1Ve i l i g h e i d s v o o r s c h r i f t e n e n t i p s v o o r v e i l i g w e r k e n

VEILIGHEIDS-VOORSCHRIFTEN EN TIPS VOORVEILIG WERKENStichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie

VEILIGHEIDSVOORSCHRIFTEN EN TIPS VOOR VEILIG WERKENS t i c h t i n g v o o r F u n d a m e n t e e l O n d e r z o e k d e r M a t e r i e

32 Ve i l i g h e i d s v o o r s c h r i f t e n e n t i p s v o o r v e i l i g w e r k e nS t i c h t i n g v o o r F u n d a m e n t e e l O n d e r z o e k d e r M a t e r i e

Voorwoord

Veilig, gezond en preig werken bij FOM? Dat kan en dat moet ook! Als werkgever moet FOM zorgen dat dit mogelijk is. Toch bent u er, samen met uw leidinggevende, ook zelf verantwoordelijk voor. De overheid hee regels voor veiligheid, gezondheid en welzijn op de werkplek vastge-legd in wetgeving op het gebied van arbeidsomstandigheden. Dat is mooi, maar veel be-langrijker is hoe FOM als werkgever en u als werknemer daar in de praktijk mee omgaan. Daar gaat dit boekje over.

Omdat veilig en gezond werken ieders verantwoordelijkheid is, raad ik u aan deze uitgave goed te lezen en op uw dagelijkse werkplek onder handbereik te hebben. Hee u toch nog vragen? Aarzel dan niet om uw leidinggevende of de arbocordinator in uw omgeving te raadplegen. Mochten zich op uw werkplek omstandigheden voordoen, die voor uw veiligheid en ge-zondheid beter zouden moeten? Laat het uw leidinggevende weten. Alleen dan kunnen we immers de werkplek veilig en gezond maken en houden.

Een gedrukte versie, zoals dit boekje, dat in 2015 geheel is herzien door de Arbo advies-commissie van FOM, gee een momentopname. Arbozaken blijven continu in beweging. Actuele wijzigingen worden daarom bijgehouden op de FOM website www.fom.nl/arbo. Ik raad u aan ook deze regelmatig te bezoeken.

Dr.ir. Christa HooijerDirecteur Stichting FOM

UitgaveStichting FOMPostbus 3021, 3502 GA UtrechtTelefoon (030) 600 12 60E: safety@fom.nlI: www.fom.nl

DrukApril 2015

Onder redactie vanArbo-adviescommissie Stichting FOM

EindredactieCentrale arbocordinator Stichting FOM

54 Ve i l i g h e i d s v o o r s c h r i f t e n e n t i p s v o o r v e i l i g w e r k e nS t i c h t i n g v o o r F u n d a m e n t e e l O n d e r z o e k d e r M a t e r i e

Inleiding

Veilig gezond en prettig werkenVeilig, gezond en preig werken bij FOM? Dat kan en dat moet zelfs! FOM wil hiervoor zorgen, maar u hee hierin ook uw eigen verantwoordelijkheid.Het draait allemaal om arbeidsomstandigheden ofwel de zorg voor veiligheid, gezond-heid en welzijn in de werksituatie. De verplichtingen hiervoor zijn vastgelegd in de Ar-beidsomstandighedenwet (Arbowet).

De overheid ging er tot begin jaren 80 van uit dat veiligheid het beste met regels afge-dwongen kon worden. Inmiddels hebben andere inzichten de overhand gekregen. De te-rugtredende overheid gee in principe alleen de hoofdlijnen aan en laat voor een groot deel de invulling over aan de Sociale Partners (werkgevers- en werknemers vertegen-woordiging). Dit betekent dat goede arbeidsomstandigheden veel meer maatwerk is dan voorheen.

De overheid treedt niet helemaal terug maar blij, via de Inspectie SZW, over de schou-der meekijken of en hoe iedereen zich aan de spelregels houdt. De Inspectie SZW kan waar nodig corrigerend optreden. Het is goed dat er wetgeving is, maar het is veel belang-rijker, hoe men in de praktijk met arbeidsomstandigheden omgaat (veiligheidscultuur). Dit boekje maakt onderdeel uit van het maatwerk van Stichting FOM. De hoofdstukken 1 t/m 4 hoort iedereen te lezen. De rest van dit boekje bevat informatie en tips over allerlei zaken, soms algemeen en soms gedetailleerd. Haal er die informatie uit die voor u belangrijk is.

U bent medeverantwoordelijkEen veilige werkplek is ook voor u geen vrijblijvende zaak! Alle werknemers zijn zelf verantwoordelijk voor de uitvoering van het beleid in hun eigen werksituatie, dus ook u en uw collegas.De basisgedachte van de Arbowet is namelijk dat goede arbeidsomstandigheden alleen van de grond komen als er een goede samenwerking is tussen leidinggevenden en werk-nemers. Iedereen hee daarin zijn eigen rechten en plichten.

De werkgeverDe werkgever dient te zorgen voor een goed arbobeleid en randvoorwaarden om dat be-leid uit te voeren. Dat houdt onder andere in dat ieders taken duidelijk moeten zijn en er voldoende tijd en middelen beschikbaar zijn om de uitvoering van het arbobeleid mogelijk te maken. Ook dient hij beleid te voeren met betrekking tot het beschermen van werk-nemers tegen psychosociale arbeidsbelasting (onder andere werkdruk, discriminatie en ongewenst gedrag).

Inhoudsopgave

Voorwoord 3

Inleiding 5

Hoofdstuk 1 Algemene veiligheidsvoorschrien 11

Hoofdstuk 2 Brand en ongevallen 13

Hoofdstuk 3 Beeldschermwerk 17

Hoofdstuk 4 Risicobeoordeling nieuwe proefopstellingen 21

Hoofdstuk 5 Arbeidsmiddelen en machines 25

Hoofdstuk 6 Hijsen, heffen en transport 29

Hoofdstuk 7 Werken op hoogte 33

Hoofdstuk 8 Elektriciteit 37

Hoofdstuk 9 Gevaarlijke stoffen 41

Hoofdstuk 10 Carcinogene, mutagene en reproductietoxische stoffen 47

Hoofdstuk 11 Synthetische nanomaterialen 53

Hoofdstuk 12 Gassen en gascilinders 57

Hoofdstuk 13 Cryogene vloeistoffen 63

Hoofdstuk 14 Vacum 67

Hoofdstuk 15 Ioniserende straling 71

Hoofdstuk 16 Niet ioniserende straling 77

Hoofdstuk 17 Werken met lasers 83

Hoofdstuk 18 Persoonlijke beschermingsmiddelen 89

Hoofdstuk 19 Milieubescherming 95

Hoofdstuk 20 FOM-Arbobeleid 99

Meer weten? 102

Bijlage Samenstelling FOM Arbo Adviescommissie 103

76 Ve i l i g h e i d s v o o r s c h r i f t e n e n t i p s v o o r v e i l i g w e r k e nS t i c h t i n g v o o r F u n d a m e n t e e l O n d e r z o e k d e r M a t e r i e

Kinderwens en zwangerschapSommige werkzaamheden kunnen een verhoogd risico voor u en/of uw (ongeboren) kind vormen. Bij Stichting FOM wordt een Checklist zwangerschap, kinderwens of lactatie-tijd gebruikt. Het doel van de checklist is om mogelijke risicos voor de werknemer en kind vroegtijdig in kaart te brengen. Vraag naar de checklist bij uw leidinggevende of veiligheidscontactpersoon. Maak zo snel mogelijk een afspraak met uw leidinggevende over eventuele aanpassingen van uw dagelijkse werkzaamheden. Dit is uw weelijk recht, maak er gebruik van!

Psychosociale Arbeidsbelasting De werkgever moet er voor zorgen dat psychosociale arbeidsbelasting (PSA) geen ge-vaar oplevert voor de veiligheid en gezondheid van werknemers.

Een werkomgeving met weinig psychosociale arbeidsbelasting bevat o.a.: voldoende uitdaging in het werk zodanig dat uw eigen ontwikkeling wordt gestimuleerd zo weinig mogelijk monotone arbeid een preige en doelmatige communicatie met leidinggevende en collegas het ontbreken van structurele stress of hoge werkdruk ten gevolge van het werk, de arbeidsomstandigheden of de organisatie het niet tolereren van (seksuele) intimidatie, agressie, geweld of pesten.

Risicos inventariserenEn van de hoofdpijlers binnen de Arbowet is dat ieder bedrijf met meer dan vijfentwintig personen in dienst verplicht is een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) te maken. In een RI&E worden de voor de werkplek aanwezige gevaren beschreven en de maatre-gelen die genomen worden om het gevaar weg te nemen of te beperken. De RI&E is een continu proces waarin steeds naar verbetering van de arbeidsomstandigheden wordt ge-zocht. Daarbij wordt rekening gehouden met de stand van de wetenschap en die van de professionele dienstverlening. Een onderdeel van de RI&E is het plan van aanpak (PvA). Hierin worden de concrete doelstellingen en de veiligheidsmaatregelen beschreven die binnen een aangegeven periode zullen worden gerealiseerd. De voortgang van dit PvA wordt besproken met de werknemersvertegenwoordiging. De werkgever is verplicht een exemplaar van de RI&E en PvA aan de werknemersvertegenwoordiging ter beschikking te stellen en iedere werk-nemer de gelegenheid te geven er kennis van te nemen.

De werknemerAls werknemer hee u rechten en plichten. U hee recht op: voorlichting en onderricht over de risicos op uw werkplek informatie over de op de werkplek noodzakelijke veiligheidsvoorzieningen en be-

schermingsmiddelen informatie over hoe de voorgeschreven (persoonlijke) beschermingsmiddelen goed

te gebruiken het bespreken van de (ervaren) arbeidsomstandigheden (bijv. op het werkoverleg) (periodiek) arbeidsgezondheidskundig onderzoek, begeleiding en advies indien er

sprake is van gezondheidsrisicos ten gevolge van het werk het bezoeken van de bedrijfsarts bij het vermoeden van ziekte als gevolg van het

werk (het arbeidsomstandighedenspreekuur) het indienen van klachten over onveilige of ongezonde werksituaties het onderbreken van het werk wanneer er acuut gevaar dreigt.

Tot uw plichten behoren dat u: werkzaamheden veilig uitvoert en de gezondheid van uzelf en van anderen niet in ge-

vaar brengt de veiligheidsvoorschrien daadwerkelijk nalee aangebrachte beveiligingen en veiligheidsvoorzieningen op de juiste manier gebruikt

en ongemoeid laat persoonlijke beschermingsmiddelen gebruikt wanneer dit verplicht is meewerkt aan voorlichting en onderricht direct aan de leidinggevende acuut onveilige/ongezonde werksituaties meldt.

Voorlichting en instructieEen goed begin is het halve werk. Zorg dat u wanneer u in dienst van FOM komt snel op de hoogte bent van essentile zaken als: naam en contactgegevens van de veiligheidscontactpersoon op uw locatie alarmnummers (voor deskundige hulp bij verwondingen en het melden van brand) wat er van u verwacht wordt tijdens een calamiteit het ontruimingssignaal e