verf&inktm a g a z i n e v a n d e v e r e n i g i n g v a n v e r f - e n d r u k i n k t f a b r i k a n t e n V V V F - 2 6 - 2 0 1 3

Decorative paints in de VS:

Geen plek voor importmerkenFinnen tappen drukinkt uit een boom

Ons beroep op verf en drukinkt: De tramspuiter

De mens achter…Stefan van Strien, de man van Strikolith

Kleurrijk Verleden: Hoe de Sikkensprijs naar de hippies ging

Jaarvergadering in tekst en beeld

Omgaan met gevaarlijke stoffen: kansen voor verbetering

Toekomstig specialist ‘speld in hooiberg’?

Problemen rond website Veiligmetverf.nl lijken opgelost

Leegstand ‘Eigenlijk hebben we van alles te veel’

Wie durft er aan de kartonnen verfpot?

ASCOTT ANALYTICALTQCTQC

TQC TQCTQC

Vision on qualitywww.tqc.eu

N E D E R L A N D S E N I G E FA B R I K A N T VA N T E S T- E N M E E TA P PA R AT U U R V O O R D E V E R F I N D U S T R I E

TQC B.V. 2908 LL Capelle a/d IJssel 31(0)10 - 79 00 100 info@tqc.euMolenbaan 19 Nederland 31(0)10 - 79 00 129 www.tqc.eu

AUTOMATISCHE FILM APPLICATOR

Voor het aanbrengen van een uniforme, reproduceerbare filmlaag.

• Geschikt voor folies en /of glazen, papieren, metalen ondergronden • Geschikt voor spiraalapplicatoren en / of standaard blok applicatoren• Intuïtieve bediening• Vele instelmogelijkheden

WASBAARHEID / SLIJTVASTHEIDTESTER

Voor het testen van bijv. coatings, inkten, textiel, hout en plastic op slijtvastheid.

• Voor droge en natte testen• Test tot vier proefstalen tegelijk• Dubbele pomp voor simultaantest met twee verschillende testvloeistoffen

AUTOMATISCHE CUPPING TESTER

Voor het testen van coatings bij verschillende stadia van deformatie conform ISO 1520.

• Ergonomisch: tester instelbaar naar werkhouding• Led verlichting instelbaar in kleur en hoek voor optimale beoordeling testplaat• Deformatie vooraf instelbaar in mm

GLANSMETERS

Voor het meten van mat, zijde- en hoogglans oppervlakten

• Drie modellen: SoloGloss 60°, Duogloss 60°/20°, Polygloss 60°/20°/85° • Uniek in stabiliteit en robuustheid• Geïntegreerde kalibratie standaard• Voldoet aan alle gangbare normen (muv 45°hoek)• Incl. Ideal Finish Analysis software

AUTOMATISCHE VISCOSITEITSMETERS

Diverse modellen voor het bepalen van de viscositeit in mPa·s, cP, cSt en KU (Krebs Units).

• Volledig automatisch, dus zeer hoge reproduceerbaarheid• Ook handmatig instelbaar

CORROSIE TESTKASTEN

Voor versnelde corrosietesten.

• Vochtigheids corrosietest• Zoutsproei corrosietest• Cyclische corrosietest• Alle modellen in div. maten leverbaar• Modern vormgegeven• Zeer gebruiksvriendelijk

26 - 2013verf&inkt 3

Fernando Hodge de tramspuiter:

“Mijn schoonvader, gepensioneerd trambestuurder zei: ’Waarom kom je niet bij de HTM? Dat is een prima bedrijf met mooie banen.’ Klopt als een tram, kan ik achteraf zeggen! Ik weet nu alles van onderstellen. Toch had ik die tramonderdelen na zeven jaar wel gezien en was toe aan een nieuwe uitdaging. Voordeel van deze baan is dat het resultaat van je werk zichtbaar is. Heb je een onderstel gerepareerd, dan zie je er niks van. Maar als ik nu een tram met een bekend nummer tegenkom in de stad, kan ik tegen mijn dochter zeggen: ‘Kijk, die tram heb ik van de week nog gespoten.’ ‘Hoe weet je

dat?’, vraagt ze. ‘Omdat’ie zo mooi glimt’, zeg ik dan!”‘’De meeste schades ontstaan doordat veel automo-bilisten nog gauw even voorlangs willen. Wagens van RandstadRail vind ik het leukst om te doen, omdat ze meerkleurig zijn. Bovendien is de voorste cabine van polyester. Ook de voorkanten van de HTM-trams zijn dat sinds een jaar. Als die in de kreukels binnenkomen is het een ware kunst om ze weer in de oude vorm terug te brengen. Een uitdaging ook. Zijn de beschadigingen te overzien, dan doen we het plaatwerk zelf. Met dank aan plamuur en heel veel schuren. Gecompliceerde

schade betekent werk voor weer andere specialisten. Soms moeten er compleet nieuwe delen aangelast worden.”“De meeste tijd zit in het voorbereidende werk. Schu-ren en plamuren bijvoorbeeld. Leuk en minder leuk werk, het hoort er allemaal bij. Wat dacht je van het afplakken? Daar kan soms op zich al meer dan een dag werk in zitten. Maar een glimmend eindresultaat, daar doe je het uiteindelijk voor! Met eersteklas materi-aal. Toen we de trams van RandstadRail in onderhoud kregen, werkten we nog met hun eigen primer en hun eigen lak. Tegenwoordig gebruiken we hetzelfde ma-teriaal dat we ook al voor onze eigen HTM-trams ge-bruiken: plamuur, primer en tweecomponentenlak van Nederlands fabricaat. Prima spul. Droogt veel sneller!““Wat ik storend vind, is graffiti. Als er weer eens eentje is ondergekliederd, zijn wij de klos. Het lijkt wel of het meer en meer gebeurt. En dat Den Haag daar patent op heeft. We hebben er vrijwel dagelijks mee te maken. Eerst proberen we het er af te krijgen met een gel. An-ders is het weer schuren en overspuiten. Doodzonde van onze tijd, waar blijkbaar niet veel aan is te doen. Maar, zeg ik dan, er zitten toch camera’s in de wagens? Stuur de beelden naar de omroep om de daders te kun-nen pakken. Laat ze hier maar eens komen boenen, schuren en poetsen.”“Als ik nog een zakker veroorzaak, een zichtbare onef-fenheid, is het meestal een kwestie van wegpoetsen. Liever een paar zakkers dan dat ik schraal spuit. Dan heb je echt een probleem. Op niveau 3 mag je ook aan spot-repair doen: beschadigingen aan de lak op al ge-spoten grote vlakken onzichtbaar zien te verwerken. Doe ik nu al, want ik ben leergierig. En perfectionist. Toen ik net begon, kon ik gelijk aan de bak en heb alle zijkanten van de oude HTM-trams opnieuw gespoten in rood en beige. Toen heb ik vele kilometers gemaakt. Dan krijg je het ook snel in de vingers. Misschien mo-gen we in de toekomst ook bussen gaan doen. Niks op tegen. Dat maakt je werk nóg veelzijdiger.

”

In deze rubriek komen mensen aan het woord die beroepsmatig met verf & inkt van doen hebben en daar enthousiast over vertellen. Deze keer: de tramspuiter.

‘Ik herken mijn tram,omdat’ie zo mooi glimt’

Fernando Hodge (1969) werkt sinds drie jaar als tramspuiter bij HTM-Railmaterieel in Den Haag. Daarvoor was hij er zeven jaar storingsmonteur, gespecialiseerd in onderstellen. Hij behaalde zijn vakdiploma als spuiter, niveau 2, via een opleiding bij het Regionaal Opleidingscentrum Mondri-aan. Om ‘eerste’ spuiter te worden, wil hij ook niveau 3 van deze beroepsopleiding gaan volgen. In de HTM-remise aan de Werf, werken de schadeherstellers nauw samen met de monteurs, die samen ruim tweehonderd trams hebben te onderhouden van zowel HTM als RandstadRail.

T e k s t : A n t o n S t i g F o t o : P e t v a n d e L u i j t g a a r d e n

ONS BEROEP OP VERf & INKT

AmerikA: volwAssen mArkt zonder trends

AkzoNobel heeft onlangs de huisverfdivisie Decorative Paints voor 1,05 miljard dollar afgestoten aan concurrent PPG. Wat voor speelveld keert

het Nederlandse chemieconcern de rug toe? Analyse van een volwassen markt zonder noemenswaardige trends. Pagina 12

structureel PersoneelstekortOndanks de crisis hebben de meeste technische bedrijven nu al moeite

om mensen voor bepaalde gespecialiseerde functies te vinden. Door vergrijzing en ontgroening loopt het structureel tekort de komende jaren

alleen maar op naar meer dan 150.000 mensen voor technische beroepen, stelt het Platform Bèta Techniek. Dit gaat des te meer knellen wanneer

de economie - het moet toch ooit eens gebeuren - weer opkrabbelt. Deze ontwikkeling gaat niet voorbij aan de verf- en drukinktindustrie, zo blijkt

uit een kleine rondgang langs bedrijven. Pagina 16

vAn Alles te veelHet aantal leegstaande kantoren in ons land neemt toe. Beleggers,

makelaars, advies- en ingenieursbureaus zoeken naar oplossingen om deze panden een nieuwe bestemming te geven. Maar dat blijkt in de praktijk,

onder meer door rigide bestemmingsplannen van gemeenten, niet mee te vallen. Bovendien gaat het niet alleen om kantoorpanden. “Er zijn ook te

veel kerken, musea, theaters en ziekenhuizen die een nieuwe functie nodig hebben”, stelt Cuno van Steenhoven, voorzitter van het dagelijks bestuur van

DTZ Zadelhoff. Pagina 38

26 - 2013verf&inkt 5

verder in dit nummer:

3 Ons beroep op Verf & Inkt: de tramspuiter

7 Branchenieuws en voorwoord 9 Branchenieuws en colofon11 Branchenieuws20 Veiligmetverf.nl aangepast 22 De mens achter: Stefan van

Strien24 Onderzoek: niet-verblekende

kleur26 Blij met verf uit karton?28 Fins onderzoek: inkt uit bomen30 Jaarvergadering 2012 in beeld35 Gespot36 Kleurrijk Verleden: Sikkensprijs

naar hippies41 Gastcolumn Dirk van Well42 VVVF-verenigingsnieuws

26 - 2013

InhOuD

Mus Verpakkingen BV | Herfordstraat 9 | 7418 EX | NL - DeventerT +31 (0)570 629 229 | info@musverpakkingen.nl | www.musverpakkingen.nl

Vakkennis Gekwalificeerde verpakkingsdeskundigen

Vakkundig advies over verpakkingsvraagstukken

Ervaren team met vakkennis over logistiek, techniek,

marketing en producten

Snelle levering Vandaag besteld, morgen in huis

Levering vanuit voorraad binnen 24 uur

In combinatie met kleine orderaantallen brengt dit flexibiliteit

Flexibele aantallen Verschillende en aangepaste ordergrootheden

Blisterverpakkingen

Euro pallets

Omverpakken naar dozen

Warehousing Magazijnruimte voor dedicated stock

Opslag andere producten dan uw eigen

Alle producten handig op één plek

Mus Verpakkingencans & closures Bezoek ons op de

Empack 2013 in Den Bosch.

Stand A211

26 - 2013verf&inkt 7

Es gEht los!De verkoop van AkzoNobels Amerikaanse activiteiten aan PPG was de afgelopen weken het heftigste nieuws uit onze branche, vooral vanwege het gigantische bedrag dat met de transactie was gemoeid. Voor Verf&Inkt was het in elk geval een reden om in dit nummer de Amerikaanse markt onder de loep te nemen. Dat leidt tot een interessante houtskoolschets van een grote, maar behoorlijk uitgekristalliseerde markt. Interessant vond ik het daarbij te lezen dat een kleine Nederlandse speler als Baril grootse plannen heeft om juist in de

VS marktaandeel te winnen. Zo blijken er overal in de wereld kansen te liggen voor innovatieve bedrijven die het lef hebben om er op uit te gaan.Van de binnenlandse markt hoeven we nog niet veel te verwachten. Na drie crisis-jaren (en een overheid die op de handen blijft zitten) is het niet te voorzien dat de Nederlandse economie - en dan met name de bouw en de huizenmarkt - dit jaar zal aantrekken; daar helpt zelfs een nieuwe monarch niets aan. Export en innovatie blijven dan ook de sleutelwoorden, naast ketensamenwerking en duurzaamheid.Wat dat betreft is er in de eerste maand van 2013 al heel wat op de rails gezet. Zo ligt er een samenwerkingsafspraak met de NBvT (timmerindustrie) en zijn er voor-bereidingen getroffen om dit jaar te komen tot een wetenschappelijk verantwoorde definitie van duurzame verf en het ontwikkelen van instrumenten om dat objectief vast te stellen.In elk geval kunnen we vaststellen dat we één ‘hoofdpijndossier’ met succes hebben afgerond: per 1 januari 2013 is ons bedrijfstakpensioenfonds opgegaan in het grote, stabiele pensioenfonds voor de grafische industrie. We mogen de direct betrokkenen uit de branche en niet in het minst Gerben Dijkstra van het VVVF-bu-reau in Den Haag dankbaar zijn voor de geslaagde afronding van hun vele en vaak gecompliceerde werk. Ze hebben er de pensioenaanspraken van veel gepensio-neerden en nu nog werkenden mee veiliggesteld.Eenzelfde woord van dank wil ik richten aan de collega’s en bureaumedewerkers die zich hebben ingezet om ‘Veilig met verf’ op een werkbare manier in stand te houden. Niemand zou gebaat zijn bij een nieuwe, gecompliceerde uitvoering, die de rompslomp vergrootte, maar de veiligheid verminderde.In dit nummer ook een ruime terugblik op onze jaarvergadering van december 2012. Ik kijk daar met veel genoegen op terug. We hadden een paar prachtige sprekers en we luidden Marlies, mijn voorganger, uit, die terugkeek op drie jaar crisisvoorzit-terschap. Uiteraard hoop ik op een beter gesternte en vanzelfsprekend zal ik er aan proberen bij te dragen dat we de crisis achter ons laten, onder meer door te werken aan sociale innovatie, door innovatie te stimuleren en door de vakopleidingen nieuw leven in te blazen (zie elders in dit nummer). ‘It giet oan’ lijkt er dit jaar weer niet in te zitten, maar als oosterling roep ik dan maar: ‘Es geht los!’ Met nieuw elan, innovatie (lees het boeiende interview met onderzoeker Alfons van Blaaderen) en het ontwikkelen van nieuwe producten en nieuwe markten moet het mogelijk zijn in 2013 gezamenlijk eerste stappen uit de crisis te doen. Als nieuwe VVVF-voorzitter wil ik daaraan mijn beste krachten wijden. Kwalificaties waarop u mij mag afrekenen zijn enthousiast, betrokken en gemotiveerd.

Ben Berkel, voorzitter VVVF

voorwoordbranchenieuws

lEroy opvolgEr Warnon bij CEpEtechnisch directeur jacques Warnon van de Europese koepelorganisatie van de verf- en drukinktindustrie CEpE wordt deze maand opgevolgd door de belg Didier leroy. Leroy werkte de afgelopen jaren bij bedrijven op het terrein van bestrijdingsmiddelen. warnon ging eind 2012 met pensioen. hij was in zijn functie sinds 1999 actief voor de europese verf- en drukinktindustrie.

4

nanoDEEltjEs sChaDElijk voor rEgEnWormblootstelling aan nanodeeltjes kan ernstige gevolgen hebben voor de regenworm. dat blijkt uit recent promotieonderzoek van Merel van der Ploeg, uitgevoerd bij al-terra wageningen ur en wageningen universiteit. van der Ploeg onderzocht onder andere het effect van koolstofnanodeeltjes c60 op regenwormen. hieruit bleek dat blootstelling aan deze deeltjes kan leiden tot lagere voortplanting en groeisnel-heid en hogere sterfte onder regenwormen. De onderzoekster constateerde tevens dat het huidweefsel en de darmwand beschadigd waren en dat er sprake leek te zijn van onderdrukking van het immuunsysteem. soortgelijke resultaten behaalde zij bij blootstelling van regenwormen aan zilver-nanodeeltjes.nanotechnologie heeft een grote potentie om bij te dragen aan oplossingen van maatschappelijk problemen. “Maar”, waarschuwt nico van den brink, co-promotor en wetenschappelijk onderzoeker bij alterra, “zonder een goede inschatting van mogelijk negatieve gevolgen voor de gezondheid van mens en milieu, zou de maat-schappelijke acceptatie van deze nieuwe technologie kunnen tegenvallen. het on-derzoek van van der Ploeg draagt bij aan het onderbouwen van de afweging van de risico’s voor het milieu.”

akzonobEl vErkoopt DECorativE paints akzonobel heeft half december de verkoop bekendgemaakt van decorative Paints noord-amerika aan PPG industries. Met de transactie is een bedrag van 1,05 miljard dollar gemoeid. de afronding wordt verwacht in het tweede kwar-taal van dit jaar. decorative Paints noord-amerika had in 2011 een omzet van 1,5 miljard dollar, ongeveer zeven procent van akzonobels totale omzet in dat jaar.akzonobel behoudt een sterke aanwezigheid in noord-amerika met de perfor-mance Coatings en specialty Chemicals activiteiten. in 2011 was daarmee een gezamenlijke omzet gemoeid van meer dan 2,7 miljard dollar. Er werken 5.000 mensen.in een perscommuniqué laat de onderneming weten dat decorative Paints noord-amerika is verkocht nadat het bedrijfsonderdeel in vier jaar tijd signifi-cant is verbeterd. akzonobel heeft de strategische keuze gemaakt de decora-tive Paints-activiteiten te concentreren op haar belangrijke markten in europa en sterke posities in regio’s met hoge groei.De cashopbrengst van circa 875 miljoen dollar wordt gebruikt om de strategie van de onderneming te ondersteunen. onderdeel hiervan zijn investeringen in organische groei voor akzonobel en het verlagen van de schuld. Meer infor-matie over akzonobels prioriteiten wordt gegeven tijdens de strategie update op 20 februari 2013.

ATM Vlasweg 12,

4782 PW Moerdijkwww.atmmoerdijk.nl

Tel: 0168-389289Fax: 0168-389270

Contactpersonen:John van den Berg (06-51422067)

& Ron van Verk (06-51124004)

Al meer dan 20 jaar de verwerker van verf & inkt afvalstoffen die vrijkomen bij de leden van de VVVF

9 26 - 2013verf&inkt

“Reach functioneert goed en presteert op alle doelen die op dit moment bereikt kunnen worden.” Dat schreef de Europe-se Commissie op 5 februari in haar evaluatie van de Europese wetgeving voor de registratie en evaluatie van chemicaliën. Zij vindt het daarom niet nodig om Reach aan te passen. Het midden- en kleinbedrijf blijft niettemin een zorgenkind, vooral nu er ook stoffen geregistreerd moeten worden die het mkb in relatief kleine hoeveelheden maakt of verhandelt. Aan de ene kant zijn zij minder goed op de hoogte van hun verplich-tingen, aan de andere kant drukken de kosten zwaar op kleine chemiebedrijven. De Europese Commissie stelt daarom een aantal oplossingen voor om het kleinere bedrijven makkelij-ker te maken, zoals lagere kosten voor registraties en meer ondersteuning vanuit de Europese Unie.Cefic, de Europese koepelorganisatie van de chemische industrie, benadrukt dat de komende periode het moment van de waarheid wordt voor kleinere bedrijven. “Het ver-slag maakt treffend duidelijk dat tijdens de volgende fases duizenden (middel)kleine bedrijven die niet bekend zijn met de wetgeving geconfronteerd worden met de immense uitdagingen die deze met zich meeneemt”, schrijft zij in haar persbericht. “Aangezien de kosten voor het voldoen aan Reach de voorspellingen van de Europese Unie al ontstijgen, zal het mkb meer ondersteuning moeten krijgen om te voor-komen dat zij in het proces verstikken.”Cefic is tevreden dat de commissie lovend is over de voor-delen voor de gezondheid en het milieu van Reach. Vooral de ontsluiting van informatie over stoffen krijgt een grote pluim. Niettemin delven twee andere doelen van Reach het onderspit: vergroten van het concurrentievermogen en in-novatie. Cefic-directeur Hubert mandery stelt: “Het is dui-delijk dat bedrijven die in Europa opereren dubbel geraakt worden op het gebied van concurrentievermogen, aangezien ze betalen voor de kosten van Reach-dossiers, terwijl de rest van de wereld deze vervolgens gratis kan gebruiken.“De koepelorganisatie maakt zich er daarom sterk voor dat de Europese Commissie veel aandacht besteedt aan de invloed van Reach op concurrentievermogen en innovatie.

Reach functioneert goed; mkb

blijft zorgenkind Verf&Inkt is een uitgave van de Vereniging van Verf- en Drukinktfabrikanten VVVF. De VVVF behartigt de belangen van de Nederlandse verf- en drukinktindustrie. Het blad wordt verspreid onder leden van de branche-organisatie en externe relaties. Verf&Inkt verschijnt zes keer per jaar.Verf&Inkt wil een opinieblad zijn. Dat betekent dat van VVVF-standpunten afwijkende meningen niet uit het blad geweerd worden.

R e d a c t i eJeroen Ansink (correspondent New York), Peter boorsma, Jos de Gruiter (hoofdredactie), Adriaan van Hooijdonk, marloes Hooimeijer, Annet Huyser (eindredactie), Hans klip en Anton Stig

R e d a c t i e a d r e sLoire 1502491 Ak Den HaagPostbus 2412260 AE Leidschendam070 3378734degruiter@vvvf.nl

V o r m g e v i n gGrafischeZaken, Den Haag

D r u kDeltahage, Den Haag

A d v e r t e n t i e - a c q u i s t i t i emooijman marketing & Sales,Julius Röntgenstraat 172551 kS Den HaagTelefoon 070 3234070info@mooijmanmarketing.nl

© V V V FAlle rechten voorbehouden. behoudens de door de Auteurswet 1912 gestelde uitzonderingen, mag niets uit deze uitgave worden verveelvoudigd (waaronder begrepen het opslaan in een geautomatiseerd gegevensbe-stand) of openbaar gemaakt, op welke wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de VVVF.De bij toepassing van art. 16b en 17 Auteurswet 1912 wettelijk verschuldigde vergoedingen wegens fotokopi-eren, dienen te worden voldaan aan de Stichting Reprorecht, Postbus 882, 1180 AW te Amstelveen.Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden de auteur(s), redacteur(en) en uitgever geen aansprakelijkheid voor eventuele fouten of onvolkomenheden.

CoLoFoN bRANCHENIEUWS

4

Van Wijhe bijnabeste familiebedrijf

Gassan Diamonds uit Amsterdam is half januari tijdens de conferentie big Improvement Day uitgeroepen tot het beste familiebedrijf van Nederland. Verffabrikant Van Wijhe uit Zwolle hoorde bij de zes genomineerden. De verkiezing is een initiatief van John Fentener van Vlis-

minder schilders in loondienst

met een sterke daling in december is de gemiddelde bezettingsgraad van schildersbedrijven in het afge- lopen jaar met vijf procent afgenomen, meldt de Schildersvakkrant op basis van onderzoek van salarisadministrateur CbbS. Enkele jaren geleden is het op dat moment actieve aantal werknemers geïndexeerd op 100. Uit de laatste gegevens blijkt dat in december 2012 de index was gedaald naar 68, een recorddaling van acht procent in een maand tijd.

singen, topman van bCD Holdings. Familiebedrijven zijn volgens hem de kurk waarop de Nederlandse economie drijft. De ondernemer prijst de familiebedrijven als on-dernemingen die over het algemeen niet te veel leningen hebben uitstaan, veel eigen vermogen bezitten en gericht zijn op langjarige groei.bij het beoordelen van de bedrijven keek de jury onder meer naar de vraag of een bedrijf goed wordt geleid en of er voldoende rekening wordt gehouden met maatschap-pelijke aspecten. ook werd de financiële duurzaamheid van het bedrijf doorgelicht en werden innovatie en groei beoordeeld.“Het familiebedrijf is voor de werkgelegenheid en econo-mische waarde veel belangrijker voor Nederland dan men denkt en verdient meer waardering en ondersteuning op maat. Dit geldt ook voor de maakindustrie, waar een be-langrijk deel van de technologische vernieuwing vandaan komt”, reageerde algemeen directeur marlies van Wijhe van Van Wijhe Verf.Naast Gassan Diamonds en van Wijhe waren Agio Sigaren in Duizel, Dutch Flower Group in Aalsmeer, bouwbedrijf Hurks in Eindhoven en markeur Groep in Alphen aan den Rijn genomineerd.

E. H. Worlée & Co. B. V. · Meenthof 17 A · NL-1241 CP Kortenhoef · Tel. +31 35 6561424 · Fax +31 35 6560694 · www.worlee.com · worlee@worlee.nl

Bij het passeren van een tankwagen zie je meestal alleen maar de achterkant. Wat was de indruk? Als het aan Sascha K. ligt wordt de achterkant van de tankwagen, voor een optimale bescherming tegen opspattend vuil, voorzien van een lak op basis van WorléeCryl A. Deze heeft een uitstekende hechting op staal, aluminium en zelfs op verzinkte oppervlakten. WorléeCryl A staat voor oplosmiddel houdende en water gebaseerde acrylaat polyolen in 2-componenten systemen en is uitermate geschikt in hoogwaardige primers, fillers en industriële lakken.

Bij de keuze van bindmiddelen gelieve u contact op te nemen met: worlee@worlee.nl

WORLÉECRYL VOOR EEN OPTIMAAL RESULTAAT.

Sascha K., Leerling bij Worlee Lauenburg

Wij zien u graag op de European Coatings Show 2013 Hal 7 stand 533.

11 26 - 2013verf&inkt

Branchenieuws

Training Duurzaam Ondernemen Sikkensin samenwerking met 2lead4us en ondersteund door. MVO nederland heeft sikkens een dag durende training Duurzaam ondernemen ontwikkeld voor professioneel schilders. De training wordt op verschillende data en locaties in Nederland gehouden. In de middag worden deelnemers mee op reis genomen door een specialist uit de schilderswereld, die zijn ervaringen op het gebied van duurzaamheid deelt met de cursisten. Vertegenwoordi-gers van 2lead4us sikkens vertalen duurzaamheid naar de wereld van de schilder.nadere informatie: http://www.sikkens.nl/nl/Sustai-nability/training.

Hollywood Signnieuw in de verf

De hollywood sign, de bekende letters in de heuvels buiten Los angeles, heeft onlangs een schilderbeurt ondergaan. Daarvoor was bijna 1.365 liter witte verf nodig. Voor de toeristische trekpleister, die dit jaar zijn negentigste verjaardag viert, was het de eerste renovatie in 35 jaar tijd.De vijftien meter hoge letters op de flanken van Mount Lee, boven ‘sterrenwijk’ hollywood, werden in 1923 opgericht. Ze moesten het vastgoedproject hol-lywoodland promoten. De laatste vier letters werden in de jaren veertig weggehaald. De overgebleven let-ters raakten in verval, tot een aantal donateurs in de jaren zeventig elk een letter adopteerden om ze te renoveren.

het Japanse JaXa (Japan aerospace exploration agency) en de universiteit van Tokyo hebben een verflaag ont-wikkeld die ijsvorming op vliegtuigvleugels voorkomt. Tot nu toe wordt aangroeiend ijs bestreden met behulp van mechanische en tijdelijke chemische oplossingen. Met de Japanse vinding worden op PTFE (polytetrafluo-rethyleen) gebaseerde microdeeltjes ter grootte van vijf tot dertig micrometer in een verfbare emulsie gebracht. Deze waterafstotende verf is aan te brengen op het ge-hele toestel. het ijsvrij houden van vliegtuigen is van belang, omdat ijsvorming het vleugelprofiel kan veran-deren, waarmee de veiligheid in het geding komt.

Verf tegen ijsvormingop vliegtuigvleugels

De VVVF doet door middel van een zogenoemde ‘call for Papers’ een oproep aan topwetenschappers om de nieuw-ste technologische ontwikkelingen te delen met de verf- en drukinktindustrie. Op 25 april 2013 organiseert de VVVF in samenwerking met de Nederlandse Vereniging van Verftechnici de eerste Coatings Innovatiedag, waarbij we-tenschappers, onderzoekers en technici een pitch kunnen houden. Doel van de coatings innovatiedag is de bevor-dering van kennisoverdracht tussen aanbieders van ken-nis en de verf- en drukinktindustrie. De VVVF wil de leden op de hoogte brengen van de laatste ontwikkelingen en

kennisinstellingen de kans bieden zich te presenteren. De VVVF hoopt met deze dag een match tussen de ken-niswereld en de industrie tot stand te brengen.De verfindustrie is een sector die snel innoveert. er ligt een ambitieuze doelstelling om in 2030 vijftig procent van de coatings in nederland op basis van biologische grondstoffen te maken. Bij technologische ontwikke-lingen kijkt de bedrijfstak onder andere naar smart coa-tings, biobased coatings en natuurlijke polymeren. Ook onderzoekt de sector de mogelijkheid om verfrestanten te recyclen.

Verfindustrie zoekttopwetenschappers

ursa Paint Quality and environment uit iJmuiden is de winnaar geworden van de iJmond Ondernemingsprijs 2012 in de categorie MKB Groot. De prijs werd uitge-reikt tijdens de jaarlijkse netwerkbijeenkomst iJmond Onderneemt. De verffabrikant was en is, aldus de jury, een pionier die al jaren het hoofd boven water houdt in een moeilijke markt. Het familiebedrijf is zelfs norm-stellend in zijn niche. ursa heeft verder een uitste-kend milieubeleid en is onderscheidend dankzij zijn unieke bedrijfsfilosofie, aldus nog steeds het juryrap-port. Met name die laatste kwaliteit is een belangrijke voorwaarde om genomineerd te worden voor de iJmond Ondernemingsprijs. ursa Paint is actief met vier merken: aquamarijn natuurverf, rigo wandstyling, evert Koning schildersverven en rigo special coatings. Voorzitter hans Biesheuvel van MKB nederland overhandigde de prijs aan de winnaars in de verschillende categorieën.

Ondernemingsprijsvoor Ursa Paint 800 bezoekers bij

SigmaCongressigma coatings organiseerde op donderdag 24 januari een succesvol sigmacongres met als thema ‘Vandaag Over Morgen’. ruim 800 directeuren en ceO’s van woningbouw-coöperaties, zorg-, onderwijs- en overheidsinstellingen, technische adviesbureaus, aannemers, vastgoedonder-houdsbedrijven, institutionele beleggers, architecten, grote schildersbedrijven en brancheorganisaties lieten zich in hangaar 2 in Katwijk inspireren over duurzaam cre-eren, leven en werken. Trendwatcher Farid Tabariki, archi-tect Ashok Bhalotra, hoogleraar Paul Iske, duurzaamheids-groeroe Ruud Koornstra en inspirator Miles Hilton Barber hielden hun gehoor voor dat ze buiten de gebaande paden moeten treden om vandaag én morgen te groeien en succes-vol te zijn – zowel persoonlijk als zakelijk.

AkzoNobel heeft onlangs de huisverfdivisie Decorative Paints voor 1,05

miljard dollar afgestoten aan concurrent PPG. Wat voor speelveld keert het

Nederlandse chemieconcern de rug toe? Analyse van een volwassen markt

zonder noemenswaardige trends.

T e k s t : J e r o e n A n s i n k

Decorative paints in de Verenigde Staten:

‘Geen plek voorimportmerken’

12

Verf & exPort

De US Paint and Coatings Industry Market Analysis (2010-2015) had het twee jaar geleden al voorspeld: 2012 zou het jaar worden voor consolidatie in de Ame-rikaanse verfmarkt. In november nam marktleider Sherwin-Williams uit ohio voor een slordige 2,3 mil-jard dollar het Mexicaanse Comex over, producent van in Amerika populaire merken als Color Wheel, fra-zee, Kwal en Parker. op de valreep van het nieuwe jaar maakte Valspar uit Minnesota bekend de verffabrieken van gereedschappenfabrikant Ace te zullen kopen. en vlak voor Kerst droeg het Nederlandse chemieconcern AkzoNobel zijn steentje bij door de Amerikaanse huisverf-tak van de hand te doen. Decorative Paints North America, bekend van onder meer het merk Glidden, werd voor 1,05 miljard dollar verkocht aan PPG uit Pennsylvania. De consolidatiegolf heeft tot gevolg dat meer dan drie-kwart van de Amerikaanse markt voor thuisverven nu in handen is van slechts vier spelers: Sherwin-Williams, PPG, Masco uit Nevada en Benjamin Moore uit New Jer-sey. Producenten als Valspar en Ace, rPM uit ohio en true Value uit Illinois nemen nog eens grofweg tien pro-cent voor hun rekening. AkzoNobel lijkt niet er rouwig om dat Glidden, dat het 2008 nog had overgenomen van het Britse conglome-raat ICI, na vier jaar weer van de hand is gedaan. In een persbericht lichtte het concern toe dat de opbrengst van de verkoop onder meer gebruikt zal worden voor in-

wijst dat meer mensen hun huis renoveren. Producenten van decorative coatings pikken hier automatisch een graantje van mee, zegt Pilcher. “Er is een directe correla-tie tussen het bruto binnenlands product, de bouw en de verfindustrie. Dus zolang de economie in de lift zit, groeit de decoratieve verfmarkt mee.” Het herstel biedt kansen voor producenten die specifiek aan schildersbedrijven leveren, zoals PPG en Sherwin-Williams. “De verhouding tussen professionals en doe-het-zelvers is sinds de crisis afgenomen van 62 tot 55 procent. Nu de economie weer aantrekt zullen dit soort kostenbesparende maatregelen minder nodig zijn. Bo-vendien gaan er de komende jaren steeds meer babyboo-mers met pensioen. Die hebben ook de neiging om hun klussen uit te besteden.”Spectaculair zullen de cijfers echter niet zijn: tussen nu en 2015 voorspelt Pilcher voor de hele sector een jaarlijkse omzetgroei van rond de drie procent. Decoratieve verf is met andere woorden een volwassen, stabiele markt, met relatief beperkte groeikansen.

Zonne-energieDat wil niet zeggen dat er geen technologische vernieu-wingen zijn die de concurrentieverhoudingen binnen de sector op scherp kunnen zetten. De overkoepelende Na-tional Paint and Coatings Association in Washington DC onderscheidt verschillende ontwikkelingen die mogelijk tot nieuwe trends kunnen leiden. Zo wordt er gewerkt aan smart coatings die roest of andere vormen van corrosie kunnen opmerken en daarop kunnen reageren. Daarnaast worden er verven voor daken ontwikkeld die zonne-ener-gie kunnen omzetten in elektriciteit. Dan zijn er nog de zogeheten antibacteriële coatings, die bedoeld zijn om microben die op het oppervlak neerstrijken, te detecte-ren en te doden. Volgens Pilcher zal het echter nog vijf tot tien jaar duren voordat dergelijke innovaties gemeen-goed zijn. “Deze ontwikkelingen worden geïnspireerd

door wat technologisch mogelijk is, en niet zozeer door waar de consument voor wil betalen.”Dat geldt ook voor verven met een lagere concentratie aan volatile organic compounds (voc’s): organische che-micaliën die bij kamertemperatuur vrijkomen in gasvorm, zoals formaldehyde. Bedroeg het aantal voc’s van ouds-her nog vijftig gram per liter, inmiddels is het technolo-gisch mogelijk om dat terug te brengen tot vijf gram per liter. Pilcher: “Zodra één fabrikant daar mee begon, moest de rest wel volgen. Maar voor consumenten is de belang-rijkste factor of ze de voc’s kunnen ruiken of niet. Als dat niet het geval is, maakt het ze niet uit.” De trend wordt evenmin voortgedreven door strengere regelgeving. Pilcher: “Bedrijven hebben zich eerder laten leiden door de vréés daarvoor.” Die angst is tot nog toe ongegrond gebleken: op het milieugebied zijn er mo-menteel geen wetsvoorstellen van betekenis. Zelfs Cali-fornië, toch de meest vooruitstrevende staat als het gaat om milieubeleid, heeft verffabrikanten nog niet verplicht om voc’s tot hooguit vijf gram per liter terug te brengen. De behoefte aan duurzaamheid speelt evenmin een grote rol, aldus Pilcher: “Uit studies blijkt dat 83 procent van de Amerikanen weliswaar voorstander is van groene pro-ducten, maar slechts zeventien procent is bereid om daar meer voor te betalen. En zelfs dan haakt de meerderheid af als de prijs meer dan vijf procent hoger is.” Eventuele veranderingen zullen hooguit voortvloeien uit een prak-tische beslissing van de verffabrikanten, denkt Pilcher. “Het heeft weinig zin om verf met een hoge concentratie voc’s aan te blijven bieden als je tegelijkertijd ook een lijn met weinig of geen voc’s kan produceren.”

MarketingtrucEen van de weinige vernieuwingen die wel gesteund worden door de markt zijn de zogeheten self-priming paints. Deze toplaag die dekt zonder grondverf werd enkele jaren geleden geïntroduceerd door het merk

13 26 - 2013verf&inkt

VErf & ExPort

4

vesteringen in organische groei en het verlagen van de schuld. tijdens de strategie update van 20 februari zal meer tekst en uitleg volgen. George Pilcher, vice-pre-sident van marktonderzoeker ChemQuest Group uit ohio en hoofdauteur van de 800 pagina’s tellende marktana-lyse, heeft er echter zo zijn vraagtekens bij. “Glidden is jarenlang een zorgenkindje geweest. Net nu het merk voor het eerst in meer dan een decennium winst maakt, wordt de boel verkocht.”

Stabiele marktWat zegt het terugtrekken van AkzoNobel over de vooruit-zichten van decorative paints, dat met een omzet van tien miljard dollar en een productievolume van 2,5 miljard liter de helft van de Amerikaanse verfmarkt uitmaakt? op het eerste gezicht lijkt Akzo’s timing inderdaad wat vreemd: na jaren van diepe crisis begint de Amerikaanse bouw, de grootste afnemer voor de thuisverven, zich juist weer te herstellen. Bij de doe-het-zelfwinkels op Manhattan zijn ze op een doordeweekse ochtend in ieder geval weer terug in het straatbeeld: kluitjes immigranten die gedul-dig wachten totdat een aannemer met een pick-uptruck ze een tijdelijke klus aanbiedt. Niet alleen de markt voor particuliere woningen zit in de lift, het commerciële vast-goed lijkt eveneens een comeback te maken. En ook de door Harvard University ontwikkelde Leading Indicator of remodeling Activity (LIrA) noteert weer hoger, wat erop

De Amerikaanse verfmarkt valt in drie delen uiteen: Architectural of Decorative Coatings, huis-tuin-en-keuken-verven die worden gebruikt in de bouw, verven voor Original Equipment Manufacturers (oEM), die direct aan fa-brieken (zoals de auto-industrie) worden verkocht, en Special Purposes-verf, die gebruikt wordt voor speciale doeleinden, zoals het onderhoud van industriële complexen en de belijning voor snelwegen. In de Amerikaanse verfindustrie ging vorig jaar zo’n 23 miljard dollar om, waarvan iets minder dan helft voor rekening kwam van de decorative verven, een derde werd omgezet door oEM-coatings en twintig procent door de special purposes. Anders dan in decorative paints zijn in de andere twee sectoren wel importmerken actief. In de top tien van grote spelers staan maar liefst vijf buitenlandse ondernemingen, waaronder de Duitse concerns BASf en Henkel, het In-diase Kansai, en het Japanse Nippon Paint. ook AkzoNobel is ondanks het afstoten van decorative paints nog steeds een belangrijke speler in de oEM en special purposes. De industrie heeft de laatste jaren een aantal tegenslagen ondervonden, waaronder stijgende prijzen van petro-chemische grondstoffen en hogere transportkosten. toch verwacht het marktonderzoeksbureau SBI uit New York dat de omzet van de verfindustrie in 2021 de dertig miljard dollar zal benaderen.

Cenomic™ 3 – innovative and efficient. Bühler provides unique expertise in the

field of wet grinding and dispersing technology. With its new full-volume bead mill

Cenomic™ 3, Bühler presents a solution that cuts costs in the production of

protective coatings, paints, gravure inks, bulk materials and many other fields.

The system also helps in achieving higher productivity from a smaller mill volume

with an optimum flow capacity. Furthermore, due to the minimal specific energy

requirement, the Cenomic™ 3 provides a cost efficient solution for your wet

grinding and dispersing processes. www.buhlergroup.com/cenomic

Cenomic™ 3

High productivity: Energy saving

technology through highly efficient

EcoMizer™ grinding discs. The extend-

ed residence time improves the product

quality and productivity.

Operationally safe: The SCS™ bead

separation system in combination with

the large surface of the SuperScreen

guarantees high flow rates with

outstanding process safety.

Service friendly: Unique cleaning

feature for the screen to guarantee

high availability of the machine. Easy

access to the inner surface without

draining of the beads!

Metal-free grinding: Special

DraisElast™ coating of inner parts.

Wear-proof elastic material for

metal-free processing and no

discoloration.

Innovations for a better world.

Visit us at European Coatings Show, Nürnberg, Germany, 19–21 March 2013, hall 6.0, stand 211

15 26 - 2013verf&inkt

Behr, dat eigendom is van Masco. In een land waar veel doe-het-zelvers vaak niet de moeite nemen om het te schilderen oppervlak af te schuren, laat staan in de grondverf te zetten, voldeed deze innovatie aan een duidelijke vraag. Sindsdien heeft bijna elke grote fabrikant een eigen lijn van grondverfloze producten. Toch is het nog niet duidelijk in hoeverre deze nieuwe vinding de verfindustrie daadwerkelijk zal veranderen. De self-primers zijn niet alleen duurder, ze dekken ook minder oppervlak, waardoor meer product nodig is voor hetzelfde resultaat. Pilcher: “Je bespaart er zeker tijd mee, maar ik ben er niet zo zeker van of dit een tech-nologische stap voorwaarts is. Het lijkt me eerder een innovatie op marketinggebied.”Het concurrentielandschap van decoratieve verven zal daarnaast hooguit nog indirect worden beïnvloed, bijvoorbeeld door vernieuwingen in de nieuwbouw. Zo worden houten planken, die kwetsbaar zijn voor rotting en termieten, steeds vaker vervangen door platen van fibercement, een materiaal dat bestaat uit een men-geling van zand, cement, en cellulosevezels. Pilcher: “Fibercement werd tien jaar geleden nog nauwelijks gebruikt, maar in 2010 kwam het al voor in acht procent van de nieuwbouwprojecten.” Het nieuwe materiaal gaat ook de concurrentie aan met vinyl, maar anders dan kunststof moet fibercement wél geschilderd worden. “Daar zit dus nog een mogelijkheid tot groei”, aldus Pilcher.

Vader op zoonHet is echter de vraag of Europa hier een graantje van kan meepikken. Met het terugtrekken van AkzoNobel lijkt decorative paints voornamelijk een Amerikaans on-deronsje te zijn geworden. Na de verkoop van het Mexi-caanse Comex zijn er in de sector hoegenaamd geen buitenlandse spelers meer. “Ze zijn mij in ieder geval niet bekend”, zegt Pilcher. Dat is voor een deel histo-risch bepaald. De Amerikaanse verfindustrie is vanwege de uitgestrektheid van het land en de hoge transport-kosten van oudsher enorm versnipperd. De markt mag voor bijna negentig procent in handen zijn van een handjevol spelers, daaronder zitten naar schatting nog zevenhonderd tot duizend kleinere fabrikanten, die al sinds jaar en dag een trouwe schare volgers hebben. Pilcher: “Neem Harrison paint uit Canton Ohio, al 85 jaar producent van industriële coatings. Die houdt er een lijn huisverven op na met de naam Dutch Standard. Dat merk

Baril Coatings groeit in VSBaril Coating is een relatief kleine (60 man) fabrikant van coatings voor staalconservering in Den Bosch, Etten-Leur en Angola (Indiana, Amerika). Het bedrijf is al een aantal jaren actief in de VS en boekt er uitstekende resultaten. “We halen er zo’n 30 procent van de omzet”, vertelt Baril-directeur Geert Duijghuisen, “en we streven naar 50 procent.”In eerste instantie verbaasde hem het besluit van AkzoNobel om de Amerikaanse activiteiten te verkopen, maar bij nader inzien heeft hij er begrip voor.“Aanvankelijk dacht ik: wat vreemd, want AkzoNobel heeft de ambitie de grootste van de wereld te zijn, dan mag je op de Amerikaanse markt niet ontbreken. Maar ze verkopen de ‘me too-’ en bouwverven. Dat is niet de meest interessantste markt. Je concurreert met andere grote fabrikanten als PPG, Sherwin Williams en Diamond Vogel.” En dus zijn de marges smal, bedoelt hij te zeggen. Ook de aard van producten is anders dan in Europa.Maar hij wil niet speculeren. “Ik ken hun motieven niet. Ik heb wel gelezen dat ze een groot bedrag hebben af-geschreven op 2012 en misschien moet dat gecompenseerd worden. Zo bezien lijkt het alsof de aandeelhouders tevreden gesteld moesten worden. Maar uiteindelijk maakt het me niet veel uit; concurrenten zul je altijd blijven houden en het is goed dat het er veel zijn. Dat houdt de diversiteit erin en biedt veel kansen je te onderscheiden.Baril richt zich op de markt van staalconservering en is daarin succesvol.Duijghuisen: Onze afnemers zitten in de industrie en in de metaalsector, die onderdelen maken voor bijvoorbeeld liftschachten, constructies voor gebouwen, containers, openbare verlichting, stadions, bruggen, landbouwme-chanisatie, portalen, kranenbouw e.d. Een brede afzetmarkt dus. Het voordeel van de Amerikaan is dat hij sneller dan de Europese afnemer bereid is innovatieve producten te kopen en toe te passen. Onze nieuwe, gepatenteerde coatinglijn DCC, die supersnel droogt en gebruikmaakt van vocht uit de lucht als derde component, doet het daar heel goed.”Baril heeft er zelfs voor gekozen om lokaal te produceren. “We wilden de doorlooptijd verkorten en flexibeler zijn. Bovendien wilden we af van het inklaringsgedoe. We kwamen mensen tegen met wie het klikte en we konden een fabriek in Angola (Indiana) overnemen. Dat hebben we gedaan. We verkopen tot in Mexico.” Hij noemt de Amerikaanse markt “interessant en spannend”.“Het is goed voor de weerbaarheid als je op verschillende markten actief bent, maar het is ook domweg leuk om te doen. Ik let wel op de centen, maar het is ook een mooie uitdaging. We zijn er de afgelopen jaren met twintig procent gegroeid, ondanks de crisis. Als je goeie accounts weet te vinden en mensen de juiste oplossing weet te bieden, kun je ook in een neerwaartse economie groeien.”Duijghuisen ziet Amerika niet als alternatief voor de krimpende Europese markt. “Wij groeien ook nog in Neder-land en in Oost-Europa. In de bouw gaat het slecht, maar er zijn nog nichemarkten die kansen bieden. Zeker in de metaalindustrie.”

VErF & ExPOrT

is onbekend in de rest van het land, maar wordt in cen-traal-Ohio van vader op zoon gebruikt. Een bedrijf met zo’n traditie is ontzettend moeilijk te beconcurreren. Ik kan me ook niet voorstellen waarom een importmerk dat zou proberen.”De loyaliteit aan lokale fabrikanten is zo groot dat zelfs nationale producenten moeite hebben om zich in be-paalde gebieden in te vechten. Zo worden westelijke staten als Californië, Nevada, New Mexico, Arizona, Wa-shington en Oregon nog steeds gedomineerd door regi-

onale merken als Kelly-Moore, Vista en Dunn-Edwards. Pilcher: “Dergelijke spelers leveren voor negentig pro-cent aan professionele schilders. Die eisen een hoge mate van expertise en zijn ontzettend loyaal. In andere delen van het land zijn de regionale fabrikanten inmid-dels verdreven door de nationale spelers. Maar in het westen blijkt dat toch niet zo makkelijk.”De huidige consolidatiegolf zal hier op termijn wel-licht verandering in kunnen brengen. Sherwin-Williams krijgt dankzij de overname van Comex aan de westkust bijvoorbeeld toegang tot een keten van Frazee-winkels van waaruit ook de professionele markt kan worden be-diend. Toch staat de uitkomst nog lang niet vast, denkt Pilcher. “De komende jaren hebben Sherwin-Williams en PPG hun handen vol aan het integreren van hun ac-quisities. Zolang ze gedwongen zijn om naar binnen te kijken, hebben de regionale spelers vrij spel.” •

Hoe kun je als bedrijf inspelen op het groeiende tekort aan goed

gespecialiseerd technisch personeel? Wat is daarbij de rol van opleidingen?

We vroegen het aan een aantal werkgevers en betrokkenen. Het grootste

knelpunt blijkt de beschikbaarheid van labmedewerkers.

T e k s t : H a n s K l i pF o t o g r a f i e : P e t v a n d e L u i j t g a a r d e n

Specialistisch medewerker in verf en drukinkt:

Zoeken naar speld in

de hooiberg

16

verf & opleiding

ondanks de crisis hebben de meeste technische be-drijven nu al moeite om mensen voor bepaalde ge-specialiseerde functies te vinden. door vergrijzing en ontgroening loopt het structureel tekort de komende jaren alleen maar op naar meer dan 150.000 mensen voor technische beroepen, stelt het platform Bèta Tech-niek (zie kader). dit gaat des te meer knellen wanneer de economie - het moet toch ooit eens gebeuren - weer opkrabbelt. deze ontwikkeling gaat niet voorbij aan de verf- en drukinktindustrie, zo blijkt uit een kleine rond-gang langs bedrijven.

Aantrekkelijke werkzaamhedenvan Wijhe verf is een van de weinige leden van de vvvf die tegen de stroom in roeit. Het bedrijf heeft onlangs een nieuw kleurrijk pand betrokken en vorig jaar het gehele laboratorium gerevitaliseerd. van Wijhe verf levert verf voor professionele schilders, timmerfabrie-ken en consumenten. vanwege de groei zijn er regel-matig nieuwe mensen nodig. voor de meeste functies gaat dat vrij gemakkelijk. Zo meldden zich onlangs veel geschikte kandidaten voor de functie van chef van een productie unit. Het gaat vooral om wat de werkgever zelf te bieden heeft, zegt Christian rooth, manager perso-neel & organisatie. “Mensen richten zich toch vooral

ingeschakeld en ons netwerk aangeboord. Daarna heb-ben we nog een uitgebreide campagne met fullcolour advertenties in printmedia gevoerd. Dit heeft ten slotte tot het gewenste resultaat geleid.”

Naar een hoger niveauBij Anker Stuy Verven in Terwispel, fabrikant van profes-sionele watergedragen verven en lakverven, wordt veel energie gestoken in het zo goed mogelijk organiseren van de vaste club van medewerkers. Volgens P&O-ma-nager Kimm Stelwagen is het de bedoeling om het be-drijf naar een hoger niveau te tillen. “Wij zijn druk bezig met optimalisatie van arbeidsprocessen. We zetten onze medewerkers zo slim mogelijk in. De mensen op de pro-ductieafdeling worden breder inzetbaar gemaakt. De vaste productiemedewerkers werken flexibeler.”Anker Stuy Verven werft nog wel voor een R&D-speci-alist. Deze vacature staat al lang open, zegt Stelwagen. “Wij zoeken naar een rechterhand voor het hoofd van het laboratorium, iemand die de ambitie heeft om uit-eindelijk zelf hoofd te worden. We hebben op allerlei manieren gezocht: via headhunter- en adviesbureaus, websites en ons netwerk. We zijn in contact gekomen met verschillende geschikte mensen. Toch blijkt het in deze tijd niet makkelijk om de overstap vanuit een vast dienstverband naar een ander bedrijf te maken. Ook speelt het ons mogelijk parten dat wij in het noor-den van het land zitten. Dat is voor veel mensen geen aantrekkelijke regio.” Om in de toekomst aan geschikte mensen voor het lab te komen, gaat Stelwagen kijken of het mogelijk is om studenten van de universiteit en het hoger beroepsonderwijs kennis te laten maken met het bedrijf en mogelijk er af te laten studeren. “We kunnen hopelijk op deze manier enthousiaste studenten een baan aanbieden.”

Goed anticiperenHet relaas van David Dumas van drukinktproducent Flint Group komt aardig overeen met de twee verhalen uit de verfbranche. Het wereldwijd opererende bedrijf heeft in ons land vier vestigingen. Dumas heeft als HR-adviseur de vestigingen in Winschoten (75 medewerkers) en De-venter (tien medewerkers) onder zijn hoede. Hij heeft te maken met een luxeprobleem, zegt hij zelf. “De ves-tigingen leveren drukinkt voor de verpakkingsindustrie. Deze markt groeit ook in de huidige crisistijd. Er komen wat mensen bij, al moet je niet aan een groot aantal denken. Wij hebben onder meer aan enkele uitzend-krachten een contract aangeboden.”Het personeelsbestand is redelijk vergrijsd, vervolgt Dumas. “Wij zullen de komende jaren vrij veel mensen moeten vervangen. Dat is voor het laaggeschoolde pro-ductiewerk niet zo moeilijk, zeker niet met de huidige

ruime arbeidsmarkt. Het belangrijkste criterium is de arbeidsethos die iemand heeft. Geschikte mensen voor het laboratorium en de salesafdeling vind je ook nu niet één-twee-drie. Daarvoor maken we, afhankelijk van de functie, incidenteel gebruik van headhunterbureaus. Ook kijken we naar de doorgroeimogelijkheden van medewer-kers. Wij moeten goed anticiperen want anders komen we hierbij echt in de problemen.” De vestigingsmanager in Winschoten maakt veel werk van een toekomstklare organisatie. Daarvoor is waarschijnlijk een procesen-gineer nodig. Het wordt volgens Dumas niet eenvoudig om de juiste persoon te vinden. “Idealiter heeft de pro-cesengineer tien tot vijftien jaar ervaring, maar je moet net tegen zo’n persoon aanlopen. We maken meer kans als we op zoek gaan naar een relatief jong iemand met vijf tot tien jaar ervaring.”

Geen specialisatieEen serieus probleem voor de verf- en drukinktindustrie is het niveau van de leerlingen van het beroepsonder-wijs. De makke is dat op de branche gerichte beroeps-opleidingen ontbreken, zegt Rooth (Van Wijhe). “Op universitair niveau is er een Engelstalige, sterk theore-tisch gerichte opleiding in coating technology. Daarbij werken verschillende technische universiteiten met elkaar samen. Een dergelijke specialistische opleiding ontbreekt bij het mbo en het hbo. Hier zijn de techni-sche studies tegenwoordig vrij algemeen.” John den Boef, manager bij verfproducent PPG Coatings Nederland, valt hem bij. Hij verzorgt opleidingen van de VAPRO (aanbieder van branchegerichte opleidingen voor operators en technici), zowel bij zijn eigen bedrijf als bij andere bedrijven. Den Boef wijst erop dat bij de vestiging van PPG in Amsterdam nogal wat Franse R&D-specialisten werken. “Zij hebben in hun eigen land een meer specifieke opleiding voor verfchemie gevolgd. Zo’n opleiding hebben wij in ons land niet, maar zou er wel moeten zijn. In ieder geval bij het hbo. In de hbo-opleidingen voor chemie zijn er ook geen modules voor verf. Geen toeval dus dat PPG als mondiaal bedrijf men-sen uit het buitenland haalt.”

DeviesZelf trainen en ontwikkelen is dus het devies voor werk-gevers. Anker Stuy Verven investeert stevig in de ont-wikkeling van het huidige personeel, zegt Stelwagen. “Wij gaan met behulp van opleidingsbudgetten struc-tureel op alle afdelingen ontwikkeling doorvoeren.” Stelwagen is verder van plan de banden met het ROC en de hogeschool in de regio aan te halen. “We willen meer studenten kennis laten maken met verf, onder meer door lezingen op school te houden.”Bij de Flint Group volgen weinig mensen een opleiding,

17 26 - 2013verf&inkt

VERF & OPlEIDING

4

op het soort werkzaamheden dat ze gaan doen. Zijn die aantrekkelijk? Het is voor wie solliciteert ook een pret-tige gedachte dat ons bedrijf het in deze tijd nog steeds zo goed doet.”De uitzondering op de regel is het laboratorium. Hier-voor is het wel erg lastig om goede medewerkers te vinden. Rooth: “Van Wijhe Verf maakt het verschil met kwaliteitsverven. Daarom hebben we een relatief groot lab nodig. Je kunt bijvoorbeeld productiemedewerkers wel uit andere sectoren halen en in de verfproductie wegwijs maken. laboratoriumwerk vereist echter speci-alistische kennis over verf maken. Die kennis is schaars. Wij zijn altijd geïnteresseerd in goede laboranten. We stellen hoge eisen aan onze medewerkers en doen geen concessies bij het aantrekken van nieuw perso-neel. We richten ons voornamelijk op de Nederlandse arbeidsmarkt. Nederlands is de voertaal in ons bedrijf. Het spreekt voor zich dat een goede communicatie en samenwerking essentieel zijn om goede resultaten te bereiken.” Van Wijhe Verf heeft ruim een jaar geleden tegelijkertijd vier vacatures voor labmedewerkers uit-gezet. Het is uiteindelijk gelukt om die te vervullen. Dat heeft wel moeite gekost, zegt Rooth. “Het blijkt zeer lastig te zijn om deze categorie medewerkers te vinden. Wij hebben gespecialiseerde wervingsbureaus

Ontmoet 2.000 hoogopgeleiden uit Chemie en Life Sciences tijdens BCF Career Event en plaats een vacature t.w.v. € 225 op BCFjobs.nl, de grootste carrièresite uit de sector met 33.000 bezoekers per maand! Neem contact op via info@bcfevent.nl of bel 035-6230781 voor de voorwaarden.

30 MEI 2013AMSTERDAM RAI

THE CAREEREVENT FORBIO, CHEMISTRY,FOOD & PHARMA

Ontmoet Chemie Talent

THE CAREEREVENT FORBIO, CHEMISTRY,FOOD & PHARMA

www.bcfcareerevent.nl

Ontmoet 2.000 hoogopgeleiden uit Chemie en Life Sciences tijdens BCF Career Event en plaats een vacature t.w.v. € 225 op BCFjobs.nl, de grootste carrièresite uit de sector met 33.000 bezoekers per maand! Neem contact op via info@bcfevent.nl of bel 035-6230781 voor de voorwaarden.

Chemie TalentChemie TalentChemie TalentChemie Talent

Silver SponsorsPartner Gold Sponsors

Een Posterpresentatie op BCF Career Event Een Vacatureplaatsing op BCFjobs.nl

Voor slechts € 500

19 26 - 2013verf&inkt

vertelt Dumas. “Wij trainen en coachen vooral intern. Het doorontwikkelen van medewerkers is een speer-punt in ons beleid. Maar het mag niet te veel kosten, is de opvatting. Ik ben er voorstander van dat we meer investeren in mensen die we voor de organisatie wil-len behouden.” Dumas vindt tevens dat de drukinkt-bedrijven meer moeten nadenken over hoe ze jongeren kunnen interesseren voor de techniek. “Dat geldt ook voor onszelf. Wij doen nauwelijks iets aan voorlichting bij opleidingen. We zijn bij de Flint Group nu wel actief bezig met stages.”

Behoefte van brancheBranchegerichte cursussen zijn er in verschillende soor-ten en maten. Labmedewerkers kunnen bij Reed Busi-ness Opleidingen CV1A en CV1B volgen. Voor produc-tiemedewerkers zijn er de opleiding Verfvakman en de training Kleurmaken. VAPRO verzorgt deze cursussen in samenwerking met de VVVF. Luuk Bouwman, consultant bij VAPRO, licht toe: “De opleiding Verfvakman is onge-veer tien jaar geleden echt vanuit de behoefte van de branche ontwikkeld. De diepgang is vergelijkbaar met een mbo-opleiding op niveau 3. De opleiding is echter niet inwisselbaar voor een mbo-diploma.” De opleiding Verfvakman bestaat uit vijf modules met groepsbijeen-komsten en praktijkopdrachten. Een probleem is dat het lesmateriaal op enkele onderdelen verouderd is, zegt Bouwman. “Ik ben nu met de VVVF in gesprek over hoe we de opleiding het beste up-to-date en dus zo aantrekkelijk mogelijk kunnen maken.”

Volwaardig vakmanDen Boef is een warm pleitbezorger van het opleiden van productiemedewerkers. Mede door zijn inspannin-gen heeft het grootste deel van het productiepersoneel van PPG de afgelopen jaren de opleiding Verfvakman gevolgd. “Mensen werden bij het inwerken kunstjes aangeleerd die ze moesten beheersen. Maar zij wisten eigenlijk niet wat verf is en welke chemische principes erachter zitten. Door de opleiding gaan operators dit beter begrijpen en worden zij trots op wat ze doen. Want dat was weg. Ik begin daarom mijn cursus altijd met te vragen: voel je je een volwaardig vakman?” Bij een aantal kleine bedrijven heeft Den Boef het gehele personeelsbestand opgeleid. “Ik heb dan alle mensen, van directie tot werkvloer, bij elkaar. De rode draad is de ketting van werkzaamheden. Vertel maar: wat zijn je eigen werkzaamheden? Zo leren de mensen heel veel van elkaar. Ik vind dat elk bedrijf dit zou moe-ten doen.”

Mooie taak voor P&OZowel de opleiding Verfvakman als de training Kleurma-ken wordt in company gegeven. Bij de opleiding Verf-vakman is ook open inschrijving mogelijk. De interesse hiervoor is echter gering, zegt Bouwman. “Wij starten een open training al bij zeven à acht deelnemers. Dat aantal hebben we al jaren niet gehaald.” Volgens Rooth staat of valt het met bedrijven die willen investeren in

‘Wij zijn al een stukje opgeschoten’Een structureel tekort aan werkenden in technische beroepen dat de komende jaren oploopt tot boven de 150.000. Ruim tweederde van de technische bedrijven voorziet dan ook moeilijkheden met het werven van adequaat per-soneel. Zeker omdat in de industriële economie de vergrijzing groter is dan in andere sectoren: 43 procent van de werknemers is ouder dan 45 jaar. Deze cijfers komen van het Platform Bèta Techniek. Dit platform heeft de ambitie dat 40 procent van alle afgestudeerden - van vmbo tot en met wetenschappelijk onderwijs - een bètatechnische opleiding heeft genoten. Er zijn daarom diverse programma’s in het leven geroepen om de interesse van jongeren voor techniek te stimuleren.Het percentage van 40 procent is nodig om in de toekomst aan de vraag vanuit het bedrijfsleven te voldoen. Zover is het nog lang niet: nu is er sprake van 25 procent. Toch is Beatrice Boots, directielid van het Platform Bèta Techniek, niet somber gestemd. “Tien jaar geleden volgde slechts vijftien procent van de jongeren een technische opleiding. We zijn al een stukje opgeschoten, maar hebben natuurlijk ook nog een stuk te gaan.” De problemen zijn het kleinst in het hoger beroepsonderwijs en het wetenschappelijk onderwijs, zegt Boots. “Vooral bij universiteiten stijgt de deelname aan bètaopleidingen fors. Dat komt omdat meer jongeren instromen én zij vaker kiezen voor techniek.” Bij het vmbo en mbo is juist sprake van een omgekeerde trend: het aantal leerlingen neemt af en techniek is niet erg populair. Hier zijn de problemen dan ook zeer groot. Boots: “Geregeld hoor ik mensen uit bedrijven verzuchten: kwamen de lts en mts maar terug. Dat is ‘wishful thinking’. Je merkt wel dat opleidingen onduidelijk en onher-kenbaar zijn geworden, mede door de enorme schaalvergroting bij roc’s. Je ziet nu een ontwikkeling terug naar kleinschaliger onderwijs en duidelijker blokken. De richting techniek krijgt een helderder profiel.” Vroeger waren bedrijfsleven en onderwijs gescheiden werelden, vertelt Boots. “Die situatie is verdwenen. Beide partijen zijn steeds meer bereid om samen initiatieven te nemen. Mooie voorbeelden zijn de Centra voor Innovatief Vakmanschap voor het mbo en de Centres of Expertise voor het hbo.” MKB-bedrijven kunnen volgens Boots een belangrijke bijdrage leveren. “Laat jezelf zien! Stuur medewerkers naar mbo-opleidingen om te vertellen over de nieuwste technieken in de branche. Leerlingen vinden dat erg leuk, als je maar een link legt met hun interesse voor innovatie. In het mbo en hbo is ook veel belangstelling voor stages in het MKB. Dat je hierin veel investeert, zullen je medewerkers goed begrijpen. Je werkt aan hun eigen opvolging.” Boots wijst tot slot op het Techniekpact dat in april wordt gepresenteerd. “Dit pact borduurt voort op de aanpak met negen topsectoren. Bedrijfsleven, onderwijs en overheid maken concrete afspraken over onder meer stageplekken en baangaranties.”Nadere informatie: www.platformbetatechniek.nl en www.topsectoren.nl.

mensen. “Zij zouden elkaar veel meer moeten opzoe-ken en ervoor zorgen dat er gezamenlijk wel voldoende deelnemers voor zo’n cursus zijn. Dat is een mooie taak voor P&O’ers. De VVVF steunt deze oplossing.”Bouwman vertelt tot slot nog over een andere oplei-ding van VAPRO die in het huidige tijdsgewricht in-teressant is voor de verf- en drukinktindustrie. “Wij hebben een leergang ontwikkeld om de gevolgen van uitstroom door vergrijzing op te vangen. Hoe voorkom

je dat kennis verdwijnt als een zeer ervaren medewer-ker met pensioen gaat? Een deel van de medewerkers beschikt over onvoldoende communicatieve en sociale vaardigheden om kennis goed over te dragen. Ook het schrijven van duidelijke en begrijpelijke werkinstruc-ties is een vak apart. Je kunt hieraan wat doen door coaching en training. Wij willen werkgevers wakker maken. Het wegvloeien van kennis kan de doodsteek voor je bedrijf zijn!” •

VERF & OPLEIDING

verf & innovatie

De problemen rond de website Veiligmetverf.nl lijken

opgelost. In samenwerking met programma Slim

geregeld, goed verbonden (Sggv) van het ministerie

van Economische Zaken wordt een aanpassing

van de informatiesite gerealiseerd, waarmee de

verfindustrie en de verfhandel kunnen voldoen aan

de wettelijke plicht om veiligheidsinformatie bij de

eindgebruiker te brengen.

Nieuwe vorm voldoet aan brengplicht

Problemen rond websiteVeiligmetverf.nl opgelost

20

vErf & vEIlIghEID

De website Veiligmetverf.nl bestaat al geruime tijd als informatiebron voor de professionele schilder. De site biedt, naast veiligheidsinformatiebladen, algemene in-formatie over veiligheid, gezondheid en het milieu. De industrie voldeed daardoor vele jaren aan haar plicht om de gebruiker te informeren over de samenstelling van haar producten en mogelijke gevaren bij applicatie, ook naar de mening van de Nederlandse overheid met wie de vvvh en de vvvf een afspraak hadden: de leden waren weliswaar formeel in overtreding, maar hun gedrag werd gedoogd als hun vIB’s op veiligmetverf.nl stonden. Met de invoering van reach, de Europese verordening 1907/2006, ontstond een in de ogen van de Nederlandse overheid onoverkomelijk juridisch probleem. reach geeft een Europees wettelijk kader voor het vei-lig omgaan met chemische stoffen en preparaten. Een belangrijk onderdeel van de verordening is de com-municatie van veiligheidsinformatie door de keten heen, van producent van de stof, via de producenten en distributeurs van geformuleerde producten, naar de professionele eindgebruiker. het belangrijkste commu-nicatie-instrument daarvoor is het veiligheidsinforma-tieblad (vIB). De verffabrikant is verplicht een vIB van zijn product op te stellen en aan de eerstvolgende partij in de keten ter beschikking te stellen voorafgaand áán of tijdens levering van het product. De eerstvolgende

verf & innovatie

Voor het tweede probleem had de VVVF al sinds 1997 een oplossing, eerst in de vorm van de Verffax en daarna met een website Veiligmetverf.nl. De oplossing bestaat er uit dat VVVF-leden (verffabrikanten) VIB’s van verf-producten op een centrale, collectieve database hebben opgeslagen. Eindgebruikers kunnen zo op een eenvou-dige manier, op één internetadres en met behulp van een sterke zoekmachine, het VIB vinden dat ze nodig hebben. Tot 2011 stond de Nederlandse overheid op het stand-punt dat de leden van VVVF en VVVH die aan dit systeem deelnamen gevolg gaven aan hun verplichting om het veiligheidsblad ‘ter beschikking te stellen’. Door re-cente besluiten van de Europese Commissie zegt de Nederlandse overheid deze positie niet meer te kunnen behouden. De EU wil strikt de hand houden aan de ac-tieve brengplicht van de ene schakel naar de volgende in de keten.

AangepastVeiligmetverf.nl wordt daarom zodanig aangepast dat op basis van verkoopgegevens uit de verkoopadministratie van leden een e-mail met het VIB (of een zogenoemde deep link, een link die direct gekoppeld is aan het VIB op de website van de verfleverancier) naar de koper zal worden gestuurd. Van een haalsysteem wordt een

brengsysteem gemaakt. De aanpassing wordt op dit ogenblik getest en zal naar verwachting de komende weken operationeel worden.Het eerste probleem ligt veel moeilijker. De Europese Unie is hier de wetgever en heeft kennelijk moeite te aanvaarden dat het instrument van het VIB in bepaalde sectoren niet functioneert. Op korte termijn lijkt het probleem niet bespreekbaar. De VVVF heeft zich ook dit probleem aangetrokken en heeft een oplossing. In de laatste versie van www.veiligmetverf.nl (sinds september 2012) kan de eindge-bruiker ook een Werkplek Instructie Kaart (WIK) down-loaden van een product. De WIK van een product is een samenvatting van het VIB en geeft alleen de informatie die nodig is op de werkplek over preventieve maatrege-len of voor het treffen van maatregelen in het geval van een incident. De WIK heeft in het kader van Reach echter geen legale status.

Slim geregeldDe afspraken zijn tot stand gekomen door samenwer-king binnen de casus Reach van het programma Slim ge-regeld, goed verbonden (Sggv) van het ministerie van Economische Zaken. De stuurgroep van deze casus is onder voorzitterschap van hoogleraar Europees milieu-recht Han Somsen gevormd door de brancheorganisaties VNCI (chemische industrie), VVVF (verf- en drukinktin-dustrie), Fosag (brancheorganisatie schildersbedrijven) en de departementen IenM, SZW en EZ.Het programma Slim geregeld, goed verbonden van het ministerie van Economische Zaken heeft publiek-private ketens ondersteund bij het substantieel verla-gen van regeldruk voor ondernemingen en verbetering van efficiency en dienstverlening door overheden. Het programma loopt van januari 2009 tot december 2012. Informatie over de casussen en de methodiek voor ke-tensamenwerking die binnen Sggv is ontwikkeld, blijft na voltooiing van het programma nog enige tijd be-schikbaar via de website www.sggv.nl.VVVF-directeur Martin Terpstra reageert: “De VVVF is verheugd dat binnenkort Veiligmetverf.nl het mogelijk maakt dat de leden van VVVF en VVVH voldoen aan de wettelijke brengplicht van het VIB. Mede dankzij het Sggv is duidelijk geworden dat ons systeem, dat in de kern een digitale verspreiding van het VIB via de website van de branchevereniging is, een effectief en relatief goedkope weg is voor het verspreiden van het VIB door de ketens heen. We zijn er ook trots op dat ons systeem als voorbeeld wordt gegeven voor het bedrijfsleven.” •

21 26 - 2013verf&inkt

VERF & VEIlIgHEID

partij kan een grossier zijn die op zijn beurt dezelfde verplichting heeft het VIB ter beschikking te stellen aan zijn klant, bijvoorbeeld de schilder.

BrengplichtMet de term ‘ter beschikking stellen’ heeft de wetgever een actieve brengplicht van elke schakel in de keten bedoeld. Het uiteindelijke doel is dat het VIB ook in een lange productketen bij de eindgebruiker terechtkomt. Dat bleek in de praktijk onhaalbaar. Er doken twee pro-blemen op. Ten eerste speelt het VIB in praktijk geen rol bij het treffen van maatregelen die nodig zijn bij het veilig werken met preparaten door de professionele eindgebruiker. Het VIB is voor veel groepen eindge-bruikers van verf niet hanteerbaar en niet toegankelijk en schiet daarom zijn doel voorbij. Ten tweede stroomt het VIB niet door: distributie en handel weten goed om te gaan met honderden producten voor verschillende markten, maar niet met de eisen ten aanzien van com-mercieel vreemde documenten en de disproportionele hoge administratieve lasten die ze met zich meebren-gen. Zij kunnen daardoor geen invulling geven aan de actieve brengplicht van het veiligheidsinformatieblad. Door de fysieke omvang van het VIB (die kan oplopen tot honderden bladzijden sinds de introductie van het ‘uitgebreide VIB’) is het probleem nog groter.

22

Sierpleisterfabrikant Stefan van Strien (Strikolith)

‘Veerse jongen’ met zwak voor zijn vak en lak aan het pak

Stefan van Strien verschilt nauwelijks van zijn gepensioneerde vader en oprichter Jo van Strien van

het familiebedrijf Strikolith in Raamsdonksveer: ook een Bourgondische,‘Veerse jongen’ vol Brabantse

gemoedelijkheid en gezelligheid. Hij speelt weliswaar geen accordeon in een Zydecoband zoals zijn vader,

maar beoefent wel een andere ‘Bourgondische hobby’: hij kookt in ondernemersverband. Spécialité du Chef:

het dessert. Voor een rechtgeaarde fabrikant van sierpleisters natuurlijk geen kunst.

T e k s t : A n t o n S t i g F o t o : P e t v a n d e r L u i j t g a a r d e n

The Social Cookingclub, waarvan hij lid is - ‘verboden voor vrouwen’ - is te vinden in Geertruidenberg en telt zo’n twintig ondernemers. Met, volgens Stefan, ongeacht de branche waaruit zij afkomstig zijn, allemaal hun eigen problemen. “Want in ondernemersland is het natuurlijk crisistijd voor ons allemaal. Maar problemen koken we op zo’n avond als het ware weg.” De in Raamsdonk geboren Brabander vindt dat ‘hartstikke leuk’ om te doen. “Dat ik toetjesspecialist ben is misschien ook wel aan me te zien! Zonder gekheid: zo’n specialist ben ik nou ook weer niet. Thuis heb ik nog nooit een pan aangeraakt. Maar op de kookclub hebben we gelukkig heel professionele bege-leiding.”

Z w a k v o o r h e t v a k‘De zoon van’ lijkt op meer fronten op zijn vader. Zo heb-ben beiden een zwak voor het stukadoorsvak. Een am-bacht waarin hij als klein ventje al een zakcentje heeft bijverdiend. Met dank aan lokale zzp’ers die hem op sleeptouw namen. Om hem praktisch wijzer te maken in een ambacht dat hem al met de paplepel was ingegoten. “Er zijn mensen die stukadoors nog zien als een slag apart. Meestal tamelijk recht voor hun raap. In mijn ogen zijn het vooral keiharde werkers. Jongens die gemeen hebben dat ze iets moois van hun werk willen maken. Als

de witte voetafdrukken en de stofwolken na een klus zijn verdwenen, komt geheid iets fraais tevoorschijn: strakke vlakken die een ruimte altijd meerwaarde geven. Een vak waarin uiteraard het nodige is geïnnoveerd, maar in de basis nog precies hetzelfde is gebleven als honderd jaar geleden. Een echt ambacht en mooi werk!”

L a k a a n h e t p a kDat Stefan net als zijn vader lak aan het pak heeft, is in de afbouwbranche niet bijzonder. Voor hemzelf is casual dagelijkse kost, omdat hij zich daarin gemakkelijk voelt. Een familietrek: “De meeste mensen uit de branche ken-nen mijn vader ook niet anders dan in spijkerbroek.” Veel belangrijker vindt hij de klik tussen mensen. “De wil er samen iets van te maken, elkaar te helpen, iets te gun-nen. Wat dat betreft ga ik altijd uit van het goede in de mens. In pak of niet. Totdat het tegendeel is bewezen.”Gehuwd en vader van een dochter van zeven, nam Stefan in 2002 het bedrijf van zijn vader over. De oorsprong van Strikolith gaat terug naar de jaren zeventig van de vorige eeuw. Vader Jo kocht in de tijd een garage in Oosterhout om daar ’s avonds de ‘bouwpappen’ te mixen die hij een dag later als stukadoor bij zijn klanten zou uitsmeren. Met dank aan een bij een Brabantse bakker op de kop getikte deegmachine. En met hulde aan de opa van Stefan, die

het apparaat met veel technisch vernuft wist om te bou-wen tot bruikbare mixer. De vraag naar de sierpleisters van Van Strien wordt echter zo groot, dat de onderne-mende stukadoor zich genoodzaakt ziet te verhuizen naar industrieterrein Dombosch in Raamsdonksveer, waar hij Strikolith op de kaart zet, waar nog altijd jaarlijks gemid-deld 10.000 ton pleistergrondstof wordt geproduceerd en waar het personeelsbestand is verdubbeld tot vijftig man.

E n i g e m e t a m b i t i eThuis bleek Stefan overigens de enige met ambitie om het bedrijf (net twee maanden ouder dan hijzelf - hij is van 6 december 1971) van zijn vader over te nemen. Met HTS Bedrijfseconomie en de TMS Businessschool van de TU Twente als geestelijke bagage, zegt hij van huis uit in elk geval nooit te zijn gepusht. “Ik denk dat ik er na mijn studiejaren ook gevoelsmatig aan toe was. Het voelde gewoon goed. En mijn zus had er geen trek in.” Als het om pushen gaat, zou zijn eigen vader hem, vermoedt Stefan, liever hebben besmet met zijn muziekvirus.“Als accordeonist is hij namelijk altijd gek geweest, en nog, van Zydeco-muziek uit Louisiana. En van z’n eigen River Zydeco Band waarmee hij nog regelmatig optreedt. En nu hij met pensioen is, en in Raamsdonks-veer, ‘ZydecoZity’, ook zijn eigen geluidsstudio heeft -

DE MEnS ACHTER

23

The Swamp Studio - kan het voor hem niet stuk op mu-zikaal gebied.” Zelf ooit pianostudent, houdt Stefan het slechts bij het beluisteren van muziek, van klassiek tot populair en alles daar tussenin, met een voorkeur voor blues en rock. “Heb eigenlijk altijd muziek op. Behalve tijdens interviews!”

P e o p l e m a n a g e rPositief ingesteld, soms wel een beetje naïef en te goed van vertrouwen, maar boven alles makkelijk in de omgang met mensen, heeft Stefan als ‘people manager’ een broertje dood aan hiërarchie, aan ran-gen en aan standen. Maar zoekt intussen wel mensen om zich heen met een goed ontwikkeld verantwoor-delijkheidsgevoel, die weten wat ze te doen staat in hun functie. De verschillen tussen hem en zijn vader schetsend, ziet hij zijn voorganger vooral als pionier. En als ‘uitvinder’. Van woongrind bijvoorbeeld. Van Strien Junior daarentegen is meer een organisator en ‘een bouwer met expansiedrift.’ Wat inmiddels vorm

heeft gekregen met een aantal nieuwe Strikolith-vestigingen in onder meer Duitsland, Engeland en België. “Want”, zo is Stefans gedachtegang sinds zijn aantreden, “je moet op meerdere benen durven staan om risico’s te spreiden.”

P a s s i e : H a r l e y D a v i d s o nAls algemeen directeur is Stefan momenteel vooral op het commerciële en organisatorische front in touw. Van hot naar her reizend is hij gemiddeld een week per maand onderweg. Ook doet hij bestuurswerk voor de stichting Garantiefonds en het platform Producenten Gepleisterd Bouwen. Alle verplichtingen samen maken dat het voor-malig lid en penningmeester van de motorclub Breda zijn Harley Davidson al een poosje niet van stal heeft kunnen halen. Het is zijn passie en uitlaatklep, maar van rijden komt het niet vaak meer. “Elk Oudjaar denk ik: volgend jaar ga ik weer toeren.” De laatste keer was bij wijze van eerbetoon toen in clubverband een medelid uitgeleide werd gedaan bij de uitvaart. Wat hem zo aantrekt in een

26 - 2013verf&inkt

Harley? “Het ruige, het stoere, misschien wel het on-overwinnelijke. Ten minste, dat gevoel bekruipt je als je met elkaar op pad bent. Dan maakt het ook niet uit wat je bent: bouwvakker, advocaat of pastoor. Als groep heb je wel een gemeenschappelijke noemer: de passie die je deelt voor de motor. Tenminste, zo voelt dat.”Hij heeft gewoond in Engeland en Duitsland, maar hij is blij met zijn huidige ‘thuis’: op zijn vertrouwde geboorte-grond in Raamsdonk, een gemoedelijke, van oorsprong katholieke, agrarische gemeenschap van handwerkers en van harde werkers. Dat met het minstens zo katho-lieke Raamsdonksveer en het overwegend protestantse Geertruidenberg intussen de gemeente Geertruiden-berg is geworden. Onderlinge verschillen zijn er volgens Stefan nog zeker in deze gemeente, die dit jaar 800 jaar stadsrechten herdenkt. Verschillen die zich met name uiten rond carnavalstijd. “Tenminste, zo beweren wij onder elkaar nog wel eens gekscherend: het is in Geer-truidenberg pas echt carnaval als er ook Veerse jongens bij zijn om het gezellig te maken!”

“Elk Oudjaar denk ik: volgend jaar ga ik weer toeren, maar het komt er niet van.”

DE MEnS AcHTER

24

Het blauw van pauwenveren of van sommige vlinders en kevertjes is een

structurele kleur; anders dan bij pigmentkleuren wordt er geen licht opgenomen,

maar weerkaatst. Daardoor behouden dergelijke ‘structurele kleuren’ hun kleur,

miljoenen jaren lang. Het Debye Institute for NanoMaterials Science onderzoekt

mogelijkheden om dergelijke structurele kleuren te genereren. Wanneer

kunnen we de eerste coatings met altijd vaste kleur verwachten? Volgens

toponderzoeker Alfons van Blaaderen kan het al. Alleen de prijs is nog een

obstakel.

T e k s t : P e t e r B o o r s m aF o t o g r a f i e : P e t v a n d e L u i j t g a a r d e n

kleur aan pigmenten. Pigmenten geven kleur doordat ze een deel van het licht absorberen, waardoor het oog alleen het niet opgenomen licht waarneemt. Maar juist omdat pigmenten licht - energie - opnemen, worden ze ook afgebroken, waardoor de kleur vervaagt. Structurele kleuren echter behouden hun kleur.

ParelmoerStructurele kleuren, of fotonische kristallen zoals de structuren in de technische literatuur worden genoemd, geven kleuren dankzij interferentie-effecten. In feite gaat het om een driedimensionale pakking van mi-

Verf & INNoVAtIe

toponderzoeker Alfons van Blaaderen kan

‘Kleuren makendie nooit vervagen’

croscopisch kleine deeltjes die zeer regelmatig liggen gerangschikt en die het licht op een bepaalde manier weerkaatsen. Door de interactie van het licht met de structuur van de regelmatige deeltjes worden bepaalde golflengten selectief uitgedoofd en vermengd met di-rect gereflecteerd en verstrooid licht. typerend is dat de kleur erg afhankelijk is van de hoek van het inval-lend licht, zoals goed te zien is bij het parelmoer van een oesterschelp of bij olie die op het water ligt. De kleur maakt onderdeel uit van de structuur van het materiaal. Dat betekent dat zolang de regelmaat in de structuur heel blijft, ook de kleur in tact blijft.

PauwenDat dat zo is wordt bewezen door Afrikaanse besjes - de pollia condensata - die hun oorspronkelijke struc-turele kleur blauw zeker vijftig jaar behouden, een kleur die overigens tien keer intenser en helderder is dan welke pigmentkleur dan ook. tijdens de jaarver-gadering van de VVVf in december liet Van Blaaderen een opgegraven kevertje zien van 47 miljoen jaar oud, dat nog steeds zijn oorspronkelijke, levendige kleur heeft. In de natuur zijn nog meer voorbeelden te vinden van structurele kleuren, zoals de veren van kolibries en pauwen, sommige vlinders en het gesteente opaal. “ook alle kevers die er metallisch uitzien, hebben

Kleuren die nooit vervagen of vergelen, kleuren blauw die tienmaal zo intens zijn als de blauwe verf die nu ver-krijgbaar is. Volgens Alfons van Blaaderen, hoogleraar in de scheikunde én natuurkunde aan het Debye In-stitute for NanoMaterials Science in Utrecht, hoeft het helemaal niet zo lang te duren voordat er coatings met dergelijke kleuren op de markt zijn. “De techniek is er al. Het gaat er vooral om, de toepassing zo te verbete-ren dat het ook prijstechnisch interessant is om ze op de markt te brengen.”Van Blaaderen heeft het over structurele kleuren. De meeste kleuren die we om ons heen zien, danken hun

25 26 - 2013verf&inkt

veelheden veel groter.” Van Blaaderen verwacht dat structurele kleuren het eerst in niches van de verf- en inktindustrie worden toegepast, waarbij er maar klei-ne hoeveelheden materiaal nodig zijn of waarbij het opnieuw opbrengen van kleur heel lastig is. Iets waar-voor hij met bedrijven overigens graag een pilot pro-ject zou willen opzetten. “Maar we maken bijvoorbeeld al deeltjes met alleen een schilletje van titaandioxide, waardoor je veel minder van deze dure grondstof no-dig hebt.”Er zijn overigens al wel enkele toepassingen van structurele ‘kleuren’, zoals een anti-reflectiecoating van DSM. Ook het cijfer ‘50’ op een 50-eurobiljet be-staat uit structurele kleuren, zij het dat de inkt met simpele technieken gemaakt is. En er moet een model Mercedes bestaan waarbij ‘structurele kleur’ een op-tie is. Dat is dan nog wel een kleur die varieert met de lichtinval: kijk je er van boven op, dan zie je de kleur blauw, kijk je zijwaarts, dan zie je de kleur groen.Maar het mooiste voorbeeld van een structurele kleur is volgens Van Blaaderen dat van de morpho, een vlin-der uit de Zuid- en Midden-Amerikaanse regenwou-den die vanuit alle hoeken blauw is, ongeacht de licht-inval. Zo fel dat het dier tot op een kilometer afstand te zien is. “Dat is heel moeilijk na te maken want om een regelmatige kleur te krijgen, moet je juist variëren in de regelmaat van de deeltjes.” •

VErf & InnOVAtIE

structurele kleuren. Het zijn heel mooie reflecterende kleuren. Een heel groot deel van het licht - 40 procent - kaatst als kleur weer terug”, aldus Van Blaaderen. Ook in verf kun je kleuren genereren door de ver-strooiing van het licht te beïnvloeden. Dat kan door te structureren op nanoschaal; een gemengd fysisch en chemisch proces, waarbij de chemici zorgen voor de bouwstenen - de deeltjes - en de fysici zorgen dat die zichzelf zo organiseren - kristalliseren - dat het ge-wenste effect optreedt.

Proof of principleHoewel veel van de kennis en techniek voorhanden is, durft Van Blaaderen nog geen voorspelling te geven wanneer de huiseigenaar zijn voordeur kan schilderen met verf met een structurele kleur. “Wij stoppen bij de proof of principle: voor ons is het voldoende aan te to-nen dat het kan. Het is dan aan de industrie om wat met die uitvinding te doen. Ik kan wel zeggen dat ik dertien jaar geleden heb voorspeld dat elektronische inkt wel eens een markt zou kunnen worden. Ik ben toen voor gek verklaard, maar tegenwoordig wordt het in iedere e-reader toegepast.”Vooralsnog is vooral de prijs een obstakel. “Wij wer-ken ook voor de chipsindustrie. Daar gaat het over zo weinig materiaal dat de prijs er nauwelijks toe doet. Dat is bij coatings natuurlijk anders; daar zijn de hoe-

Computers die werken op licht

naast het onderzoek naar structurele kleuren werkt Alfons van Blaaderen ook aan de ontwikkeling van optische vezels van polymeren met hierin inge-bouwd fotonische kristallen die het mogelijk ma-ken ook binnenshuis netwerken voor optische sig-nalen aan te leggen. “Glasvezelkabels komen niet verder dan tot de meterkast. Daar worden de opti-sche signalen omgezet in elektrische signalen. Als je die omzetting kunt uitstellen tot aan de compu-ter, maakt dat de communicatie heel veel sneller.” Het einddoel van Van Blaaderen is echter het ont-wikkelen van chips die werken met optische in plaats van elektrische signalen. “Anders dan elek-trische signalen verstoren lichtsignalen elkaar niet. rekenen zou dan in drie dimensies kunnen, waar-door computers enorm veel sneller worden.”De ontwikkeling van polymere vezels en chips die met licht werken valt onder het toegepast onder-zoek van het Debye Institute for nanoMaterials Science. Daarnaast wordt er ook fundamenteel onderzoek gedaan naar en met colloïdale deeltjes als modelsysteem voor atomaire en moleculaire processen zoals bijvoorbeeld kristallisatie.

‘…het cijfer ‘50’ op een 50-eurobiljet bestaat uit structurele kleuren, zij het dat de inkt met simpele technieken gemaakt is…’

26

Een machine die jaarlijks 1,5 miljoen kartonnen verfpotten kan produceren. Nee, het is geen fabeltje: die machine

staat in Zaandam – klaar voor gebruik. Maar grote verffabrikanten durfden de sprong van metalen of plastic

verfverpakking naar kartonnen pot niet aan. Dus zoeken uitvinder en partners een andere weg om ‘hun kindje’

alsnog groot te zien worden. Ondernemer Rien de Wolf: “We richten ons nu op de kleinere verffabrikanten.”

T e k s t : M a r l o e s H o o i m e i j e rF o t o : P e t v a n d e L u i j t g a a r d e n

UV-straling. De deksel, ring en bodem worden gemaakt van polypropyleen. En er is lijm nodig om de verschillen-de laagjes en elementen aan elkaar te bevestigen. Ook de luchtdichtheid is volgens Keijzer dik in orde: “Je hebt toch te maken met meer aanhechtingen dan bij een plastic pot die, behalve de deksel, uit één geheel wordt geperst. Maar Henk heeft al een paar jaar kartonnen potten staan met watergedragen verf erin en weegt die steeds om te zien of er geen verf verdampt. En dat zit goed.”

1,5 miljoen pottenSchram, die patent heeft op de kartonnen verfpot, kan met de machine die in de productiehal van zijn bedrijf HenCa Verf in Zaandam staat op jaarbasis 1,5 miljoen 1-li-

VERf & iNNOVatiE

Kwart duurzamer dan bestaande verpakkingen

Kartonnen verfpot: wie durft?

terpotten maken. “Dit aantal kan nog verder omhoog als de prototypemachine verder uitgewerkt wordt”, vertelt hij. De prijs van de kartonnen pot zal die van een metalen of plastic pot volgens Keijzer niet veel ontlopen. Er is ook al een machine die op termijn 2,5-literpotten kan fabri-ceren, maar de 1-literpot gaat nu voor. Die machine had al lang moeten draaien, maar helaas haakte Stora Enso vorig jaar af. Het bedrijf wilde niet langer investeren in de verf-potinnovatie en ontbond de licentie die het met Schram had afgesloten voor de vermarkting op de Europese en Noord-amerikaanse markt. Reden: verfgiganten durfden er toch niet aan en productie op grote schaal - het doel van Stora Enso - zou er voorlopig niet van komen. Volgens Keijzer durven de grote bedrijven ‘niet te ver uit het raam te gaan hangen’. Ze willen volgens hem weliswaar hun milieudoelstellingen halen, maar ze ne-men liever ‘kleine stapjes dan een grote sprong’. “Een eco-efficiencytest toonde aan dat onze verpakking een carbon footprint heeft die 25 procent gunstiger is dan de bestaande verpakkingen. Dat verschil kun je niet wegwerken door meer gerecycled plastic in de plastic potten te gebruiken, waaraan de bedrijven toch de voor-keur geven. De kartonnen potten kunnen bovendien vrij eenvoudig op locatie worden vervaardigd, wat het aantal transportbewegingen enorm reduceert. Maar het feit dat onze verpakking uit vijf componenten bestaat, vonden ze

in 2007 mondde een brainstorm tussen Hans Keijzer, di-recteur innovatie bij hout-, papier- en kartonproducent Stora Enso, en uitvinder Henk Schram uit in het lumineuze idee een kartonnen verfpot te ontwerpen. Een pot die aanzienlijk duurzamer moest worden dan de traditio-nele metalen en plastic verfverpakkingen. De twee in-novatiezoekers waren elkaar op het spoor gekomen door Syntens, het innovatiebureau van het ministerie van Economische Zaken. Keijzer licht toe: “Kartonnen verf-verpakkingen bestonden nog nergens ter wereld. Er zijn wel verpakkingen voor andere producten die enigszins vergelijkbaar zijn, zoals de koker waarin Pringles-chips verpakt zijn, of de verpakkingen voor vruchtensappen. En we kennen de bag-in-box waar wijn soms in verpakt wordt, met dat kraantje. Maar in een zak wijn ga je niet roeren, in een pot verf wel.”Het eerste prototype van Schram was in 2009 gereed. Jaren van uitvoerig testen en uitontwikkelen van de pro-ductiemiddelen verder, met de benodigde investeringen van Schram en Stora Enso van ruim een miljoen euro, vol-doet de 1-literpot inmiddels aan alle eisen om waterge-dragen verven in te verpakken. “Zolang er maar geen op-losmiddelen in zitten”, zegt Schram. Het omhulsel van de pot bestaat uit een kartonnen koker van Stora Enso, een laagje polyetheen en een heel dun laagje aluminiumfolie - voor de waterbestendigheid en het buitenhouden van

27 26 - 2013verf&inkt

me producten, zoals zonnepanelen, accu’s en nu dus ook kartonnen verfpotten. De Wolf: “Ik ken Hans Keijzer ook persoonlijk en ben vanaf het begin enthousiast over het concept: van karton een potje maken en daar verf in stop-pen. Het is een gemiste kans van de grote bedrijven. Ik ben ervan overtuigd dat consumenten klaar zijn voor duur-zame verf én voor duurzame verfpotten. Aangezien zij door de crisis schilderwerk ook steeds vaker zelf gaan doen, is het een interessante doelgroep.”De Wolf heeft inmiddels een verkennend gesprek gehad met Ursa Paint, producent van duurzame verven. Binnen-kort moet duidelijk worden of Ursa Paint het aandurft om zijn producten in de kartonnen verfpot te verpakken. Of misschien zijn er wel meerdere kleine fabrikanten die af-zonderlijk van elkaar niet zo’n grote verpakkingsbehoefte hebben, maar met elkaar willen investeren in de machine. Keijzer rekent voor: “De machine kost 200.000 euro en de set mallen die je nodig hebt voor het spuitgietwerk van ringen, deksels en bodem kost 80.000 euro.” Maar er zijn meer mogelijkheden volgens De Wolf: “We kunnen ook zelf duurzame verf inkopen, in onze eigen kartonnen pot-ten verpakken en onder eigen naam op de consumenten-markt verkopen.” En hoewel de weg naar de markt lang, kostbaar en hobbelig is, blijft uitvinder Schram van één ding overtuigd: “De kartonnen verfpot is een geweldig product.” •

vErf & InnOvatIE

bezwaarlijk. De innovatierichtlijnen willen immers dat de materialen zo homogeen mogelijk zijn.”Des te spijtiger, vindt Keijzer, omdat de pot geheel re-cyclebaar is. “In Barcelona heeft Stora Enso een fabriek staan die soortgelijke producten - de tetra Pak-verpak-kingen van bijvoorbeeld sinaasappelsap - volledig kan recyclen. Het verbranden van het plastic levert genoeg energie op om het papier én het aluminium terug te win-nen. natuurlijk, dit blijft een tussenstap, op lange termijn is het ideaalplaatje dat de verpakking gewoon bij het oud papier kan en het verfrestant door de gootsteen.” Schram: “De pot is nog altijd voor verbetering vatbaar. Zo zou het natuurlijk mooi zijn als het omhulsel uit minder laagjes kan bestaan: karton met één binnenlaag. voor dat soort ontwikkelingen is tijd nodig.”

Nieuwe pogingDie tijd was uitvinder Schram door de grote verfbedrijven en door Stora Enso niet gegund, maar wie denkt dat de kartonnen verfpot nu ten dode is opgeschreven, heeft het mis. De amsterdamse ondernemer rien de Wolf heeft het stokje van Keijzer overgenomen en richt zich samen met Schram nu op de kleinere verffabrikanten. De Wolf runt naast zijn winkel in amsterdam, waar hij vrijetijdsarti-kelen (camping, watersport) maar ook standaardverven verkoopt, zijn bedrijf De Wolf Interactive Bv voor duurza-

Verf door de brievenbus

Dat uitvindersbloed altijd blijft stromen, blijkt uit de nieuwste verfverpakking van Henk Schram: verf in brievenbusverpakking. Waar de kartonnen verfpot nog op de markt moet komen, verzendt Hencaverf nu al verf naar zijn klanten in speciale spoutbags, een stazak met schenkdop. De inhoud is volgens Schram gemakkelijk te mengen door het zakje te kneden. na dosering van de gewenste hoe-veelheid in een bakje, sluit de schroefdop de zak af.De verpakking is - in tegenstelling tot de karton-nen pot - ook geschikt voor verven mét oplos-middelen. niet alleen de verpakking maar ook de bijbehorende vulmachientjes zijn Schrams eigen ontwerp. Klanten bestellen de verf via zijn web-winkel en krijgen de verf, bij hoeveelheden tot 700 ml, in brievenbusverpakking toegezonden. Schram: “vandaar onze kreet ‘Bij iedere klus onze verf door uw brievenbus’. Ook deze verpakking is, net als onze kartonnen pot, een stuk duurzamer. Zo geeft de stazak minder afval.”

Meer informatie: www.hencaverf.com.

28

Drukinkt uit bomen? Laura Kela, verbonden aan VTT Technical Research Centre of

Finland, heeft bewezen dat het kan. De inkt is schoner dan traditionele inkten en

daardoor zeer geschikt voor de verpakkingsindustrie. Kela: “Het hangt nu van de

industrie af wanneer inkt op basis van hemicellulose op de markt komt.”

T e k s t : M a r l o e s H o o i m e i j e rF o t o g r a f i e : P e t v a n d e L u i j t g a a r d e n

Hemicellulose, daar draait het allemaal om in het on-derzoek van de Finse onderzoekster Laura Kela van VTT Technical Research Centre of Finland. Kela onderzocht of deze polymeer, die een bijproduct is van de productie van papierpulp uit bomen, als grondstof voor drukinkt kan dienen. Door gebruik te maken van hernieuwbare grondstoffen als hemicellulose kan inkt immers mi-lieuvriendelijker worden geproduceerd. In november publiceerde ze een optimistisch artikel over haar on-derzoeksresultaten in het tijdschrift Printing Inks. Waar de hemicellulose in het productieproces van pa-pier nu nog vooral wordt gebruikt om te verbranden, om zo in de benodigde energiebehoefte te voorzien die nodig is om van hout pulp te maken, is het volgens haar heel goed mogelijk deze in de toekomst als bindmid-del voor inkt te gebruiken. Uit één ton pulp kan circa vijf kilo hemicellulose worden gehaald; uit de totale pulpproductie zo’n 960.000 ton. Kela: “De verwachting is zelfs dat de beschikbaarheid van hemicellulose nog verder groeit als het gebruik van speciale pulp - zoals opgeloste, gebleekte pulp voor textiel - verder toe-neemt.”

CO2-voetafdrukHoewel nog niet in systematisch onderzoek aange-toond, lijken inkten op basis van hemicellulose volgens de onderzoekster biologisch afbreekbaar en niet giftig. Bovendien heeft deze biologische grondstof geen voe-dingswaarde en gebruik is daarmee geen bedreiging

DRUKInKT & DUURzaamHeID

Schonere drukinkt uit hemicellulose geschikt voor verpakkingen

Finland haalt inkt uit bomen

voor de mondiale voedselvoorziening. Kela: “Voorbe-rekeningen laten zien dat de CO2-voetafdruk van inkt-bindmiddel op basis van hemicellulose kleiner is dan van bindmiddel op basis van polyacrylaat. Het is een bijpro-duct uit het productieproces van pulp met veel potentie voor de inktindustrie.” In het laboratorium testte Kela de hemicellulose als bindmiddel voor inkt op waterbasis (40 procent op hemicellulose gebaseerd bindmiddel in een waterop-lossing). De inkt werd geprint en gehecht aan opper-vlaktes van karton en plastic, en gaf op het oog goede printkwaliteit. Ook hemicellulose (tien procent derivaat in water) als vernis op gecoat papier, karton en plas-tic gaf goed resultaat: glans en wateroplosbaarheid werden op alle oppervlakten beter. “We hebben het bindmiddel getest met commerciële pigmenten en we hebben met hemicellulose recepten voor flexo-inkt op waterbasis gemaakt, zowel warmte-uithardbaar als UV-drogend. alle inkten waren stabiel en zagen er goed uit. Bijkomend voordeel van de UV-drogende inkt was de beperkte geur.”

VerpakkingsindustrieDe duurzame inkt kan volgens het Finse onderzoek goed van pas komen voor de verpakkingsindustrie. zeker aan verpakkingen voor levensmiddelen worden omwille van de voedselveiligheid speciale materiaaleisen gesteld: de materialen mogen niet toxisch zijn, maar moeten wel een goede beschermfunctie hebben. Bovendien kijkt

29 26 - 2013verf&inkt

drukinkt & duurzaamheid

de verpakkingsindustrie steeds meer of een verpak-king biologisch afbreekbaar is. milieuvriendelijke inkt verhoogt volgens het onderzoek zowel de veiligheid als de duurzaamheid van verpakkingen. Waarbij kela wel opmerkt dat de inkt ‘nog’ geen goedkeuring heeft voor gebruik in de voedingsindustrie, zoals van de Fda (Food and drug administration).Ondertussen onderzoekt Vtt nog meer toepassingsmo-gelijkheden. “naast de mogelijkheid om met de inkt via flexografie karton en papier te bedrukken, onderzoeken we hoe we de hemicellulose zo kunnen modificeren dat die ook geschikt is voor inkt om op flexibele verpak-kingen te printen. en mogelijk kan de inkt straks ook gebruikt worden in inkjetprinters.” Uit eerder onderzoek bleek volgens Kela al hoe bijproducten van papierpro-ductie, zoals natuurlijke harsen, van pas kunnen komen in bindmiddelen. Bijvoorbeeld om verf waterafstotender te maken. er is in eerder onderzoek al eens inkt op wa-terbasis gemaakt met hemicellulose en dennenhars.

Op de marktin het ideale plaatje zijn er volgens het Finse onder-zoekscentrum diverse partners betrokken om pro-ductie en gebruik van inkt uit bomen te realiseren: de pulpproducent die voor de ruwe hemicellulose zorgt, de chemische industrie om de hemicellulose te modi-ficeren tot bindmiddel, de inktproducent om bindmid-del en pigment in kwaliteitsinkt om te zetten, de pig-mentproducent om geschikte pigmenten te leveren en

Drukker zoekt duurzame inktVorig jaar april berichtte Verf&Inkt (nummer 22) al over de wenselijkheid van meer duurzame inkten. de grafische industrie dringt hier meer en meer op aan bij de drukinktindustrie, omdat klanten van de drukkerijen steeds vaker vragen om volledig duurzaam drukwerk. de grafisch ondernemers willen ook beter weten uit welke bestanddelen de inkt is vervaardigd; ze menen dat die informatie nog vaak te wensen overlaat. hoewel drukinkt verantwoordelijk is voor een relatief geringe milieubelasting, zijn ook de VVVF en de europese organisatie van drukinktfabrikanten euPia het erover eens dat de keten gezamenlijk op zoek moet gaan naar meer duurzame inkten. de twee organisaties zijn hierover in gesprek met het koninklijk Verbond van Grafische Onder-nemingen (kVGO). inkten kunnen milieuvriendelijker worden door bijvoorbeeld minder gebruik te maken van minerale oliën en meer van plantaardige grondstoffen, zoals hemicellulose (zie hoofdartikel). Overigens is het daarbij van belang dat gebruik van plantaardige grondstoffen voor inkt de mondiale voedselvoor-ziening niet in het gedrang brengt, zoals bij gebruik van sojaproducten. en de milieuwinst vervliegt ook wanneer er weliswaar duurzame grondstoffen worden gebruikt, maar deze van ver gehaald worden (gebruik van brandstof voor transport) of dat de verwerking van de grondstoffen tot inkt veel CO2-uitstoot veroorzaakt.

Laura Kela: ’Het hangt nu van de industrie af wanneer inkt op basis van hemicellulose op de markt komt’

de verpakkingsindustrie die de inkt gaat gebruiken. kela hoopt dat de toepassing van hemicellulose voor inkt binnenkort vanuit de onderzoeksfase in de ont-wikkelfase terecht mag komen. “mochten genoemde partners een ontwikkelproject willen starten, dan doet Vtt graag mee. het hangt nu van de industrie af wanneer inkt op basis van hemicellulose op de markt komt.” zowel de grondstof hemicellulose als het hieruit gemodificeerde bindmiddel kan volgens haar prima in europa worden geproduceerd. “dit kan ook in nederland, als een pulpproducent en een chemiecon-

cern de samenwerking zoeken. Vtt is geïnteresseerd hierover met nederlandse ketenpartners in gesprek te gaan.” Ook niet onbelangrijk in dit verband: hoe duur zal de inkt uit bomen zijn? “dat is op dit moment onmoge-lijk om te zeggen; het hangt onder meer af van wie de producenten zijn en wat hun productiecapaciteit is. Op lange termijn is de verwachting dat de prijs gelijk is aan de huidige, commerciële bindmiddelen voor inkt.” •

Duurzaam ondernemer Stef Kranendijk (Desso), gelauwerd onderzoeker

Alfons van Blaaderen (Debye Institute), innoverend topman Feike Sijbesma

(DSM), de jaarrede van scheidend voorzitter Marlies van Wijhe en de vele

informele contacten: de VVVF-jaarvergadering in december 2012 had een

volle en kwalitatief hoogwaardige agenda. Op deze pagina’s een verslag en de

foto’s als duurzame herinnering.

T e k s t : J o s d e G r u i t e rF o t o ’ s : J a n W i l l e m S c h o u t e n ( J a w s M e d i a )

‘We zullen aan de bak moeten’

30

jAArVergADerIng 2012

hypotheekrente noemden we een eerste belangrijke stap om de woningmarkt weer in beweging te krijgen. Maar toen ontstond de commotie over de zorgpremie en bleek dat we niet over alle elementen uit het akkoord goed waren geïnformeerd. In zijn totaliteit bleek het regeerak-koord daarna een drama en zakte het vertrouwen van on-dernemers en consumenten ver weg. Om uit een crisis te komen moeten mensen vertrouwen in de toekomst heb-ben, moeten ze geld willen uitgeven en moeten ze willen investeren. Dat hadden de boekhouders in Den Haag even vergeten. na de zwakke start van dit kabinet zal het weer even duren voordat het vertrouwen is teruggekeerd.”De scheidend VVVF-voorzitter wilde echter niet te lang stilstaan bij de crisis en de Haagse politiek. “Dat weten we nu wel en erover praten, helpt ons niet verder.”Ze noemde de verfbranche een branche die van aanpak-ken houdt en steeds op zoek is naar nieuwe ontwikke-lingen en initiatieven. Dat hebben we het afgelopen jaar weer kunnen zien. Bijvoorbeeld op het gebied van duur-zaamheid, “een maatschappelijk zeer relevant thema, en een van de terreinen waarop de verf- en drukinktindus-trie haar toegevoegde waarde kan laten zien.”

VerfrestantenZe sprak haar tevredenheid uit over de overeenkomst die OnderhoudnL (FOSAg) en VVVF eind 2012 tekenden over samenwerking op het gebied van duurzaam onderhoud aan gebouwen en infrastructuur. “Doel is om samen tot een algemeen erkende definitie van duurzaam onderhoud te komen en tot afspraken over de vraag hoe duurzaam onderhoud verder kan worden bevorderd”, aldus Van Wijhe. “naar de mening van FOSAg en VVVF dient, om tot duurzaam onderhoud te komen, te worden gekeken naar alle elementen die daaraan bijdragen, zoals ondergrond, verf en applicatie, en niet geïsoleerd naar een van die elementen.”Van Wijhe wees ook op het VVVF-initiatief om oude verf-restanten in te zamelen en te hergebruiken. “Het idee is even simpel als doeltreffend. We willen ongebruikte res-tanten van muurverven, die iedereen heeft staan in kel-

“Hier sta ik dan. De laatste dag waarop ik mij crisisvoor-zitter mag noemen. Helaas omdat mijn voorzitterschap voorbij is, niet omdat de crisis ten einde is.” Zo opende Marlies van Wijhe haar laatste jaarrede tijdens de alge-mene ledenvergadering van de VVVF in december 2012. Ze blikte terug op een memorabele voorzittersperiode. Ze noemde het “drie opzienbarende jaren”.“Kort na het uitbreken van de financiële crisis in 2008 werd er al gesuggereerd dat we wel eens met een double dip te maken zouden kunnen krijgen. Inmiddels zitten we geloof ik in de derde dip, maar ik ben de tel een beetje kwijtgeraakt. niet dat het veel uitmaakt, want voor de verf- en drukinktindustrie vormen de afgelopen drie jaar één lange dip. Onze bedrijfstak heeft te kampen gehad met omzetdalingen tot wel 30 procent en sluipenderwijs is het aantal medewerkers gezakt van ruim zesduizend naar amper vijfduizend. en dat in drie jaar tijd.”

Van Wijhe noemde dat cijfers die de ernst van de crisis weergeven. Ze herhaalde haar teleurstelling dat de over-heid de bouw en als afgeleide daarvan de verfindustrie, in de kou heeft laten staan. “er zijn wel maatregelen ge-nomen om de infrastructuur - de wegenbouw - te helpen, maar behalve onze wegenverffabrikanten hadden wij daar niet zo veel aan. De btw-verlaging op onderhoudswerk was een stap in de goede richting. Die heeft de aanne-mers en onderhoudsbedrijven enigszins geholpen. De verfindustrie heeft er marginaal baat bij gehad. De over-heid had het probleem van de bouw veel serieuzer moeten

nemen in plaats van het te bagatelliseren. Tegelijkertijd zit de woningmarkt nog net zo op slot als de afgelopen jaren. Dat is een slechte zaak voor verffabrikanten die leveren aan de bouw.”

BoekhoudersZe had kort hoop geput, vertelde ze, uit het regeerak-koord van het huidige PvdA-VVD-kabinet. “Want daarin leken positieve elementen te zitten. We hebben als VVVF zelfs een persbericht de wereld ingestuurd waarin we schreven dat het akkoord de verf- en drukinktindustrie perspectief bood. Het scheppen van duidelijkheid over de

Intrinsieke kleurenHoogleraar Alfons van Blaaderen van het Debye Institute for nano Materials Science in Utrecht doet fundamenteel onderzoek naar de zelforganisatie van deeltjes op atomair en nanoniveau. Hij legde de aanwezigen uit hoe zijn instituut probeert de klein-ste deeltjes van materialen te herschikken zodat de eigenschappen veranderen. In de verre toekomst (zie elders in dit blad) zou die techniek kunnen leiden tot verven met een intrinsieke kleur, die niet met het verstrijken van de jaren vervaagt. Als voor-beeld toonde hij een 500 jaar oude vrucht die nog altijd zijn originele kleurintensiteit heeft.

mogelijk zijn verbonden en welke lessen daaruit kunnen worden getrokken.Van Wijhe: “De conclusie was helder. We weten nog niet alles, laten we daarom uitgaan van het voorzorgsprincipe. Dat houdt in dat we maatregelen nemen om blootstelling aan ‘vrije’ nanodeeltjes te vermijden. De VVVF adviseert daarom haar leden en haar afnemers om dit principe als uitgangspunt te nemen voor het treffen van maatregelen Dat betekent werken onder beheerste condities, bijvoor-beeld in gesloten systemen of met gebruik van afdoende persoonlijke beschermingsmiddelen. Ik ben ervan over-tuigd dat wij op deze wijze én innovatief én zeer ver-

antwoord omgaan met de nieuwe mogelijkheden die de kleinste deeltjes ons bieden.”Van Wijhe blikte tevreden terug op de link met de Top-sector Chemie, die de verfindustrie in 2012 tot stand bracht. “Het feit dat we onder de noemer van het top-sectorenbeleid kunnen functioneren, verstevigt het fun-dament onder onze innovatie-activiteiten. Ik memoreer ook graag dat twee verffabrikanten deelnemen aan het initiatief Chemiebeurs, een initiatief dat veelbelovende chemiestudenten een steuntje in de rug geeft in de vorm van een extra beurs. En dat alles met het doel meer che-miestudenten te lokken en daarmee de kweekvijver met toekomstig toptalent te vullen”, aldus Van Wijhe.

Sociale innovatieNaast technische innovatie is sociale innovatie een on-derwerp waarmee de vereniging zich bezighield en gaat bezighouden. Van Wijhe zei erover: “Mijn opvolger als VVVF-voorzitter, Ben Berkel, heeft zich er in het overleg met de vakbonden met grote regelmaat sterk voor ge-maakt om dit onderwerp op de agenda te krijgen. Ik hoop van harte dat we in het overleg tot vruchtbare gesprekken en dito afspraken komen, in het belang van werkgevers en werknemers in onze bedrijfstak.” Ze wees voorts op de Stoffenmanager en de Arbocatalogus die beide in 2012 tot voltooiing kwamen.Ze complimenteerde de vertegenwoordigers uit de bran-che die zich hebben beziggehouden met de hervorming van ‘Veilig met verf’.

31 26 - 2013verf&inkt

jAArVErgADErINg 2012

4

ders en schuren, verwerken tot grondstof voor nieuwe verf. De milieuwinst daarvan kan oplopen tot ruim 70 procent.”

Technische innovatieEr is de afgelopen jaren ook veel gebeurd op het terrein van technische innovatie, hield Van Wijhe haar gehoor voor. “VNCI en VVVF hebben, met steun van TNO, de ambitie ge-formuleerd dat in 2030 de helft van de verf die in Nederland wordt afgezet volledig biobased is. De uitdaging die wij onszelf hebben opgelegd is producten te maken met een performance die minstens gelijkwaardig is aan de verf die op petrochemie is gebaseerd. Ook bij deze transitie wil de VVVF de afnemers en hun brancheverenigingen nauw be-trekken, zodat Nederland over 30 jaar bekendstaat als hét biobased verf producerend land van de wereld.”Ook de mogelijkheden en problemen van nanotechnologie werden belicht. “We hebben als verfindustrie enerzijds te maken met de mogelijkheden die nanodeeltjes bieden voor productinnovatie. Daar zijn prachtige dingen mee te doen. Maar het is een drie-eenheid: profit, people, planet. We hebben dus ook oog voor de risico’s bij het verwerken van nanodeeltjes en we doen dus vol overtuiging mee aan onderzoek en aan de maatschappelijke dialoog. Nanotech-nologie is een opkomende technologische ontwikkeling met vaak ongekende mogelijkheden. Bij nanotechnologie gaat het om het ontwerpen, bouwen en manipuleren van materie op de schaal van nanometers, één miljardste van een meter. Daardoor kunnen aan materialen nieuwe eigen-schappen gegeven worden en dat brengt nieuwe producten binnen handbereik. Lakken met nanodeeltjes zorgen voor een krasvrije bescherming, werken brandwerend, wateraf-stotend of ze helpen de droogtijd verkorten of werken anti-bacterieel. Allemaal prachtige toepassingsmogelijkheden.”

GevarenMaar de VVVF heeft ook deelgenomen aan het project Kennisdelen Nanotechnologie, waarbij in de praktijk is gekeken op welke momenten tijdens de productie en het gebruik van lakken met nano mens en milieu worden blootgesteld aan nanodeeltjes, welke gevaren daaraan

Staalconservering“Als ik praat over technologische innovatie, dan mag ik een belangrijke andere poot van de verfin-dustrie niet vergeten: de staalconservering”, aldus Van Wijhe. “Ik bedoel: duurzaamheid betekent ook de levensduur van grote infrastructurele werken en andere kostbare investeringsgoederen en produc-tiemiddelen waarborgen. En van oudsher zijn coa-tings daarvoor het geëigende middel. Onze keuze om te participeren in het Kennisnetwerk Staalcon-servering zorgt ervoor dat we met de partners in de keuze oplossingen zoeken en producten leveren die deze duurzaamheid verbeteren.”

Als uitzendbureau begrijpen wij heel goed

dat u per direct behoefte kunt hebben aan

versterking. Als het gaat om de flexibele

inzet van arbeidskrachten, bent u bij SWA

aan het juiste adres, want SWA weet van

werken.

Frisse kleuren, frisse krachtenSWA is arbeidsmarktspecialist in de techniek,

dus ook in de inkt & verf-branche. U kunt bij

ons terecht voor uitzending of detachering,

maar ook voor loopbaanadvies, outplacement

en nieuwe instroom via leer/werktrajecten.

Zaken doen met SWA?

Neem contact op met een van onze vestigin-

gen of mail naar: info@weetvanwerken.nl

Vestigingen:

SWA Amsterdam (020) 627 81 17

SWA Beverwijk (0251) 27 88 10

SWA Breda (076) 572 21 66

SWA Utrecht (030) 232 61 40

weetvanwerken.nl

CLASSIFICATIE MEUBELLAKKEN

Nieuwe Kanaal 9b ● Postbus 497 ● 6700 AL WageningenTel: (+31) 0317 467 366 ● Fax: (+31) 0317 467 399W: www.shr.nl ● E: info@shr.nl

SHR biedt technologische ondersteuning bij alle aspecten van het afwerken van meubels en interieurbouw elementen. Als onafhankelijke partner voor productont-wikkeling, advisering, testen en schade-expertise maakt SHR op projectbasis een modern laboratorium voor u toegankelijk. Onze medewerkers ontsluiten ruime expertise op het vlak van bestaande toepassingen en kennis van nieuwe ontwikkelingen voor u. Uitgangspunt voor de onderzoeksvoorstellen die SHR maakt zijn internationale standaarden, maar voor specifieke vragen en productvergelijk worden ook op maat testprocedures ontwikkeld. INNOVATIE DOOR KENNIS

HECHTING KRASVASTHEID

STOOTVASTHEID SLIJTVASTHEID

VOCHTIGE WARMTE DROGE WARMTE COLD-CHECK TEST

VERKLEURING CHEMICALIËN- RESISTENTIE

DOORBLOEDEN VERLIJMING

KLEUR EN GLANS MICROSCOPIE

33 26 - 2013verf&inkt

“Het was zo goed geregeld met onze website Veilig-metverf.nl”, aldus Van Wijhe. “Maar toen veranderde de Nederlandse overheid van gedachten. Bij nader inzien was ze van mening dat het jarenlang bestaande ‘ge-doogbeleid’ - als ik dat zo mag noemen - niet voortge-zet kon worden en dat we als uitvloeisel van de Europese regelgeving onze veiligheidsinformatiebladen tot bij de eindgebruiker moesten brengen. Hem als het ware de gebruiksaanwijzing in handen moesten stoppen. Dat zou leiden tot onwerkbare situaties, waarin bij wijze van spre-ken elke pot verf vergezeld zou moeten gaan van een pak papier waar je U tegen zegt. Dat kwam het veilig omgaan met verfproducten helemaal niet ten goede. Ik blijf van mening dat er niets mis was met de oorspronkelijke opzet en dat die niet heeft geleid tot onveilige situaties, maar uiteindelijk moeten ook wij gewoon aan de wet voldoen. Dat doen we nu, en ik hoop dat de overheid, of die nou in Brussel, Den Haag of bij u op het gemeentehuis zit,

ervan heeft geleerd dat wetten en maatregelen in eerste instantie aan het beoogde doel moeten beantwoorden en daarnaast in de praktijk uitvoerbaar moeten zijn.”

PensioengeldenEen paar weken na de jaarvergadering werden de pensi-oenverplichtingen en –aanspraken uit de branche over-geheveld van het eigen bedrijfstakpensioenfonds naar het fonds van de grafische industrie. Van Wijhe noemde het “een belangrijke stap om de pensioenen van onze medewerkers veilig te stellen.” Ze feliciteerde alle be-trokkenen die zich met de overstap hebben bemoeid. “Een heidens ingewikkelde klus”, aldus de afscheid ne-mend voorzitter.Ze sprak de hoop uit nog vele jaren samen te werken met haar opvolger, directeur-oprichter Ben Berkel van coatingfabrikant Drywood uit Enschede. “Ben neemt het stokje van mij over in een roerige periode, want helaas is

er nog geen uitzicht op fundamenteel herstel van de eco-nomie. Ik las afgelopen week dat de omzet in de bouw in het derde kwartaal opnieuw is gedaald, en wel met ruim vier procent ten opzichte van dezelfde periode in 2011. Het aantal faillissementen onder de bouwers steeg met 25 procent, terwijl het aantal banen daalde met 17.000 tot 355.000. Vooral bouwers van woningen en bedrijfs-gebouwen hebben het zwaar. Zij zagen de omzet sinds het begin van het jaar met negen procent teruglopen. Het aantal bouwvergunningen voor woningen en winkels daalde met respectievelijk 36 procent en 43 procent. Dat is het recente verleden, maar het CBS, dat deze cijfers heeft verzameld, is ook somber gestemd over de nabije toekomst voor de bouwers. Nieuw werk lijkt voorlopig niet voorhanden. De verwachtingen voor met name de burger-lijke en utiliteitsbouw zijn negatief, aldus het CBS.”

Aan de bakWe zullen dus aan de bak moeten, concludeerde Van Wijhe. “Dat is een opdracht voor ieder van ons, voor ie-dere fabrikant van verf of drukinkt. Maar dat is ook een opdracht voor ons gezamenlijk, als branche, als VVVF. Wij zullen nog beter dan in het verleden moeten communice-ren over onze producten en onze activiteiten. We zullen op nog meer vlakken samenwerking moeten zoeken, pre-cies zoals we dat in gang hebben gezet op het gebied van ketensamenwerking. Met DKS bijvoorbeeld, het onderne-mersplatform voor Duurzame Keten Samenwerking (DKS) waarin de VVVF samenwerkt met vier brancheorganisa-ties, om duurzame en innovatieve oplossingen bij houten gevelelementen te promoten. De VVVF en een partner als de FOSAG zijn in mijn ogen de laatste tijd al flink naar el-kaar toe gegroeid. Dat vind ik een positieve ontwikkeling. We moeten voorts onze activiteiten optimaal synchroni-seren met die van onze Europese koepelorganisatie CEPE en onze banden met VNO-NCW in Nederland verstevigen.”“We moeten aandacht houden voor maatschappelijke thema’s en voor onze rol in het maatschappelijk debat. We zullen moeten aanvaarden dat sommige van onze initiatieven op korte termijn niet profijtelijk lijken. Het hergebruik van verfrestanten kost ons misschien op korte termijn omzet. Hetzelfde geldt voor producten waarvan de prestaties zodanig zijn verbeterd dat ze de afnemer in staat stellen de onderhoudsfrequentie te verlengen.

jAArVErGADErING 2012

4

DrukinktindustrieDe VVVF organiseert ook de drukinktindustrie. Van Wijhe riep haar jaarrede van een jaar eerder in herinnering. Daarin stelde ze vast dat de Europese drukinktindustrie jaarlijks zo’n 500.000 ton inkt op basis van minerale oliën produceert. “Ik vertelde dat daarvan 250.000 ton vervangen zou kunnen worden door plantaardige oliën en dat dit aandeel tot dat moment niet hoger was dan 80.000 ton. Onder meer door een artikel in ons magazine Verf&Inkt is de vraag vanuit de grafische sector duidelijk geworden. De partijen hebben elkaar gevonden en de afzetmogelijk-heden worden duidelijk.”

Voedingssystemen voor mengers :AZO • betrouwbaar

• nauwkeurig• economisch

Bedrijfszekere en economische oplossingenvoor de automatisering van uw grondstoffen en processen.

Automatischefficiënt

Optimaalvoeden vanmengers enprocessen

www.azo.be

AZO N.V. Katwilgweg 15B-2050 AntwerpenTel. : +32-3-250 16 00Fax : +32-3-252 90 02

AZO N.V. Verf & Inkt Anzeige N1 ndl 107x297 4c:Layout 1 23.12.11 11:57 Seite 1

Reitsma & Koree BV • P.O.B. 56684 • 1040 AR Amsterdam • Nederland+31(0)203377464 • +31(0)620003947 • info@reitsma–koree.com • www.reitsma–koree.com

TITANIUM DIOXIDE • EFFECT PIGMENTENORGANISCHE PIGMENTEN • IJZEROXIDES

Reitsma & Koree BV importeert hoogwaardige pigmenten voor een aantrekkelijke prijs uit China naar Europa. Wij vertegenwoordigen toonaangevende Chinese producenten van titanium dioxide, ijzeroxides, organische pigmentenen effect pigmenten. Ga naar www.reitsma-koree.comvoor een uitgebreid overzicht van ons product assortiment.

Infor BlendingBranchespecifieke soft(semi-) procesindustri

ERP | BEHEER GEVAARLIJKE STOFFEN | LIMS

Handige software voor MSDS-en in alleEuropese talen.

Blending Nederland BVHakgriend 183371 KA Hardinxveld-Giessendam+31 184 490 367www.blending.nl

Recepturen, Berekening VOS-gehalte, Pigment/Vulstof-verhoudingTracking and Tracing, Analysecertificaat, MSDS, REACH, GHS ........?

Dan weten wij waar het over gaat!

IT-partner voor automatisering van al uw bedrijfsprocessen. Wijbieden volledig geïntegreerde ERP of deeloplossingen in debranches:⇒ Chemie & Verf⇒ Farmacie & Voedingssuplementen⇒ Voeding & Drank⇒ Verzorging & Cosmetica

Blending_ADV_1210.indd 1 11/26/10 1:36:57 PM

35 26 - 2013verf&inkt

Welke bedrijfstak doet zoiets, zou je je kunnen afvragen. Wie doet dingen die de afzet onder druk zet? Juist in een toch al moeilijke tijd. Nou, wij. Want niets doen kost ons op lange termijn meer dan een deel van de omzet: dan prijzen we ons uit de markt. Dat zijn belangrijke overwe-gingen bij al ons handelen. Per slot van rekening vormen wij geen actiegroep die vrijblijvend leuke dingen kan doen, maar zijn wij vertegenwoordigers van bedrijven met elk zijn eigen verantwoordelijkheid. Bij alles wat wij doen moet naast onze maatschappelijke rol de continuïteit van ons bedrijf voorop staan.”Van Wijhe eindigde met een positieve boodschap. “Ik ben ervan overtuigd dat wij, hoe moeilijk het momenteel mis-schien ook is, uit deze crisis zullen komen en een duur-zame toekomst tegemoet gaan. Duurzaam in de zin dat we blijvertjes zijn en duurzaam in de zin van sustainable, zoals de Angelsaksen zeggen. Ten tijde van de eerste Oliecri-sis zei toenmalig minister-president Joop den Uyl dat de wereld nooit meer zou worden zoals hij was. Hij doelde op de gevolgen van de toen sterk stijgende olieprijs. Dat was

in de jaren ’70 van de vorige eeuw. Ik denk dat Den Uyl te vroeg was met zijn waarschuwing, want zeker in de jaren ’90 hebben we weer lang gedacht dat de bomen tot in de hemel groeiden. Maar sterker dan ooit tevoren leeft nu het besef dat we inderdaad stappen moeten zetten om onze wereld leefbaar te houden. De verf- en drukinktindustrie kan in dat proces een vooraanstaande rol spelen.” •

353535

duurzaam onderhoud

GespotApril is minder mei

“De verschuiving van Koninginnedag naar Konings-dag op 27 april heeft grote voordelen: 27 april valt

minder in de meivakantie dan 30 april”(Voorzitter Michiel Zonnevylle van de Koninklijke

Bond van Oranjeverenigingen in een reactie op het verdwijnen van Koninginnedag op 30 april)

somberen“Wim Boonstra van de Rabobank vindt dat gepen-

sioneerden niet moeten somberen want ‘we hebben het beste pensioenstelsel ter wereld’. Ja, we hebben ook de hoogste dijken, daar kan ook best wat vanaf,

hè Wim!”(Columnist en oud-bewindsman Marcel van Dam in

De Volkskrant van 31 januari)

Huishouden“Ik denk dat Nederlandse vrouwen veel te veel

willen. Een perfect huis, een goede baan, tijd voor de kinderen en dan ook nog vrijwilligster bij de hoc-keyclub. Je moet keuzes maken. Ik was dolblij dat ik van dat huishouden af was. En je moet jong kinderen krijgen, dat is een enorm voordeel, dan heb je in de tijd dat het erom spant qua carrière je handen vrij.”(Commissaris der Koningin in de provincie Zeeland

Karla Peijs, in De Telegraaf van 2 februari)

Mager“Gerard van Olphen, de nieuwe bestuursvoorzitter

van SNS Reaal, heeft er ogenschijnlijk nogal wat voor over om crisismanager te worden. Als bestuurslid

van verzekeraar Achmea verdiende hij in 2011 bijna 1,5 miljoen euro. Als opvolger van de opgestapte

Ronald Latenstein doet hij financieel een forse stap terug. Van Olphen gaat een magere 550.000 euro

verdienen.”(De Volkskrant van 2 februari 2013)

Michelinster“De excellente middelbare scholen van het ministe-rie scoorden bij mij vooral zesjes. De minister wil met deze lijst excellentie bevorderen, maar hier krijgt de

middelmaat een Michelinster.”(Hoogleraar onderwijssociologie Jaap Dronkers van

de Universiteit Maastricht in dagblad Trouw van 5 februari. Dronkers geeft scholen in het voortgezet

onderwijs al jaren een rapportcijfers. Hij reageert op het lijstje ‘excellente scholen’ van staatssecretaris

Hans Dekker van OC&W).

35

sijbesma (DsM): ‘Je kunt jezelf nietsuccesvol noemen in een mislukte wereld’

DSM-topman Feike Sijbesma was gastspreker op de VVVF-jaarvergadering. Hij wees de aanwezige verf- en druk-inktfabrikanten op de urgentie om over te stappen op duurzame producten en productiemethoden. “We leven in een gekke tijd”, zei hij. “Over 500 jaar kijken mensen terug en verbazen zich erover dat wij in het fossiele tijdperk leefden. Door de eeuwen heen maakten mensen gebruik van de hernieuwbare grondstoffen wind, zon, aarde en water. 150 jaar geleden zeiden we opeens: dat gaan we anders doen en gebruikten we olie en gas als grondstof voor producten en energie. En over nog eens 150 jaar is dat afgelopen. Niet omdat fossiele grondstoffen dan zijn uitgeput, maar omdat winning te veel kost of het milieu te veel schaadt. Per slot van rekening eindigde het stenen tijdperk ook niet omdat er geen stenen meer waren.”Ook de verf- en drukinktindustrie zal moeten stoppen met het produceren van producten die gebaseerd zijn op fos-siele grondstoffen, aldus Sijbesma. “Duurzaamheid verkopen zonder in te leveren op prestatie, dat is waar het om gaat.” De DSM-topman vertelde dat tien procent van de 24.000 DSM-medewerkers actief zijn op de gebieden R&D en innovatie.De vroegere Staatsmijnen heeft in zijn 110-jarig bestaan twee belangrijke transformaties doorgenaakt: van mijn-bouw naar (bulk)chemie en van chemie naar life sciences en materials sciences.De discussie over aandeelhouders- tegenover stakeholdersbelang noemde hij achterhaald. “DSM is er niet op de eerste plaats om aandeelhouders tevreden te houden. Als groot bedrijf heb je een bredere verantwoordelijkheid”, was zijn boodschap. Met een onuitgesproken verwijzing naar de olieramp in de Golf van Mexico met het Deep Water Horizon-platform voor de zuidkust van de Verenigde Staten: “Als de activiteiten van een bedrijf enorme impact heb-ben, bijvoorbeeld als je door een fout te maken bij olieboorwerkzaamheden een deel van een continent voor langere tijd onbewoonbaar kan maken, dan heb je een grote verantwoordelijkheid. Je kunt als bedrijf alleen overleven als je die verantwoordelijkheid accepteert, als je je realiseert dat het om alle stakeholders gaat.” Sijbesma noemde als voorbeeld de productie van een weinig winstgevend medicijn. “Je kunt daarmee niet stoppen vanwege de lage winst-gevendheid als groepen patiënten van dat medicijn afhankelijk zijn.”Ook noemde hij medewerkers belangrijker eigenaren van een bedrijf dan aandeelhouders. “Aandeelhouders stoppen geld in een bedrijf, soms maar voor een enkele dag. Medewerkers stoppen vaak hun hele leven in een onderneming.”De maatschappelijke verantwoordelijkheid van een bedrijf gaat ver, als het aan Sijbesma ligt. “De hoofddoelstelling van een groot bedrijf moet zijn dat de mensen op aarde het goed hebben en dat ook in de toekomst zullen hebben. Ons mission statement is daarover helder: DSM is er om technologie in te zetten met het doel het leven op aarde te verbeteren. Je kunt jezelf niet succesvol noemen in een mislukte wereld.”Sijbesma’s inleiding werd voorafgegaan door een verhaal van voorzitter van de raad van bestuur Stef Kranendijk van tapijtfabrikant Desso. Hij hield als gastspreker een inspirerend verhaal over het proces van zijn bedrijf naar de productie van vloertegels, die na gebruik worden teruggenomen en hergebruikt.

gekleurd verleden

‘Sikkens Lakfabrieken’ uit Sassenheim heeft ruim een halve eeuw geleden (1960) de ‘Sikkensprijs’ in het leven geroepen. Een onderscheiding die nog altijd bestaat. Sikkens-directeur A. Mees was de grote inspirator en de prijs was (en is) bedoeld om mensen te stimuleren het (kunstzinnige) leven meer kleur te geven. Daardoor vielen veelal kunstenaars en architecten in de prijzen. Tot het jaar 1970: toen vielen ‘de hippies’ in de prijzen. Maar daarmee rees ook een probleem: welke hippie zou als vertegenwoordiger met die eer mogen strijken?Het jubileumboek ‘200 jaar Sikkens’ (geschreven door Jan van der Steen) doet daarover fijntjes uit de doeken dat het maatschappelijk en politiek ‘gewaagd’ was ‘de hippies’ in die tijd met de prijs te verblijden. Toch had-den de hippies de prijs volgens de toenmalige jury in 1970 wel degelijk verdiend. “Als waardering en stimulans voor een uitbundig gebruik van kleur als ludiek aspect in de menselijke samenleving”, zo heette het. Waarmee volgens de kenners “een daadwerkelijke bijdrage was geleverd aan de integratie van kleur en ruimte.” Wie de prijs in ontvangst moest nemen, bleek nog een gedoe. Moest de prijs naar het centrum aller hippies, het be-grip ‘Paradiso’ in Amsterdam met zijn bonte voorgevel, of bijvoorbeeld naar iemand als Heinz Edelman, die de tekenfilm ‘The Beatle Yellow submarine’ had gemaakt? Of moesten er, zoals in het Sikkens-jubileumboek wordt aangehaald, in Amsterdam en in andere hoofdsteden simpelweg toverballen worden rondgedeeld met een wikkel die verklaarde dat ‘dit’ de Sikkensprijs was?

A f f i c h e a l s o p l o s s i n gVolgens de geschiedschrijving koos de commissie uit-eindelijk voor de vervaardiging van een Sikkensprijs

36

in de vorm van drukwerk dat vervolgens zijn weg vond naar onder meer jongerencentra. Maar hoe zagen dat drukwerk, die brochure of dat affiche er in het echt uit? En wat stond er zoal in of op? Navraag bij Sikkens in Sassenheim levert in eerste instantie niet meer op dan een verwijzing naar de organiserende Foundation ach-ter de Sikkensprijs. En ook deze komt aanvankelijk niet veel verder dan de veronderstelling dat het ‘wellicht’ zou moeten gaan om een afbeelding uit eigen archief van een hippievrouw; een schaars geklede dame, maar verder zonder concrete aanwijzing dat de foto zou zijn gemaakt in het kader van bedoelde Sikkensprijs, moet ook Daniel Bouw van de Sikkens Foundation beamen. Zou het drukwerk van toen helemaal nergens meer in de burelen van Sikkens zijn te traceren? Een paar mails en telefoontjes verder komt vanuit Sassenheim het verlos-sende antwoord: er is wat gevonden! Het blijkt te gaan om een combinatie van een brochure en een affiche. Een deels uitvouwbaar drukwerk met allerlei bijzon-derheden. Dat begint al bij het omslag dat uit stof blijkt te zijn vervaardigd met op voor- en achterpagina een kleurig beeld van een op John Lennon lijkend persoon,

en tal van andere foto’s uit de hippietijd. Gelardeerd ook met fragmenten uit (song-)teksten van Bob Dylan, John Cage en Timothy Leary, maar bijvoorbeeld ook met een gedicht van Simon Vinkenoog. “Een juweeltje en de moeite van het zoeken waard”, vindt Daniel Bouw van de Sikkens Foundation. De Sikkensuitgave van toen is gemaakt naar grafisch ontwerp van Jan van Toorn.

M o t i v a t i eIn de brochure, uiteraard, in de spelling van die tijd, een uitvoerig antwoord op de vraag waarom de hip-pies voor de Sikkensprijs zijn uitverkoren. “De jury van de Sikkensprijs wil uiting geven aan zulk een po-sitieve waardering door de prijs toe te kennen aan die groepen, die in hun verschijning en aktiviteit, door een uitbundig gebruik van kleur, een bijdrage leveren tot versterking van het ludieke element in, respek-tievelijk zelfs als protest tegen onze samenleving. “Zij heeft deze waardering vorm gegeven in deze publika-tie, die dit verschijnsel signaleert met de motivering: “Als waardering en stimulans voor een uitbundig ge-bruik van kleur als een ludiek aspekt in de menselijke

Hoe de Sikkensprijsnaar de hippies ging

Nederland telde ooit honderden verffabrieken en ambachtelijke verf- en inktmakers: van kleinschalige familiebedrijven tot robuuste ondernemingen met industriële potentie. ‘Kleurrijk Verleden’ gaat terug in de tijd en verhaalt op basis van fragmenten uit de rijke geschiedenis van de Nederlandse verf- en inktindustrie. In deze aflevering: de historie van de in 1960 voor het eerst uitgereikte ‘Sikkensprijs’ van de toenmalige Sikkens Lakfabrieken in Sassenheim.

kLEurrIJk VErLEDEN

De cover van de hippiebrochure die in de jaren zeventig van de vorige eeuw naar jongerencentra werd gestuurd als alternatief voor het aan een individuele hippie uitreiken van de Sikkensprijs.

gekleurd verleden

37 26 - 2013verf&inkt

daarvan op mens en omgeving. Kleur, en daarmee de Sikkensprijs, heeft dan een min of meer opvoedende waarde. Eind jaren zestig verandert de koers onder invloed van het maatschappelijke klimaat: de Sik-kensprijs moet maatschappelijk relevant zijn, is de overtuiging. De doelstelling wordt als volgt gefor-muleerd: “Het stimuleren van de sociale, culturele en wetenschappelijke ontwikkelingen in de samenleving, waarbij kleur als medium een specifieke rol speelt”. Een formulering die tot op de dag van vandaag nog opgeld doet. Want ook heden ten dage is de inmiddels tweejarige prijs nog altijd bedoeld “als blijk van waar-dering voor die kunstenaars, architecten en vormge-vers die een werk hebben gecreëerd, waarin een syn-these van ruimte en kleur is verwezenlijkt”. Vroegere prijswinnaars die volgens de jury allen “baanbrekend werk verrichtten op het gebied van kleurtoepassing” zijn - naast Rietveld - architect Aldo van Eyck, plas-

samenleving, waardoor een daadwerkelijke bijdrage wordt geleverd aan de integratie van kleur en ruim-te”, aldus de toen zevenkoppige jury.

G e s c h i e d e n i sDe oorsprong van de Sikkensprijs zelf gaat terug naar de jaren waarin directeur en chemicus drs. A.M. - August - Mees nog aan het roer staat. Het initiatief van Mees zou vooral zijn voortgekomen uit zijn belangstelling voor beeldende kunst, maar ook vanwege zijn positie in een bedrijf dat de toon moet zetten in kleur. Mees brengt na de Tweede Wereldoorlog zijn bedrijfsbeleid ook steeds nadrukkelijker in verband met het nieuw élan van kunst en cultuur. Sikkens verkoopt verf, verf is kleur en kleur zit in de lift. Vooral na de grauwe oorlogs- en naoorlogse jaren. Kleur is in staat het leven mooier te maken. Bij de door Sikkens gesponsorde tentoonstelling ‘Kleur’ in het Stedelijk Museum in Amsterdam wordt eind jaren vijftig bekendgemaakt dat er een Sikkensprijs komt. Een geld-prijs van tweeduizend gulden die jaarlijks zou worden uitgereikt voor een enkel kunstwerk, of voor een oeuvre waarin de synthese tussen kleur en ruimte tot stand is gebracht.

R i e t v e l d e e r s t e w i n n a a rDe eerste prijs die in 1960 in Sassenheim wordt uitge-reikt gaat naar architect en meubelmaker Gerrit Riet-veld. De jury roemt het in 1924 in Utrecht gebouwde Schröderhuis “waarin de elementen der compositie door primaire kleurbehandeling zijn geaccentueerd in hun architectonische betekenis”. In de eerste jaren gaat de aandacht van de beslissers achter de Sikkens-prijs vooral uit naar de functie van kleur en het effect

tisch kunstenaar Constant Nieuwenhuis, de HEMA, grafisch ontwerper Jaap Drupsteen, Donald Judd en de Zwitsers/Franse architect Le Corbusier.

F o u n d a t i o nDoor een statutenwijziging die het bestuur “meer ope-rationele armslag” moet bieden, is de Stichting Sik-kensprijs in 1987 omgevormd tot Sikkens Foundation. De Foundation opereert als “een onafhankelijke cultu-rele stichting met als doel het stimuleren van sociale, culturele en wetenschappelijke ontwikkelingen in de samenleving waarbij kleur een specifieke rol speelt”. Het afgelopen najaar ging de Sikkensprijs - een kris-tallen prisma als symbool van het fenomeen kleur - naar Bridget Riley. Zij wordt gezien als een van de belangrijkste Britse beeldende kunstenaars van deze tijd. Met name “voor de consistente manier waarop zij haar in de laatste vijf decennia kleur gebruikt in haar werk”.“De zuiverheid, subtiliteit en precisie van haar kleur-gebruik hebben geleid tot een sensationeel oeuvre, waaruit een nieuwe generatie kunstenaars inspiratie haalt. Tegelijkertijd heeft zij aangetoond in staat te zijn een breed publiek aan te spreken met haar ab-stracte werk”, aldus de motivering van de jury. De prijs bestond verder uit het faciliteren van een tentoonstel-ling met werk van Riley in het Haags Gemeentemu-seum, die 6 januari dit jaar afliep en vele bezoekers heeft getrokken.

T e k s t e n s a m e n s t e l l i n g : A n t o n S t i gF o t o ’ s : b e d r i j f s a r c h i e f S i k k e n s /S i k k e n s F o u n d a t i o n

KLEURRIJK VERLEDEN

Het aantal leegstaande kantoren in ons land neemt toe. Beleggers, makelaars,

advies- en ingenieursbureaus zoeken naar oplossingen om deze panden een

nieuwe bestemming te geven. Maar dat blijkt in de praktijk, onder meer door

rigide bestemmingsplannen van gemeenten, niet mee te vallen. Bovendien

gaat het niet alleen om kantoorpanden. “Er zijn ook te veel kerken, musea,

theaters en ziekenhuizen die een nieuwe functie nodig hebben”, stelt Cuno van

Steenhoven, voorzitter van het dagelijks bestuur van DTZ Zadelhoff.

T e k s t : A d r i a a n v a n H o o i j d o n kF o t o g r a f i e : P e t v a n d e L u i j t g a a r d e n

Het Nieuwe Werken en de crisis eisen hun tol

‘Over tien jaar staat de helft van het huidige

kantooroppervlak leeg’

38

vErf & MarkT

leegstaande en nog te verhuren kantoorruimten steeg met bijna zeven procent tot 7,62 miljoen vierkante meter, een nieuw record. Daarnaast heeft de kantorenmarkt volgens Leading pro-fessional Real Estate & Facility Management rinus vader van advies- en ingenieursbureau royal HaskoningDHv ook nog eens te maken met verborgen leegstand. Dat wil zeggen dat er fte’s of werkplekken zijn geschrapt terwijl het kantooroppervlak gelijk is gebleven. “Maar zolang het huurcontract doorloopt, zijn er niet zoveel prikkels om de leegstand te laten zien. Bijvoorbeeld door twee van de vijf verdiepingen uit gebruik te nemen en in onderhuur aan te bieden.” Hij gaat ervan uit dat in het ergste geval binnen tien jaar de helft van alle gebouwde kantoren in ons land wel eens leeg zou kunnen staan.

Andere huisvestingsvraagMaar hoe heeft het zover kunnen komen? Is de leegstand tijdelijk of zijn er domweg te veel kantoorgebouwen? Ei-sen het Nieuwe Werken en de crisis hun tol? Daarover zijn

transparante markt in vergelijking met de ons omringende landen. Daar worden de cijfers niet zo goed bijgehouden. Ook hanteren ze in het buitenland vaak andere definities, waardoor het ingewikkeld is om een goed beeld van de leegstand te krijgen.”

Nieuw recordvoorzitter Elco Brinkman van Bouwend Nederland stelt dat vijftien procent van het kantorenoppervlak in ons land gedeeltelijk leegstaat. Het aantal kantoorgebouwen dat in zijn geheel leeg staat, ligt volgens hem echter een stuk lager. “Wanneer je naar de grootstedelijke regio’s in het buitenland kijkt, is dat niet heel anders. Ook Londen en Parijs kennen een forse leegstand.”De Nederlandse vereniging van Makelaars kan geen actu-ele informatie geven omdat de afdeling Data & research momenteel druk bezig is om informatie te verzamelen en te interpreteren. Maar uit de cijfers over de eerste helft van 2012 blijkt dat de markt voor kantoren verder in de problemen is geraakt. Het direct beschikbare aanbod van

Wanneer je met de auto door een willekeurig kantoren-park van een gemiddelde Nederlandse stad rijdt, sprin-gen de vele borden van makelaars die kantoorruimte aan-bieden meteen in het oog. De stijgende leegstand leidt tot steeds goedkopere kantoren voor bedrijven. alles bij elkaar daalde de prijs van een werkplek de afgelopen ja-ren met enkele honderden euro’s. alleen op a1-locaties, zoals de amsterdamse Zuidas en rond Utrecht Centraal, lijken makelaars en beleggers nog goede zaken te kun-nen doen.Uit recente cijfers van DTZ Zadelhoff, een van de grootste spelers in ons land op het gebied van commercieel vast-goed, blijkt dat er in totaal 48 miljoen vierkante meter kantoorruimte is. Daarvan werd op 1 januari van dit jaar acht miljoen vierkante meter te huur of te koop aange-boden. ruim zeven miljoen vierkante meter staat leeg en wacht op een nieuwe huurder, een nieuwe bestemming of in het ergste geval sloop.volgens Cuno van Steenhoven is het lastig om een verge-lijking met het buitenland te maken. “Nederland heeft een

een kwalitatieve behoefte die door het bestaande aanbod niet kan worden geboden, maar dit brengt de oplossing van de leegstand van meer dan zeven miljoen vierkante meter niet dichterbij.”Vader bevestigt de ontwikkeling dat er een groeiende behoefte is aan een andere kantooromgeving. Dat heeft alles te maken met de aard van de werkzaamheden. “Ad-ministratief werk is steeds meer geautomatiseerd. En professioneel routinewerk, zoals het maken van tekenin-gen en berekeningen, besteden we tegenwoordig uit aan landen als India. Daar komen jaarlijks 50.000 hoogopge-leide ingenieurs op de arbeidsmarkt die allemaal goed Engels spreken. De kantoorbanen die hier overblijven zijn voornamelijk functies waarbij veel denkwerk en creativi-teit komt kijken. Deze mensen hebben vooral behoefte aan kantoren die ontmoeting, interactie en creativiteit faciliteren. Ik vergelijk het wel eens met de Herensoci-eteit van vroeger of het Grand Café van vandaag. Voor dit soort kantoren is de juiste locatie, bijvoorbeeld dichtbij een centraal station, echter essentieel”

Sloop of herbestemmenMaar wat moeten we doen aan de leegstand die alleen maar toe lijkt te nemen? Slopen of herbestemmen? En wat zijn de gevolgen van die keuzes? “Sloop is in som-mige gevallen een reële optie”, meent Van Steenhoven. “Wanneer je geen nieuwe huurders kunt vinden of het pand een nieuwe bestemming kunt geven, blijven er weinig an-dere opties over. Maar laten we eerst maar eens beginnen om geen nieuwe kantoorpanden te bouwen. Dat maakt het probleem alleen maar groter.”Brinkman pleit ervoor om het van geval tot geval te be-kijken. “Er wordt nu flink ingezet op herbestemming. Of dat reëel is hangt af van een aantal factoren, zoals de technische staat van een gebouw, de locatie en of er een markt is voor een andere bestemming. Voor een aantal kantoren zal ook een grondige renovatie uitkomst kunnen bieden. Maar voor een deel van de kantoren is sloop de enige mogelijkheid.” Een bouwstop is volgens hem niet

aan de orde. “Maar het is wel belangrijk dat gemeenten snelheid maken om leegstaande kantoren, maar ook an-dere panden, een nieuwe bestemming te geven. Er staan ook steeds meer winkels leeg in binnensteden. Daar kun je woningen van maken.”

Ingewikkeld trajectDe gedetailleerde bestemmingsplannen van gemeenten spelen volgens Vader een ‘funeste’ rol om leegstaande panden een nieuwe bestemming te geven. Net als de taxatiemethodes die momenteel gebruikelijk zijn. “Veel kantoren staan op kavels die uitsluitend een kantoor-bestemming hebben. Dat was vroeger een borg voor de waardevastheid. Maar nu eigenaren of vastgoedontwik-kelaars op zoek gaan naar andere functies, zoals wonin-gen of hotels, blokkeren gedetailleerde bestemmings-plannen deze ontwikkelingen.” Daar komt bij dat het een ingewikkelde procedure is om leegstaande panden een nieuwe functie te geven in verband met het omgevings-recht. “Bovendien is het ook een politiek onvoorspel-baar traject dat veel tijd in beslag kan nemen. Sommige gemeenten, zoals Utrecht, geven de bewoners inspraak en hebben dit in bovenwettelijke regelingen verankerd. Maar om een kantoorpand een nieuwe bestemming te geven, is er juist snelheid nodig.”

TaxatiemethodeDaarnaast pleit Vader voor een andere manier van taxe-ren, de zogeheten highest en best use-methode. Royal HaskoningDHV zoekt hierbij naar de hoogste waarde in nieuwe gebruiksfuncties van een leegstaand kantoor-pand, zoals een hotel , woningen of een conferentiecen-trum . De investeringskosten voor transformatie zijn hier-in meegenomen. Op deze manier is de haalbaarheid en de reële waarde in één keer duidelijk. Vooraf brengt het advies- en ingenieursbureau de vraag naar verschillende gebruiksfuncties in kaart, zodat de haalbaarheid ook daadwerkelijk haalbaar wordt en de getaxeerde waarde daadwerkelijk is te realiseren. “Een leegstaand gebouw

39 26 - 2013verf&inkt

VERf & MARkt

4

de meeste partijen het met elkaar eens. Brinkman: “Het gaat voor een deel om conjuncturele leegstand, maar er is ook structureel sprake van overaanbod. Veel bedrijven zijn door de crisis ingekrompen. Daarom hebben ze min-der kantoorruimte nodig. Bedrijven die overstappen op het Nieuwe Werken zorgen voor een meer structureel ef-fect op de leegstand. Bovendien verhuizen bedrijven vaak naar meer passende huisvesting. De eisen die gebruikers aan kantoren stellen veranderen immers snel. De ruimte die zij achterlaten wordt niet meer zo makkelijk gevuld omdat er door de crisis minder startende bedrijven zijn.”Van Steenhoven stelt dat er de afgelopen jaren veel te veel kantoorruimte is gebouwd in ons land. “Er was voor de crisis meer dan genoeg geld beschikbaar op de kapitaal-markten. Veel gebruikers vinden het nu eenmaal prettig om in een nieuw pand te zitten en de markt heeft daarop ingespeeld.”kantoren ontwikkelen zich volgens hem meer en meer tot omgevingen waar mensen elkaar ontmoeten en samen-werken. Met horeca, winkels en andere voorzieningen binnen handbereik. Ook het toenemend aantal zzp-ers heeft een hele andere huisvestingsvraag dan een orga-nisatie met veel eigen werknemers op een eigen plek. Een aantal kantoorformules speelt hier goed op in, zoals Spaces, Regus, Seats to meet, maar ook een hotelketen als Van der Valk. “Hoeveel kantoor wilt u bij de koffie”, is volgens Van Steenhoven de centrale vraag.

Kantoren transformerenWanneer dit soort multifunctionele gebouwen op binnen-stedelijke en stationslocaties in de grote steden liggen, is er volgens hem meer dan genoeg interesse van potenti-ele gebruikers. “Sinds vorig jaar verdelen wij het aanbod in drie categorieën: kansrijk, kanshebbend en kansarm. Uit de top 20 kantoortransacties van 2012 blijkt dat elf kanto-ren ten aanzien van de verhuurbaarheid vooraf als kansrijk zijn geduid, acht kantoren als kanshebbend en één kantoor als kansarm. Het feit dat maar liefst acht bedrijven werden gevestigd in een nieuwbouwkantoor is veelzeggend. Er is

Cuno van Steenhoven Elco Brinkman Rinus Vader

OUR PROFESSION

Want to focus on your profession?

Safety is

vandenAnker.com

Steeds meer moderne bedrijven in de industriële sector werken met gevaarlijke

producten en chemische stoffen. De sector ziet zich geconfronteerd met steeds

stringentere wettelijke eisen die in de bedrijfsvoering de nodige aandacht

vergen. De opslag en distributie van deze stoffen brengen risico’s en forse

investeringen met zich mee. Wanneer u niet de vereiste kennis in huis heeft

of liever de ‘focus on your profession’ legt, is uitbesteden een voor de hand

liggende keuze. Safety is our profession. Wij leveren de specialist die u de

zekerheid geeft die nodig is. In Van den Anker vindt u een partner die uw

vertrouwen waarmaakt. Naast onze logistieke diensten biedt ons transport- en

kennisnetwerk u grote voordelen.

Uw partner voor kunststof verpakkingen voor: · Pigmentpasta · Watergedragen autoreparatielak · Verf · Drukinkt Zowel standaard potten als speciaalverpakkingen.

Kom voor informatie en voorbeelden van 7 t/m 9 oktober naar naar onze stand 8408 op de Eurofinish 09 in Gent of kijk op www.bema.nl .

Deltastraat 14, Tel. +31 111 418807 4301 RC Zierikzee info@bema.nl

Zowel standaard potten als nagenoeg restloos leegbare speciaalverpakkingen.

Voor meer informatie en voorbeelden kijk op www.bema.nl A d v e r t e n t i e p l a a t s e n ?

Mooijman Marketing & SalesTelefoon 070 3234070

info@mooijmanmarketing.nl

A d v e r t e n t i e p l a a t s e n ?

verf&inktm a g a z i n e v a n d e v e r e n i g i n g v a n v e r f - e n d r u k i n k t f a b r i k a n t e n V V V F - 2 6 - 2 0 1 3

Decorative paints in de VS:

Geen plek voor

importmerkenFinnen tappen drukinkt uit een boom

Ons beroep op verf en drukinkt:

De tramspuiter

De mens achter…

Stefan van Strien,

de man van Strikolith

Kleurrijk verleden: Hoe de Sikkensprijs

naar de hippies ging

Jaarvergadering in tekst en beeld

Omgaan met gevaarlijke stoffen:

kansen voor verbetering

Toekomstig specialist ‘speld in hooiberg’?

Problemen rond website

Veiligmetverf.nl

lijken opgelost

Leegstand ‘Eigenlijk

hebben we van

alles te veel’

Wie durft er aan de kartonnen

verfpot?

26 - 2013verf&inkt 41

taxeren op niet bestaande inkomsten is tenslotte minder betrouwbaar dan taxeren op een gebruiksfunctie waar wel vraag naar is”, aldus Vader. “Taxeren op een andere manier, leidt al snel tot een te hoge waarde in de boeken.”De markt om kantoorpanden een nieuwe bestemming te geven, komt volgens hem pas echt in beweging als de gebouwen die overtollig zijn een prijs hebben waarvoor rendabel is te transformeren naar een andere functie. “Daarom is het zo belangrijk om de highest en best use-methode te gebruiken. Interessant is dat inmiddels hier-voor ook hypotheekbanken ons benaderen”, aldus Vader.Van Steenhoven is het met hem eens dat het vaak erg in-gewikkeld is om leegstaande kantoorpanden een nieuwe bestemming te geven. “Wanneer je er bijvoorbeeld wo-ningen van wilt maken, moet je aan allerlei eisen voldoen ten aanzien van ventilatie, brandveiligheid etc. Daardoor blijft er eigenlijk geen waarde over voor het bestaande kantoor.” De overheid onderzoekt momenteel of de regels kunnen worden versoepeld, maar het blijft volgens hem in de praktijk erg lastig om leegstaande kantoorgebou-wen een nieuwe bestemming te geven.

Niet alleen kantoorpandenHij benadrukt dat er in ons land voor veel meer soorten gebouwen een nieuwe functie moet worden gevonden. “Eigenlijk hebben we van alles te veel. Of het nu om kerken, theaters, musea of ziekenhuizen gaat, er is te veel aanbod in vergelijking met de vraag. Ik vergelijk het wel eens met de jaren ’70. Toen hadden we nog veel staal- en textiel-fabrieken en scheepswerven. Die zijn al lang gesloopt of hebben een andere bestemming gekregen. Zo gaat het ook met de kantoren. Het is een natuurlijk gegeven dat zaken komen en gaan. Als je een kantoor 25 jaar kunt verhuren is dat een hele prestatie, want voor de meeste kantoren is dat de maximale levensduur.”Royal HaskoningDHV is volgens Vader op verschillende lo-caties in ons land bezig om gebouwen een nieuwe functie te geven. “Zo hebben we een paar jaar geleden in Alkmaar voor de Jozefkerk en in Den Haag voor de Emmaüskerk een oplossing bedacht voor de toenemende behoefte aan kleinere ruimten voor bijeenkomsten. Ook zijn de instal-laties gemoderniseerd. De gekozen ingreep maakt de kerk tevens meer geschikt voor hedendaagse vieringen. Momenteel zijn we bezig met een plan voor woningen in een kerkgebouw.” Een ander voorbeeld is de voormalige koekjesfabriek van Verkade in Den Bosch die is veranderd in een multifunctioneel kunstencentrum. “Recent hebben we een plan ontwikkeld om een voormalige fabriek en kan-toren van NXP om te bouwen tot Noviotech Innovation Cen-tre, een laboratorium- en cleanroomgebouw voor starters en grote researchbedrijven in de bio-industrie. Nu zijn we bezig om te kijken of we militair erfgoed, zoals vrijkomende kazernes, een nieuwe bestemming kunnen geven.” •

gASTCOluMN

De inspectie van SZW heeft aangekondigd de handhaving van het beleid rond blootstelling gevaarlijke stoffen te intensiveren. Dit is hard nodig, blijkens de laatste inspectieresultaten. Afgaande op de Sectorrapportage Aardolie, Chemie, Farmacie, Kunststof en Rubber 2012, waarbij ook is gekeken naar de naleving van de regels uit hoofdstuk 4 van het Arbobesluit door de verf- en drukinktsector, bleek dat zo’n 60 procent van de bedrijven in deze sector de regels niet goed naleeft. leden van brancheorganisa-ties zoals de VVVF deden het weliswaar beter dan niet-georganiseerde bedrijven, maar nog steeds was bijna de helft in overtreding. Van bedrijven wordt dan ook wel veel gevraagd; ze moeten hun stoffen en mengsels in kaart brengen en vaststellen welke van deze stoffen risico’s voor werknemers kunnen veroorzaken. Het gaat daarbij overigens niet alleen om de gevaarlijke stoffen in de zin van ClP maar ook stoffen die tijdens de verwerking, dus door de omstandigheden, risico’s kunnen veroorza-

ken. Vervolgens wordt van bedrijven verwacht dat ze grenswaarden voor deze stoffen vaststellen. Het afleiden van kwalitatief goede grenswaarden is werk voor specialisten. uiteraard zullen de nodige maat-regelen moeten worden genomen indien werkne-mers risico’s lopen als gevolg van blootstelling en zal het beleid moeten worden geborgd.

Vanwege het verhoudingsgewijs groot aantal ge-vaarlijke stoffen waarmee in de sector wordt gewerkt staat de verfsector voor een extra uitdaging. Toch zie ik voldoende kansen voor de sector om haar presta-ties te verbeteren; met het hanteren van de met vak-bonden overeengekomen, en door het ministerie van SZW getoetste arbocatalogus is een groot deel van het werk al gedaan. De inspectie adviseert bedrijven die met een groot aantal stoffen werkt, het werk te prioriteren. De door SZW ontwikkelde zelfinspectie-tool helpt de ondernemer bij het doorlopen van een eenvoudig stappenplan, waarmee aan dit onderdeel van het arbobeleid kan worden voldaan. Reach zou, zo niet nu al, dan althans toch op termijn, de gege-vens moeten leveren op basis waarvan grenswaarden kunnen worden vastgesteld. Inmiddels heeft SZW een Handreiking gepubliceerd over de relatie tussen ReachH en Arbo.

De verfsector kan op deze manier in korte tijd zijn prestaties flink verbeteren. Dit is goed, niet alleen voor de sector (betere cijfers) en ondernemer (het voorkomen van sancties), maar vooral voor de werk-nemer. •

drs. Dirk van Well,beleidsmedewerker Stoffen van de VNCI

Kansen voor verbetering

vvvf verenigingsnieuws

Coatings Innovatie Dag 25 april

Op donderdag 25 april 2013 organiseert de vvvf in samenwerking met de nederlandse vereniging van verftechnici (nvvT) de eer-ste nederlandse ‘Coatings innovatie Dag’ bij evoluon in eindhoven. Het is een dag van en voor iedereen die te maken heeft met Coatings innovatie; van kenniswereld tot verf- en drukinktindustrie. naast een aantal interessante sprekers en inspire-rende pitches, wordt gelegenheid geboden om tijdens de netwerkborrel informatie uit te wisselen tijdens de postersessie over nieuwe technologische ontwikkelingen en aansprekende innovatieve projecten. voor meer informatie of aanmelding: vvvf (info@vvvf.nl of 070 4440 680).

vvvf, vnCi en TnO organiseren een serie van drie workshops over biobased coatings voor vvvf- en vnCi-leden. in de workshop, die heeft plaatsgevonden op 22 november 2012 bij TnO in eindhoven, is een eerste aanzet gegeven om de ontwikkelingen rondom biobased coatings in kaart te brengen. Op basis van de conclusies uit deze eer-ste workshop en een enquête onder de deelnemers is geconstateerd dat de ken-nisbehoefte onder bedrijven zeer divers is en direct gerelateerd aan eigen portfolio. Daarnaast is geconstateerd dat de tijd-schaal waarop de diverse coatings biobased kunnen worden geproduceerd nogal ver-schillend is. Aangezien de ontwikkelingen voor alkyd- en acrylaatverf het verst zijn, én deze worden toegepast in een grote hoeveelheid verf (bouwverven), is het mo-gelijk om voor deze coatings op korte ter-mijn grote stappen te zetten in de richting van biobased.

Workshop 2 Biobased Coatings: 7 maart

42

Het kabinet heeft besloten om per 1 ja-nuari 2013 de verpakkingenbelasting om te zetten in een verplichte Afvalbeheers-bijdrage. Deze bijdrage is aanmerkelijk lager dan de oude belasting. Helaas wordt de administratieve belasting niet lager

want in de wijze van aangifte doen ver-andert er niets. voor 1 april 2013 moet de opgaaf over 2013 bij het Afvalfonds bin-nen zijn en de aangifte over 2012 bij de Belastingdienst.

Afvalbeheersbijdrage

Performance Indicators 2012 Coatings Care

De vvvf heeft de leden verzocht om de enquêtegegevens inzake de Performance indicators (Pi’s) voor 1 maart 2013 aan te leveren ten behoeve van het Coatings Care-gedeelte in het Jaarverslag 2012. Het vvvf jaarverslag 2012 zal naar verwachting in juni 2013 verschijnen.

LedenonderzoekDe vvvf is bezig met de uitvoering van een ledenonderzoek. De leden kunnen hierbij aangeven in hoeverre ze tevreden zijn met het functioneren van de bestaande structuur binnen de vvvf en de behaalde resultaten.

ANW-hiaatverzekeringveel nabestaanden van werknemers die voor hun 65ste komen te overlijden heb-ben waarschijnlijk te maken met een Anw-hiaat. Dit hoeft geen probleem op te leve-ren als de nabestaande zelf een behoorlijk inkomen heeft. is dat niet het geval, dan is een Anw-hiaatverzekering sterk aan te bevelen. De vvvf heeft daarom de leden medio januari geïnformeerd over een aan-bod voor de werknemers om, vrijwillig en voor eigen rekening, een Anw-hiaatverze-kering af te sluiten.

PGS 15Pgs 15, de richtlijn voor de opslag van verpakte gevaarlijke stoffen, is op 10 december 2012 aangepast. van alle Pgs-richtlijnen is de Pgs 15 voor de verf- en drukinktindustrie de belangrijkste richt-lijn m.b.t. opslag. er zijn twee belangrijke wijzigingen: CMr-stoffen worden anders ingedeeld, en een regelgeving voor de be-drijfsbrandweer komt te vervallen.

@verfeninkt volg ons op Twitter

Melding van ongevallen vervoer gevaarlijke stoffenOngevallen tijdens vervoer van gevaarlijke stoffen moeten direct worden gemeld en ge-rapporteerd aan de inspectie iLT (inspectie Leefomgeving en Milieu (voorheen vrOM-inspectie)). Het niet melden en rapporteren

in de tweede workshop op 7 maart 2013, bij TnO in eindhoven, ligt de focus op alkyd- en acrylaatverven en zal gezamenlijk worden bepaald wat er voor nodig is om deze coa-tings biobased op de markt te krijgen. Hier-bij is niet alleen aandacht voor de binders, maar ook voor de overige componenten. in de derde workshop zal aandacht worden besteed aan andere binders dan alkyd en acrylaat. in deze laatste workshop (in mei 2013) zal bekeken worden welke vervolg-stappen (projecten?) noodzakelijk zijn om de deelnemende bedrijven in staat te stellen de stap naar biobased coatings te maken. Dit betreft dan zowel coatings die op korte termijn biobased geproduceerd kunnen worden als de coatings waarvoor de termijn langer is. voor de workshop 2 Biobased Coatings op 7 maart 2013 kunnen vvvf- en vnCi-leden zich aanmelden via de vvvf (info@vvvf.nl of 070 4440 680).

van dergelijke ongevallen/incidenten is een overtreding ingevolge de wet economische Delicten (weD) en is dus strafbaar. inspec-tie iLT gaat extra handhaven m.b.t. naleving meld- en rapportageplicht.

Marlies van Wijhe: voorzitter

CAO-delegatie

Marlies van wijhe, tot in december 2012 voorzitter van de vvvf, is voorzitter gewor-den van de CAO-onderhandelingsdelegatie. robbert van der eijk (directeur/eigenaar van De iJssel Coatings Bv) zal Ben Berkel (in december benoemd tot vvvf-voorzitter) opvolgen als lid van de delegatie. robert groot (Hempel) is op de algemene leden-vergadering van 2012 benoemd tot voorzit-ter van de sectie PC en als bestuurslid. Hij volgt hiermee geert geelkerken (interna-tional Paint) op. geelkerken is per 1 febru-ari 2013 met pensioen gegaan. Bestuurslid Michel Kranz neemt het onderwerp veilig-metverf.nl in zijn portefeuille over van geert geelkerken.

Workshops over kleurDe nederlandse Kleurenschool organiseert een aantal workshops over kleur, kleurken-merken en kleurtoepassing. voor meer infor-matie: www.nederlandsekleurenschool.nl.

SEPA: het nieuwe betalingsverkeerDe interne europese markt voor betalings-verkeer is van kracht! Overgaan op europese betaalproducten wordt niet langer aan de markt overgelaten. Met ingang van 1 febru-ari 2013 is één europese betaalmarkt (de single euro Payments Area oftewel sePA) een feit geworden. nu werken de nationale

girale betaalproducten en automatische in-casso niet meer, ongeacht of je in eigen land of naar andere landen betaalt of geld wilt ontvangen. elke onderneming die wil blijven betalen of geld ontvangen, zal per 1 februari 2014 klaar moeten zijn met de aanpassingen die de overgang naar sePA vraagt.

Caldic levert direct uit voorraad:

Caldic, distributeur in de verf- en drukinktindustrie levert alle ingrediënten die u nodig heeft. Wij vinden samen met de producent de juiste oplossingen op maat.

010 - 7117 268 / 010 - 7117 286TiO2@caldic.nl www.caldic.com

It’s time to take control of colour

afvullen

coaten

dispergeren

doseren

drogen

engineren

granuleren

homogeniseren

malen

mengen

mixen

regenereren

reinigen

verpakken

verwarmen

zeven• Gravimetrisch (bv. basis) en volumetrisch (bv. kleurpasta)• TDF = tinting during fi lling

Al meer dan 110 jaar uw vertrouwde servicepartner!

Eskens Benelux B.V.T: +31 172 430181info@eskens.com

Eskens Benelux N.V.T: +32 15 451500www.eskens.com

Voorraadbeheersing d.m.v.TDF MODULA

ESKENS_ADV_0411_1.indd 1 4/14/11 5:01:00 PM

Zandvoortstraat 69 | 1976 BN IJmuiden | The NetherlandsT +31 (0)255 510 409 | F +31 (0)255 512 801 | info@hildering.com www.hildering.com

Tintercan - om uw kleurpasta te verpakken• Volledig te legen (uitneembare bodem): spaart geld en milieu

• Houdt de kleurmengmachine schoon: geen geknoei over de spindel

• Handsfree op canister te plaatsen: bespaart operator tijd

Vraag informatie en/of een monster aan via info@hildering.com.

Bezoek ons op stand 7.201 op de

European Coatings Show 2013

(19 t/m 21 maart) in Nürnberg.

100% recyclabletin can