1

PIJN BIJ OUDEREN

PIJN: DE LAATSTE ONTWIKKELINGEN

RIANNE DE WIT

• Pijn hoort bij het ouder worden• Als ouderen geen pijn rapporteren, hebben ze geen

pijn• Pijnmedicatie minder geschikt bij ouderen• Pijnperceptie of gevoeligheid vermindert met leeftijd• Patiënten met alzheimer, dementie en andere

patiënten met cognitieve beperkingen ervaren minderpijn

Pijn bij ouderen: misvattingen

OUDEREN IN NEDERLAND 1970-2030

2

10 20 30 40 50 60 70 80 90 100

Age (yrs)

20

40

60

80

100

Crook 1984

Brattberg 1989

Magni 1993

0

Anderson 1993

Birse 1998

Buskila (m)1999

Buskila (f)1999

Elliott 1999

%

Lammerts 2000

Prevalentie van pijn

• Osteoarthritis, postherpetische neuralgie, spinaalkanaalstenose, kanker, pijn na CVA, diabetespolyneuropathie, decubitus

• 7/10 bewoners verpleeg- en verzorgingshuizen pijn• 6/10 bewoners met pijn heeft substantiële pijn• 3 a 4/10 bewoners in verpleeg- en verzorgingshuizen

kan pijn niet zelf aangeven

• In thuissituatie: ruim 5/10 ouderen heeft chronische pijn

Pijn bij ouderen

GEVOLGEN ON(DER)BEHANDELING PIJN

Shega et al. The journal of pain, vol 8, no 5, 2007;373-378

3

• Aantal ouderen neemt toe

• Multipathologie en polyfarmacie

• Pijn is complex

• Communicatieve vaardigheden –nonverbale patiënt

CONCLUSIE PIJN BIJ OUDEREN

PIJNBEHANDELING BIJ OUDEREN

Geen analgetica: 25% -40%(instellingen), 80% (thuis)

Pijnbehandeling bij ouderen isslechter dan bijvolwassenen in zelfdesituatie

Pijnbehandeling bij cognitiiefbeperkte ouderen is slechterdan bij ouderen zondercognitieve beperkingen

PIJN METEN BIJ OUDEREN

4

PIJN BIJ OUDEREN ZONDER UITINGSBEPERKING

INTERVENTIESVroege herkenning

§ Vraag dagelijks naar pijn opdat moment, meet met NRS(0-10).§ Registreer pijnscores.

Behandeling§ Onderneem actie bij een

pijnscore 4§ Pijnanamnese§ Pijnarts inschakelen§ Pijnmedicatie/pijnprotocol§ Geef patiëntvoorlichting.§ Verzorg periodieke scholing

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Pijn nu 4 Pijn afgelopen week 4

5

• Pijnmedicatie minder geschikt bijouderen

• Pijnperceptie of gevoeligheidvermindert met leeftijd

• Ouderen verdragen opioiden nietgoed

• Patiënten met alzheimer, dementie encogn. beperkingen hebben minderpijn

PIJN BIJ OUDEREN: MISVERSTANDEN 2

VIDEO FRAGMENT

WELKEOBSERVATIESCHAAL?

Pijn bij uitingsbeperking

6

OBSERVATIE: EVALUATIE VAN 6 DOMEINEN

• Gelaatsuitdrukkingen: fronsen, grimassen• Verbalisatie –vocalisatie: zuchten, kreunen• Bewegingen: spannen, afweren, schudden,

stilliggen• Verandering in pers. gedrag: agressie, storen,

zich verweren• Verandering activiteitsniveau: voedselweigering,

dwalen, veranderd slaappatroon, sufheid• Verandering mentale status: huilen, toenemende

verwardheid

PACSLAC-D PAINAD REPOS

gelaatsuitdrukking ademhaling lichamelijke reacties

verzet/afweer onrustgeluiden Gelaatsuitdrukking

soc emotioneel/stemming gezichtsuitdrukking Beweging

lichaamstaal

troostbaarheid

PIJN METEN BIJ OUDEREN: OBSERVATIESCHALEN

7

OVEREENSTEMMING BEWONER EN ZORGVERLENER

Lage overeenstemming in pijn

Werner et al., 1998; Bergh et al., 1999; Blomquist et al.,1999; Werner et al., 1999; Horgas et al., 2001; Nygaardet al., 2005)

OVEREENSTEMMING BEWONER EN FAMILIE

Lage overeenstemming in pijnShega et al., 2004; Werner et al., 1998; Cohen-Mansfield et

al., 2002)

Overeenstemming tussenbewoner en zorgverlener isslechter dan tussenbewoner en familie

Van Herk, van Dijk, Biemold, Tibboel, Baar, de Wit, Journal ofClinical Nursing, 2009, 18, 2478-2485

8

PIJNBELEVING:

NvttoegenomenParkinson(niet-cognitief)

NvtverminderdFrontotemporaal

NvttoegenomenVasculair

idemverminderdAlzheimer

Aanwezigheid ofintensiteit van pijn

Motivationele-affectieve componentvan pijn

Aandoening

Experimentele en klinische resultaten

Scherder et al. BMJ 2005, 330; 461-464; 2010

PIJNBEHANDELING

Geen pijnmedicatie 26%

Stap 1 (NSAIDS, paracetamol ) 51%

Stap 2 (zwakwerk opiaten) 6%

Stap 3 (sterkwerkende opiaten)17%Boerlage et al., 2007

Toekomst

•Continue pijnmeting- en pijnbeoordeling•Pijnmeting en pijnobservatie•Pijnprotocol en richtlijn•Gebruik observatieschaal•Betrek familie erbij•Deskundigheidsbevordering•Meer onderzoek naar pijnbehandeling bij ouderen,complicaties

9

Add life to years, not years to life!

Abraham Lincoln.