Vormen in veelvoud:

Bebouwingslinten Waarder-Lange Weide (Hoogeind, Laageind, Oosteinde, Westeinde)  

Sophie Visser15 juni 2011

Meedenkavond voor bewonersKwaliteitsimpuls voor bebouwingslinten

Landschapsbeheer Zuid-Holland & Gemeente Bodegraven-Reeuwijk

Waar komen de vormen vandaan? => Begin met rivieren en klei …

- begaanbaar & bereikbaar-stevige oeverwallen

 

Cultuurhistorische kaart Zuid-Holland AHN

….. te beginnen met de Oude Rijn

-Bekenes (veel) eerder => blokvormige verkaveling!

- ‘Kromme Kamp’ Waarder => motteburcht / vluchtheuvel?- 9e / 10e eeuw i.v.m. Vikingen?- 1108 ridder Giselbert van Werdere (Waarder)

Bekenes

Laagveen met broekbos

Eerst rooien, dan sloten (en kaden)

Veen en hun ontginning

Links broekbos, rechts ontgonnen

Ontginning vanaf een ontginningsbasis - rivier of wetering- achter-/zijkade

Altijd haaks erop => volgorde ontginningen!

Bepaalde kaveldiepte(n)-Vaak ca. 1250 meter (6 voorling)-Evt. meer (oudste, langs rivieren)-Evt. varierend (restontginning)

Bepaalde kavelbreedte-110 meter + sloten aan weerszij

Oppervlak: ca. 14 hectare

Ontginning Waarder ca. 1100-vanuit Oude Rijn => eerst Korte Waarder -dan langs Oude Wetering -Maar: hoezo langs Westeinde/Oosteinde?!

-Stichtse ontginning: Kapittel van St. Marie-13e eeuw bij Johannieterorde => ‘Hof van Waarder’

X

XX

X

XX

Lange Weide (‘Kustwic’): ca. 1266

-met Korte Hoeven en Ruige Weide (‘Bisschopswey’)-door de bisschop van Utrecht-middenin, langs verlengde van scheiding Stein-Hekendorp

Hollandsveen

‘Wierinxsloot’Stein (nog Stichts) X‘De hoek van Holland’

Wiltenburg (‘Voirburch’)

XX

XX

X

X

X

Vanaf ca. 1330:

-beheer(ste) afwatering (sluisjes)-alle afwatering naar Hollandse IJssel

1363-1367-Kosterwetering en – dijk ´Oude Waarder Sluysvaart´ => Westeind en Oosteind!

- Enkele en Dubbele Wiericke (van Oude Rijn => Holl. IJssel) - beide deels dubbel : >1 wetering naast elkaar -afsplitsing Negen- en Elfviertel -scheepvaart over Dubbele => => ontstaan Driebruggen

Hogebrug Nieuwerbrug

Kerkepad Waarder: vanaf heel vroeg!

De Dubbele Wiericke => scheepvaart en ontstaan o.a. Driebruggen

1450-1650

-Deels naar Oude Rijn-Poldermolens!

Polder Weipoort (voor Lange Weide)

Polderkaart 1615 HH Rijnland, met o.a. boerderijlinten

Opmerkelijk in Oosteind Waarder

1 boerderij N van Oosteind => ´oeverwal´ => weg in 1647!

3 boerderijen Z van Oosteind => waarom?!

-inundaties: Lange Weide!-Fort Wierickerschans -Aanleg Prinsendijk (tevens slaperdijk voor Holland)

1672 – Fransen in aantocht => (Oude) Hollandse Waterlinie!

Bij molen Gravekoop Bij molen Oukoop

De dubbele Enkele Wiericke en de Prinsendijk

Kaart Enkele Wiericke 1679: na de Prinsendijk (bruggetje weg!)

Kaart Enkele Wiericke 1654: vóór de Prinsendijk (en slaperdijk)

Gevolgen van oorlogen: Stichts-Hollandse 1345 – 1528 Fransen 1672

Stichts-Hollandse oorlog 1374Bestaansmiddelen eind 15e eeuw

‘visschen, vogelen, hennip, weynich haver, met koeyen’

In 1494 t.o.v. 1477 ‘twee delen armer’

Oorzaken ‘groote brantschattingen, contribueren in de oorlogen’ ook muizenplaag

Onderzoeken Waarder in 1494 en 1514:

1673Kaart bij verzoek polders Lange Weideen Ruige Weide om vrijstelling van Belastingen van Rijnland

Reden: schade door oorlogshandelingen, met name door de inundaties in juni 1672

Waarder:-Ook onder water gestaan-Veel woningen verbrand, idem Hof van Waarder

Gevolgen van oorlogen: Fransen 1672

Bebouwing eerst aan 1 kant van de weg!

1615 ca. 1900

Boerderijerven (1)

-lang m.n. functioneel-Moestuin-hout => (knot)bomen houtsingels -tegen de zon-tegen de wind-m.n. siertuin bij ´rijkeren´ en vanaf 19e eeuw

Laageind 15

Westeind 39

Boerderijerven (2)

Oude hennepwerf in Waarder (1980)?

Boerderijerven (3) : 15e – 18e eeuw => Hennepwerven (touw)

Boerderijerven (4) – Groei ´onbewoonde gebouwen´ => tussen1899 en 1930 ca. 16 maal zo groot!

Groei woningen 1879 – 1930 => Waarder ca. : ca. 1,4 x zo hoog Lange Ruige Weide: ca. 1,5 x zo hoog

0

200

400

600

800

1000

1200

1400

1600

1800

1899 1909 1920 1930Inde

x on

bew

oond

e pa

nden

(t.o

.v. 1

899)

Steden-totaal

Platteland-totaal

Reeuw ijk-West'

Reeuw ijk-Oost'

Laageind

Groendijck/Westeindevanuit Driebruggen

… maar ook veel ander groen!

… en terugkerend naar Custwyc …………….

Ca. 1895

Ca. 1955

Dank u wel!

j.s.visser@planet.nl