Sterker: je weet nog dat er maar drie Nederlandstalige zen-ders op tv waren. Dat veranderde pas in 1989, toen RTL begon. En sindsdien is het aantal kanalen op televisie explosief gegroeid. De kabel brengt er geen tientallen, maar honderden. En onder-tussen ben jij the master of je eigen universe geworden. Al zap-pend op je luie stoel of de bank overzie je de hele wereld. Zodra je thuis komt uit je werk, zet je dat kreng aan en als je vele, vele uren later naar bed gaat, heb je pijn in je duim van het reclame ontwijkend gedrag (of het bevredigen van je nieuwsgierigheid). Vraag je je weleens af of het allemaal de moeite waard was? Hoe-veel leuker je leven zou zijn als je niet (komen de feiten!) gemid-deld drie uur per dag (!) voor de televisie doorbracht? Ja hè? En dan concludeer je vast dat het beter kan en probeer je het mis-schien een tijdje, maar het duurt nooit lang voor je in je oude patroon vervalt waarover schrijfster Yvonne Kroonenberg een boekje schreef: Het zit op de bank en het zapt.

Het wordt tijd daar rigoureus een einde aan te maken!Ten eerste is de tijd over dat anderen voor jou bepaalden wan-

neer je kijkt en wat je kijkt. Je kunt tegenwoordig bijna alles kij-ken op plekken (leve de laptop en de smartphone) en tijden (leve On Demand) die je zelf kiest. Zullen we dat maar gaan doen dan? Je kunt prima uitsluitend dat ene fragment uit RTL Late Night bekijken dat je wel wilde zien terwijl je in bad zit (of desnoods op de plee). Hoef je de rest van het programma toch niet ook te be kijken? Evenmin als de reclame? En het hoeft toch niet in de woonkamer, waar die grote prisma hangt? Nou dan! En series,

19

elke week vijftig minuten op donderdag om 20.30 uur en dan heb je na twintig weken een heel seizoen gezien? Hahahaha! Je koopt de dvd of laat het binnenlopen via Netflix, ouwe fossiel!

Veel belangrijker dan dat: bedenk eens waaróm je eigenlijk televisie kijkt. Wat zou je nou echt missen als er morgen geen televisie meer bestond? Nieuws? Hahaha! Duiding? Hahahaha! Ontwikkeling? Hahahahaha! Vermaak? Dat dus. Wat elders effec-tiever en op zelfgekozen momenten te krijgen is. En behang. Ach-tergrondbeeld en -geluid. Probeer het eens een maand zonder. Dan heb je dus (gemiddeld) drie uur per dag vrijgemaakt voor andere dingen. Dat zijn er 90 per maand! En kijk daarna alleen nog gericht. Want natuurlijk wil je de finale van het WK voetbal live zien. En de wedstrijden van het Nederlands elftal misschien sowieso wel allemaal. Of de talkshow van Eva Jinek, om weer even te zien hoe gebrek aan empathie eruitziet. Of een kerkdienst van zo’n Amerikaanse sekteleider. Maar please: stop de televisie te gebruiken als slechte koolhydraten. Het nieuwe is er wel af, weet je… Ga wat leuks doen met je avonden.

PS Boodschap aan Bob Dijkgraaf: het Fox-abonnement gaat er uit, gast. Je vader geeft het goede voorbeeld. Excelsior-RKC is niet nuttig.

Wil je altijd naar dezelfde vakantiebestemming?Dat je elk jaar met vakantie gaat naar hetzelfde hotel in dezelfde Spaanse badplaats aan hetzelfde Spaanse strand, omdat de zon er altijd schijnt, de obers er je vrouw het gevoel geven dat ze er nog wezen mag, je geen dágen in het vliegtuig hoeft te zitten om er te komen, je kinderen er prima vermaakt worden door het ani-matieteam en het eten niet dermate slecht is dat je ervan aan de

20 Wat voor man ben je geworden?

Norit moet, en dat je dan op de eerste werkdag van je collega’s de vraag krijgt hoe je vakantie geweest is en dat je dan zegt dat je maar één uur regen had in die hele twee weken, dat het bier goed binnen te houden was en dat je een extra grote kamer had gekre-gen voor hetzelfde geld omdat je er al voor de vijftiende keer was en dat dat all-inclusive met twee opgroeiende kinderen toch wel helemaal de bom is, omdat je anders voor je het weet compleet zou leeglopen op zo’n vakantie en dat je dus maar alvast voor vol-gend jaar getekend hebt ook, want voor je het weet vis je achter het net, nietwaar.

Dat dus.Of een íétsje minder sneue variant op het thema ‘ik ben geen

avonturier’.Kijk, als je in je vakantie de zon wilt zien, dan is het inderdaad

een tikkeltje dom om te gaan kamperen in Ierland of Noorwegen. En als je last van zonneallergie hebt en niet wil smeren, dan moet je juist niet op een all-inclusive resort in Turkije of Egypte gaan zitten. Maar sorry, moet je echt elk jaar precies hetzelfde doen? Naar dezelfde plek, waar de mensen die je ontvangen en/of be -dienen doen alsof ze je herkennen of – nog erger – je daadwerke-lijk herkennen? Is dit de avonturier die voor 500 gulden een oude auto kocht en met zijn vrienden net zolang doorreed tot het oude beestje het begaf? Is dit de man die van stadje naar stadje liftte om schatje na schatje te veroveren met zijn oer-Hollandse borstkas en blonde Vikinghoofd? Dat stapt nu jaarlijks in bij Ryanair voor een geheel verzorgde all-inclusive zonvakantie? En doet dan één groepsexcursie per week, omdat een beetje span-ning er ook bij hoort, bij zo’n reis?

Joh, ga volgend jaar eens drie keer een week. Weekje zon, weekje stedentrip, weekje actief. Liefst – als het mag van het baas-