VredesMagazine3-2010 27-08-2010 14:05 Pagina 1 redes agazine

VredesMagazineJaargang 3 nummer 3 3e kwartaal 2010 Prijs euro 2,50

•Bloedbad Gaza•Conflictstof in Soedan

Onderzoeksdossier:

•Defensie verkenningen

VredesMagazine3-2010 27-08-2010 14:05 Pagina 1

2 VREDESMAGAZINE nr. 3-2010

VREDESMAGAZINE 3e KWARTAAL 2010 Uitgave van de vereniging VredesMedia waarin samenwerken: Haags Vredesplatform (HVP), Humanistisch Vredesbe-raad (HVB), Vereniging Pais, Samenwerkingsverband Stop de Wapenwedloop, Antimilitaristies Onderzoekskollektief VD AMOK, Women’s InternationalLeague for Peace and Freedom (WILPF) afdeling Nederland. In VredesMagazine zijn de tijdschriften Kernwapens Weg!, VD AMOK en de dikke nummers vanVredeskoerier ’t Kan Anders opgegaan. De dunne nummers van Vredeskoerier ’t Kan Anders blijven vier maal per jaar verschijnen. REDACTIE: Jan Bervoets,Hans Feddema, Benno Houweling, Kees Kalkman, Klaas Meijer, Anke Polak, Jan Schaake, Guido Schokker, Barbara Smedema, Egbert Wever AAN DITNUMMER WERKTEN NAAST DE AUTEURS MEE: David-Jan Donner, Chris Geerse, Wendela de Vries. De auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van eengeplaatst stuk. De tekst van artikelen mag worden overgenomen op voorwaarde van bronvermelding. Copyrights van foto’s en tekeningen berusten bij dedesbetreffende fotograaf / illustrator. FOTOREDACTIE: Hans Bouton, Anne Vaillant MEDEWERKENDE FOTOGRAFEN EN ILLUSTRATOREN: Bart Beks, JanBervoets, Joop Blom, Piet Halma, Nico Jankowski, Len Munnik, Boyd Noorda, Peleia, Ezequiel Scagnetti, Guido Schokker, Bram van Waardenburg, YayasanK.U.K.B. VORMGEVING: Jimmy Slothouwer DRUKKER: Drukkerij Mezclado, Tilburg. ABONNEMENTEN: Interesse of aanmelding voor een abonnement opVredesmagazine kan kenbaar gemaakt worden bij de redactie van VredesMagazine of bij een deelnemende organisatie. Een jaarabonnement op Vredes-Magazine (4 nummers) kost 10 euro. U kunt een abonnement nemen via [email protected] of 015 7850137. GIFTEN: Bedragen die abonnees overmakenboven het verschuldigde abonnementsgeld worden beschouwd als gift voor het werk van de in VredesMagazine samenwerkende organisaties. CONTACTVREDESMEDIA: Vlamingstraat 82, 2611 LA Delft, 015 7850137, [email protected], www.vredesmedia.nl. REDACTIEADRES: Obrechtstraat 43, 3572 ECUtrecht, tel. 030 8901341, e-post [email protected]. Artikelen naar [email protected]. KOPIJSLUITING VOLGEND NUMMER: 18 augustusVERSCHIJNINGSDATUM VOLGEND NUMMER: 15 september. ISSN 1876-0724

Co

lo

fo

no

pin

ieGroenLinks en D66 willen een

politiemissie naar Afghanistansturen met als opdracht de po-

litie en het rechtssysteem aldaar te helpenopbouwen. De goed bedoelde argumen-ten hiervoor zijn: We zijn daar een missiebegonnen en moeten die ook afmaken; jekunt de Afghanen nu niet in de steek laten.

Tegenargumenten:1. Deze missie is van het begin af aan

illegaal, d.w.z. gestart zondertoestemming van de VN; of je moet hetrecht op zelfverdediging wel heel ergwillen oprekken.

2 Er zijn wel 100 plaatsen op de wereldaan te wijzen waar de bevolking onzehulp nodig heeft. Waarom kunnen wede Afghanen niet in de steek laten endie 99 andere bevolkingsgroepen, dieniet onder het machtseconomischvergrootglas van de VS liggen, wel?

3. Nederland heeft zijn toegezegdeplichten meer dan vervuld, en heeftzelfs zijn belofte aan het parlementgebroken door de missie in 2008 teverlengen.

4. Het is de verantwoordelijkheid van deleiding van de NAVO een opvolger tevinden voor de rol die Nederland heeftvervuld. Dat de NAVO daar niet inslaagt, betekent niet dat Nederland dieverantwoordelijkheid dan maar moetovernemen; dat zou een verkeerdsignaal zijn met betrekking tot defalende leiding van de NAVO en hetgebrek aan solidariteit enverantwoordelijkheidsgevoel van deNAVO-partners.

5. Een politiemissie zal begeleid moetenworden door een veelvoud aan soldatenom de politiemissie te beschermen.Men houdt er nauwelijks rekening mee

dat de militaire dynamiek er wederomtoe kan leiden dat de goed bedoeldeplannen worden ingehaald door hetgeweld dat een buitenlandse militairetroepenmacht kan oproepen.

6. Stel dat er in China een terroristischeaanslag wordt gepleegd en deterroristen verschuilen zich inNederland. China besluit met eenaantal Zuidoost-Aziatischebondgenoten Nederland binnen tevallen met een troepenmacht, zondertoestemming van de VN, om deterroristen te grijpen. Ze kunnen deterroristen niet vinden en vallen ookBelgië binnen, omdat ze daar zoudenzitten. Vervolgens gaan ze oorlogvoeren binnen Nederland om Wildersen zijn aanhangers te verdrijven, omdathet merendeel van de Nederlandsebevolking tegen Wilders c.s. is. In Chinalaten ze een selectie Nederlanders opde televisie zien die enthousiast is overde steun die de Chinezen bieden. Daargeloven ze dat China heilzame steunverleent aan de Nederlandse bevolking;die kun je niet aan hun noodlot met

Wilderianen over laten. Kunnen we onsvoorstellen dat de meeste Nederlandersniet van de Chinese interventie gediendzijn?

7. Men zegt wel, dat je de Afghanen niet inde steek kunt laten, maar is dat wel deechte reden om weer een missie testuren? Welke rol spelen andereredenen die geen reden voor een missiemogen heten?

a. Nederland hoopt bij de G-20 te mogenblijven aanschuiven (macht).

b. Nederland wil geen gezichtsverlieslijden en wil belangrijk lijken (status).

c. Balkenende wil zijn fotomoment metBarack Obama niet missen en Verhagenkan niet meer zonder debegroetingskus van Hillary Clinton, diehem overigens werd onthouden nadatduidelijk was geworden dat Nederlandde missie in Afghanistan niet zouverlengen (persoonlijke motieven).

Niet weer zo’n heilloos en onvoorspelbaaravontuur, niet nog meer doden!

John Zant


VREDESMAGAZINE nr. 3-2010 3

inh

ou

d

FOTO VOORPAGINA:

Soedan, 15 april 2010

Foto Ezequiel Scagnetti

POLITIEMISSIE NAAR AFGHANISTAN,GEEN GOED IDEE 2Opiniërend artikel over de voorstellen om nu deNederlandse politie naar Afghanistan te sturen

John Zant

CONFLICTSTOF IN SOEDAN 4Een symposium van IKV Pax Christi, Kerk en Vredeen de Raad van Kerken bezon zich op de mogelijkheidvan een rechtvaardige vrede in dit land

Jan Schaake

KIEZEN VOOR EEN POLITIEK VOOR DE VREDE 6Een vergelijkend onderzoek van de WILPF overvredesgerelateerde thema’s in de verkiezings-programma’s van de politiek partijen

Han Deggeller, Anjo Kerkhofs,Janne Poort-van Eeden

BLOEDBAD GAZA 8Bespreking van het boek van de Amerikaanseschrijver Norman Finkelstein over de Gaza-oorlog

Jip van Dort

NEEMT 65 JAAR NA DEBEVRIJDING ZICHT OP VREDE TOE? 10Het bewustzijn over de eigenweggemoffelde schaduwen neemt toe

Hans Feddema

MOSKOU, EEN EUROPESE VEILIGHEIDS-ORGANISATIE EN DE ROL VAN DE NAVO 12Rusland doet een nieuwe zet in hetinternationale schaakspel om de controle overde belangrijkste energieleveranciers van de wereld

Bas van der Plas

DE MYTHE VAN HET VREEDZAAMGEBRUIK VANKERNSPLIJTSTOFFEN 14Uit de toespraak van Stichting Lakatijdens de Ontwapeningsactie in Volkel

Henk van der Keur

VERANTWOORDELIJKHEDENVAN WERELDBURGERS 15Vooruitblik op de bijeenkomstvan het HVB ter gelegenheid van deinternationale dag voor de vrede

Anke Polak

FOTOPAGINA’S GUIDO SCHOKKER 18Paasmars in Volkel - Europeseactiedag tegen kernwapens

DOSSIER: DEFENSIE VERKENNINGEN 21Kees Kalkman, Karel Koster,Jan Schaake, John Zant

EN VERDER:

GEWELDLOOSHEID VOOR BEGINNERS 11COLUMN 14

Hans Feddema

COLUMN 16Harry Zevenbergen

SPRINGSTOF EXTRA OVERDE BIJEENKOMST VAN ENAAT 17

Wendela de Vries

OVERZICHT VAN BIJ VREDESMAGAZINEAANGESLOTEN ORGANISATIES 20KORTE BERICHTEN 33

Chris Geerse

VERKLARING VAN DE WRI OVERDE AANVAL OP DE FREE GAZA FLOTILLA 35GEDICHT VAN TATAMKHULU AFRIKA 36

Len

Mun

nik,

Dag

blad

Tro

uw



vielen en die met de comprehensive pea-ce agreement (CPA – alomvattende vre-desovereenkomst) van 2005 formeel teneinde kwam. Deze CPA is volgens Rui-grok echter toch niet zo alomvattend,heeft niet tot vrede geleid en is eigenlijkook geen overeenkomst. Ze staat dan ookonder grote druk, juist nu, aan de voor-avond van de verkiezingen die in de CPAvoorzien waren. Al met al zijn er ten ge-volge van de burgeroorlogen 6 miljoenSoedanese vluchtelingen. Hoe het ookverder gaat, Zuid-Soedan zal zich vreed-zaam of gewelddadig af willen scheidenvan het Noorden. ‘We hebben het met zegehad,’ is een breed gedeeld gevoelen.Egypte ziet dat echter helemaal niet zit-ten, nog steeds vanwege de controle overde Nijl.

ECONOMISCHE GESCHIEDENISEgbert Wesseling vervolgde met eenschets van de economische achtergrond.De ellende van Soedan begon in de 19deeeuw met muziek en biljart. Onder detoen opkomende bourgeoisie was denorm dat de dames thuis piano speeldenen de heren zich vermaakten met biljart.Voor de pianotoetsen en de biljartballensteeg daarom in de 19de eeuw de vraag

naar ivoor dramatisch. En voor dat ivoorbleek Zuid-Soedan een ware goudmijn.Omdat de plaatselijke bevolking hele-maal niets met ivoor had, bleven de dodeolifanten eeuwenlang gewoon liggen enlag het ivoor er feitelijk voor het oprapen.Het enige was dat het ivoor verzameld ennaar havenplaatsen aan de Nijl gebrachtmoest worden. Daarvoor werd een be-roep gedaan op de plaatselijke bevolking,maar die was eigenlijk niet geïnteresseerdin enig product dat de Westerse handela-ren in ruil hadden te bieden. Er was geeninteresse in wapens, niet in kleding, enkelkralen deden het even goed, maar dat liepook af. Het enige waarin men was geïnte-resseerd was vee en, zoals wel vaker innomadische culturen, roofde men veevan andere stammen als men wat extranodig had. Hier werd door de (Noord-Soedanese) Arabische tussenhandel aar-dig op ingespeeld: men sloot een bond-genootschap met de ene stam, roofde ge-zamenlijk het vee van de andere stam ende eerstgenoemde stam leverde een afge-sproken hoeveelheid ivoor. De stamoor-logjes om vee die eeuwenlang op kleine,hanteerbare schaal plaatsvonden inZuid-Soedan escaleerden al doende toteen continue roofcampagne waarbij men

Conflictstof in SoedanDe traditie van de ‘rechtvaardige oorlog’kennen we, maar wat is eigenlijk een‘rechtvaardige vrede’? Omdat de kerken medeverantwoordelijk zijn geweest voor deformulering van de criteria van eenrechtvaardige oorlog, bracht de Wereldraadvan Kerken anderhalf jaar geleden eeneerste aanzet voor een verklaring over recht-vaardige vrede uit.

Samen met het IIMO van de Uni-versiteit Utrecht organiseerdenIKV Pax Christi, Kerk en Vrede en

de Raad van Kerken op 1 april jl. eensymposium over de toepassing van datconcept ‘rechtvaardige vrede’ op Soedan.Het grootste land van Afrika dat al sindszijn onafhankelijkheid in 1956 verwik-keld is in een burgeroorlog. Sinds 2005 issprake van een vredesakkoord tussenNoord en Zuid, maar een politieke op-lossing van het conflict is nog niet echt inzicht. Wat is nu een ‘rechtvaardige vrede’in dit uitzichtloze conflict? Dat begintdan met een gedegen schets van de ach-tergronden en eindigt met niet al te sim-pele oplossingen.

POLITIEKE GESCHIEDENISEdwin Ruigrok schetste de politieke ach-tergrond. Als Ottomaanse onderkoningveroverde Mohammed Ali Pasja in deloop van de 19de eeuw vanuit Egyptemin of meer het huidige Soedan om degehele loop van de Nijl, de levensader vanEgypte, te beheersen. Het noorden (totaan het Nubisch gebergte) was vanaf devroege middeleeuwen al geïslamiseerd;het zuiden niet. Vanuit Egypte gezienvormde dit zuiden van Soedan een ach-terafprovincie, een wingewest. Aan heteinde van de 19de eeuw namen de Brit-ten het gezag over Egypte en Soedan over.In 1956 werd Soedan (meer een conti-nent in zichzelf van 100 verschillendevolkeren en 60 verschillende talen, danéén land met iets van een nationale iden-titeit) onafhankelijk en direct brak deeerste burgeroorlog uit tussen Noord- enZuid-Soedan. Deze eerste burgeroorlogduurde tot 1972 en er vielen 1 miljoendoden. Na de vondst van olie in zuid-Soedan brak in 1983 de tweede burger-oorlog uit waarin twee miljoen doden

Foto

: Pie

t H

alm

a /

IK

V P

ax C

hris

ti



zijn vee, soms zijn leven en in ieder gevalzijn bestaansmiddelen niet zeker was. Desamenleving werd volstrekt ontwricht ener ontstonden grote spanningen tussende verschillende stamverbanden. Daarkwam later ook nog slavenroof bij. Ditdoor de Westerse vraag naar ivoor gevoe-de optreden van Noord-Soedanese Ara-bische handelaren in Zuid-Soedan ginggepaard aan een zich versterkend gevoelvan superioriteit van tot de islam en deArabische cultuur behorende Noord-Soedanezen over de toch al in een winge-west levende en (ten onrechte) animis-tisch genoemde, zwarte Afrikanen inZuid-Soedan. 140 jaar na de introductievan de letterlijke roofeconomie omivoor, werd in Zuid-Soedan olie gevon-

den en herhaalde zich hetzelfde patroon:het Noorden dat zich, gedreven door deinternationale olievraag, al op voorhandeigenaar waande van de olie in het Zui-den. Het begin van de oliewinning eindjaren zeventig, begin jaren tachtig, leiddetot het uitbreken van de tweede burger-oorlog tussen Noord- en Zuid-Soedan in1983. De Westerse oliemaatschappijChevron trok zich toen schielijk en meteen recordverlies van bijna 1 miljard dol-lar terug uit Soedan en sindsdien is deSoedanese oliewinning voor 80% in han-den van Chinese en Maleisische olie-maatschappijen. Olie vormt de motorvoor de oorlog, maar schept volgensWesseling paradoxaal genoeg ook de mo-gelijkheid voor vrede. Het Zuiden heeftimmers de olie, het Noorden de toegangtot de internationale markten. Olie isniets waard zonder die toegang tot demarkt en die toegang niets zonder olie.Ook na een afscheiding zullen Noord- enZuid-Soedan dus economisch moetensamenwerken en, hoe cynisch ook, de(militaire) machtselites in Noord enZuid zijn daar ook wel toe bereid.

DE FACTOR RELIGIEHoewel de oorlog in Soedan bol staat vanhistorische ressentimenten en (olie)eco-nomische motieven, wordt het in onzemedia vaak geduid als een conflict tussenhet islamitische Noorden en het (deels)christelijke Zuiden. De vraag waarom‘wij’ het zo graag in die termen willengieten en daarmee de werkelijke oorza-ken en ook onze medeverantwoordelijk-heid bij de politieke en economische ach-tergronden van het conflict willen ver-hullen, zou eigenlijk in het derde blokjebehandeld worden, maar kwam niet echtuit de verf. Zodra er bij dit soort situatiesover verantwoordelijkheid wordt gespro-ken, dan gaat het niet over onze betrok-kenheid bij de oorzaken van het conflict,maar over de rol die we willen spelen bijde oplossing en die dan al snel militairwordt ingevuld onder het aanroepen vande responsibility to protect. Toch valt ermeer te zeggen over de rol die religie terplekke speelt. Zo werd de in 1985, aan hetbegin van de tweede burgeroorlog, we-gens afvalligheid en om politieke motie-ven geëxecuteerde moslimleider Mah-moed Taha genoemd: de SoedaneseGandhi. De liberale islam die hij voor-stond, moest het afleggen tegen een radi-calere die in de ogen van de machtheb-bers het samenbindende element moestvormen in (het Noorden van) de nieuwe

staat, waarop nog altijd een beroep wordtgedaan door het regime van Omar al-Bashir om zich te verzetten tegen de Wes-terse bemoeienissen met zijn land: als hetWesten vooral bang is voor het islami-tisch fundamentalisme, dan speel je juistdie kaart uit. Ook de stormachtige groeivan het christendom in Zuid-Soedan(nergens groeit het christendom zo hardals juist daar) heeft een politieke reden.Ook hier kan een gemeenschappelijke re-ligie de verschillende etnische scheidslij-nen in het Zuiden overbruggen. Waar het

islamitische Noorden altijd neerkeek opde in hun ogen primitieve godsdienst inhet Zuiden, kan het christendom natuur-lijk wel wedijveren met de islam als hetom status en ontwikkeling gaat. Boven-dien is deze kaart ook weer uit te spelenom als Zuidelijke provincies juist desteun van het Westen te verkrijgen. Dekerken in Zuid-Soedan speelden de afge-lopen jaren een belangrijke rol als vre-desfactor binnen Zuid-Soedan zelf èn inhet vredesproces met het Noorden, maargevreesd mag worden dat, zeker in eenonafhankelijk en niet langer door hetNoorden bedreigd Zuid-Soedan, het feitdat kerkelijke scheidslijnen (tussen kop-tisch, katholiek, anglicaans, presbyteri-aans, etc.) samenvallen met etnische, dereligie juist een verscherpende en geensamenbindende factor gaat spelen bij denoodzakelijke verzoeningsprocessen tus-sen de verschillende Zuid-Soedanesestamverbanden onderling.

En zo valt de bal over het invullen vaneen rechtvaardige vrede ook weer terugte spelen naar de rol die de kerken zelf ineen dergelijk conflict spelen.

Jan Schaake

De oorlog in Soedan

wordt in onze media vaak

geduid als een conflict

tussen het islamitische

Noorden en het

christelijke Zuiden.

MAHMOED TAHA



CONCLUSIES

Op ontwikkelingssamenwer-king willen alleen CDA, VVDen PVV bezuinigen. Over NA-

VO, de aanschaf van de JSF en wapen-handel lopen de meningen uiteen. Delinkse partijen formuleren meer stand-punten over conflictpreventie en vredes-missies, maar “Vrouwen, vrede en veilig-heid” krijgt geen aandacht. Alleen hetCDA vindt dat Nederland andere landenmoet aanspreken om de Veiligheidsraad-resolutie 1325 uit te voeren.

Aan de oproep van EIRENE Neder-land, NEAG en PBI aan de politieke par-tijen om zich in te zetten voor het verster-ken van de burgers op het gebied van cri-sispreventie, vredesopbouw en bescher-ming van mensenrechten, hebben GL ende SP gehoor gegeven.

PARTIJSTANDPUNTENVERGELEKEN

Buitenlandse Veiligheid:over VN, EU en NAVO

GL streeft ernaar dat de NAVO op ter-mijn wordt afgeschaft, waarbij de func-ties van de NAVO worden overgenomendoor de VN en deels door regionale sa-menwerkingsverbanden zoals de EU. DeSP vindt dat we de NAVO moeten om-vormen en inbedden in een nieuwe mon-diale veiligheidsorde. Daarin hoort deVN de leiding te nemen.

D66 zegt dat de NAVO zich, behalve opde veiligheid van haar lidstaten, vooralmoet richten op stabilisatieoperaties, opverzoek van de VN.

De PvdA wil dat we samen met gelijk-gezinde landen in Europa, de NAVO ende VN strijden voor een rechtvaardigewereld en werken aan eerlijke ontwikke-ling en veiligheid voor alle wereldbur-gers.

CDA, VVD, CU en SGP zien de NAVOals de belangrijkste organisatie voor hetNederlandse buitenlands veiligheidsbe-leid.

CDA, SGP, D66, PvdA en VVD spre-ken van afstemming en samenwerkingtussen EU en NAVO. De SGP pleit vooreen arbeidsverdeling waarbij de NAVOgecompliceerde, langdurige geweldszwa-re operaties uitvoert en de EU kleinscha-lige, kortdurende vredesbewarende mis-sies tot stand brengt.

De CU vindt dat de NAVO op verzoekvan de VN ook buiten het oorspronkelij-ke taakgebied operaties kan uitvoeren ener mag volgens hen geen zelfstandig Eu-ropees veiligheidsbeleid zijn.

De PVV kiest voor binnenlandse vei-ligheid en wil daarom ook de kreet“handhaving internationale rechtsorde”uit de Grondwet schrappen.

Volgens de PvdD kiest Nederland vooreen meer autonome positie binnen deNAVO.

Conflictpreventie, vredesmissiesen de OVSE

De PvdD spreekt zich uit voor ontwikke-lingssamenwerking om conflicten tevoorkomen en op te lossen en heeft geenvertrouwen in militaire missies op dit ge-bied.

De SP noteert dat mensen over heel dewereld elkaar steeds meer opzoeken en

samenwerken om conflicten te bestrijdenen oorlogen te voorkomen, door effectie-ve ontwikkelingssamenwerking, interna-tionale afspraken en diplomatie. De ge-dachte dat militair ingrijpen problemenkan oplossen, is meestal een grote vergis-sing, hiermee is geen mensenleven gered,maar kost het mensenlevens. De Raadvan Europa, de OVSE en de VN horeneen belangrijker taak te krijgen in hetvoorkomen en vreedzaam oplossen vanconflicten. Nederland investeert in crisis-preventie, vredesopbouw en bescher-ming van mensenrechten. Daartoe ver-leent ons land steun aan lokale en inter-nationale niet-gouvernementele organi-saties die zich richten op waarneming,bescherming van mensenrechten en stil-le diplomatie.

Ook de CU benadrukt het lidmaat-schap van andere organisaties naast NA-VO en de EU. Nederland moet het lid-maatschap de OVSE en de Raad van Eu-ropa aanwenden voor het aan de kaak testellen van ernstige en aanhoudendeschendingen van mensenrechten.

GL spreekt zich uit voor steun aan or-ganisaties die zich inzetten voor crisis-preventie en vredesopbouw. Binnen deEU pleit GL voor versterking van hetprogramma voor de uitzending van ge-trainde burgers ter ondersteuning vanvredes- en verzoeningsprocessen.

De PvdA zegt dat de VN een sterke vre-

Kiezen voor een PolitiekWILPF Nederland en Vrouwen voor Vrede schreven in 2007 en 2009 brochuresmet aanbevelingen voor de kiezer naar aanleiding van de verkiezingsprogramma’svan Nederlandse politieke partijen voor de nationale en Europese parlementaireverkiezingen. Door tijdgebrek dit jaar geen brochure, maar wel een vergelijkendonderzoek over vredesgerelateerde thema’s uit de verkiezingsprogramma’svan politieke partijen. Dit artikel gaat over de thema’s: buitenlands veiligheids-beleid; conflictpreventie, vredesmissies en OVSE; wapens en wapenhandel;ontwikkelingssamenwerking; economische globalisering en vluchtelingen. Dematrix is te downloaden op www.wilpf.nl en www.vrouwenvoorvrede.nl.

Ondanks het feit dat de verkiezingenvoor de Tweede Kamer al achter de rugzijn bij het drukken van deze editie, is deredactie van mening dat het tochinteressant is om onderstaand onderzoekte publiceren. Het is aan u, lezer, omvalse beloftes te registreren in detoekomst.

(Redactie VM)



deshandhaver moet zijn en dat Neder-land een meer vooraanstaande rol moetspelen bij VN–operaties.

Het CDA vindt dat Nederland moetdeelnemen aan internationale missies encrisisbeheersingsoperaties wereldwijd.Ook vraagt zij als enige om blijvendeaandacht voor uitvoering van VN-Veilig-heidsraadresolutie 1325 inzake de positievan meisjes en vrouwen en het tegengaanvan geweld in (post)conflictsituaties envindt dat Nederland andere landen eropaan moet spreken om deze resolutie uit tevoeren.

De PVV wil dat Nederland in beperktemate meedoet met vredesmissies en wilde defensie capaciteit meer inzetten voorbinnenlandse veiligheid.

De VVD heeft een voorkeur voor ope-raties onder leiding van de NAVO en mo-gelijk met een VN mandaat.

Volgens D66 moet de krijgsmacht zichmeer concentreren op stabilisatie- ennormalisatiemissies. De SGP ziet een rolvoor de EU bij crisisbeheersingsopera-ties.

Wapens en wapenhandelD66, PvdD, PVV en SP zijn tegen de aan-schaf van de JSF. Het CDA, de CU (onder

voorwaarden) en SGP zijn daar voor. DePvdA wil pas beslissen als verlenging vande levensduur van de F16 niet langer mo-gelijk is.

De SGP en VVD willen defensiebud-get verhogen.

De PVV wil budget voor defensie over-hevelen naar de politie.

De PvdA en SP vinden dat de overheideen kritische houding moet aannement.a.v. pensioenfondsen en banken die in-vesteren in bedrijven die kernwapens,landmijnen en clusterbommen produce-ren en t.a.v. bedrijven die wapens leverenaan omstreden regimes.

D66, GL, PvdA, PvdD en SP zijn voorstrikte naleving van de wapenexportcodevan de EU.

D66, GL, PvdA en SP zijn voor het ver-wijderen van kernwapens van ons grond-gebied. GL, PvdA en SP pleiten voor hetbeëindigen van de kernwapentaak van deNAVO. Het CDA wil een dialoog overkernwapens tussen de VS en Rusland ende CU ziet hier vooral een rol voor deNAVO.

OntwikkelingssamenwerkingCU, D66, GL, PvdA, SGP en SP houden0,8 % van het BNP voor ontwikkelings-samenwerking.

De PvdD stelt voor om naast 0,7%ontwikkelingssamenwerking 0,25% vanhet BNP te besteden aan een klimaat-fonds voor klimaatmaatregelen in ont-wikkelingslanden.

Het CDA wil de internationaal afge-sproken norm van 0,7% terug brengen.(Nu de OECD-DAC-groep dit afwijst wilhet CDA 0,1% besteden aan militairemissies in ontwikkelingslanden.)

De VVD wil de bijdrage halveren en dePVV wil geen bijdrage leveren vanuit deoverheid.

Economische globaliseringGL en SP pleiten voor internationale hef-fingen op financiële transacties.

CU en SP pleiten voor regulering vanhedgefondsen.

GL, PvdA en SP pleiten voor interna-tionale afspraken waardoor het niet lan-ger mogelijk is dat multinationale onder-nemingen winsten onbelast uit ontwik-kelingslanden wegsluizen.

CU en PvdA willen positieve prikkels

voor de Vrede en sancties inzetten zodat multinationalsin het buitenland regelgeving op het ge-bied van mvo (maatschappelijk verant-woord ondernemen) niet ontduiken.

SP zegt dat de ontwikkelingslanden deruimte moeten krijgen delen van hunmarkt te beschermen.

Voor CDA ligt het primaat voor mvobij de ondernemingen zelf, en is voor eenverantwoorde verdere liberalisering vande wereldhandel, omdat protectionismede positie van ontwikkelingslanden zoubelemmeren.

D66, GL, PvdD en de SGP hechten be-lang aan mvo, maar benoemen het alleennationaal.

VluchtelingenCDA, CU, PvdD, SGP, SP, VVD vindendat vluchtelingen vooral in de regio die-nen te worden opgevangen. Naast dezepartijen zijn ook GL, D66 en de PvdAvoorstander van een streng vluchtelin-genbeleid, binnen een Europees beleid,waarbij een vluchteling overal gelijk be-handeld wordt. De CU wil dat Nederlandzich verplicht tegenover de UNHCR omsubstantieel meer vluchtelingen dan nuhet geval is op te nemen, die uit een ge-vaarlijke en uitzichtloze situatie drin-gend herhuisvesting nodig hebben.

De PvdA, PvdD, SGP en SP vinden datuitgeprocedeerde asielzoekers met kin-deren niet op straat mogen worden gezet.GL aanvaardt geen vreemdelingendeten-tie van minderjarigen. D66 wil geen kin-deren in de cel. De PVV heeft het in haarverkiezingsprogramma niet over vluch-telingen.

Han Deggeller en Anjo Kerkhofs(WILPF)

Janne Poort-van Eeden(Vrouwen voor Vrede)

Foto

’s: J

oop

Blo

m

‘NEDERLAND BEKENT KLEUR’,AMSTERDAM, 30 MEI

COHEN VOERT CAMPAGNEBIJ ‘NEDERLAND BEKENT KLEUR’,AMSTERDAM, 30 MEI



Bloedbad Gaza

In ‘This Time We Went Too Far’ –Truth and Consequences of the GazaInvasion laat de Amerikaanseschrijver Norman Finkelsteingeen spaan heel van de officiëleIsraëlische versie van de meestrecente oorlog in Palestina. Opovertuigende wijze toontFinkelstein aan dat in de Gaza-oorlog andere motieven een rolspeelden dan de door Israëlgeclaimde ‘zelfverdediging’,maar ook dat überhaupt nietgesproken kan worden van eenoorlog. Het was een massacre,een bloedbad, betoogtFinkelstein.

Op 27 december 2008 ontketen-de het militair superieure Is-raël een korte, maar hevige

campagne tegen Gaza. Amnesty Interna-tional typeerde de Israëlische aanval als“22 dagen van dood en vernietiging.”Eenonderzoekscommissie van de VerenigdeNaties concludeerde dat het Israëlischeoptreden “een opzettelijke disproportio-nele aanval, gericht op het bestraffen,vernederen en terroriseren van burgers”was. Na drie weken waren ruim 1.400Palestijnen dood, merendeels burgers, endertien Israëliërs, waaronder drie bur-gers. Alleen al deze gegevens, concludeertFinkelstein, maken duidelijk dat hiergeen sprake was van een oorlog, maarvan een massacre.

MENSELIJKE SCHILDENTijdens de invasie van Gaza wimpelde Is-raël alle kritiek op de operatie af met hetargument dat het land genoodzaakt wasom zichzelf te verdedigen. De actie wasnodig om de raketaanvallen van Hamas,die soms een dodelijk slachtoffer maak-ten in het zuiden van Israël, tegen tegaan. Dat tijdens de aanval zoveel bur-gerslachtoffers vielen was de schuld vanHamas. De islamitische partij koos er im-mers voor om Palestijnen in te zetten alsmenselijk schild.

Maar er klopt helemaal niks van deze“zorgvuldig georkestreerde propagandablitz,” aldus Finkelstein. Er kan namelijk

geen sprake van zelfverdediging zijn, om-dat het Israël was dat in november 2008het staakt-het-vuren met Hamas brak,waardoor de raketaanvallen werden her-vat. En ondanks herhaalde pogingen vanHamas was Israël vervolgens niet geïnte-resseerd in verlenging van het bestand.

Ook de mensenrechtensituatie in Gazalaat ernstige twijfels bestaan over hetzelfverdedigingsargument. Finkelsteinsomt op hoe Israël het dagelijks leven vande Palestijnen in de bezette gebieden on-mogelijk maakt. Hij wijst op de duizen-den Palestijnse politieke gevangenen inIsraël, de honderden checkpoints, de veleillegale nederzettingen, de grondstoffen-roof (vooral water) en de bouw van de il-legale muur op de Westoever.

Daarbovenop heeft Israël sinds 2007een volledige blokkade van Gaza inge-steld (sinds Hamas er alleen aan demacht is). Verder wijst Finkelstein er opdat in het jaar voor de Gaza-oorlog uit-brak Israël 455 Palestijnen doodde, ter-wijl 31 Israëli’s werden gedood door ra-ketten uit Gaza. Zelfverdediging? Op ba-sis van bovenstaande feiten trekt Finkel-stein een geheel andere, en verhelderen-de, conclusie: “Afgaande op de mensen-rechtensituatie (…) lijkt het dat de Pales-tijnen een veel sterkere zaak hadden danIsraël om voor zelfverdediging naar dewapens te grijpen.”

Israël wijst verder op Hamas’ gebruikvan menselijke schilden als verklaring

voor het grote aantal slachtoffers en devele burgers daaronder. Israël zou al hetmogelijke gedaan hebben om onnodigeslachtoffers te voorkomen. Maar een blikop het extreem hoge dodental en deenorme disproportionaliteit – één dodeIsraëli per ruim honderd Palestijnen –laat zien dat hier weinig van klopt. Fin-kelstein: “Het gat tussen Israëls claim dathet al het mogelijke deed om collateraldamage te voorkomen en de honderdenlichamen van vrouwen en kinderen dieonder het puin vandaan kwamen is tegroot om te overbruggen”.

Bovendien stelt Finkelstein nuchtervast dat onderzoek van Amnesty Interna-tional en de Verenigde Naties geen bewij-zen hebben gevonden van Hamas’ ge-bruik van menselijke schilden. Integen-deel, beide onderzoeken hebben juist be-wijs gevonden voor Israëls gebruik vanPalestijnse burgers als menselijke schil-den. Geregeld werden Palestijnse burgersbijvoorbeeld gedwongen om booby-trapsop te sporen of om in de buurt te blijvenvan Israëlische militaire installaties zodatdeze niet aangevallen zouden worden.Op basis van bovenstaande trekt Finkel-stein een meer voor de hand liggendeconclusie: “Een goede blik op de Israëli-sche acties bevestigt de conclusie dat demassale dood en vernietiging die Gaza isaangedaan niet het toevallige bijproductis van de invasie, maar het nauwelijksverhulde doel.”

Foto

: fre

egaz

a.or

g

HET OVERVALLEN SCHIP VAN DE GAZA FLOTILLA MET HULPGOEDEREN



Na Finkelsteins stevig gedocumenteer-de ontkrachting van Israëls ‘propagandablitz’ blijft de vraag liggen waarom Israëldan wel tot de operatie overging. Volgensde auteur werd de oorlog ontketend omde ‘afschrikcapaciteiten’ van Israël te her-stellen en het Palestijnse ‘vredesoffensief ’te ondermijnen. Dat behoeft uitleg.

AFSCHRIKCAPACITEITEN Finkelstein beschrijft hoe het aanzienvan het Israëlische leger in de jaren voorde slachtpartij in Gaza onder druk kwamte staan. Dat begon doordat Hezbollah,de islamitische strijdgroep in het zuidenvan Libanon, in mei 2000 het Israëlischeleger uit het land wist te verjagen. Israëlwilde zich hiervoor wreken op Hezbol-lah, maar een poging hiertoe, de Liba-nonoorlog van zomer 2006, misluktevolledig en pakte averechts uit.

Een nieuwe mogelijkheid om de spier-ballen te laten zien, een militaire actiemet de Verenigde Staten tegen Iran, datHezbollah en Hamas steunt, flopte ookal. President Bush zag er, na aanvankelijkstevige dreiging, toch maar van af. Israël,dat steeds dreigender taal tegen Iran uit-te, ging opnieuw af. Zijn tegenstandersputten moed uit deze Israëlische ‘neder-lagen’ en zagen het land niet langer alseen sterke leeuw, maar meer en meer alseen papieren tijger. Althans, zo dachtmen in Israël. Het land moest zich daar-om opnieuw bewijzen en zijn afschrikca-

paciteiten laten zien en Gaza was het lo-gische, want gemakkelijke, volgendedoelwit, aldus Finkelstein.

De vele bronnen die de auteur opvoertom zijn beweringen te bewijzen zijn te-kenend voor zijn stijl. Deze zijn namelijkvolstrekt onomstreden. Vaak gebruikt hijrapporten van mensenrechtenorganisa-ties die wereldwijd veel aanzien genieten.Voor bovengenoemd punt verwijst Fin-kelstein naar Israëlische politici. Die heb-ben namelijk gewoon te kennen gegevendat de aanval tegen Gaza tot doel had omde Israëlische afschrikcapaciteiten te her-stellen. Toenmalig Minister van Buiten-landse Zaken Tzipi Livni bijvoorbeeld,merkte achteraf tevreden op: het was“bedoeld om Israëls afschrikking te her-stellen en het herstelde Israëls afschrik-king.”

Maar de belangrijkste reden om Gazaaan te vallen en een bloedbad te veroor-zaken, aldus Finkelstein,“was om de laat-ste bedreiging die het Palestijnse prag-matisme vormt af te weren.”De aannameis hier, overigens helemaal niet zovreemd, dat Israël geen vrede wil, maarjuist zo veel mogelijk land van de Pales-tijnen wil afnemen. De continue uitbrei-ding van de Israëlische nederzettingenonderstreept dit argument. Hamas is danook een fijne tegenspeler voor Israël om-dat het eveneens geen vrede wil, maar Is-

raël wil opheffen, zoals het in haar hand-vest heeft opgenomen.

Maar de tijd heeft niet stilgestaan, ver-volgt Finkelstein zijn analyse. In de loopder jaren is Hamas gaan schuiven en gaaninzien dat het niet om Israël heen kan. Departij is daarom steeds meer voorstandergeworden, al is het om pragmatische re-denen, van een oplossing van het conflictop basis van het internationale recht. Dehuidige eisen van Hamas aan Israël – te-rugtrekken tot de grenzen van 1967, ont-mantelen van de illegale nederzettingenen oplossen van het vluchtelingenvraag-stuk – wijken in niets meer af van de in-ternationale consensus over de oplossingvan het conflict. Over het opheffen vanIsraël hoor je de partij niet meer. Finkel-stein: “Israëlische politici wisten voordatzij Gaza aanvielen heel goed, dat ondankshet handvest een diplomatieke oplossingmet Hamas bereikt had kunnen worden.”Jammer is dat Finkelsteins bewijsvoeringop dit punt, dat hij nota bene het belang-rijkste noemt, dunner is dan bij het voor-gaande motief. De auteur voert hier geencitaten op van Israëlische politici die zijnpunt onderschrijven.

SATYAGRAHAFinkelstein sluit zijn boek af met een ver-wijzing naar een van zijn inspiratiebron-nen: “Gandhi noemde zijn doctrine vangeweldloos verzet satyagraha, wat hij ver-taalde als “hou vast aan de waarheid.”Hier is onze uitdaging: “vasthouden aande waarheid dat wat Israël de Palestijnenaangedaan heeft verkeerd is en onverde-digbaar; vasthouden aan de waarheid datIsraëls weigering, gesteund door de Ver-enigde Staten, om het internationalerecht en de weloverwogen opinie van demensheid te respecteren het belangrijk-ste obstakel is om, eindelijk, een einde temaken aan het lijden. We kunnen onsdoel bereiken als we vasthouden aan dewaarheid…”

Als Finkelstein gelijk heeft, dat hetvasthouden aan de waarheid een eindekan maken aan het lijden, dan kan ge-concludeerd worden dat de auteur metThis time we went too far daar een heeldegelijke bijdrage aan levert.

Jip van Dort

Norman Finkelstein ‘This time we went too far’,Truth

and consequences of the Gaza invasion , OR Books,

Maart 2010, 208 blz., ISBN: 978-0-9842950-3-6

NORMAN FINKELSTEIN



Vrede heeft een uiterlijke en eeninnerlijke dimensie. Uiterlijkevrede is het geweldloos (doen)

oplossen van conflicten (positieve vredegenoemd) of het ontbreken van oorlogen geweld tussen twee oorlogen in (ookwel negatieve vrede).

Bij de innerlijke dimensie gaat het omonze eigen instelling. De psycholoog enfilosoof Carl Jung zei in 1942: “De wereldhangt aan een zijden draad, namelijk depsyche van de mens. De wereld wijzigtniet, tenzij het individu verandert.” Hijbedoelde met dat veranderen, dat het in-dividu de angst, haat en andere schadu-wen in zijn onderbewuste onderkent. Jelaten voortdrijven door angst en wrok inplaats van door hoop kan al snel negatiefuitpakken, ook omdat sommige leiderserop inspelen.

Je schaduwen erkennen is al heling.Anders verdringen we ze, waarbij deze bijde geringste emotie naar boven komenen worden afgereageerd op derden. Hoemeer mensen dat doen, des te groter is dedestructieve energie. Ziehier hoe oorlo-gen ontstaan. Zoals de mensen zijn, zul-len de tijden zijn. Naast adequaat beleidvoor wereldproblemen draagt vrede inzichzelf zeker bij tot het veranderen vande wereld.

Wat de uiterlijke dimensie betreft, alsde ‘negatieve vrede’ langer gaat duren,dus als een volgende oorlog op zich laatwachten, is dat al vooruitgang. Na 1945en na de val van de Muur in 1989 lijkt bijons de oorlogsdreiging wat op de achter-grond geraakt. Maar het zegt ook weerniet al te veel, omdat de conflicten delaatste tijd meer het karakter van burger-oorlogen hebben. Bovendien heerst doorberichten in de media het beeld, dat hetgeweld toch toeneemt. Recent onderzoektoont echter aan, dat dit niet het geval is.

Neemt 65 jaar na de bevrijdingzicht op vrede toe?

Zo daalt in Nederland het aantal moor-den al enige tijd. In 2006 waren het er 160terwijl het er in de jaren negentig gemid-deld nog zo’n 250 waren. (Onze voorou-ders konden er ook wat van. De tribaleoorlogen waren vaak uitermate bloedig.Het aantal personen dat in middeleeuw-se steden door geweldsmisdrijven omkwam, was percentsgewijze enkele tien-tallen keren zo hoog als in de steden vannu). En sinds 1945 zien we zowel in Eu-ropa als de VS, maar ook in Zuid-Ameri-

ka een sterke afname van binnenlandseoorlogen en militaire coups.

VERNEDERING IN VERSAILLESNiet dat er helemaal geen geweld meerzou zijn. Verre van dat. Nog los van hetfeit dat woorden ook kunnen doden.Maar verheerlijking van geweld, zoals datin de jaren zeventig voorkwam bij ondermeer de Rote Armee Fraktion, door wiegewapende strijd werd gezien als dekracht van hun beweging, zie je nu veel

De Tweede Wereldoorlog ligt zo’n 65 jaarachter ons. Na onze bevrijding en die van deDerde Wereld hadden we nog lange tijd deKoude Oorlog en tal van conflicten elders inde wereld. Wat is het perspectief op vredeanno nu?

Bra

m v

an W

aard

enbe

rg



minder. Ook wordt beter onderkend datgeweld een eigen dynamiek heeft en veel-al niet te beheersen is; eveneens wat ge-weld met een mens doet. Een militairsucces tegen guerrilla’s is overigens altijdook een humanitaire nederlaag, omdatdie onderdeel uitmaken van de bevol-king. Tevens is er meer inzicht in de oor-zaken van geweld. Hitler had niet aan demacht kunnen komen als er in de jarentwintig en dertig in Duitsland een sterkebeweging voor geweldloosheid had be-staan, los van de vernedering die hetDuitse volk in 1919 (Versailles) werdaangedaan. Ook ziet men nu meer, dat jedoor het vechten tegen ‘monsters’ dekans loopt zelf een ‘monster’ te worden.Zo raakten de Verenigde Staten door destrijd tegen Duitsland na 1945 meer ge-militariseerd.

Gelukkig lijken diezelfde VS door pre-sident Obama een andere koers te kiezen,maar excessen als de oorlog in Vietnamen recent in Irak geven aan dat ook de-mocratieën kunnen worden ‘wat ze ha-ten’. Haat kun je overigens niet dodenmet geweld. De haat neemt dan zelfs toe.We zijn nog lang niet zover dat we begrij-pen wat Gandhi en Luther King stelden:dat een samenleving van ‘broederschap’niet te bereiken is met middelen die daarhaaks op staan. De internationale rechts-orde is mede daardoor nog lang niet wathet zou moeten zijn, waardoor een recht-vaardige vrede tussen Israël en Palestina,om een opvallend voorbeeld te noemen,zo lang op zich laat wachten. Wel is ereindelijk vrede in Noord-Ierland. Hope-lijk wordt de oorlog in Afghanistan, welde achilleshiel van Obama genoemd - temeer omdat recente berichten aangevendat de Taliban weer helemaal ‘terug’ zijn -, snel beëindigd. Maar verder zijn er, losvan bestaande conflicthaarden als Iran,hoopvolle tekenen. Afname van geweldgaat overigens vaak gepaard met ontmas-kering, zoals nu die van het geweld vanseksueel misbruik van kinderen in metname rooms-katholieke internaten, en-kele decennia terug. Een misbruik datmede is veroorzaakt door de al in devroege Middeleeuwen (Augustinus e.a.)begonnen strijd tegen of ontkenning vanhet lichaam.

SCHADUWENEen andere zaak is dat er in de westersedemocratieën nu interetnische spannin-gen optreden. “Houd het bij je zelf, weesde verandering die je nastreeft”, aldusGandhi. En van Aad van den Heuvel is de

uitspraak: “Beschaving begint, als je doorhebt dat het kwaad in jezelf zit”. Onzeweggemoffelde schaduwen met anderewoorden. Zich daarvan bewust worden,is kortom één van de belangrijkste uitda-gingen op dit moment. Eigen schaduwenerkennen maakt de mens milder, doethem minder oordelen en minder gauwontploffen.

Dat bewustzijn neemt toe, maar omdatdit enige tijd vergt, moeten we voor lief

nemen dat een aantal mensen hun frus-traties nog afreageert op de nieuwko-mers. Het zorgt tijdelijk voor polarisatieen verstoort even het beeld. Maar hetperspectief op vrede blijft. Onze demo-cratie kan wel tegen een stootje, zoals ho-pelijk ook zal blijken op 9 juni.

Dr Hans Feddemais antropoloog, publicist enactief in de vredesbeweging

Dit is het derde stukje in onze serie over geweldloosheid die in de eersteplaats bedoeld is voor mensen die daar nog niet zoveel van weten of er zelfswat vreemd tegenaan kijken. Alle stukjes zijn geschreven door Hans Feddemaen eerder verschenen in het boekje 'Beter Geweldloos’, een uitgave van hetPlatform Vredescultuur (www.vredescultuur.nl). Het boekje is ook tedownloaden via: www.vredesmuseum.nl/download/inhoud.php

Geweldloosheidvoor beginners

Mensen kwetsen elkaar dik-wijls. Iemand niet in haarof zijn waarde laten, mis-

kennen of vernederen raakt de ziel vaneen persoon. Het is een vorm van psy-chisch geweld. Dat geldt ook voor het ne-geren en uitsluiten van personen of groe-pen.

Taal kan in dat alles een grote rol spe-len. Denken we maar aan aftroeven, kat-ten, sarren, treiteren, verbaal pesten, de-moniseren. Marshall B. Rosenbergschreef over dit alles een boek onder detitel Geweldloze Communicatie, waarinhij qua omgangstaal ondermeer een on-derscheid maakt tussen ‘wolven’- en ‘gi-raffen-taal’. Hij zet grote vraagtekens bijhet oordelen en veroordelen, omdat hetdaarbij altijd om (subjectieve) interpre-taties gaat. Die zeggen eerder iets over je-zelf. Oordelen en veroordelingen zijnvaak pijlen, die op een ander worden af-gevuurd. Hetzelfde geldt voor wolven-taal, waarin een boodschap onnodighard of vernederend wordt verwoord. Demilde giraffentaal doet dat niet. De enemens is gevoeliger en explodeert sneller

Geweldlozecommunicatie

dan de ander. Verbaal geweld kan hetzaad zaaien voor woede en haat. Het kanuitmonden in fysiek geweld.

In een rechtsstaat is er vrijheid van me-ningsuiting. De manier waarop je daargebruik van maakt, is bepalend voor deaard van je communicatie en in hoeverredie geweldloos kan worden genoemd.Sommigen noemen beledigen een recht.In het kader van geweldloze communica-tie ligt dat anders. Daarin is beledigenniet een recht, maar iets dat pijn doet enhaaks staat op het goed omgaan met el-kaar. Het kan zelfs in een patroon van ac-tie en reactie uitgroeien tot oorlog.

Als je in je innerlijke kracht staat, blijbent met jezelf of jezelf in elk geval ac-cepteert, heb je minder behoefte aan kat-ten, roddelen, oordelen over anderen,laat staan hen verbaal vernederen. An-derzijds kun je via training en oefeningook leren om minder snel geraakt te wor-den door de verbale agressie van een an-der. Je houdt je dan bij de kern van deboodschap, zonder zelf agressief te wor-den. De agressie van de ander is diensprobleem.


Moskou, een Europeseveiligheidsorganisatie


Volgens de persverklaring van Med-

vedev kwamen tijdens het gesprek

ook een aantal internationale on-

derwerpen aan de orde, waaronder Afgha-

nistan, het Iraanse atoomprogramma en

het vredesproces in het Midden-Oosten.

Beide partijen beklemtoonden hun bereid-

heid tot het aanknopen van gelijkwaardige

Op 16 december 2009 kwam NAVO secretaris-generaal Rasmussen naar Moskou voor eenontmoeting met de Russische presidentMedvedev. Onderwerp van gesprek wasallereerst de ontwikkeling van desamenwerking tussen Rusland en de NAVO,daarnaast ging het over tegenwoordig obligateonderwerpen als ‘strijd tegen het terrorisme’en ‘samenwerking op het gebied vangemeenschappelijke bedreigingen.’

relaties. Medvedev zei dat Rusland en de

NAVO naar een volgend niveau in hun ver-

houdingen gaan. Het was de eerste ont-

moeting van Medvedev met Rasmussen

sinds de oorlog in Zuid-Ossetië van augus-

tus 2008.

Eind november 2009 werd op de officiële

website van Medvedev een verklaring ge-

publiceerd waarin wordt gepleit voor een

nieuwe Europese organisatie ter vervan-

ging van de bestaande structuren van de

Noord-Atlantische Verdragsorganisatie

(NAVO) en de Organisatie voor Veiligheid

en Samenwerking in Europa (OVSE). Het

Russische voorstel was bedoeld om te wor-

den bekendgemaakt vóór de jaarlijkse

OVSE-conferentie op 1 en 2 december in

Athene en een NAVO-Rusland-bijeen-

komst op 4 december in Brussel. De Russi-

sche minister van Buitenlandse Zaken La-

vrov benutte deze bijeenkomsten om het

initiatief van het Kremlin te promoten. Van

Russische zijde werd zelfs gedreigd de bij-

eenkomst in Brussel af te gelasten als de

verklaring van Medvedev niet zou worden

opgenomen in de agenda. Drie dagen voor

de vergadering zei de Russische ambassa-

deur bij de NAVO Dmitri Rogozin dat Rus-

land zich geplaatst ziet voor een ‘moment

van de waarheid’ in de betrekkingen met de

NAVO en dat de VS en haar bondgenoten

de voorstellen van Moskou trachten te

blokkeren als gevolg van ‘koude oorlogs-

psychologie.’ “Zij sluiten zichzelf op in een

klein Westers huis, timmeren de ramen

dicht en geloven dat ze leven in een staat

van veiligheid,” verklaarde Rogozin tegen-

over de Russische televisie. “Het zal niet

lukken om beslissingen te nemen met deze

sektarische methoden, zonder daarbij reke-

Moskou, een Europeseveiligheidsorganisatieen de rol van de NAVO

Foto

: Bar

t B

eks



ning te houden met de belangen en inzich-

ten van Rusland.”

HERVORMING VANEUROPESE STRUCTURENOm een diplomatiek incident te voorko-men kwam Rasmussen de volgende dagmet een vage verklaring waarin hij steldedat “mijn doel als voorzitter van de NA-VO-Rusland Raad, is dat we in staat zul-len zijn in te stemmen met een gezamen-lijke evaluatie van de bedreigingen enuitdagingen voor de 21e eeuw, dat we toteen concreet werkplan kunnen komenwaarin we meer samen zullen doen omdeze bedreigingen het hoofd te bieden,tot wederzijds voordeel van alle landenbinnen de NAVO-Rusland Raad.” DeRussische voorstellen werden door veelcommentatoren gezien als een pogingom de macht van de Verenigde Staten inEuropa te beperken. Moskou is met na-me bezorgd over het vooruitzicht dat dedoor de VS geleide NAVO zich zal uit-breiden naar de voormalige Sovjetrepu-blieken Oekraïne en Georgië.

In de verklaring van het Kremlin over

een nieuw Europees veiligheidsverdrag

wordt de eis gesteld van een verbod op “de

ontwikkeling van militaire allianties die de

veiligheid van andere staten kunnen scha-

den.” Dat is een duidelijke terechtwijzing

voor de NAVO-uitbreiding in de voormali-

ge Sovjet-Unie en een oproep tot het op-

richten van een veiligheidsblok van afzon-

derlijke landen in Europa die zich verzetten

tegen een door de VS geleid militair blok.

“Atlanticisme als de enige basis voor de vei-

ligheid heeft zichzelf achterhaald,” zo luidt

het in de Russische verklaring.“Geen enke-

le staat of internationale organisatie kan

het exclusieve recht hebben op de handha-

ving van vrede en stabiliteit in Europa.”

AMERIKAANSE AMBITIESHet Russische voorstel om overleg te voe-

ren over een nieuwe vorm van beveiliging

met alle 27 landen van de Europese Unie en

de VS kreeg in 2008 nog weinig steun, maar

tijdens een NAVO-Rusland-bijeenkomst in

mei 2009 werd het idee voorzichtig verwel-

komd door Frankrijk, Duitsland en Italië.

Tijdens de OVSE-bijeenkomst in Athene

verklaarde Kouchner, de Franse minister

van Buitenlandse Zaken, dat het voorstel

van Rusland voor een nieuw veiligheidsver-

drag serieus moet worden genomen. Een

groep van meer pro-Amerikaanse NAVO-

leden, vooral bestaande uit Oost-Europese

landen en geleid door Groot-Brittannië en

Canada pleitte voor een discussie over de

Russische voorstellen binnen de context

van de hervorming van de OVSE. Er kan

weinig twijfel over bestaan dat het Kremlin

zich bewust is van de toenemende spannin-

gen tussen de NAVO-bondgenoten en

zoekt naar mogelijkheden voor toekomsti-

ge samenwerking met landen als Frankrijk

en Duitsland, die in toenemende mate eco-

nomische banden met Rusland onderhou-

den en meningsverschillen hebben met

Washington. Deze verschillen kwamen het

duidelijkst naar voren in de aanloop naar

de oorlog in Irak in 2003, toen Parijs, Ber-

lijn en Moskou in het openbaar stelling na-

men tegen het oorlogsstreven van de rege-

ring Bush.

Ondanks het diplomatieke gebral van

het Kremlin in de dagen voorafgaand aan

de NAVO-Rusland vergadering in Brussel,

heeft Rusland zich bereid verklaard om sa-

men te werken met de NAVO. Hoewel Mos-

kou diep bezorgd is over de Amerikaanse

ambities in Eurazië en zich verzet tegen de

verdere oostwaartse uitbreiding van de

NAVO, is het al lang een doelstelling van de

Russische elite om een akkoord te sluiten

met de VS dat Rusland een rol als regionale

macht geeft in de landen van de voormalige

Sovjet-Unie. Bij het nastreven van dit doel

heeft Moskou zelfs herhaalde malen haar

steun gegeven aan het Amerikaanse impe-

rialisme in afwachting van een positief be-

sluit uit Washington. Maar de Russische

steun voor de Amerikaanse War on Terror

na de aanslagen van 11 september, met in-

begrip van praktische ondersteuning voor

de invasie van Afghanistan, heeft Moskou

niet de verwachte concessies opgeleverd.

Integendeel, Washington voerde haar in-

spanningen om de invloed van het Kremlin

in de regio te verminderen alleen maar op

door het steunen van pro-Amerikaanse re-

voluties in Georgië (2003) en Oekraïne

(2004) en de plannen voor een raketverde-

digingsschild in Polen en de Tsjechische

Republiek. De uitspraak van de Oekraïense

president Janoekovitsj om de ambities voor

zijn land richting NAVO in de ijskast te zet-

ten kwam Moskou dan ook zeer gelegen.

INTERNATIONAAL SCHAAKSPELGeconfronteerd met een verdieping van de

crisis voor de Amerikaanse strijdkrachten

in Afghanistan, in combinatie met de

voortdurende bezetting van Irak, heeft de

regering van Obama geconcludeerd dat het

VS-imperialisme steun nodig heeft van zijn

rivalen, waaronder Rusland. Om steun te

krijgen voor de campagne in Afghanistan,

met inbegrip van een overeenkomst om

over Russisch grondgebied te mogen vlie-

gen, heeft Washington beperkte concessies

gedaan aan het Kremlin, waaronder het

schrappen van het voorgestelde raketschild

in Oost-Europa.

Voor de Russische elite betekent dit een

kans om haar ambities voor een grotere rol

in de Euraziatische politiek kracht bij te

zetten door de herstructurering van de na-

oorlogse veiligheidsverhoudingen. De Rus-

sische elite heeft nauwe economische ban-

den met de EU en in het bijzonder met

Duitsland. De nieuwe gaspijpleiding

Noordstroom van Rusland naar Duitsland

over de bodem van de Oostzee is een voor-

beeld van de toenemende geopolitieke en

handelsbanden tussen de twee landen. Rus-

land voorziet in een groot deel van de Duit-

se energiebehoeften. En nog begin decem-

ber 2009, tijdens een staatsbezoek aan Ita-

lië, werd in aanwezigheid van Medvedev en

de Italiaanse premier Silvio Berlusconi een

overeenkomst tussen de Russische, Itali-

aanse en Franse energiebedrijven onderte-

kend om een grote nieuwe gaspijpleiding,

Zuidstroom, aan te leggen vanuit Rusland,

door de Balkan, naar Italië en Oostenrijk.

Deze beide grote Russische pijpleidingen

worden gezien als concurrenten van door

de VS gesteunde plannen voor energierou-

tes in Europa. Met Noordstroom worden

de pro-Amerikaanse Oost-Europese lan-

den Polen en de Baltische staten omzeild,

terwijl de Zuidstroom een directe concur-

rent is van de Nabucco-pijpleiding die Was-

hington heeft gesteund als een middel om

Centraal-Aziatisch aardgas te exporteren

via een route waarbij Rusland wordt om-

zeild.

Dit soort afspraken tussen de groot-

machten kunnen de toenemende spannin-

gen tussen hen echter niet verhullen. In het

gevecht om de controle over de belangrijk-

ste energieleveranciers van de wereld zullen

nieuwe allianties en conflicten tussen de

hoofdrolspelers ontstaan. Moskou heeft

met de verklaring over een nieuwe Europe-

se organisatie ter vervanging van de be-

staande structuren van de NAVO en de

OVSE een nieuwe zet gedaan in dit bloedse-

rieuze internationale schaakspel.

Bas van der Plas/INSUDOK

INSUDOK – Informatie- en Documentatiecentrum

over de voormalige Sovjet-Unie en de landen van

het Gemenebest van Onafhankelijke Staten (GOS):

http://www.insudok.nl/ned/index.htm

PLEIN VAN DE ORANJEREVOLUTIE,KIEV, OEKRAÏNE



Stel dat de kernwapens hierin Volkel en alle anderekernwapens, waar ook ter

wereld, nu worden opgeruimd.Dat zou een stap in de goede rich-ting zijn, maar het is bij lange naniet voldoende. De lijn tussen hetmilitair en civiel gebruik van kern-splijting is namelijk flinterdun. Al-le opeenvolgende stappen in de ci-viele kernketen zijn exact dezelfdestappen als in de militaire kernke-ten: van uraniummijnbouw toturaniumverrijking, van fabricagevan splijtstofstaven (kernbrand-stof) tot opwerking van gebruiktesplijtstofstaven. Vergeleken met demilitaire keten ontbreekt slechtséén stap in de civiele kernketen endat is de productie van de kernwa-pens zelf.

Regelgeving voor de beveiligingen waarborging van het ‘vreed-zaam gebruik’ van kernenergie isvastgelegd in het non-proliferatie-verdrag (NPV). Dit verdrag aan-vaardde de nucleaire status quo in1970, toen vijf landen kernwapensbezaten, als een voldongen feit,waarmee een arbitraire grenslijntussen de officieel erkende kernwa-penstaten (China, Frankrijk, Rus-land, het Verenigd Koninkrijk ende Verenigde Staten) en de niet-kernwapenstaten werd getrokken.Het bezit van kernwapens wordtop die manier beloond door eengrotere politieke invloed: de statusvan het behoren tot de club van su-permachten. Daar hoort bij dat hetNPV niet van het IAEA (Interna-tional Atomic Energy Agency) ver-langt dat het deze kernwapenstatencontroleert. Ze zijn voortdurendbezig met het moderniseren en

ParanoïdevijanddenkenDat de mens een aanslag aan het plegen is op debiodiversiteit, de natuurlijke kringlopen,grondstoffen als olie en gas en ook op de vis in dezeeën, bleef wat onderbelicht tijdens de recenteverkiezingsstrijd. Evenals het buitenland. Jammer.Minder aandacht kreeg ook de grote rol die GeertWilders speelt in de internationale mede vanuitIsrael gevoede strijd tegen de islam. Ook jammer.Vijanddenken begint in het klein, maar vervuilt onzegeest en kan leiden tot polarisatie en oorlog.

Elk jaar brengt het Horowitz Center in Californiëextreem conservatieve denkers bijeen, wat in 2007en 2008 leidde tot de ‘counter jihad-conferentie’ inrespectievelijk Brussel en Jeruzalem. In Jeruzalemwas ook de arabist Hans Jansen en vanuit BelgiëFilip Dewinter aanwezig. Bij vijanddenken hoort datmen grote gevaren ziet en elkaar daarvoor wil‘wapenen’. In dit geval het ‘oprukken’ van de islamof in de woorden van Wilders: ‘de islamisering vanEuropa’, die in een dermate ver gevorderd stadiumzou zijn, dat alleen Amerika de wereld daarvan kanredden volgens hem. Van Israël is in deze groepactief kolonistenleider en Knessetlid Arieh Eldad,die de Palestijnen uit Israel wil verwijderen en tegeneen Palestijnse staat is. Bevriend met deze Eldadzegt Wilders openlijk diens ideeën te steunen.Buitenlandminister Avigdor Lieberman wil hetzelfdeen stelde zelfs cynisch voor een atoombom op deGazastrook te gooien en Palestijnen met eenIsraëlisch paspoort de grens over te zetten.Lieberman is ‘een sterke politicus’ volgens Wilders.

Deze anti-jihad-conferenties hebben tot doelIsrael en het Westen te verenigen tot een front tegende islam. Ze versterken zo indirect Israël, datvolgens Wilders ‘de klappen opvangt die voor onsallen bedoeld zijn’. Dat arme Israël toch. Logisch datWilders in een NOVA-uitzending de bloedige aanvalvan Israel op een vreedzaam konvooi methulpgoederen voor Gaza – iets als het schip Exodusvoorheen – niet afwees. Hans Achterhuis ontwerptin een recent boek op grond van de vier kardinaledeugden wijsheid, moed, rechtvaardigheid en matigheideen strategie van hoop. Bij de herdenking van 65jaar vrede na de Tweede Wereldoorlog (zie elders indit nummer) gaf ik ook een hoopvol zicht op vrede.Maar het is goed tevens bewust te zijn vantegenkrachten, die al of niet vanuit joods-christelijke ‘superioriteit’ jegens de ‘inferieure’islam ons bijna paranoïde een vijanddenken willenopdringen. Netanjahoe noemde onlangs zijn landook al het ‘westerse front’ tegen de islam. Eenoplossing voor de brandhaard Israel lijkt urgent.

Hans Feddema

Co

lu

mn

FE

DD

EM

ADe mythe van hetvreedzaamgebruik vankernsplijtstoffen

handhaven van hun strategischevoorraden kernwapens.

(..)Door de Westerse aanpak van

kernproliferatie is het op zich nietzo onlogisch dat een opkomenderegionale grootmacht als Iran hetbezit van kernwapens ambieert.India wordt sinds het kernwapensbezit veel serieuzer genomen doorhet Westen. De VS sloot in 2008een nucleaire deal met India, en la-ter deden Rusland en Frankrijk datook. Recent verleende de VS Indiahet recht om technologie voor op-werking te verwerven. Terwijl vanIran, dat als NPV-ondertekenaarvolledig recht heeft op het ontwik-kelen van een kernenergiepro-gramma, wordt geëist haar activi-teiten op het gebied van uranium-verrijking te staken, kan de ‘illega-le’ kernwapenstaat India nucleairedeals sluiten met ‘erkende’ kernwa-penstaten. Men kan zich bij dezeontwikkelingen afvragen wat hetNPV nog voor waarde heeft. De VSheeft gekozen voor de doctrine van‘tegenproliferatie’ (counter-prolife-ration) en smeedt zelf-geselecteer-de coalities tegen bijvoorbeeld delanden die aangemerkt worden alsschurkenstaten. Die houding heeftde infrastructuur en mogelijkhe-den van de internationale gemeen-schap verzwakt om op een effectie-ve manier massavernietigingswa-pens en terrorisme te bestrijden.

Henk van der Keur,Stichting Laka

Delen uit de toespraak tijdens

de Ontwapeningsactie in Volkel op

3 april 2010



Internationale dag van de vrede 2010

Verantwoordelijkhedenvan wereldburgers

In Groningen wordt dit jaar ook deInternationale dag van de vrede gevierd. HetHumanistisch Vredesberaad organiseert eenpublieksbijeenkomst met aandacht voor defunctie van een krijgsmacht in combinatie metde uitreiking van de prijs voor de vredes-journalistiek 2010.

Dit jaar wordt in drie institutenaan vernieuwde speerpuntengewerkt: Binnen de NAVO is

een discussie over doelstellingen, bij de-fensie wil men de strategie veranderen enin de VN is een hevige discussie aan degang over the responsibility to protect.Over de NAVO las u meer in dit blad enbij defensie denkt men in de toekomst dekrijgsmacht op te tuigen tot interventie-macht, die het groeiende aantal conflic-ten moet oplossen. Conflicten doormachtsspreiding, nieuwe technologieënen massale ontwrichtingen.

In het instituut VN heerst daarnaastsinds 1999 de overtuiging dat er kan enmag worden ingegrepen indien statenhun eigen burgers niet kunnen bescher-men. Maar zoals het in grote fora gaat, zalhet nog heel lang duren voor er een con-sensus is over de praktische invulling vandeze handelingen. Natuurlijk kan je nietwegkijken bij drama’s als in Rwanda ofBosnië, maar wanneer en hoe kan de we-reldgemeenschap ingrijpen?

The responsibility to protect (RtP) geldtvoor de volgende misdaden: genocide,raciale zuiveringen, oorlogsmisdaden enschendingen van mensenrechten. VeelVN leden zijn echter huiverig en gevenvoorlopig de voorkeur aan een sterkepreventie, zoals het early warning-systemen de effecten van de mensenrechten- envredesopbouwcommissies.

De motivatie van de VN-leden kunnenook de onze zijn zoals: “Is deze RtP eenverkapt interventierecht?” – hetgeen vol-gens sommigen meer geweld genereert;en “wie draait er op voor schade?”Ook desoevereiniteit van de staten is een belang-rijk argument om heel voorzichtig metde nieuwe regel om te gaan. Dus voorlo-

pig gebeurt er niets. Moeten we daar rou-wig om zijn? Naar onze mening zijn wijallen verplicht hierover na te denken enonze politici te bevragen.

Deze medeverantwoordelijkheid wil-len wij ter discussie stellen en hebben Ni-co Schrijver (deskundige internationaalrecht) uitgenodigd om hierover een pre-sentatie te geven en mee te doen aan dediscussie over de rol van de VN in dit ge-heel.

TRANSPARANTE INFORMATIEOVER OORLOG EN VREDEWie vindt dat niet belangrijk? Het rap-port van de commissie Brinkman leekhoopgevend. Open en transparante jour-nalistiek, discussie over de communica-tie van overheden, het effect van journa-listiek op de samenleving en het effectvan reclame, zo luiden de nieuwe speer-punten van de commissie. Als mediavol-gers zijn wij zeer geïnteresseerd in de uit-werking van deze plannen, maar blijventoch voorlopig jaarlijks de journalistvoor de vrede benoemen. Deze geuzenti-tel voor waarheidsvinding, het menselij-ke verhaal zonder opsmuk over oorlog envrede in de Nederlandse taal, waaraan ie-dereen kan meedoen blijft ook dit jaar

een belangrijk onderdeel voor de vrede.Doe mee!

Stel uw kandidaat aan ons voor, wieweet is het de volgende in de rij na: Stanvan Houcke, Anja Meulenbelt, Moham-med Benzakour, Ramsey Nasr, Koert Lin-dijer, Arnold Karskens en Minka Nijhuis.De Internationale dag van de Vrede zul-len we dan ook nu weer afsluiten met deuitreiking van de wisselprijs door dewinnaar van 2009.

Muziek, een tentoonstelling en meerzullen deze middag compleet maken.Door jaarlijkse contacten met scholen uitde Filippijnen, Oeganda en Nederlandverwachten we ook nu weer prachtig ex-pressief werk van en over wereldburger-schap anno 2010. Producten van vredes-educatie leveren grote winst, respect enwaardering.

Wees welkom in de openbare biblio-theek in Groningen 19 september 2010,13.30-17.00u, toegang vrij.Actuele infor-matie na 1 juli:www.internationaledag-vandevrede. org.

Opgave kandidaten via 0648233329 [email protected]

Humanistisch Vredesberaad

Foto

: Jan

Ber

voet

s

SCHUTTING VOOR BOUWPUT INTERNATIONAAL STRAFHOF, DEN HAAG



Werkstuk maatschappijleer: deparlementaire democratieMijn dochter moest een werkstuk maken over democratie en stelde me de vraag: Waaromnoemen ze Nederland een democratie pa? Ik deed of ik diep na moest denken over deze vraag.En dat deed ik, maar niet over het antwoord. De vraag voor mij was of ik eerlijk moest zijn of datik de antwoorden moest geven waar ze een goed cijfer mee zou kunnen halen.

Net zoals ik het zelf vaak deed op school. Ik wist wat het antwoord was dat van me werdverwacht en ook dat ik veel minder punten zou krijgen voor het antwoord waar ik echt ingeloofde.

Mijn antwoord is er één van twijfel, niet over hoe ik het zie, maar wel of ik wat we hebbendemocratie wil noemen. Natuurlijk aan de buitenkant lijkt het er wel op. Eens in de zoveel tijdmogen we voor de gemeente, Europa, het land naar het stembureau en zeggen wie onzevoorkeur heeft. Maar in de manier waarop we mogen kiezen ligt nu net het probleem. Wanteigenlijk kunnen we slechts een hele globale keuze maken. Het is alsof je naar de supermarktgaat en Albert of een andere supermarktbaas bij binnenkomst tegen je zegt. Beste klant u bentkoning. We hebben hier vier winkelwagentjes staan, ze zijn allemaal volgeladen met alles wat umaar nodig zou kunnen hebben. U kunt kiezen wat u wilt, wordt het wagen A, B, C of D maarvoordat u kiest moet u misschien even goed luisteren. En dat er dan voor iedere winkelwagen eenwelbespraakte man of vrouw komt staan die met de mensen van de andere winkelwagens indiscussie gaat over de voor- en nadelen van de verschillende pakketten. En dat het dan al snelgaat over breekpunten en welke last het zwaarst op welke schouders weegt. De één metweliswaar niet mijn favoriete pakket wil het wel bij me thuis bezorgen en de ander met hetpakket wat ik absoluut niet wil is een geweldige spreker en troeft iedereen af. Tot slot pakkentwee van de vier er een lege winkelwagen bij en beginnen allebei zoveel mogelijk uit hun eigenkarretje over te gooien in het lege karretje, tot het vol is. Ze slepen me mee naar de kassa waar ikmoet afrekenen en het weer net als de vorige keer veel meer kost dan waar ik op gerekend had,meer dan ik eigenlijk kan betalen en het bovendien ook veel meer is dan ik nodig heb. In mijnhoofd probeer ik deze gedachte helder te formuleren zodat mijn dochter er iets mee zou kunnenals ze dat wil.

Of misschien moet ik geen vergelijking gebruiken raakt ze dan makkelijk de draad kwijt. Moetik het simpel houden en zeggen: Luister goed. Wat jou wordt verteld is dat je in Nederland kankiezen wat je wilt en dat je zo invloed hebt op wat er met het land gebeurd. Helaas is dat slechtsschijn omdat je nooit een eigen keuze kan maken op alle punten die er voor jou toe doen. Je kiestvoor een pakket aan standpunten wat partij heet en die partij gaat samen met andere partijenafspraken maken. Uiteindelijk komt er iets uit wat niemand echt wil en daar zitten we dan vierjaar aan vast. Officieel en dat zul je ook in je boeken lezen heeft de tweede kamer het voor hetzeggen. In de praktijk zijn de kamerleden met handen en voeten gebonden aan een serieafspraken die vast worden gelegd in het regeerakkoord en worden ze door hun partijen zo´nbeetje gedwongen om vier jaar lang slechts in te stemmen met alle regeringsvoorstellen. Hetgebeurd nog maar zelden dat kamerleden vrij zijn of de vrijheid nemen te stemmen zoals ze datecht willen. Ze overtreden daarmee de wet want in artikel 67, lid 3 van de grondwet staat: “Deleden stemmen zonder last.” Kamerleden moeten naar eer en geweten stemmen, zondergehinderd te worden door overige verplichtingen als regeerakkoorden, fractiediscipline, debelangen van het bedrijfsleven en toen stopte ik mijn gedachtestroom. Misschien leg ik het haarlater wel eens uit.

Het antwoord wat ik mijn dochter gaf was het antwoord wat ze nodig had voor een goed cijfer.Ik wist dat ze ook nog een opdracht voor wiskunde moest doen en daarna nog even Gossip girlwilde kijken voor ze naar bed zou gaan. En nog meer dan van politieke betogen, hou ik er van ommet mijn dochter op de bank naar Gossip girl te kijken of Flikken Maastricht met mijn zoon. Zekennen mijn betogen toch wel of het nu om muziek of politiek gaat, ze nemen het zelden serieus.Zoals ik de voorkeur van mijn ouders voor het CDA niet serieus nam. Gelukkig sloegen ze laterlinksaf en zweven ze al jaren tussen SP en Groen Links. Mijn vader stemt sinds vier jaar helemaalniet meer, dat wil zeggen ik ga er vanuit dat het in de hemel duidelijk is, daar is er maar één debaas en dat is al sinds mensenheugenis dezelfde.

Harry Zevenbergen

Co

lu

mn

ZE

VE

NB

ER

GE

N



Begin mei ontdekte de Campagne te-gen Wapenhandel dat er een inter-

nationale bijeenkomst van defensiebe-drijven zou plaatsvinden in een horeca-gelegenheid in het hart van Amsterdam.Op deze Netherlands Offset Conferencewerd gesproken over compensatieorders,orders die buitenlandse defensiebedrij-ven verplicht bij Nederlandse bedrijvenmoeten plaatsen wanneer de Nederland-se krijgsmacht iets bij hen koopt. Omdatzoiets niet onopgemerkt voorbij maggaan organiseerde de Campagne tegenWapenhandel een picketline. Ongeveer25 mensen met vlaggen, spandoeken enfluitjes hebben de heren wapenprodu-centen opgewacht. Die lieten zich echterzo min mogelijk zien en glipten via eenachteringang naar binnen. Onder de

Picketline bij Offset Conferentie

Het op een na grootste wapenbedrijfvan Europa is EADS, de European

Aeronautic, Defence and Space compa-ny. Het bedrijf is eigendom van het Duit-se Daimler (producent van Mercedesmaar ook van vele soorten militaire voer-tuigen), het Franse Lagardère, (gedeelte-lijk Frans staatseigendom en gedeeltelijkvan meneer Arnaud Lagardère), eenSpaanse staatsinvesteringsmaatschappijen verder verschillende grote particuliereinvesteringsfondsen. En sinds kort ookvan een aantal actievoerders tegen wa-penhandel, die voor 15 euro elk een aan-deel hebben gekocht, en daarmee spreek-recht hebben op de aandeelhoudersver-gadering. Deze wordt elk jaar in Amster-dam gehouden, omdat EADS vanwege

Campagne tegenWapenhandelin aandelen

houden en corruptie willen tegengaan.Dat lijkt ons wel het minste wat men vaneen bedrijf mag verwachten. Verder stel-de met name de Franse topman trots tezijn op de productie van de M-51, denieuwe nucleaire raket voor Franse kern-onderzeeërs. Maar ontkende vervolgensiets te maken te hebben met kernwapens,want EADS maakt alleen de draagraketen niet de nucleaire lading voor deze ra-ket. Met deze kromme redenering is hetEADS inmiddels wel gelukt om weer teworden opgenomen in het Noors pensi-oenfonds, waar ze eerder uit waren ver-wijderd vanwege hun nucleaire produc-tie. Wij zullen onze zusterorganisatie inNoorwegen vragen hier actie tegen te on-dernemen.

Springstof Door Wendela de Vries, Campagne tegen Wapenhandel

deelnemers vijf van de grootste wapen-producenten ter wereld, alsmede het Is-raëlische bedrijf Elbit.

De vijf aanwezige wapenreuzen (BAESystems, Boeing, Lockheed Martin, L-3Communications en Thales) leveren wa-pens aan oorlogsregio’s, aan dictatorialeregimes en aan ontwikkelingslanden.Ook zijn ze allemaal betrokken bij deproductie van kernwapens en/of cluster-munitie. Door Elbit geproduceerdeUAVs (onbemande vliegtuigjes) werdenonder meer ingezet bij Israëlische aanval-len op de Gazastrook, Libanon en Soe-dan. Ook levert Elbit de technologie encamera’s voor de scheidingsmuur tussenIsraël en de Palestijnse gebieden en voorhet hek tussen de VS en Mexico, bedoeldom ‘illegale’ immigratie tegen te gaan.

het gunstige Nederlandse belastingkli-maat hier is gevestigd.

Dit jaar bezocht de Campagne tegenWapenhandel de jaarvergadering samenmet twee actievoerders van de KritischenAktionärInnen Daimler. De beschikbarespreektijd (vijf minuten per aandeel)werd ten volle benut om vragen te stellenover dubieuze leveringen van EADS, overhun aandeel in de productie van nieuweFranse kernwapens, en over de mogelijk-heid om van wapenproductie om teschakelen op civiele productie.

In hun – verplichte – beantwoordingbenadrukte de EADS top dat er in hetEADS jaarverslag een hoofdstuk Corpo-rate Responsibility is opgenomen, waar-in staat dat EADS zich aan alle wetten

De Campagne tegen Wapenhandelwerkt samen met groepen uit heel

Europa. Eind mei kwamen deze groepenbijeen in Amsterdam om kennis en erva-ring uit te wisselen en toekomstplannente bespreken. Op 28 mei werd een inter-actieve presentatie gegeven van vijf suc-cesvolle acties van het afgelopen jaar.Onder meer over de Tagwar campagnevan Vredesactie uit België, de Clean Ban-king campagne van Studiecentrum J.M.Délas uit Catalonië en de juridische strijdtegen het corrupte BAe Systems (voor-heen British Aerospace) van de BritseCampaign Against Arms Trade.

Van deze presentaties is live verslag ge-daan op een weblog. In het verslag staanlinks naar foto’s, filmpjes, presentaties encampagnesites. Het is nog de hele maandte lezen en te bekijken op www.stopwa-penhandel.org.

EuropeesNetwerk tegenWapenhandelin Amsterdam

JÜRGEN GRÄSSLIN SPREEKT OVER AANDEELHOUDERSACTIES BIJ DAIMLER, EADS EN HECKLER &KOCH NAMENS DEUTSCHE FRIENDENSGESELLSCHAFT.

Foto

: Nic

o Ja

nkow

ski



Op paaszaterdag3 april vond eenbestorming van

de vliegbasis Volkelplaats om dekernwapens die daarnog steeds liggenopgeslagen, op teruimen. Onmiddellijk naaankomst wistenmensen al over dehekken te klimmen enals ‘burgerinspecteurs’het terrein te verkennen.Tegelijk speelde deFanfare van de EersteLiefdesnacht. Na eensymbolischeraketverbrandingbereidde men zich voorop een stormloop metboodschappenkarren.Ondertussen wist TheClowns Army een tunnelonder het hek te graven.Zolang de wapens erliggen, gaan we door.

Foto’s Guido Schokker

Volkel



Het Vredesmagazine en zijn organisaties

VredesMagazine wordt gratis toegezondenaan leden van het HVP, Pais en ook aandonateurs van Stop de Wapenwedloop enVD AMOK. Als u VredesMagazineregelmatig op uw deurmat wilt vinden kuntu dus lid of donateur worden van één ofmeer van deze organisaties. Zie debeschrijvingen op deze pagina. Eenabonnement zonder ergens lid of donateurvan te worden is ook mogelijk via opgaveaan: VredesMagazine,Vlamingstraat 82, 2611 LA Delft of [email protected]

ProefabonnementGeef een jaarabonnement cadeau voor 10 euro (wordt niet automatisch verlengd)

De acceptgiro kan verzonden worden naar:

naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . postcode/plaats:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

VredesMagazine kan verzonden worden naar:

naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . adres: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . postcode/plaats:. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Opsturen naar VredesMagazine, Vlamingstraat 82, 2611 LA Delft of naar [email protected]

WILPF- WOMEN’S INTERNATIONALLEAGUE FOR PEACE AND FREEDOM Obrechtstraat 43, 3572 EC UtrechtTelefoon 023-5252201 / 030-2321745,e-mail: [email protected]

Op de website wilpf.nl wordt momenteel aandacht besteedaan de viering van het 25-jarig bestaan van WILPF-Nederland.

HAAGS VREDESPLATFORMSecretariaat: Jan Bervoets, Valkenboskade 461,2563 JC Den Haag (tel 070-3922102)e-mail: [email protected] www.haagsvredesplatform.nl.

Op zaterdag 26 juni is het weer zover. Duizenden veteranenbezetten weer de straten van Den Haag en het Malieveld om deoorlog te verheerlijken en de jeugd weer met wapens te latenspelen. Er zal toch weer een ander geluid moeten komen dan datvan een bezette stad.

VD AMOKOns adres: Obrechtstraat 433572 EC Utrecht 030 8901341www.vdamok.nl

VD AMOK is de voortzetting van de samenwerking tussen deVereniging Dienstweigeraars (VD) en het AntimilitaristiesOnderzoekskollektief (AMOK). We doen onderzoek op het gebiedvan oorlog en vrede en leveren zo een bijdrage tot een radicalevredesbeweging in de vorm van berichtgeving en analyses. VoorVredesMagazine maken wij de onderzoeksdossiers.

Giften ter ondersteuning van ons documentatiecentrum enkantoor (waar ook Vredesmagazine wordt gemaakt) zijn welkomop giro 5567607 t.n.v. VD AMOK Utrecht.

PAISDe vereniging Pais is de Nederlandse takvan War Resisters International. Onze wortelsgaan terug tot 1921, de naam Pais is veeljonger en ontstaan na vele fusies.

Pais staat voor het ideaal van een wereld zonderoorlog en voor een geweldloze, duurzame en rechtvaardigesamenleving. We zijn daarvoor op vele manieren actief inNederland en via de WRI in de hele wereld.

Wilt u lid worden, ons steunen of zelf meedoen, kijk dan op:www.vredesbeweging.nl of bel: 015-785.01.37.

STOP DE WAPENWEDLOOPStop de wapenwedloop is van oorsprong een"samenwerkingsverband", ontstaan bij deopkomst van de massabewegingen, zoalstegen de neutronenbom aan het eind van dejaren zeventig jaren en die tegen de plaatsingvan kruisraketten, bijna 20 jaar geleden.

Het vraagstuk van de strijd tegen oorlog heeft vele facetten. Hoeoorlog bestreden moet worden, daarover zullen wel verschillendebenaderingen blijven bestaan. Maar deze strijd moet welplaatsvinden, en daartoe blijft een boven partijen en richtingenuitstijgende vredesbeweging een noodzaak.

HUMANISTISCH VREDESBERAADPostbus 235, 2300 AE Leiden, tel: 0648233329.e-post: [email protected]: www.humanistischvredesberaad.nl

Vanaf juli kunt u kandidaten opgeven voor de ereprijs Journalistvoor de vrede 2010 Het is nu echt nodig: in Nederland zijn er 10xmeer persvoorlichters en communicatiemedewerkers dan erjournalisten zijn. Onafhankelijke journalistiek is noodzaak! Bel ofmail ons.

Abonnee worden



Dit dossier is een product van VD AMOK. Redactie: Kees Kalkman

AMOKVD

Het einde van het nationale leger•Goed vertrekpunt,verkeerde oriëntatie•Militarisme à la carte•Bezuinigen voor

beginners•Opmaat voor een expeditieleger•Bibliografie

Onderzoeksdossier

VVerkenningenerkenningenDefensieDefensie

VER

KEN

NER

DR

AAG

T R

OBO

TVLI

EGTU

IG



Het eindeOp 29 maart 2010 is het eindrapport van deinterdepartementale projectgroepStrategische Verkenningen gepresenteerd aande Tweede Kamer. Het bevat vier beleidsoptiesvoor de toekomstige (2020-2030) rol van hetNederlandse leger:

1Veilig blijven: het leger beperktzich tot bescherming of verdedi-ging van het Nederlandse of Eu-

ropese territorium of andere NAVO-partners

2. Kort en krachtig: het leger legt zichtoe op kortstondige interventies in hetbuitenland voor het handhaven en af-dwingen van de internationale rechtsor-de

3. Veiligheid brengen: het leger specia-liseert zich in langdurige stabilisatieope-raties

4. Veelzijdig inzetbaar: het leger ver-vult een combinatie van bovenstaandefuncties.

WEL OF GEEN NATIONAAL LEGERBewust of onbewust worden de keuze-mogelijkheden bij voorbaat beperkt.Neem bijvoorbeeld een kind dat niet wileten: Je slaat als ouder dan de vraag of hetkind wel of niet wil eten over, maar jevraagt meteen of het worteltjes, bietjes,spinazie of een mengelmoesje wil. Dat

AMOK OnderzoeksdossierVD

.

Verkenningen enBredeheroverwegingen

Het project Defensie Verkenningen, de strategischetoekomstverkenningen over het Nederlandse leger,ging van start in maart 2008. Het was het gevolg van

een van de vele impasses van de regering Balkenende IV op hetgebied van de politiek voor de lange termijn. In de voorafgaandejaren was het Nederlandse leger uitgemergeld door eeninterventiepolitiek die de ambitie had om ons land met de VS meete laten vechten in de voorste linies, een politiek die geresulteerdhad in een bijkans uitzichtloze oorlog in Afghanistan. Deze oorloghad zich bovendien ontwikkeld in de richting van eencontraguerrilla, waarvoor het Nederlandse leger in feite niet goedwas uitgerust, omdat her materieelbeleid in de vorige periode(sleutelwoord JSF) eerder gericht was op het meedoen in eenoorlog met middelgrote rivalen van het type Iran en Irak. Het wasduidelijk dat er ofwel geld bij moest ofwel de ambities naarbeneden moesten woorden bijgesteld. Aangezien decoalitiepartners CDA, CU en PvdA het hier niet over eens werden,lag het voor de hand om een studiecommissie in te stellen om hetlange termijn defensiebeleid te bekijken en een aantal opties uitte werken.

Men had ervoor kunnen kiezen, zoals in eerdere gevallen wasgebeurd, hiervoor een groep samen te stellen met een bredemaatschappelijke basis, waarin ook experts endefensiespecialisten uit kringen van de diverse parlementaireoppositie zou zijn vertegenwoordigd, zodat een eventueel adviesop een brede basis had kunnen rekenen. Maar in plaats daarvanwerd een meer ambtelijke, technocratische invalshoek genomen,waarin de toenmalige politieke coalitie de regie bleef houden.

Vervolgens gebeurde er iets onverwachts. De groteeconomische crisis brak uit en leidde, omdat de banken ten kostevan veel geld gered moesten worden, tot dreigende enormetekorten bij de overheid. Omdat men het er ook hier niet overeens kon worden wie daarvoor moest opdraaien, werd eenelegante uitsteloplossing gevonden doorambtenarenwerkgroepen op te dragen elk voor hun terreinbezuinigingsvoorstellen te ontwerpen tot 20% van debegrotingen. Bij deze zogeheten Brede Heroverwegingen was ookeen Werkgroep 20 belast met het onderwerp InternationaleVeiligheid

Dit voorjaar hebben beide projecten, ongetwijfeldvoortgedreven door een vorm van lichte coördinatie, tot eenresultaat geleid. Een dik rapport Defensie Verkenningen en eeniets minder dik rapport Brede Heroverwegingen zagen het licht.

In dit dossier proberen we vanuit diverse invalshoeken na tegaan hoe de radicale vredesbeweging kan inhaken op dezerapporten. Ten slotte komt het in Nederland weinig voor dat ersystematisch wordt nagedacht over defensie en krijgsmacht,laten we ervan profiteren.

Kees Kalkman

vo

or

wo

or

d



van het nationale legermaakt de kans op wel eten aanzienlijkgroter.

Dit moment van herijking van het Ne-derlandse leger biedt een goede moge-lijkheid om voor de lange termijn het nuten de wenselijkheid van een nationaalNederlands leger te heroverwegen. Dediscussie zou volgens mij ook moetengaan over wel of geen nationaal leger.

Hans van Mierlo pleitte in Nederlandooit voor een internationale brigade vande Verenigde Naties (UN Stand-by For-ce) bestaande uit snel inzetbare eenhe-den uit diverse landen die gelijkwaardigzijn getraind en toegerust. In 2002 werddoor de VN begonnen met het aanleggenvan centrale legervoorraden in Brindisi(Strategic Deployment Stocks/ UN SDS)en met een systeem van toezeggingen vannationale overheden voor deelname aande VN-brigade (Stand-by ArrangementSystem/ UN SAS). Over verdere ontwik-kelingen hiervan hoort de Nederlandseburger weinig van de regering en de le-gertop.

GEZAGSORGANEN OP EENHOGER NIVEAUIn zijn boek Steunberen van de samenle-ving beschrijft Kees Schuyt hoe in vroe-ger tijden in Nederland het recht van desterkste heerste, en conflicten met wraaken eigenrichting werden beslecht. Op hetgebied van regulering van maatschappe-lijke conflicten zijn grote vorderingen ge-maakt. In plaats van wraak en eigenrich-ting hebben we inmiddels het strafpro-ces, een publieke rechtsorde op een hogerniveau waarin conflicten worden voorge-legd aan en beoordeeld door een bovende partijen geplaatst en erkend rechtscol-lege.

Vroeger bestonden er ook stads- enprovincielegertjes die elkaar bestreden.Tegenwoordig hebben we een nationalepolitie en een nationaal leger onder par-lementaire controle.

Het is dus op nationaal niveau moge-lijk gebleken maatschappelijke tegenstel-lingen te hanteren en te kanaliseren doorze te reguleren op een hoger niveau in na-tionaal erkende gezagsorganen.

Als dit op nationaal niveau mogelijk is

gebleken, moet het in principe ook inter-nationaal mogelijk zijn op wereldniveautegenstellingen tussen staten of alliantiesvan staten te hanteren en te kanaliserendoor het instellen van gezagsorganen opeen hoger niveau. Hierin kunnen enmoeten de Verenigde Naties een centralerol spelen als een boven de staten ge-plaatst gezag.

DE TIJD IS RIJPDe sociaal-economische verhoudingenin de wereld zijn aan het verschuiven. Dehuidige hegemonie van de Verenigde Sta-ten, met in het kielzog Nederland, is mis-schien niet toekomstbestendig. Ande-re landen, zoals China, worden steedsmachtiger.

Er spelen mondiale problemen als toe-nemende schaarste van water, voedsel,energie en andere hulpbronnen, proble-men als klimaatverandering, uitbuiting,corruptie en uit de hand gelopen bewa-pening. Deze mondiale problemen verei-sen een mondiale aanpak.

Geweldbeheersing kan niet overgela-ten worden aan individuele staten of alli-anties van staten, omdat daarmee de be-langen van de sterkste worden gedienden niet die van de zwakkeren.

Wanneer een deel van de bevolkingvan een tijdenlang uitgebuite en onder-drukte staat in opstand komt tegen desterke overheerser, getuigt het van kort-zichtigheid en egocentrisme dit alleenmaar als terrorisme te bestempelen. Hetprobleem uitsluitend benoemen als ter-reur leidt de aandacht af van de systema-tische, als normaal ervaren misdaden vande overheerser. Men hekelt terecht de ter-reur maar is blind of houdt zich blindvoor de eigen misdaden.

Slechts door een onpartijdig gezag bo-ven alle staten aan te stellen kan beoor-deeld worden wat het recht/onrecht vanbeide zijden behelst en hoe daar het bestemee om kan worden gegaan. De huidigeVerenigde Naties hebben nog niet diemacht en autoriteit. Dat komt omdat deVN nog te zeer onder invloed staan vande rijke westerse landen en nog te afhan-kelijk zijn van de financiële steun van bij-voorbeeld de USA. De gefixeerdheid ophet eigenbelang van en het onderlingwantrouwen tussen staten maken dat de

ontwikkeling van een autoriteit op we-reldniveau maar moeizaam verloopt.Ook de Nederlandse regering poogt teweinig de rol van de VN te ondersteunenen te versterken. Zo meent de Nederland-se regering nog steeds dat oorlogen inIrak en Afghanistan zonder toestemmingvan de Veiligheidsraad van de VN ge-voerd kunnen worden. Bovendien meen-de de Nederlandse regering het zich tekunnen permitteren het Nederlandsevolk illegale oorlogen in te praten met al-lerlei drogredenen, zoals ‘massavernieti-gingswapens’ en ‘vredesmissie’.

POLITIEKE KEUZEDe Nederlandse regering kan nu een po-litieke keuze maken: Blijft het leger inge-zet worden als instrument van een opzichzelf gerichte neokoloniale staat ofwordt het als instrument ingezet vooreen organisatie van wereldburgers meteen verantwoordelijkheid die verderstrekt dan het eigenbelang en dat van zijnbondgenoten.

De Nederlandse regering zou door optermijn niet te kiezen voor een eigen na-tionaal leger, maar voor een legermachtten dienste van de VN-brigade, een inter-nationale impuls kunnen geven aan deversterking van de VN.

In Nederland passen geen aparte stads-en provincielegertjes meer, op wereldni-veau passen geen nationale legers meer.Misschien wordt het mogelijk dat in deverre toekomst staten hun onderlinge ge-schillen zullen voorleggen aan het Inter-nationaal Gerechtshof in plaats van dewapens op te pakken en het uit te vech-ten.

Nederland, zet in op de Verenigde Na-ties en niet op de Verenigde Staten (NA-VO)!

John ZantAmsterdamBRINDISI UN LOGISTIC BASE

Pele

ia



Op zich is het dan ook wel ver-standig om een groep deskun-digen aan het werk te zetten,

die buiten de waan van de dag om kijkenwelke ontwikkelingen zich nu voordoenen welk langere termijn beleid ten aan-zien van de Nederlandse krijgsmachtdaar bij hoort. Twee jaar lang is daar on-der de verantwoordelijkheid van zes mi-nisters vanuit een “interdisciplinaire, in-terdepartementale en internationale be-nadering” aan gewerkt en op 29 maartverscheen het eindrapport onder de sim-pele naam ‘Verkenningen’ die, volgens deondertitel, houvast zouden moeten ge-ven voor de krijgsmacht van de toe-komst.

De eerste helft van deze verkenningen,waartoe ik me hier zal beperken, is eendegelijk stukje werk. In samenspraak mettal van internationale deskundigen enbuitenlandse strategiecentra zijn allerleimajeure ontwikkelingen en veiligheidsri-sico’s in kaart gebracht en op grond daar-van komen de samenstellers van de de-fensieverkenningen tot vier scenario’s.Die majeure ontwikkelingen kunnen weallemaal wel aanvoelen: toenemendemondialisering, een sterke machtsver-schuiving van met name Europa naarChina en de regio daaromheen, een af-kalvende positie van nationale staten inde richting van regionale samenwer-kingsverbanden en niet-statelijke acto-ren als multinationals, niet-gouverne-mentele organisaties etc. De geïnventari-seerde veiligheidsrisico’s kunnen we ookwel dromen: kernwapens, terroristische

Goed vertrekpunt,verkeerde oriëntatie

Zeker in vergelijking met de 40 jaar diedaaraan voorafgingen heeft de Nederlandsekrijgsmacht de afgelopen 20 jaar haardoelstellingen, werkwijzen en de daarbij in tezetten mensen en middelen met groteregelmaat ingrijpend moeten aanpassen. Datgeldt ook voor de verschillende veiligheids-strategieën van de Nederlandse regering, deEU, de NAVO en de Amerikaanse overheid dieveelal slechts een houdbaarheidsdatum vanvijf tot tien jaar blijken te hebben.

groeperingen, polarisatie in de diversesamenlevingen (ook de onze), migratie,energie- en grondstoffenschaarste, kli-maatverandering, fragiele staten, burger-oorlogen of etnisch-religieuze conflic-ten, etc. Terecht wordt vervolgens gecon-stateerd dat de inrichting van de krijgs-macht niet zozeer afhankelijk is van aldeze ontwikkelingen en dreigingen, maarmeer van de vraag hoe we de komende10, 20 jaar met elkaar op wereldschaalbesluiten hiermee om te gaan. En danvolgen de scenario’s.

LEITMOTIVHet eerste scenario dat aan de orde komtis ‘Multilateraal’ genoemd en heeft alsLeitmotiv meegekregen “Wat kunnen wesamen oplossen?” In dit scenario heeft dewereldgemeenschap besloten om steedsmeer mondiaal samen te werken en deproblemen binnen de Verenigde Natiesop te lossen. Er zijn internationale ver-dragen over de verschillende veiligheids-

risico’s afgesloten en de grootmachten,VS, China, Rusland en de EU hebben ge-kozen voor samenwerking binnen deVN, waar overigens ook de opkomst vannieuwe grootmachten als India en Brazi-lië met een permanente zetel in de Veilig-heidsraad is weerspiegeld. Natuurlijk zijner nog steeds belangenconflicten en pro-blemen met bepaalde staten of niet-sta-telijke actoren, maar die worden samenaangepakt. Voor regionale conflicten zijninstrumenten voor conflicthantering enciviel-militaire samenwerking verder uit-gewerkt. De wereldwijde defensie-in-spanningen kunnen omlaag.

Het tweede scenario heet ‘Multipolair’en is voorzien van het Leitmotiv “Wie be-dienen de power button? De wereldge-meenschap is uiteengevallen in onder-ling rivaliserende machtsblokken, waar-van de VS en China de belangrijkste zijnen Europa, Japen, Brazilië, India en Rus-land een rol in de tweede of zelfs de der-de linie spelen. Er is een continue strijd




gaande over energiereserves en niet zel-den leidt dat tot kleine gewapende scher-mutselingen, met name in de grondstof-rijke gebieden in het Midden-Oosten,Centraal-Azië en Afrika. De VerenigdeNaties bestaan nog, maar zijn feitelijkuitgespeeld omdat de machtsblokkennauwelijks eensgezind kunnen optreden.Militaire uitgaven voor bewapening,technologische voorsprong en voor hetregelmatig voeren van een schermutse-ling nemen toe.

Het derde scenario luistert naar denaam ‘Netwerk’ en heeft als Leitmotiv “Isiedereen goed aangesloten?”. De wereld iseen global village geworden: een wereld-wijde samenleving van burgers en bur-gerorganisaties, met een flink uitgeklederol voor staten en statelijke samenwer-kingsverbanden. Op het wereldtoneelspelen multinationals, niet-gouverne-mentele organisaties, handelsconglome-raten, supergrote steden, filantropen alsGeorge Soros, maar ook internationalecriminele netwerken, terroristische groe-peringen en private militaire bedrijveneen belangrijke rol. Ze hoeven zich wei-nig aan te trekken van nationale wet- enregelgeving en velen zijn inmiddelsmachtiger dan welke staat ook (op ditmoment zijn sommige van die actoren almachtiger dan de meeste staten in Afrika,dus zo gek is dat niet). Ook burgers iden-tificeren zich vooral met deze niet-statenen mensen zijn onderling verbondenover grenzen heen. Dat leidt echter ooktot grote afhankelijkheden en tot on-voorspelbare gevolgen van incidenten el-ders in de wereld. De strijd zal vooral be-staan tussen de haves en de have-notswaarbij de laatsten een prooi kunnenvormen voor criminele netwerken. Destaten en hun samenwerkingsverbandenzullen grote moeite hebben om al hunburgers veiligheid te garanderen. Meestalzal het daarbij gaan om gewelddadige,hightech-acties van relatief kleine groe-pen.

Het vierde scenario tenslotte, heeft debenaming ‘Fragmentatie’ gekregen en hetLeitmotiv “Hoe blijven WIJ veilig?”. Degeschetste situatie doet Hobbesiaans aan:een strijd van allen tegen allen. De statenhebben de controle verloren, maar dewereldwijde samenwerkingsstructurentussen burgers over grenzen heen zijnook uiteengevallen. Burgers zoeken hunheil in de eigen omgeving en verzorgendaar zelf hun veiligheid. Of de staat daarnog een rol in speelt, hangt af van hetvertrouwen dat men nog in die staat

heeft. Men moet in ieder geval weinighebben van internationale samenwer-king of van een internationale economie.Volgens de opstellers van dit scenario zoueen dergelijke Fragmentatie heel goedmogelijk zijn als de huidige economischecrisis niet wordt opgelost en staten hungeloofwaardigheid bij de bevolkingkwijtraken. De roep om de euro maarweer vaarwel te zeggen kan een eerste te-ken in deze richting zijn. Door het verliesvan het geweldsmonopolie van de staat,

zullen de verschillende krijgsmachten inde meest uiteenlopende strijdtonelenverwikkeld raken.

KOUDE DOUCHEVier scenario’s die, als je er over nadenkten ook leest wat de projectgroep er zelfover schrijft en naar welke literatuur zeverwijst, helemaal niet ondenkbaar zijn.Misschien zelfs wel waarschijnlijk. Na-tuurlijk zijn ook tussenvormen mogelijk,maar ook is zonneklaar van welk scena-rio de vredesbeweging het meeste heilzou mogen verwachten: het multilateralemet mogelijk een paar elementen van hetnetwerkmodel. Het scenario waar ze zicheigenlijk ook al meer dan een eeuw voorheeft ingezet: bevordering internationaalrecht, diplomatieke oplossingen voorconflicten, rol van een mondiale burger-samenleving, etc.

Maar dan volgt de koude douche. Erwordt namelijk in de Verkenningenvoortdurend benadrukt dat de ontwik-kelingen naar een bepaald scenario volle-dig autonoom en buiten onze invloedom plaats zullen vinden. Natuurlijk heb-

ben we als vredesbeweging inmiddels ge-leerd dat de (wereld)samenleving nietmaakbaar is, maar dat onze overheid hethoofd in de schoot legt, terwijl ze ook indeze Verkenningen steeds weer bena-drukt dat Nederland de zestiende econo-mie in de wereld vormt en de negendeexportnatie; dat Nederland een belang-rijke positie in internationale financiëleinstellingen als het Internationaal Mone-tair Fonds (IMF) en de Wereldbankheeft, de vestigingsplaats is van belangrij-ke internationale juridische instellingenen voorop loopt op de beleidsterreinendie van belang zijn voor ontwikkelings-landen (hulp, handel, investeringen, mi-gratie, milieu en veiligheid). Dan neem jejezelf als overheid niet serieus. Dan zul jeop basis van deze Verkenningen als dewiedeweerga een buitenlands beleidmoeten vormgeven dat gericht is op deversterking van een civiele multilateralewereldsamenleving en al je diplomatieke,juridische, economische en ontwikke-lingskracht daarvoor moeten inzetten.

Daarmee kom ik op een tweede kant-tekening en dat is dat in de Verkenningenwordt gedaan alsof bij alle veiligheidsri-sico’s ook een taak voor de krijgsmacht isweggelegd. Er wordt wel gesproken vaneen verbreding van het veiligheidsbegripaan het eind van de Koude Oorlog. Dat isook zo, maar daarbij was het juist expli-ciet de bedoeling om te laten zien dat mi-litaire veiligheid slechts een heel kleinonderdeeltje is van het totaal aan somsgespannen verhoudingen waarvan hetmerendeel langs andere weg opgelost kanworden. Bijvoorbeeld door intensievereeconomische samenwerking of door hettoekennen van een grotere rol van groe-pen burgers in het staatsbestel. In de Ver-kenningen zal veel nadrukkelijker aange-geven moeten worden welke veiligheids-risico’s wel en welke geen taak voor dekrijgsmacht inhouden.

Al met al is mijn conclusie dat het eer-ste deel van de Verkenningen een degelijken heel bruikbare analyse bevat, maar deeenzijdige doorvertaling van de scena-rio’s naar de krijgsmacht niet terecht is.De bijdrage van de Verkenningen zoueerder gericht moeten worden op hetontwikkelen van andere dan militairemaatregelen en vooral ook op het ont-wikkelen van een breed buitenlands be-leid dat zich inzet voor een zo vreedzaammogelijke multilaterale wereld met eensterke rol voor de civiele samenleving.

Jan Schaake

DE BTC OLIEPIJPLEIDING ( BAKOE-TLIBIS-CEYHAN), 2005



We hebben het over een be-drag aan militaire uitgavenvan rond 7,7 miljard euro in

2010, verdeeld over marine, landmacht,luchtmacht, defensie materieelorganisa-tie en ondersteunende diensten. Niethierin begrepen zijn de zogenaamde cri-sisinterventiekosten, de kosten van de ge-voerde oorlogen, die zijn verwerkt dooreen andere groep ambtenaren (dat is nogeens een bedrag van zo’n 300 miljoen eu-ro). Een besparing van 20% op de geldenin de eigenlijke defensiebegroting komtneer op rond 1,5 miljard euro en datmoet structureel worden bezuinigd, datwil zeggen dat het uitgavenniveau blij-vend met dit bedrag omlaag gaat.

De ambtenaren hebben een groot aan-tal varianten uitgewerkt, toch blijvensommige hervormingen vrijwel taboe.Zo heeft Nederland twee snelle interven-tie-eenheden, de luchtmobiele brigadeen het korps mariniers. Marine en land-macht hebben ook allebei hun eigen spe-cial forces. Toch zijn er geen voorstellenom deze eenheden te integreren.

Ook het niveau van brigadestaf (degrotere eenheid bij de landmacht) blijftin alle voorstellen gehandhaafd, zij hetin enkele rudimentair. Verder is ergeen voorstel waarbij de drie krijgs-machtdelen marine, landmacht en lucht-macht tot een enkele vredes- of interven-

tieorganisatie worden samengevoegd.Daarnaast blijven een aantal drogrede-

neringen in de plannenmakerij een rolspelen. Zo is er bijvoorbeeld de steeds be-klemtoonde noodzaak tot escalatiedomi-nantie. Dat wil zeggen dat je, als je een-maal in gevecht bent geraakt en het on-derspit dreigt te delven, met steedszwaardere middelen terug moet kunnenkomen om alsnog de overhand te krij-gen. Dit laat enerzijds de centrale les bui-ten beschouwing die uit het Srebrenica-drama is getrokken, namelijk dat Neder-land nooit meer in een situatie terechtmoet komen dat het alleen moet vechten.Nederland zou voortaan altijd in eengroter verband, waar die middelen welaanwezig zijn, optreden. En anderzijdsdat bij het soort hopeloze interventie-oorlogen waarin wij ons momenteeldreigen te specialiseren, de-escalatie enexitstrategieën eigenlijk veel belangrijkerzijn. Ondertussen wordt dit wel als argu-ment gebruikt om een groot aantal zwarewapens te behouden.

krijgsmacht vooral defensief en reactiefop en richt zich op het bestrijden van degevolgen van veiligheidsproblemen voorzover deze de Nederlandse belangen aan-tasten. Er wordt een beperkte bijdragegeleverd aan de verdediging van hetgrondgebied van NAVO en EU. Een enander betekent opheffing van de tankba-taljons, halvering van de artillerie en ver-laging van het aantal helikopters envliegtuigen voor luchttransport. Het le-vert een structurele besparing op vanrond 1 miljard euro.

Variant B “Kort en Krachtig”oftewel de interventiemachine

Dit is eigenlijk een poging om de huidigepolitiek van interventieoorlogen voort tezetten onder de nieuwe omstandighedenvan economische crisis en grondstoffen-schaarste. Dat heet “internationalerechtsorde” maar vooral ook verdedigingvan de Nederlandse belangen buiten delandsgrenzen.

Het betekent het behoud van de moge-lijkheid voor offensieve operaties ook tergrootte van een brigade. Dat is de grotereeenheid van rond 3000 militairen be-staande uit meerdere bataljons met on-dersteunende eenheden. Overigens isNederland sinds het einde van de KoudeOorlog nooit meer op dat niveau actiefgeweest, dus de zin ervan is wat onduide-lijk behalve dat het veel generaals ople-vert. Het verschil met variant A zit hemvooral erin dat hier niet wordt bezuinigdop de luchttransportcapaciteit. De struc-turele besparing is 990 miljoen.

Variant C “Veiligheid brengen”oftewel bezettingsmacht

“Stabilisatiemacht” is hier het tover-woord, er wordt daarbij ook wat geflirtmet het begrip vredesoperaties. Stabilisa-tie is wat Nederland in Afghanistan pre-tendeert te doen, het gaat niet om je in-vechten in een land, maar de fase daarna.En verder gaat het om preventieve mili-taire operaties. In deze variant is het gro-tere brigadeniveau overbodig, het betrefteen langdurige bezetting van een provin-cie of district of op zee patrouilleren metfregatten. Hier heb je bijvoorbeeld geenPatriotraketten voor nodig, maar wel ar-tillerie als vuursteun en juist meer trans-


Militarisme à la carteAmbtenarenwerkgroep 20 ‘InternationaleVeiligheid’ lijkt voortvarend en opgewekt tewerk zijn gegaan bij het uitwerken vanbezuinigingsvarianten, waarbij de opdrachtwas ervoor te zorgen dat tenminste éénvariant structureel 20% zou besparen op dedefensiebegroting en varianten van meerdan 20% ook waren toegestaan. Op heteerste gezicht zou dit enige verbazingkunnen wekken. Maar bij nader inzien is hetvoorstelbaar dat topambtenaren stilletjesgenieten van het uitwerken van variantenwaarbij hun eeuwige tegenstanders, degeneraals en het topgarnituur van demarine, veren moeten laten. En het zal vastook erg leuk zijn om je in het geniep te latenvoeren door een vlagofficier van de marinemet vernuftige argumentaties waarom delandmacht voor een groot deel kan wordenafgeschaft.

En dan nu de varianten van de ambtena-ren. We laten er een aantal de revue pas-seren:

Variant A “Veilig Blijven” oftewelde Verdediging van het Koninkrijk

Bij deze variant treedt de Nederlandse

Pele

ia



porthelikopters. Men hoopt 900 miljoeneuro te besparen.

Variant D “Veelzijdig inzetbaar”oftewel het mini-massaleger

De basisstructuur van de Nederlandsekrijgsmacht is nog steeds die van het tra-ditionele nationale leger dat geacht werdte land, ter zee en in de lucht de grenzente verdedigen en daartoe over alle specia-lisaties beschikte. In de loop van diverseinkrimpingsrondes werd steeds de kaas-schaaf gehanteerd, zonder echte keuzes temaken, zoals in andere varianten nu welwordt geprobeerd.

In deze variant is het dus van alles eenbeetje minder, de grens van dit model isechter wel zo’n beetje bereikt en de be-sparing is structureel dus niet meerwaard dan 400 miljoen euro.

Variant E “Meerzijdig beperkt”oftewel het vestzaklegertje

Tijdens de Republiek van Weimar warener op grond van het Verdrag van Versail-les aanzienlijke beperkingen opgelegdaan de Duitse Kriegsmarine. Dit leiddetot het verschijnsel vestzakslagschip, klei-ne maar snelle en zwaarbewapende slag-scheepjes die net onder de normen vielenMet een beetje ironie kun je deze variantdaarmee vergelijken. Zo wordt bij delandmacht het brigadeniveau losgelatenen alleen op bataljonsniveau geopereerd,

waarbij het aantal bataljons nog verderwordt beperkt evenals helikopters enjachtvliegtuigen. De besparing is behoor-lijk groot, 1245 miljoen.

Variant F “Beperken internationaleinterventies” oftewel: Fort Europa en delandmacht

In dit model ligt de volledige nadruk opde zogenaamde homeland defence (nogbekend van de serie ‘Daar komen deSchutters’) en het optreden dicht bij degrenzen van Europa tegen piraten en mi-granten. De marine wordt flink geredu-ceerd, het commando zeestrijdkrachtenopgeheven en het restant ondergebrachtbij de landmacht. Er blijven maar tweesquadrons F-16 over. Dit levert nog meerop: 1535 miljoen.

Variant G “Inzetten op specifiekekwaliteiten” oftewel interventie lightmet luchtmacht en marine

Min of meer het omgekeerde van de vo-rige variant. Nu wordt de landmacht ge-reduceerd, er blijven nog maar een paarbataljons over en die worden onderge-bracht bij de marine (commando’s, genieen EOD) en de luchtmacht (luchtmobie-

le brigade). Ook hier worden de squa-drons tot twee gereduceerd. Dit levert hetrecord op van structureel bijna 2100 mil-joen bezuiniging.

Variant H “Dienstplicht” oftewelsoldaten op een koopje

Een van de meest curieuze varianten, hetleger gaat in een deel van zijn personeels-behoefte voorzien door hapsnap eenaantal dienstplichtigen op te roepen. Datis mogelijk, omdat in Nederland dediensplicht niet is afgeschaft, maar alleende opkomstplicht opgeschort. Het levertsoldaten op die weliswaar goedkoop zijn(eventueel te betalen met een zakgeld van6000 euro), maar beperkt inzetbaar. Zekunnen namelijk niet bestemd wordenvoor operationele functies, omdat diemilitairen te alle tijde moeten kunnenworden uitgezonden naar het buiten-land. Bij dienstplichtigen mag dat niet(overigens een belangrijke reden om des-tijds de opkomstplicht op te schorten).Het gaat dus alleen om ondersteunendefuncties, rond 25% van het geheel. Ditkan structureel 92 miljoen euro opleve-ren, waar dan wel weer 12 miljoen aanmeerkosten afgaan omdat er ook weerinstructeurs en dergelijke nodig zijn voorde dienstplichtigen.

NUTTIGE BEREKENINGENDe laatste varianten betreffen het drasti-sche verminderen van militaire bijstandaan civiele autoriteiten (34 miljoen), be-zuinigingen op arbeidsvoorwaarden (erzou nog 320 miljoen uit het personeelzijn te persen), efficiencymaatregelen (75miljoen) en reductie van staven (50 mil-joen).

Ten slotte kan nog worden opgemerktdat bij de meeste varianten het aantalsquadrons F-16 (er blijven er meestal viervan de vijf over) worden geconcentreerdop een enkele luchtmachtbasis. En dat invrijwel alle varianten de samenwerkingin het Duits-Nederlandse legerkorpswordt opgezegd.

Dit suggereert dat deze twee maatrege-len vrijwel zeker in de toekomst zullenworden gerealiseerd.

Al met al in zijn concreetheid toch weleen nuttig stukje werk dat bruikbaar zoukunnen zijn met toekomstige discussiesover defensie. Nu nog een regering die eriets mee wil doen.

Kees Kalkman

Pele

ia



Daarmee gaf hij de kritiek op be-zuinigen weer die in het rap-port is ingebouwd. Het Ver-

kenningenproject werd uitgevoerd onderregie van een interdepartementale pro-jectgroep bestaande uit ambtenaren af-komstig uit de ministeries van defensie,binnenlandse en buitenlandse zaken enfinanciën. Het had als doel om een in-schatting te maken van toekomstige ont-wikkelingen en de bijbehorende dreigin-gen in de wereld van de 21e eeuw, en op

grond van rationele overwegingen te ko-men tot het soort krijgsmacht noodzake-lijk om die dreigingen op te vangen.Maar de presentatie van Zalm maakteduidelijk dat er sprake was van een voor-onderstelling: namelijk zo weinig moge-lijk bezuinigen op het militaire apparaat.

Dit standpunt vloeide voort uit de op-zet van het Verkenningen rapport. Hetbeschrijft op een verdienstelijke maniermogelijke ontwikkelingen in de wereld-politiek (zie de samenvatting van JanSchaake elders in dit dossier). Vervolgenswordt een een ‘vertaalslag’ gemaakt: welk

De verkenningen – opmaatToen het Verkenningenproject in 2008 gepresenteerd werd, waarschuwde toenmaligminister Bos van Financiën (PvdA) naar nu blijkt terecht, tegen verhoging van hetdefensie budget. Voormalig minister Zalm werd voorzitter van de klankbordgroep, diehet project moest begeleiden, waarschijnlijk omdat hij de reputatie bezat van iemanddie op de centen zou passen, door een behoudend financieel defensiebeleid. Welnu, datis inmiddels een misverstand gebleken. Bij de presentatie van het slotrapportwaarschuwde hij tegen bezuinigingen tot 20%: Dit “staat al snel op gespannen voetmet het uitoefenen van de grondwettelijke taken”.1

soort leger is nodig voor welke dreiging?Welk leger hoort bij welke toekomst, ge-geven de drie basiselementen van het Ne-derlandse defensiebeleid: hulp bij bin-nenlandse crises, bescherming Neder-land en handhaving internationalerechtsorde? Het is de laatste stap die hetwerkelijke probleem vormt: de brug, alshet ware, tussen de lange en middellangetermijn ontwikkelingen en de heden-daagse samenstelling van de krijgsmacht.De reden daarvoor is evident: het analy-seren van zulke problemen in het kadervan één kabinetsperiode betekent datmen met de defensiepolitiek van de zit-tende regering te maken krijgt. Dat bete-kent op zijn beurt dat verkiezingen (dienu ook hebben plaatsgevonden) zeer re-levant worden evenals de toekenning vanmiddelen aan de hedendaagse krijgs-macht via de defensiebegroting. Daar-mee gaat het gewicht van het verledenook een zeer belangrijke rol spelen. Dekrijgsmacht is immers een ‘reëel existe-rend’ instituut, compleet met een om-vangrijk lobby apparaat dat zijn vaardig-heid heeft getoond bij het verkopen vanhet JSF programma en de Afghanistanoorlog aan het Nederlandse publiek. Hetreduceren van de omvang van de krijgs-macht en vooral, het beperken van hetambitieniveau, is niet eenvoudig, gege-ven haar belang bij de uitvoering van be-staande plannen. En ook niet onbelang-rijk: de invloed van een grootscheepsecontra guerrilla oorlog in centraal Aziëwaarin dat leger verwikkeld is.

Het Verkenningenproces werd niet al-leen intern gevoerd. Op pagina 10 vanhet rapport wordt een reeks binnenland-se en buitenlandse instituties en deskun-digen opgenoemd waaraan advies is ge-vraagd. Ze werden geraadpleegd in ver-band met hun visie op de internationalepolitiek De meesten daarvan hanteerden

een geopolitieke visie op de wereld, diemilitaire macht vanzelfsprekend aan-vaarde als een belangrijk instrument inde internationale machtsverhoudingen.Deze machtsverhoudingen zijn aan hetverschuiven en nieuwe factoren zoals kli-maatverandering, desintegrerende statenen nieuwe regionale machten zijn ookvan belang. De door hen gepresenteerdeanalyses fungeerden als een soort raam-werk waaromheen de toekomst werdvoorspeld en de mogelijke dreigingenvoor Nederland die daaruit zoudenvoortvloeien. Daarbinnen zou de toe-komstige krijgsmacht straks moetenopereren en dus alvast moeten wordenomgebouwd met het oog op die toekom-stige dreigingen

VERKENNINGEN:VERTALINGVAN DE SCENARIO’SDe presentatie van de Verkenningen op29 maart 2010 vond plaats vlak voor dievan de bezuinigingvoorstellen voor de-fensie (1 april 2010). Het ligt voor dehand dat er overleg is gewest tussen debetrokkenen. Die interactie maakt hetrapport interessant omdat het de ideolo-gische basis vormt voor de praktischetoekomstplannen van defensie. Daarbijwordt vermoedelijk ook gekeken naarhet NAVO Strategisch Concept, dat innovember op een NAVO top in Lissabonzal worden aangenomen. Te verwachtenvalt dat dat de noodzaak voor een krijgs-macht, in staat om interventie oorlogen


LANCERING ROBOTVLIEGTUIGJE

ROBOTVLIEGTUIGJE MET BOMMEN AAN BOORD



voor een expeditieleger?te voeren, zal benadrukken. Het in meiverschenen experts’ rapport van deCommissie Albright, een leidraad voorhet definitieve Strategisch Concept, wijstdaar zeker op. Onder het kopje Guideli-nes for Missions Outside Alliance Bordersstaat:

“Accordingly, the Strategic Conceptshould include a clear statement ofdefence priorities. These begin withthe ability to defend Allianceterritory, but include the capacity toundertake demanding missions atstrategic distance, help shape theinternational security landscape,and respond to unpredictablecontingencies when and where thatis required.”2

De deelname van Shell-topman Van derVeer suggereert dat ook de energie belan-gen niet uit het oog worden verloren.

De combinatie van de Verkenningenen het Strategisch Concept zal, samenmet een vermoedelijk rechts Nederlandsdefensiebeleid, geen al te strenge bezuini-gingen toelaten. Ingebouwd in zowel hetVerkenningen traject als het NAVO Stra-tegisch Concept is het vaststellen van dezienswijze dat de ‘juiste’ weg bestaat uitniet bezuinigen en zelfs uitbreiding vande krijgmacht. Iedereen die geen heil zietin militaire oplossingen voor de wereld-problemen wordt bij voorbaat negatiefafgeschilderd.

Ingebouwd in de opzet van ‘Verken-ningen’ is de nadruk op toekomstver-wachtingen die negatief zijn (het wordteen gevaarlijke wereld) Dit wordt be-schreven in het eerste deel van het rap-port (zie artikel Jan Schaake), dat bestaatuit een uitvoerige opsomming van mo-gelijke toekomstscenario’s. Dat zijn dedreigingen en gevaren die horen bij be-paalde prognoses – een unipolaire, of ge-fragmenteerde of multipolaire wereld.Elk plan voor defensie moet beoordeeldworden met het oog op die toekomst.Wat kan het Nederlandse leger bijdragenaan het verminderen van die gevaren indie toekomstige en deels onbekende we-reld?

In het tweede deel worden vier ant-woorden op die vraag gegeven: vier soor-

ten toekomstige krijgmacht, samenge-steld op grond van toekomstverwachtin-gen en korte termijn politieke doelen.Die zijn:

a. Beschermen (van Nederland/NAVO)b. Interveniëren (invasies overal ter

wereld)c. Stabilisatie (oa vredesoperaties)d. Veelzijdig (alles kunnen, zoals nu)

Voor elk van vier soorten toekomstigekrijgsmacht worden de gevolgen be-schreven per krijgsmachtonderdeel voorlandmacht, luchtmacht, marine en ma-rechaussee. In elke opzet bestaan drie va-rianten: 1,5 miljard meer of minder uit-geven, of gelijk blijven – een totaal van 12modellen. De vier ‘min’ varianten krijgen

een speciale behandeling, in een geel ka-der.3 Dat wil zeggen: de negatieve gevol-gen van bezuinigingen worden extra be-nadrukt.

De belangrijkste politieke vragen voorde korte termijn politiek staan op pagina310, als volgt:

VIJF STRATEGISCHE VRAGENVOOR DE POLITIEKPolitieke besluiten over de toekomst vande krijgsmacht moeten bovenal berustenop een integrale afweging waarin de be-langen en de doelstellingen van het Ko-

ninkrijk voorop staan. Bij deze afwegingdoen zich voor de politiek de hierondergestelde vijf strategische vragen voor:

1. Welke militaire bijdrage wilNederland in internationaal verbanden ten opzichte van andere landenleveren? Wat willen we in de wereldbetekenen? Voor welke belangen enwaarden staan we pal? Wie zijn we?

2. Welke defensie-inspanning is nodig ofwenselijk in het licht van deomgevingsanalyse van deVerkenningen? Hoe gaan we om metde fundamentele onzekerheid overtoekomstige ontwikkelingen?

3. Welke balans moet worden getroffentussen de bescherming en zo nodigverdediging van het eigen en het

bondgenootschappelijke grondgebieden het optreden bij de bron vanbedreigingen van onze veiligheid (aldan niet ter bevordering van deinternationale rechtsorde)?

4. Welke bijdrage moet de krijgsmachtbinnen de landsgrenzen leveren aande veiligheid van onze samenleving inhet licht van de groeiendekwetsbaarheid voor maatschappelijkeontwrichting?

5. Welke afhankelijkheden van anderelanden kan Nederland op veiligheids-en defensiegebied aanvaarden? Tot

Bra

m v

an W

aard

enbe

rg



welk punt willen we onze autonomiebehouden?

Deze vragen definiëren ook wat we vol-gens de schrijvers belangrijk horen tevinden. Het gaat hier om zaken zoals Ne-derlands positie in de wereld, wat is deomgevingsanalyse, balans tussen inzetnationaal en elders, rol van krijgsmachtvoor de eigen veiligheid, hoe is de afhan-kelijkheid van andere landen?

Zo’n probleemstelling verraadt ook debeperkingen van de hele Verkenninge-nexercitie. Veiligheid wordt strikt gezienals een militaire aangelegenheid. Buiten-gesloten worden internationale diploma-tie, economische verhoudingen en de roldie de eigen economische overheersingin de wereld speelt in het creëren vanconflicten. De zeer vaak gebruikte veilig-heidsredenering (je moet in staat zijn omdaarginds oorlog te voeren, anders zullenwe hier moeten vechten) wordt nergensomgekeerd: het feit dat wij daargindsvechten, kan de wereld juist onveiligermaken – we halen dan de problemen hiernaar toe en stabiliseren niets.

Deze tunnelvisie van de schrijvers vanhet rapport heeft tot gevolg dat gedeeldeveiligheid, alles wat niet-militair is, bui-ten het analyseraam wordt gezet. Andersgezegd: als je een hamer hebt, dan ben jegeneigd om alle problemen als spijkers tezien. Dit is het belangrijkste gebrek vande hele exercitie. Een gebrek dat vanzelf-sprekend leidt naar ‘oplossingen’ waarinmilitaire macht en middelen een centralerol spelen.

In een annex wordt een beoordelings-kader neergezet – de gevolgen van hetkiezen voor een van de 12 varanten.4 Indit diagram wordt aanschouwelijk wat deschrijvers beschouwen als essentiële poli-tieke criteria (in de verticale kolom, ver-deeld in politiek-strategisch en militairoperationeel). Daar worden de eerder ge-schetste toekomstscenario’s verlaten: hetgaat hier vooral om criteria die van be-lang zijn voor de huidige politiek, voorde komende bezuinigingsronde en van-zelfsprekend de verkiezingen. Bijvoor-beeld zaken als de internationale positievan Nederland, de invloed op militaire be-sluitvorming (daarmee wordt ongetwij-feld bedoeld de internationale, vooralAmerikaanse of wellicht EU besluitvor-ming door Frankrijk/Duitsland) en Ne-derlandse veiligheidsbelangen. Volgensdeze en andere criteria wordt bezuinigenop de krijgsmacht gedefinieerd als nega-

tief - aangegeven door veel rood (zie dia-gram) in de ‘min’-varianten (anderhalfmiljard bezuinigen), terwijl het meestegroen zit in de plus varianten (anderhalfmiljard erbij), en dan vooral bij de plusversie van ‘veelzijdige inzet’ variant D.Ook de stabilisatie variant C (waar de VNoperaties bij zitten) wordt overwegendpositief beoordeeld als men bereid is ommeer geld uit te geven.

KRITISCHE NOTENHet proces waarbij het Verkenningenrapport tot stand kwam was erop gerichtom onder Nederlandse deskundigen eenbrede consensus te creëren. Van belangdaarbij was niet zozeer instemming metéén van de geboden scenario’s, als welaanvaarding van het onderliggende we-reldbeeld. Dit dwingt tot aanvaardingvan de noodzaak om problemen te bena-

deren met militaire oplossingen. Geziende opdracht van het project is dat lo-gisch. Maar niet vanuit een bredere visieop de internationale wereldpolitiek, diekort kan worden samengevat als: de eni-ge echte veiligheid is gedeelde veiligheid.Anders gezegd: diplomatieke, economi-sche juridische maatregelen zijn min-stens zo belangrijk om een probleem opte lossen.

Daarbij speelt de aanvaarding van hetOrwelliaanse gebruik van het begrip‘vrede’ een cruciale rol. Woorden zijn be-langrijk. Orwell schreef er al over in zijntoekomstroman ‘1984’ geschreven in1948: het ministerie van oorlog werd hetministerie van vrede. Het rapport heefthet over ‘vredesoperaties’, terwijl die infeite oorlogen zijn. Dat is misschien eengevolg van de toenemende invloed van‘media operations’ uitgevoerd door deafdeling voorlichting van het ministerievan defensie. Volgens deze tak van depropaganda, die vanzelfsprekend hetthuisfront als een tweede front in eenoorlog beschouwd, is de eigen bevolking

- indien het zich verzet tegen buitenland-se expedities - onderdeel van het op telossen probleem.

Vanuit pacifistisch oogpunt zou wor-den gesteld dat de komende internatio-nale problemen alleen op een geweldlozemanier kunnen worden benaderd. Deconclusie daarvan is vanzelfsprekend af-schaffing van het leger.

Dat is geen geringe zaak, en niet alleenvanwege het werkgelegenheidsargu-ment. Het instituut is immers het pro-duct van honderden jaren institutioneleen technologische ontwikkeling. Als hetweg is, kan het onmogelijk weer wordenopgebouwd in een paar maanden (er vanuitgaand dat je dat zou willen doen, bij-voorbeeld omdat er een crisis wordt ver-wacht).

Het is dus ook geen optie om de krijgs-macht grotendeels af te schaffen en teverklaren dat die wel weer wordt opge-bouwd als die nodig is. Als je eenmaal denoodzaak van een leger aanvaardt, danvolgt logischerwijs de vraag welk leger, enwat daarvan de taak moet zijn. Voor zo’ndebat zijn de Verkenningen zinvol, al washet maar om vast te stellen wat je niet wil,wat de plaats is van de krijgsmacht in dieinternationale politiek.

Een andere vaak genoemde oplossingis die van de internationale taakverde-ling. Daarbij kan Nederland zich specia-liseren in bepaalde taken in Europees ofNAVO verband. Dat is in feite een plei-dooi voor een Europees supranationaalleger, instrument van een Europese bui-tenlandse politiek. Anders gezegd, hetversnelt het opgeven van de nationalesoevereiniteit. Alleen de federale onder-steuners van het Europa project zullen zoeen ontwikkeling toejuichen. Het is op-vallend dat ‘Verkenningen’ zich in zijnuitgewerkte opties beperkt tot een natio-naal leger en internationale taakverde-ling en de mogelijke bezuinigingen welnoemt maar bewust niet bestudeert.5

VERKENNINGEN ENHEROVERWEGEN – MAG HETEEN ONSJE MINDER ZIJN? De financiële data die bij elke verkennin-gen variant van het toekomstig leger ho-ren, zijn van cruciaal belang. Welke keuzeook gemaakt wordt, hij zal toch terugko-men in de defensiebegroting en het kortetermijn beleid. Maar in het rapport wor-den alleen ruwe schattingen gegeven diehoren bij een bepaalde samenstelling vande krijgsmacht, gekoppeld aan een speci-




fieke interventiecapaciteit. BijvoorbeeldX bataljons infanterie en Y fregatten metZ vliegtuigen voor een missie van bij-voorbeeld een jaar, met aflossing. Dezekeuzes worden gedaan binnen een vast fi-nancieel en inflexibel stramien: ander-half miljard meer uitgeven tegenover an-derhalf miljard minder of gelijk blijven.Het gevolg is dat meer verfijnde en bear-gumenteerde keuzes op basis van dit rap-port niet mogelijk zijn.

Zoals eerder aangestipt, was onderdruk van de economische crisis dit voor-jaar een tweede rapport in de maak: de‘Brede heroverwegingen’; een theoreti-sche exercitie van ambtenaren van finan-ciën die bezuinigingen bedachten vooralle beleidsterreinen, waaronder defen-sie. Deze heroverwegingen verschenenbijna tegelijk met de Verkenningen. Hoe-wel er wel wordt verwezen naar de ‘vari-anten’ van het eerdere rapport, worden zebij de heroverwegingen aangevuld metmeer opties:

– Meerzijdig beperkt: beperkte bijdra-gen aan interventie en stabilisatie ope-raties

– Beperken internationale interventies –grensbewaking, piraterij, migratie-stromen

– Specifieke kwaliteiten: taakconcentra-tie op luchten maritiem optreden

De ambtenaren van financiën waren nietgehinderd door toekomstscenario’s enhebben voor elke optie een gedetailleerdoverzicht gegeven van de samenstellingvan de krijgsmacht die bij elke varianthoort. Nog belangrijker: door toevoe-ging van een groslijst maatregelen6 werdhet mogelijk om een gedetailleerde in-schatting te maken van de financiële ge-volgen van voorgestelde reducties opspecifieke wapensystemen. Zo is het mo-gelijk om, met het nodige voorbehoud,ook andere varianten op te stellen, dieverder gaan dan de voorgestelde.7

DEFENSIEF EN OFFENSIEF – EENINTERVENTIELEGER? Vanouds woed er een discussie binnen deanti-oorlogsbeweging of het mogelijk isom zoiets als een ‘defensief ’ leger op testellen. Dat zou immers een pragmati-sche keuze mogelijk maken voor een be-paalde samenstelling van de krijgsmacht.De ervaring van de afgelopen twintig jaarleert echter dat het onderscheid niet veelte betekenen heeft. De inzet van mijnen-

vegers om een invasie mogelijk te makenmaakt dit duidelijk. Of een antiraketsys-teem dat een marine invasiemacht bevei-ligt. Hieruit blijkt dat de besluitvormingover de inzet van het leger, in Nederlandde grondwettelijke artikel 100 procedure,van groter belang is. Maar dat sluit niet

uit dat militairen worden ingezet ondervalse voorwendsels: een recent voorbeeldwas de inzet van het marine fregat VanNes bij escorte taken in de Perzische Golfin het kader van Operation EnduringFreedom (waar de Kamer mee had inge-stemd) terwijl de geëscorteerde schependruk bezig waren met Operation IraqiFreedom – de illegale invasie van Irak, eenmilitaire inzet waar de regering geen toe-stemming voor had.8

Het is wel mogelijk om het aantal wa-pensystemen, geschikt voor zware mis-sies (in het ‘hoog geweldsspectrum’) tebeperken. Dat wil zeggen het aantal aan-valsvliegtuigen, artillerie en tanks sterkin te perken.9

Dat is geenszins een garantie tegendeelname aan aanvalsoorlogen, maar be-perkt wel de opties. Het ministerie vandefensie heeft immers bewezen dat hetgraag over de rand van het toegestaneopereert. Het is van groot belang om de-ze bereidheid in te perken. Daarvoor is

politieke controle op de legertop vancruciaal belang. Ooit zou de vroegerePvdA minister van defensie Vredelinghebben verklaard dat als een generaalzich zou onttrekken aan het politieke ge-zag, hij op staande voet zou worden ont-slagen. Een toekomstige minister van de-

fensie moet daar ook toe bereid zijn indeze snel militariserende wereld.

Karel KosterSP Wetenschappelijk Bureau

1 Trouw 290320102 P 32-33; NATO 2020: assured security; dyna-

mic engagement; analysis and recommenda-tions of the group of experts on a new strate-gic concept for NATO 17 MAY 2010

3 Zie Eindrapport Verkenningen pag. 237, 255,273, 296

4 Verkenningen, pag. 3115 Zie Verkenningen pag. 308 onder nr. 5, be-

treffende taakspecialisatie6 Rapport brede heroverwegingen bijlage 4, p

797 Zie bijvoorbeeld: Op de plaats rust! – De SP

visie op het leger Harry van Bommel, RemiPoppe pag 12-15 Carré 5/6 2010

8 Rapport commissie van onderzoek besluitvor-ming Irak (commissie Davids) januari 2010,pag 376 , voor aanvulling: uitzending radioonderzoeksprogramma Argos 05062010.

9 zie het SP voorstel in het tijdschrift Carré,noot 7



F-16 jachtvliegtuigen van 87 naar 55 435 miljoen euroK-DC 10 tankvliegtuigen van 2 naar 1 13 miljoen euroC-130 transportvliegtuigen Hercules van 4 naar 2 12 miljoen euroApache AH 64 gevechtshelikopters van 29 naar 14 40 miljoen euroFregathelikopters van 12 naar 6 11 miljoen euroChinook transporthelikopter van 17 naar 7 34 miljoen euroCougar transporthelikopters van 17 naar 0 55 miljoen euroAGBAD/CRAM van (grondluchtverdediging)van 2 naar 1 29 miljoen euroPatriot grond-lucht raketten van 4 naar 2 30 miljoen euroLC-fregatten van 4 naar 2 45 miljoen euroM-fregatten van 2 naar 0 41 miljoen euroOPV patrouilleboten van 4 naar 2 17 miljoen euroLPD amfibische landingsschepen van 2 naar 1 42 miljoen euroOnderzeeboten van 4 naar 2 23 miljoen euroMijnenjagers van 10 naar 5 52 miljoen euroBevoorradingsschepen van 2 naar 1 37 miljoen euro

Bezuinigen voorbeginnersGroslijst bezuinigingsmaatregelen Ofwel wat levert hetafstoten van grote wapensystemen op? Structureleopbrengsten van een aantal maatregelen na het realiseren vande volledige besparing op personeel en rekening houdend metde investeringen die achterwege kunnen blijven

Toelichting VM: Als je wapensyste-men afstoot en de daarbij beho-rende onderdelen opheft kun jeniet zomaar het totale bedrag datdaarvoor op de begroting staatals besparing in mindering bren-gen. Zo bespaar je wel op perso-neelskosten maar niet het volle-dige bedrag want je moet weergeld investeren om die mensenaan ander werk te helpen. Je magwel de materiële exploitatie (on-derhoud, verbruik van brandstofetc.) in mindering brengen en deinvesteringen voor zover dat geldnog niet uit is gegeven. Het Cen-

traal Planbureau heeft een be-paald model hiervoor ontwik-keld, waarbij de met inachtne-ming van deze factoren de op-brengst over een aantal jarenwordt gemiddeld tot een zoge-naamde structurele (dus blijven-de) verlaging van het uitgavenni-veau en dat is in het rapport vande ambtenarenwerkgroepen toe-gepast.

Bron: Rapport brede her-overwegingen 20.Internationale Veiligheid, p. 79

Brede Heroverwegingen 20. Internationale Veiligheid.1 april 2010

www.minfin.nl/Onderwerpen/Begroting/Brede_heroverwegingen/20_Internationale_veiligheid

Ko Colijn, Verkenningen: zeeën van toekomst.Marineblad augustus 2009, pp 18-23

De toekomst van de Nederlandse krijgsmacht – Vanuitambitie naar een nieuwe realiteit. CSCP Policy Brief(Clingendael), 29 februari 2008

Heeft Defensie nog toekomst, Carré 4-2010 pp 18-19Isabelle Duyvesteyn, De interventieparadox –

Buitenlandse inmenging werkt contraproductief.Socialisme en Democratie 7/8 2009 pp. 20-27

Angelien Eijsink, Naar een actieve en doelmatigekrijgsmacht – de visie van de PvdA op de toekomstvan Defensie. Atlantisch Perspectief, 3/2008 pp 12-15

M.G.M. Hendriks Vettehen, Varen, vliegen, verplaatsenen vooruitkijken – de krijgsmacht en de afnemendeolievoorraden. Militaire Spectator, 4/2009 pp 204-213

Jan Hoffenaar, De commissie-Van Rijckevorsel – Eenvoorloper van de verkenningen? Armex december2009, pp 22-26

J. de Jonge, Maritieme Visie 2030, Marineblad mei2009, pp 4-9

R.W. Knops, Verantwoordelijkheid nemen – Voor hetCDA is het huidige ambitieniveau dé leidraad.Armex, april 2009, pp 5-9

Ministerie van Defensie, Verslag startconferentieverkenningen – houvast voor de krijgsmacht van2020. April 2008, 64 pp.

Ministerie van Defensie, Eindrapport Verkenningen.19 mei 2010

www.defensie.nl/organisatie/defensie/verkenningen/eindrapport_verkenningen

Netherlands Ministry of Defence, Challenginguncertainties – the future of the Netherlands’ armedforces: future policy survey conference. April 2009,80 pp.

Remy Poppe en Harry van Bommel, Op de plaats rust!De SP-visie op het leger. Carré 5/6 2010 pp. 12-15

Sebastian Reyn, Kees Turnhout e.a. De Verkenningen,Houvast voor de krijgsmacht van de toekomst.Atlantisch Perspectief, 3/2010 pp. 4-8

R.M. de Ruiter, Het belang van een toekomstvisie –Het Amerikaanse Defensiebeleid in de ‘StrategischePauze’. Marineblad augustus 2009, pp. 24-27

‘De verbijzondering’. Carré 5/6 - 2010 pp 6-7Verkenningen – Een tussenstand. Armex februari

2010, pp. 26-29Rob de Wijk, Wil Nederland nog wel met zijn defensie

doorgaan? Trouw 2 april 2010

Verkenningenbibliografie




Demonstratie tegenIsraëlische aanval ophulpkonvooi

Op 31 mei vond bij de Israëlischeambassade een demonstratie

plaats tegen de aanval. Boyd Noorda wasals fotograaf bij de gehele demonstratieaanwezig en kon zich vrij bewegen metzijn perskaart. Hij is erg verbaasd over demeldingen in de media over de dreigendesfeer en het geweld.

Hij schrijft: “Er hebben zich een twee-tal zeer kortstondige schermutselingenvoorgedaan, omdat mensen dichter bijde Israëlische ambassade wilden komen.Slechts journalisten die er bovenop ston-den, hebben hiervan beelden, maar datwaren wel de enige beelden in bijvoor-beeld het NOS journaal. De situatie werdvrijwel direct onder controle gebracht ener was zeker geen sprake van een geweld-dadige sfeer. Er werd zeer doeltreffendopgetreden door Turkse ordebewaar-ders.”

Wellicht voelen Nederlandse journa-listen zich wat minder op hun gemak ineen demonstratie die niet helemaal vol-doet aan ons poldermodel en waar men-sen zeer luidruchtig hun hart luchten?Een cultuurverschil dat een objectieveberichtgeving toch niet in de weg magstaan.

Het fotoverslag van Boyd is te zien op:vredessite.nl/middenoosten/2010/foto-verslag3105.html

Oproep Koreaansevredesvrouwen

De Koreaanse organisatie WomenMaking Peace heeft een verklaring

uitgegeven over het zinken van het Zuid-Koreaanse oorlogsschip Cheonan. Zijroept op de spanning niet op te voerenmaar de weg van dialoog en verzoeningverder te bewandelen. Women MakingPeace is bezorgd over de wijziging van deZuid-Koreaanse militaire strategie. Wasdeze eerst gericht op verdediging, nu issprake van pro-actieve afschrikking. De

daarmee gepaard gaande militaire op-bouw vergroot de kans op gewapendeconflicten.

Wederzijdse verkettering en de vicieu-ze cirkel van wraak kan de crisis alleenverergeren en leiden tot hervatting vande oorlog. De beide regeringen moetenjuist zoeken naar een duurzame vrededoor dialoog en onderhandelingen.

Leden WRI-organisatiegearresteerdin Zimbabwe

Twee leden van de bij War Resisters’International aangesloten Gays en

Lesbians of Zimbabwe zijn door de poli-tie gearresteerd. Zij worden beschuldigdvan het ondermijnen van het gezag vanpresident Mugabe en het bezit van aan-stootgevende lectuur.

De gearresteerden zijn Ellen Chade-mana en Ignatius Muhambi. Pas dagenlater kregen advocaten van ZimbabweLawyers for Human Rights toegang tothen. Op dat tijdstip werden ook de kan-

KORTE BERICHTEN

Vragen rond Israëlische aanval op de Freedom Flotilla

Ruim een week na de Israëlische aan-val op schepen die met hulpgoede-

ren op weg waren naar Gaza, waarbij ne-gen vredesactivisten werden gedood ver-schijnen er over de gebeurtenissen tegen-strijdige berichten. We proberen hier erenig licht op te werpen.

Vast staat dat de aanval op volle zee,dus buiten de territoriale wateren van Is-raël en Gaza, plaats vond. Israël heeft dittoegegeven. Het Freedom Flottilla be-stond uit schepen van verschillende, sa-menwerkende organisaties te weten Insa-ni Yardim Vakfi (Turks, twee vrachtsche-pen en het grote passagiersschip MaviMarmara), The European Campaign toEnd the Siege on Gaza (passagiersschip),The Free Gaza Movement (passagiers-schip) en A Ship to Gaza (Grieks/Zweeds,vrachtschip). Voor de Free Gaza Move-ment was het de negende reis. Deze orga-nisatie heeft verreweg de meeste erva-ring.

Vast staat dat er geen wapens aanboord van de schepen waren. Ze zijn

daarop onderzocht door de havenautori-teiten van de landen waaruit de schepenvertrokken.

Israël zegt dat de activisten aan boordvan de Mavi Marmara geweld hebben ge-bruikt tegen de Israëlische commando’s.Wat is hier van waar?

Vast staat dat de door Israël verspreidebeelden sterk bewerkt zijn. Israël heeftbovendien alle beeldmateriaal van acti-visten dat ze in handen konden krijgen inbeslag genomen of ter plaatse vernietigd.Verklaringen van activisten en op devloot aanwezige journalisten wijzen eropdat al voor de commando’s aan boordgingen op de schepen geschoten is. Ver-der zijn er veel verklaringen dat op alleschepen door de Israëlische soldaten metgrof geweld is opgetreden, dit ondankshet hijsen van de witte vlag en het ge-weldloze karakter van het verzet van deactivisten. De soldaten maakten veel ge-bruik van stroomstootwapens, rubberkogels en geluidsbommen. Veel activis-ten en bemanningsleden werden zonder

aanleiding afgetuigd. Alleen op de MaviMarmara lijkt een aantal activisten onderdie omstandigheden iets verder te zijngegaan dan puur geweldloos verzet. DeIsraëlische propaganda buit dat nu uit.Gelukkig zal ieder weldenkend mens welbeseffen dat dit het moorddadige Israëli-sche optreden niet rechtvaardigt.

Uit een door de Turkse autoriteitenuitgevoerde autopsie blijkt bovendiendat vijf van de negen slachtoffers vanachteren zijn neergeschoten. Vaak wer-den zij door meer dan één kogel geraakt.De Israëlische soldaten hebben dus wei-nig onderscheid gemaakt.

Naar aanleiding van de Israëlische aan-val op de Freedom Flotilla worden er opInternet wereldwijd handtekeningenverzameld onder een petitie. Er zijn er albijna een half miljoen binnen. U kunt te-kenen op www.avaaz.org/en/gaza_flotil-la_8/?vl. De petitie pleit voor een inter-nationaal onderzoek en zal worden aan-geboden aan de VN en wereldleiders.



toren van de GALZ doorzocht. Dit ge-beurde zonder gerechtelijk bevel. Inmid-dels zijn Ellen en Ignatius op borgtochtvrij.

Meer info: wri-irg.org/node/10177

Geen Nederlandsepolitietrainers naarAfghanistan

Sietse Bosgra – bekend van o.a. deVietnam-acties in de jaren vijftig –

heeft een oproep verspreid tegen de uit-zending van Nederlandse politietrainersnaar Afghanistan. Hieronder volgt eendeel van de tekst.

GroenLinks heeft samen met D66voorgesteld een Nederlandse missie naarAfghanistan te sturen om daar de politieop te leiden. Bij de Partij van de Arbeidblijken daarover aarzelingen te bestaan,de Nederlandse regering onderzoekt demogelijkheden. Er is echter alle reden omkritisch tegen dit project aan te kijken.

Het voornaamste bezwaar tegen ditplan is dat de Afghaanse politie in de eer-ste plaats een onderdeel is van de oor-logsvoering en een verlengstuk van hetleger. “Van een constructief politieoptre-den in Uruzgan is geen sprake. Je kuntdaar nog helemaal niet van een politie-macht spreken. Het is er oorlog, er wordtnog altijd hard gevochten,” aldus de Ne-derlander Paul Meijers, hoofd van hetopleidingsprogramma van de Europesepolitiemissie in Afghanistan (EUPOL).

Sietse heeft zijn oproep ondersteundmet een doorwrocht document dat ookvele citaten bevat. De complete tekstvindt u op: www.vredesmuseum.nl/download/politie_afghanistan.pdf

Vredesfietstocht inDuitsland

Onder het motto ‘Op de fiets voorvrede en ontwapening’ wordt van

31 juli tot 8 augustus 2010 een vredes-fietstocht gehouden van Neurenbergnaar Leipzig. Ook vanuit Nederlandwordt deelname georganiseerd.

Sinds 2004 fietst jaarlijks een groepvan mensen in één week ruim 500 kmnaar vestigingen van de wapenindustrie,kazernes van de Bundeswehr, exercitie-terreinen en andere militaire voorzienin-gen, om daar voor ontwapening en vredete demonstreren.

De vredesfietstocht 2010 eist in het bij-

zonder de terugtrekking van de Bundes-wehr uit Afghanistan. Ze begint op 31 ju-li in Neurenberg – waar de wapenfabriekDiehl bezocht wordt – en gaat via het oe-fenterrein in Grafenwöhr, verder via hetbedrijf Jenoptik in Jena naar Leipzig. InLeipzig is het doel actie te voeren tegenhet militaire gebruik van het vliegveldHalle-Leipzig, dat bij de bevoorradingvan het Duitse leger in Afghanistan eenbelangrijke rol speelt.

Het DFG-VK (Deutsche Friedensge-sellschaft, Vereinigte Kriegsdienstgegne-rInnen), dat de tocht organiseert, nodigtnaar aanleiding van de terugtrekking vanhet Nederlandse leger uit Afghanistanmensen uit de Nederlandse vredesbewe-ging uit mee te doen aan de Friedens-fahrradtour 2010. Als kostenbijdragewordt 25 euro per dag voor overnachtingen voedsel gevraagd. Voor een overnach-ting van 30 op 31 juli in Neurenberg kanin overleg gezorgd worden.

Contactadres voor vragen en aanmel-dingen in het Nederlands: [email protected], tel. 06-14651148.

WRI veroordeeltIsraël na dodenvredesactivisten

War Resisters’ International heeftn.a.v. de Israëlische aanval op

schepen met hulpgoederen voor Gazaeen verklaring uitgegeven. Daarin noemtzij de aanval, die vele vredesactivisten hetleven kostte, meedogenloos en misdadig.

Zie voor een vertaling van de de ver-klaring van de WRI p. 35 van dit Vredes-Magazine.

Bestrijdt hetmilitaire virus

In Alicante werd de schooljeugd plotse-ling opgeschrikt door een medisch

team, dat waarschuwde voor een ernstigebedreiging van de volksgezondheid. Hetgebeurde op woensdag 12 mei op de be-roepenmarkt voor scholieren Educ@em-pleya in het Vakantiecentrum Torrelano.Bij al die aantrekkelijke keuzemogelijk-heden was daar natuurlijk ook een standvan het leger met echte soldaatjes in uni-form, die wilden werven. Maar dit jaarliep het een beetje anders. Personen inwitte jassen met een stofmasker voor metop het eerste gezicht op röntgenfoto lij-

kende afbeeldingen kwamen waarschu-wen tegen een ernstige besmettelijkeziekte: het militaire virus en gingen naastde voorlichtingsstand van het leger staan.

Na een half uur kwamen daar nogmeer geüniformeerde lieden, namelijkvan de politie, die hen met vriendelijkedrang verwijderde. Dus gingen zij vóórhet gebouw hun waarschuwingen uitde-len. Daar hielden zij het een half uur vol,ondersteund door een massa scholieren.De politie verdreef ze ook daar, maar alflyerend hebben ze een grote hoeveelheidjongeren bereikt. De actie werd georgani-seerd door Maulets Alicant en de Antimi-litaristische groep Tortuga.

Meer info: www.wri-irg.org/no-de/10122

Euro’s voor Vredeheet nu Upact

Euro’s voor Vrede heeft een nieuwenaam: Upact. Euro’s voor Vrede

blinkt met name uit door de inzet van in-novatief edutainment om mensen te be-wegen naar een bewuste levensstijl.Daarom is besloten tot een naam diehierbij past.

Met deze naam willen ze mensen di-rect aanspreken op hun verantwoorde-lijkheid om bij te dragen aan vrede we-reldwijd. Hij begint met U of het EngelseYou. In pact komt de samenwerking totuitdrukking die we nastreven. Pact wijstook op pax of paz, wat vrede betekent. Delaatste drie letters act geven aan dat men-sen in actie moeten komen. Eigenlijk zegtde naam dus: “Jij kunt samen met onsbijdragen aan vrede. Kom in actie!”

Meer info: www.upact.nl

TentoonstellingenMuseum voor Vrede enGeweldloosheid

1t/m 29 sept.: Vergeven – Verzoenenin Maastricht.

16 sept. t/m 17 okt.: Gandhi in Almere.17 sept. t/m 16 okt.: 75 jaar Kerk en

Vrede in Boxmeer.Meer info: www.vredesmuseum.nl/

info/agenda.php of 015-785.01.37



De War Resisters’ International – eeninternationaal pacifistisch netwerk

met meer dan 80 aangesloten organisa-ties in meer dan 40 landen – veroordeeltde moorddadige Israëlische aanval op deFreedom Flotilla naar Gaza en roept optot onmiddellijke opheffing van de blok-kade van Gaza.

De Israëlische staat is verantwoordelijkvoor een lange geschiedenis van geweld-daden, in het bijzonder tegen de bevol-king van Gaza. Het is nog zwak uitge-drukt, vorige week berichtte de Voedsel-en Landbouworganisatie (FAO) van deVN, dat na een duizend dagen durendeIsraëlische blokkade, 61 % van de huis-houdens in Gaza te lijden hebben onder‘voedselonveiligheid’.

De internationale geweldloze activis-ten die werden gedood bij de aanval opde Free Gaza Flotilla beschouwden hunleven niet als belangrijker dan dat van dePalestijnen – niet belangrijker, maar tochwel zichtbaarder. De meedogenloze mis-dadigheid van deze aanval op een onge-wapend flottielje van geweldloze activis-ten die humanitaire hulp brachten, de-monstreert voor degenen die het nogniet wisten, in welke mate de staat Israël

zich hoog verheven voelt boven interna-tionale normen. Omdat we op de hoogtezijn van de geweldloze voorbereidingenvoor dit flottielje en een aantal van de be-trokken activisten en hun principiëlekeuze voor geweldloze vormen van actiekennen, denken we dat alleen degenendie op zoek zijn naar een excuus voor Is-raël kunnen geloven, dat de Israëlischecommando’s die de schepen enterdenvervolgens werden aangevallen.

Dit is een staat die langs illegale wegkernwapens heeft verworven en ze opzijn minst aan een andere racistischestaat heeft aangeboden, het Zuid-Afrikavan de apartheid. Dit is een staat wiensgeheime diensten over de hele wereldmoorden, ontvoeringen, sabotage en spi-onage hebben bedreven. Dit is een staatdie dagelijks geweld heeft gebruikt tegenPalestijnen en wiens eigen veiligheidsge-voel zelfs afhankelijk is van de onderwer-ping en onteigening van Palestijnen.

War Resisters’ International onder-steunt die Israëli’s die zich uitspreken te-gen of weigeren mee te werken aan demisdadigheid van hun regering. Onzeaangesloten organisaties zetten hun ei-gen regeringen en ook het partikuliere

bedrijfsleven onder druk om de steunvoor de Israëlische regering en haar para-noïde vervolgingspolitiek in te trekken.Wij werken ook samen met Palestijnenom geweldloze strategieën te ontwerpendie hoop geven op gerechtigheid en uit-eindelijke vrede – strategieën zoals dievan de geweldloze Freedom Flotilla.

War Resisters’ International roept eenstemeer op:

– tot terugtrekking van investeringenuit bedrijven die de staat Israël steu-nen;

– tot een boycot van producten van in-stellingen die zich identificeren met deIsraëlische staat en steun aan de fairtrade producten van de Palestijnse co-öperaties;

– tot steun aan de oorlogstegenstandersin Israël zelf;

– tot steun aan Palestijnen die volhar-den in geweldloze strategieën in hunstrijd voor gerechtigheid en vrijheid.

Het is duidelijk dat de staat Israël niet derechtmatige erfgenaam is van de miljoe-nen onschuldige joden die vermoordwerden tijdens de Holocaust van de na-zi’s, maar integendeel is gebaseerd op ge-weld, ontkenning van mensenrechten enhet schenden van de internationale nor-men voor menselijke beschaving.

De Engelse tekst vindt u op:www.wri-irg.org/node/10274

Verklaring van de WRI over de aanval op de Freedom Flotilla

Meedogenloos misdadigoptreden van Israël

PROTEST BIJ ISRAËLISCHE AMBASSADE, 31 MEI

Foto

: Boy

d N

oord

a


Veteraan

Achter de omgekeerde ruggen

van de heuvels hoor ik nog altijd

de hoest van motors die plots zwenken

en de blauwe

rook van de lucht is de blauwe

rook van de geweren en de grauw-

blauwe rook van de jaren.

En er is daar een gezang dat ik mij rekkend wil bereiken,

een harmonie van razernij die mij lieflijker

toeklinkt dan om het even welke liefde.

Maar de heuvels zijn hoog,

hoger dan mijn begerig hart, en mijn voeten

zijn verstrikt in de wieren.

Soms lijkt het alsof ik

Een phut-phut-phut hoor

als een kind dat knalt met een kinderlijk

speelgoedgeweer en ik weet

dat de verre kogels opnieuw zoeken naar

de levenden tussen de gebeenten.

Maar er zijn daar geen levenden meer,

alleen doden, en zij zijn dood

zoals ik dood ben, alhoewel ik ademhaal

en mijn gehuil is dat van de wolf

tussen de schedels en mijn stap

is die van een schaduw in een plek van uilen.

Tatamkhulu Afrika, vertaling: Hugo Claus

Dichters in Durban, uitgave Novib, 1997


VredesMagazine3-2010 27-08-2010 14:05 Pagina 1 redes agazine

Documents

Transcript of VredesMagazine3-2010 27-08-2010 14:05 Pagina 1 redes agazine