VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN · 2015. 5. 29. · de bevoegde staatssecretaris voor Asiel en...

JAARVERSLAG 2014VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN

COLOFON redactie en eindredactie Vluchtelingenwerk Vlaanderen

lay-out Kasper Digitale Media bvba (www.kasper.be)

speciale dank aan De medewerkers van Vluchtelingenwerk voor hun inbreng.

druk Cyclus print 130 gram FSC

Cyclus print 300 gram FSC

verantwoordelijke uitgever Els Keytsman, Kruidtuinstraat 75, 1210 Brussel

www.vluchtelingenwerk.be

Triodos Bank: BE06 5230 8056 2922

VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN | JAARVERSLAG 2014 3

INHOUDSTAFEL

VOORWOORD 4

DEEL 1: BESCHERMING? 5

1. VLUCHTELINGEN IN DE WERELD 7

2. EUROPESE OBSTAKELS BIJ DE TOEGANG TOT BESCHERMING 10

3. BESCHERMING IN BELGIË 16

4. BESLUIT 25

DEEL 2: WAT DEED VLUCHTELINGENWERK IN 2014? 26

1. INZET VOOR ASIELZOEKERS EN VLUCHTELINGEN 27

2. ONDERSTEUNING VAN BEGELEIDERS EN ADVOCATEN 31

3. ACTIES 33

4. COMMUNICATIE 36

5. ACTIEVE PARTNERSCHAPPEN 37

DEEL 3: VLUCHTELINGENWERK INSPIREERT HET BELEID 38

DEEL 4: WIE IS VLUCHTELINGENWERK? 42

DEEL 5: FINANCIEN EN PERSONEEL 45

4 JAARVERSLAG 2014 | VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN

VOORAF2014 was het jaar waarin we een nieuwe regering en een nieuwe staatssecretaris kregen. Michel I en de bevoegde staatssecretaris voor Asiel en Migra-tie Theo Francken hebben nu in principe vijf jaar de tijd om een coherent asiel- en migratiebeleid op poten te zetten. Het regeerakkoord lijkt echter niet te zien welke brandhaarden er in de wereld woeden. De tekst focust sterk op ‘misbruik’ van procedures, detentie en gedwongen terugkeer. Bescherming van vluchtelingen, de hoeksteen in een asielbeleid, krijgt niet zo veel plaats in het ak-koord.Nochtans was 2014 ook het jaar waarin UNCHR, de VN-vluchtelingenorganisatie aan de alarmbel trok. ‘Er is een zorgwekkend gebrek aan vrede in deze wereld’, besloot de VN-Hoog Commissaris voor de Vluchtelingen, Antonio Guterres bij de presentatie van de jaarlijkse vluchtelingenstatistie-ken. Nog nooit waren zoveel mensen op de vlucht, bleek uit hun jaarlijkse cijfers. Het ging in 2013 om meer dan 51,2 miljoen mensen op de vlucht. Onder hen ongeveer 16,7 miljoen vluchtelingen en 33,3 miljoen ontheemden in eigen land. Terwijl wereldwijd het aantal mensen op de vlucht historisch hoog is, blijven de asielcijfers in ons land relatief laag. De Middellandse Zee is de dodelijkste plek op aarde geworden omdat wan-hopige bootvluchtelingen geen andere weg naar het veilige Europa kunnen volgen. Neemt ons land wel voldoende verantwoordelijkheid op? Is het nog moreel te verantwoorden dat Europa haar grenzen blijft dichttimmeren voor mensen op de vlucht?In dit jaarverslag bekijken we het beschermings-beleid van de Belgische overheid in een ruimer perspectief. Dat leest u in het eerste deel. Ons land doet het niet zo slecht in vergelijking met andere landen. Er is een kwalitatieve asiel-

procedure, hoewel ze voor verbetering vatbaar is zeker wat betreft het beroep. Een onafhankelijk Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen onderzoekt de asielaanvragen. In principe is er gratis juridische bijstand voor asiel-zoekers. Dat is nodig omdat de procedure voor deze mensen die hier hulpeloos en radeloos aan-komen, bijzonder ingewikkeld is. De hulp van een advocaat is dan onontbeerlijk. De hervorming die de vorige regering aankondigde, lijkt door deze regering te worden uitgevoerd. De rechten van asielzoekers worden sterk ingeperkt en er wordt te weinig werk gemaakt van voldoende advoca-ten die het vreemdelingenrecht goed beheersen. Ons land maakt nu ook werk van het hervestigen van vluchtelingen, zodat ze hier aan een leven in veiligheid kunnen bouwen. De staatssecretaris verdubbelde zelfs het quotum naar driehonderd mensen om zo iets extra’s te doen voor Syrische vluchtelingen. Maar dat aantal blijft laag. Te laag. 2014 was ook het jaar waarin we door de overheid geconfronteerd werden met drastische besparin-gen. In onze opvang van asielzoekers, waarvoor we al 15 jaar een conventie hebben met Fedasil, gaat het om minstens 30%. Het spreekt voor zich dat dit grote gevolgen heeft voor ons personeel en ook voor onze partners op het terrein. De zoek-tocht naar alternatieve middelen wordt zo nog belangrijker.Dit jaarverslag toont dat we de voorbije jaren in-vloedrijk waren als het gaat om de bescherming van vluchtelingen door ons land. Die rol van de behoeder van een kwaliteitsvol asielbeleid willen en moeten we blijven opnemen. Dit mooie werk kunnen we alleen doen dankzij de grote inzet van al onze medewerkers, vrijwilligers, leden, partners en donateurs. Voor dat engagement wensen we hen uitdrukkelijk te bedanken.

Anne Van Lancker, voorzitterEls Keytsman, directeur


DEEL 1 BESCHERMING TEGEN OORLOG, GEWELD EN VERVOLGING

Spaanse kustwacht onderschept bootvluchtelingen voor de kust van Tenerife,Spanje, 2007. © UNHCR, A. Rodriguez

Wat is bescherming? Bescherming is een breed be-grip. Een paraplu beschermt ons tegen de regen. Een moeder beschermt haar kinderen met haar leven. En vluchten beschermt ons tegen oorlog, geweld en vervolging.In dit eerste deel van ons jaarverslag staan we stil bij wat ‘bescherming’ betekent als je op de vlucht bent. De zoektocht naar bescherming is niet evi-dent. Eerst moet je weg van het conflict, naar een veilige plaats. Is dat in je eigen regio? Amerika? Europa?

Als één van de weinige vluchtelingen kom je mis-schien in Europa terecht. Je gelooft dat jij en je gezin er veilig zijn. Je moet daarvoor een gevaarlij-ke reis ondernemen. Je hebt het ervoor over. Maar eens aan de grenzen van Europa, raak je dan wel zo makkelijk binnen? Wat is dat ‘Frontex’ waar je steeds over hoort? En sterven mensen echt aan de grenzen van Europa?Je komt terecht in België. Je vraagt asiel aan. Maar hoe verloopt die asielprocedure? En krijg je wel alle ondersteuning die je nodigt hebt?


WAT IS EEN VLUCHTELING?

Niet iedereen die in België aankomt is een vluchteling. Wie onder die definitie valt wordt bepaald door de Conventie van Genève van 1951.

— Mensen op de vlucht worden erkend als vluchteling als ze zich buiten de grenzen van hun land bevinden en als ze een gegronde vrees voor vervolging hebben.

— Daarnaast moet het gaan om vervolging omwille van hun ras, religie, nationaliteit, politieke overtuiging of omdat ze behoren tot een bepaalde sociale groep (bv. vrouwen, kinderen, LGTB,…).

— Mensen die op de vlucht zijn moeten aanto-nen dat ze geen bescherming kunnen krijgen in hun eigen land en dat ze individueel wor-den vervolgd om wie ze zijn, wat ze doen of omwille van de bevolkingsgroep waar ze deel van uitmaken.

Niet iedereen die op de vlucht is wordt erkend als vluchteling. Oorlogsmisdadigers krijgen bv. geen bescherming.

Mensen die vluchten omwille van oorlog maar niet individueel worden vervolgd, kunnen in aanmerking komen voor het statuut van subsi-diaire bescherming. Dit is een tijdelijk bescher-mingsstatuut, in tegenstelling tot het statuut van vluchteling. Om het statuut van subsidiaire bescherming te krijgen moet er sprake zijn van een risico op ernstige en reële schade. Dit kan bv. het geval zijn bij een oorlogsituatie zoals in Syrië.

Naast mensen die hun land verlaten omwille van gevaar zijn er ook interne ontheemden. Dat zijn mensen die binnen de grenzen van hun land op de vlucht zijn. Volgens de laatste cijfers van UNHCR, de VN-vluchtelingenorganisatie wa-ren er eind 2013 wereldwijd 33,3 miljoen men-sen intern ontheemd.

OP DE VLUCHT VOOR HET REDDEN VAN VERKEERDE LEVENS

Pjatimat (56) moest in 2001 op de vlucht voor de oorlog in Tsjetsjenië. Ze werkte er als arts. ‘Ik werd er in de ge-vangenis gestopt en gemar-teld. Ze verbrijzelden tijdens

de martelingen mijn hand. Ik werd ook twee keer ontvoerd. De eerste keer werd ik vrijgela-ten in ruil voor soldaten. De tweede keer moest mijn familie betalen voor mijn vrijlating. Dit al-

les omdat ik als arts de “verkeerde” mensen had behandeld.’

Pjatimat kwam terecht in België, vroeg hier asiel aan en werd erkend als vluchteling. Ze woont nu met haar zoon in Gent, die daar studeert: ‘Ik ben nu op zoek naar werk, maar dat is moeilijk voor iemand van mijn leeftijd, ook al was ik een arts in mijn eigen land. Ik heb wel al veel vrijwil-ligerswerk gedaan in België. Ik wil wat terugge-ven aan de maatschappij, uit dankbaarheid dat die mij heeft opgenomen en beschermd. Ik kan er dan ook niet tegen als iemand iets negatiefs te zeggen heeft over België.’

In dit eerste deel van ons jaarverslag krijg je alle antwoorden op deze vragen. We belichten eerst de vluchtelingencrisissen wereldwijd. Daarna be-spreken we de obstakels die vluchtelingen moeten overwinnen om bescherming in Europa te kun-

nen vinden. Tot slot bespreken we de toegang tot een kwaliteitsvolle asielprocedure in België. Elk stuk hebben we aangevuld met het werk dat Vluchtelingenwerk verrichtte op deze vlakken in 2014.


1. VLUCHTELINGEN IN DE WERELDVLUCHTELINGENCRISISSEN IN DE WERELD ANNO 2014

Nooit eerder waren zoveel mensen op de vlucht. Volgens de cijfers van UNCHR, de VN-vluchtelingenorganisatie, bereikte het aantal mensen op de vlucht wereldwijd in 2013 zijn hoogste punt sinds UNCHR in 1989 deze statistieken begon bij te houden. Meer dan 51,2 miljoen mensen waren in dat jaar op de vlucht. Onder hen ongeveer 16,7 miljoen vluchtelingen en 33,3 miljoen ontheemden in eigen land. De officiële cijfers van UNCHR voor 2014 zullen pas beschikbaar zijn in juni 2015. De nieuwsberichten zijn voldoende duidelijk om te beseffen dat vrede en veiligheid voor veel mensen veraf is. Bestaande crisissen, zo-als het conflict in Syrië, zijn nog groter geworden.

Regio’s die de afgelopen jaren schijnbaar wat rus-tiger waren geworden, zagen een heropflakkering van het geweld, zoals in Irak. Lang aanhouden-de conflicten, zoals in Afghanistan en Somalië, blijven aanslepen. Ook volledig nieuwe crisissen braken uit, bv. in Oekraïne. En dat is nog maar wat we via de media weten. Wie wat verder kijkt, ontdekt nog veel andere vergeten vluchtelingen-situaties. Af en toe duikt er eentje op in de kran-

ten. Dat gebeurt vooral als België of de EU plots een stijging registreert van het aantal asielaanvragen van-uit een bepaald land. In 2014 ging het daarbij over Eritrea, waar al sinds de on-

afhankelijkheid in 1991 een repressief regime aan de macht is. In 2013 waren er wereldwijd 16,7 miljoen vluch-telingen. Slechts 9% onder hen vluchtte tot in de EU.

Syriëbezette Palestijnse gebieden

Myanmar

Oekraïne

Somalië

Eritrea

Afghanistan

Centraal-AfrikaanseRepubliek Zuid-Soedan

Irak

2 330 05710 300 000

5 000 000

520 343

3 373 301

853 706

321 144

2 096 269862 102 1 823 156

- Alle cijfers dateren van 2014, behalve de cijfers over Syrië zijn van 2015. Bron cijfers: UNHCR.- Mensen op de vlucht = vluchtelingen en intern ontheemden (mensen die vluchten in eigen land).- Dit is slechts een greep uit het totale aantal vluchtelingencrisissen in de wereld

NOOIT EERDER WAREN ZOVEEL MENSEN OP DE VLUCHT.

ACTUELE VLUCHTELINGENCRISISSEN IN DE WERELD


WAT DEED VLUCHTELINGENWERK IN 2014?

Vluchtelingenwerk komt op voor het recht van mensen om te vluchten voor oorlog en geweld. Aan de hand van facts & figures en verhalen brengt Vluchtelingenwerk de wereldwijde vluch-telingenproblematiek onder de aandacht. Daar-naast verduidelijken we hoe Europa en België positie kunnen innemen om het recht op bescher-ming van vluchtelingen maximaal te realiseren.

WERELDVLUCHTELINGENDAG 2014 – FAIRPLAY FOR REFU-GEESOp 20 juni zetten heel wat organisaties en in-stanties wereldwijd vluchtelingen in de kijker. In België organiseren Belgische organisaties en asielinstanties samen een actie. Die actie stond in

2014 in het teken van voetbal. Met het wereld-kampioenschap voetbal in Brazilië in volle gang, wilden we de nadruk leggen op het belang van fairplay voor alle mensen die bescherming zoeken voor oorlog, geweld en vervolging. Vluchtelingenwerk organiseerde naar aanleiding van Wereldvluchtelingendag een lunchcauserie waar we de kortfilm ‘Baghdad Messi’ toonden. Daarin wordt het verhaal verteld van een jongetje uit Irak met één been dat voetballer wil worden. Producer Kobe Van Steenbergen lichtte de film toe. Param, een Afghaanse jongeman op de vlucht legde nadien uit wat voetbal in zijn leven bete-kent.

Lees meer over Wereldvluchtelingendag in Deel 2 op pg. 34.

AAN HET WOORD: PASCALE MOREAU, UNHCR, REGIONALE VERTEGENWOORDIGER VOOR WEST-EUROPA.

HOE KIJKT UNCHR TERUG OP 2014?‘2014 was een moeilijk jaar, waarin meer dan zeven mil-joen mensen gedwongen werden hun huizen te ver-laten door geweld of ver-volging. In totaal zijn er nu

meer dan vijftig miljoen mensen op de vlucht, het hoogste aantal sinds de Tweede Wereldoor-log.’

‘Van Monrovia tot Mosul hebben we oude en nieuwe conflicten zien ontvlammen, die telkens opnieuw enorm veel menselijk leed veroorzaken. De aanhoudende oorlog in Syrië is natuurlijk één van de belangrijkste problemen. Ondanks hun enorme generositeit heeft de druk op de opvangvoorzieningen van de Syrische buurlan-den het breekpunt bereikt. In 2014 werden de Syriërs de grootste bevolkingsgroep die onder de verantwoordelijkheid van UNHCR valt. Daar-mee haalden ze de Afghanen in die deze positie meer dan drie decennia lang innamen.’

‘Tegelijkertijd lopen minder zichtbare conflic-ten en de vele mensen die gedwongen ontheemd zijn in landen zoals de Centraal Afrikaanse Re-publiek en Zuid-Soedan het risico om vergeten

te worden door het publiek en donoren. Ook conflicten die zich dichterbij afspelen, zoals in Oekraïne, hebben bijgedragen aan de stijgende aantallen vluchtelingen en ontheemden.’

‘Niet in de laatste plaats is UNHCR ook zeer bezorgd over het feit dat steeds meer migran-ten en vluchtelingen zich gedwongen voelen het levensgevaarlijke risico te nemen om de Mid-dellandse Zee over te steken in een poging om bescherming te vinden.’

‘Zoals werd benadrukt door onze Hoge Com-missaris, António Guterres, zullen de verontrus-tende statistieken van het afgelopen jaar ook in 2015 verder gezet worden, tenzij de internatio-nale gemeenschap duurzame oplossingen vindt. UNHCR en haar partners stellen alles in het werk om de slachtoffers van deze conflicten te helpen, maar stoten hierbij op grenzen. Huma-nitaire organisaties blijken niet langer in staat om te voldoen aan de steeds groeiende behoef-ten.’

WAAROM ORGANISEERT UNCHR ELK JAAR WERELDVLUCHTELINGENDAG?‘Wereldvluchtelingendag vraagt elk jaar op-nieuw aandacht voor de situatie van vluchtelin-gen wereldwijd. Op deze dag nemen tienduizen-den mensen over de hele wereld de tijd om stil te staan bij de moeilijkheden waar mensen op de vlucht mee te maken krijgen.’

‘Tegelijkertijd legt Wereldvluchtelingendag de nadruk op de positieve bijdrage van vluchtelin-


gen aan de wereld, dankzij hun enorme kracht en hoop.’

‘Wereldvluchtelingendag is ook een gelegenheid om gebruik te maken van de partnerschappen van UNHCR met andere organisaties die vluch-telingen helpen, zoals Vluchtelingwerk Vlaan-deren. Dankzij de tomeloze inzet van al onze partners was Wereldvluchtelingendag in België de afgelopen jaren dan ook een succesvol eve-nement. Wij zijn hen hier erg dankbaar voor en we hopen dat onze gezamenlijke inspanningen in de toekomst net zo vruchtbaar zullen zijn.’

WAT IS VOOR UNCHR DE MEERWAARDE VAN EEN NGO ZOALS VLUCHTELINGENWERK IN DE ORGANISATIE VAN WERELDVLUCHTELINGENDAG?‘UNHCR en haar partners organiseren We-reldvluchtelingendag in België sinds een aantal jaren. De dag heeft al verschillende vormen aan-genomen: in het verleden waren er bijvoorbeeld filmvertoningen, theaterstukken, muzikale eve-nementen en voetbalwedstrijden. Een bijzonder

dankbaar aspect van het organiseren van eve-nementen op deze jaarlijkse dag is dat we kun-nen werken met veel toegewijde partners, zoals overheden en niet-gouvernementele organisaties die op verschillende niveaus met vluchtelingen werken: regionaal, nationaal en internationaal.’

‘Sinds verscheidene jaren is Vluchtelingenwerk een essentiële partner voor het organiseren van gezamelijke evenementen op Wereldvluchtelin-gendag. De kracht van de organisatie ligt niet alleen in haar creativiteit maar ook in haar uit-gebreide netwerk: Vluchtelingenwerk heeft de mogelijkheid om enkele duizenden vrijwilligers te mobiliseren. Deze mensen waren ongelooflijk behulpzaam bij onze acties in Belgische trein-stations waardoor we een groot publiek van pendelaars konden bereiken. We zijn ieder van hen zeer dankbaar voor hun jaarlijkse inzet, die ontzettend belangrijk is om ervoor te kunnen zorgen dat de miljoenen mensen op de vlucht niet worden vergeten.’

HUMANITAIRE ORGANISATIES BLIJKEN NIET LANGER IN STAAT OM TE VOLDOEN AAN DE STEEDS GROEIENDE BEHOEFTEN.

RUSSIA UNCENSORED #MENSENRECHTEN #VLUCHTELINGEN #RUSLANDElke jaar organiseert Vluchtelingenwerk een the-ma-avond over vluchtelingenthema’s en landen waar vluchtelingen vandaan komen. Zo organi-seerden we in het verleden al avonden over Sy-rië, Irak en Soedan. Dit jaar kozen we voor de Russische Federatie. De Russische Federatie zit al tien jaar in de top vijf van de herkomstlanden van asielzoekers in België.

Sprekers waren Karen Moeskops, directeur van Amnesty International Vlaanderen, Svet-lana Gannushkina, Russische mensenrech-tenactiviste en Dirk Van den Bulck, Com-missaris-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen. Jan Balliauw, VRT-journalist en Ruslandspecialist, modereerde het gesprek. We organiseerden deze avond samen met Amnes-ty International Vlaanderen en Pax Christi Vlaan-deren.


2. OBSTAKELS BIJ DE TOEGANG TOT BESCHERMINGEUROPA: DE DEUR IS DICHT

Om als vluchteling bescherming te krijgen in een veilig land, moet je eerst in dat land binnenraken. Klinkt logisch, niet? Toch is dit niet altijd evident. Ook niet als het over Europa gaat. Sinds de interne grenzen tussen de lidstaten van de Europese Unie zijn weggevallen, besteedt Eu-ropa steeds meer aandacht en middelen aan het beveiligen van de externe grenzen. Op die manier willen de lidstaten controleren wie er allemaal op hun grondgebied binnenkomt. Om in de EU te mogen verblijven moet je een duidelijk doel heb-ben. Verder moet je aantonen dat je over voldoen-de middelen en een ziekteverzekering beschikt en dus niet ten laste zal vallen van de lidstaat waar je naartoe reist. Daarnaast moet je ook aantonen dat je terug zal keren als je je reisdoel hebt bereikt. Dus als jouw reis als toerist afgelopen is, of de conferentie waaraan je deelnam voorbij is, moet je terug naar huis. Lidstaten kunnen mensen wel langer op hun grondgebied toelaten, bv. om te werken of om te studeren. In deze gevallen geldthet visum enkel voor het grondgebied van de spe-cifieke lidstaat die het visum toekent.Een visum om asiel aan te vragen bestaat niet. Vluchtelingen komen niet voor toerisme en in eerste instantie niet om te studeren of te werken. Ze komen naar Europa omdat ze geen andere keuze hebben. Ze vrezen voor hun leven in hun thuisland omdat ze er vervolgd worden of omdat

er een conflict heerst. Heel wat vluch-telingen willen niets liever dan zo snel mogelijk terug huiswaarts te keren. Ze weten echter niet wanneer en of ze ooit terug kunnen. Bovendien kan iemand die op de vlucht is voor bv. zijn rege-ring niet altijd aan een geldig paspoort geraken. Vluchtelingen kunnen dus niet rekenen op de bestaande visumprocedu-res.Veel vluchtelingen moeten halsoverkop vertrekken. Ze beschikken dan ook vaak niet over de nodige documenten om te kunnen reizen. Alleen kan je zonder do-cumenten het vliegtuig niet op. En als een vliegtuigmaatschappij erop betrapt wordt passagiers zonder reisdocumenten te vervoeren, dan kan ze daarvoor be-boet worden.

Weinig vliegtuigmaatschappijen willen dat risico nemen.Vaak zien vluchtelingen dan ook geen andere uit-weg dan mensensmokkelaars te betalen om hun reis en valse documenten te regelen. Met of zon-der smokkelaar wagen heel wat vluchtelingen zich dagelijks aan een levensgevaarlijke en barre reis. Ze trotseren weer en wind en wagen hun leven in een gammel bootje op de Middellandse Zee.

EEN VISUM OM ASIEL AAN TE VRAGEN BESTAAT NIET.

Volgens een onderzoek van IOM, de Internatio-nale Organisatie voor Migratie, stierven alleen al tussen januari en september 2014 3072 mensen in de Middellandse Zee. De Italiaanse kustwacht redde 156 362 mensen in de periode van januari tot eind oktober 2014. Omdat Italië dit niet meer aankon richtte de EU vanaf november 2014 de reddingsoperatie ‘Triton’ op. Triton reikte niet zo ver als de reddingsoperaties van de Italiaanse kust-wacht en werd zwaar bekritiseerd door vluchtelin-genorganisaties. Toch redde Triton de laatste twee maanden van 2014 11 400 mensen. De meeste onder hen kwamen uit Syrië en Eritrea, een land waar al jaren een dictatoriaal regime heerst.


FRONTEX: DE GRENSBEWAKEROndanks al deze doden en Triton steekt de Eu-ropese Unie veel geld en energie in het beveiligen van de externe grenzen. Zo onstond Frontex, het agentschap voor grensbewaking van de EU. Fron-tex ondersteunt en coördineert de activiteiten rond de beveiliging van de grenzen van de ver-schillende lidstaten.

WAAROM TIMMERT EUROPA EERST HAAR GRENZEN DICHT OM ZICH DAARNA TE

BEKOMMEREN OM VLUCHTELINGEN?

Verder organiseert het agentschap ook gemeen-schappelijke operaties van grensbewaking. Daar-mee wil het mensen tegenhouden die zonder de nodige reisdocumenten Europa proberen binnen te komen. Frontex kan daarbij rekenen op Eu-rosur. Dit is een systeem waarmee de nationale grensbewakers en Frontex informatie kunnen uit-wisselen over wie allemaal de Europese grenzen probeert over te steken.Officieel wil Eurosur ook doden op zee vermijden: het detecteert de boten met mensen die in gevaar zijn. Waarom timmert Europa eerst haar grenzen dicht om zich daarna te bekommeren om vluch-telingen? Vluchtelingen die bovendien niet anders kunnen dan zich aan een clandestiene overtocht te wagen om ‘Fort Europa’ binnen te geraken.

DUBLINVERORDENING: VAN DE REGEN IN DE DROPOp enkele uitzonderingen na, zoals in het Ver-enigd Koninkrijk, bestaan er tussen de landen van de Europese Unie geen binnengrenzen meer. Mensen kunnen dus vrij reizen binnen de EU. Dit geldt ook voor asielzoekers, als ze erin slagen om de Unie binnen te raken. Asielzoekers heb-ben soms goede redenen om liever in één of an-der EU-land asiel te willen aanvragen. Ze spreken soms de taal, hebben er familie, er is al een grote gemeenschap van hun landgenoten of ze weten dat de integratiemogelijkheden op vlak van werk en onderwijs in een bepaald land groter zijn. Daarom willen ze niet altijd in het eerste land van de EU blijven waar ze binnen komen.Zonder duidelijke regels bestaat het risico dat geen enkel Europees land zijn verantwoordelijk-heid neemt om een asielaanvraag te onderzoeken. Op die manier zouden asielzoekers van het ene naar het andere land gestuurd worden zonder eni-ge vorm van gehoor of bescherming te krijgen. Dit was de belangrijkste reden voor de EU-landen om de Dublinverordening tot stand te brengen. Daarnaast wilden landen ook de zogenaamde ‘asielshopping’ tegengaan. Ze wilden vermijden dat asielzoekers die een negatieve beslissing in het ene land hadden gekregen, verder zouden door-reizen om ergens anders een nieuwe aanvraag in te dienen.

WAT IS DUBLIN?

Dublin is niet alleen de hoofdstad van Ierland. Het is ook de plaats waar in 1990 Europese lei-ders het verdrag van Dublin ondertekenden. Dat verdrag bepaalde welk land verantwoorde-lijk was voor de asielaanvraag van mensen op de vlucht. In 2003 werd het verdrag omgezet in een wet van de EU. De regels werden dus auto-matisch bindend voor alle lidstaten. Ook voor degene die het verdrag niet ondertekenden. De Dublin-verordening was geboren. Daarnaast moesten ook IJsland, Noorwegen, Zwitserland en Liechtenstein de verordening uitvoeren. Mensen op de vlucht hebben vaak een gevaar-lijke reis achter de rug voor ze Europa bereiken.

En dan nog stopt het niet altijd: ze vragen asiel in het ene land maar moeten naar een ander land dat verantwoordelijk is. Dat is het gevolg van de Dublinverordening.

Het Europees land waar de asielzoeker de sterk-ste band mee heeft is verantwoordelijk om de asielaanvraag te behandelen. De asielcriteria gaan over familiebanden en administratieve banden. Als geen van beide van toepassing zijn is het land waar iemand asiel aanvraagt verant-woordelijk. Elk land kan ook beslissen om een humanitaire uitzondering maken. In dat geval wordt er geen rekening gehouden met de crite-ria en wordt de asielaanvraag toch behandeld. Landen maken echter niet vaak gebruik van deze mogelijkheid.


NIET OVERAL DEZELFDE BESCHERMINGHet uitgangspunt bij de Dublinverordening is dat de asielprocedures in de verschillende lidstaten dezelfde uitkomst moeten hebben. Asielzoekers met gelijkaardige problemen zouden dus dezelfde bescherming moeten kunnen krijgen in elke lid-staat van de EU. En daar loopt het mis. Geen enkel land heeft de-zelfde asielprocedure en opvang voor asielzoekers. De percentages voor erkenning van asielzoekers verschillen van land tot land. Zo had een Somali-er in 2014 60% kans om asiel te krijgen in België, 22,6% in Frankrijk en maar liefst 83,2% in Ne-derland. Ook wanneer we kijken naar Afghaanse asielzoekers zijn er opmerkelijke verschillen. In Italië werden in 2014 95,2% erkend terwijl in België en Griekenland respectievelijk 63,4% en 28,3% van de Afghanen asiel kregen.Naar een ander land gaan en daar opnieuw asiel aanvragen is soms dus de enige optie om daad-werkelijk bescherming te krijgen.

FAMILIEBANDEN TE STRIKT GEDEFINIEERDEén van de criteria aan de hand waarvan bepaald kan worden welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van de asielaanvraag is de aanwezig-heid van familie in het desbetreffende land. Als je echtgenoot of minderjarige kind aanwezig is in een andere lidstaat, bepaalt de Dublinveror-dening dat die lidstaat verantwoordelijk is voor jouw asielaanvraag. Je zal dus naar dat land over-gebracht worden. Maar de definitie van familie-banden onder de Dublinverordening is zeer strikt. Volwassen broers en zussen of meerderjarige kin-deren vallen daar niet onder. Dit kan veel problemen opleveren, zoals het ver-haal van een Syrische jongeman die op 23 decem-ber 2011 in België asiel aanvraagt aantoont. Voor de jongen naar België kwam, vroeg hij asiel aan in Letland, maar hij vertelt dat dat niet de bedoeling was. Hij wou naar België komen. Naar zijn ou-ders, oom, tante, twee neven en nicht. Allemaal verblijven zij legaal in België. Maar de jongeman is meerderjarig en valt dus niet onder de definitie van ‘familie’. België beslist daarom dat de jongen terug naar Letland moet.

BELGIE: BIJKOMENDE OBSTAKELS

GEEN ADVOCAAT BIJ DUBLINPROCEDUREIn België mag een asielzoeker geen advocaat of vertrouwenspersoon meenemen naar het inter-view bij de Dienst Vreemdelingenzaken. Vaak zijn asielzoekers in dat stadium van de asielproce-

dure niet of nauwelijks geïnformeerd over wat ze kunnen verwachten van de procedure die ze door-lopen. Zij kennen de Dublincriteria ook niet en weten bv. niet of ze tijdens het interview moeten melden dat ze familiebanden hebben in België of andere lidstaten. Daardoor lopen ze de kans mis om uitzonderingen aan te vragen op basis daar-van. Zo kreeg Vluchtelingenwerk in 2014 de vraag van twee Afghaanse zussen die afzonderlijk van elkaar in België aankwamen. Eén zus was via Zwitster-land gereisd en is afhankelijk van de hulp van haar zus omwille van haar medische toestand. De an-dere zus was direct in België aangekomen. België verklaarde zich meteen bevoegd voor de behande-ling van haar asielaanvraag. De twee zussen wis-ten niet van elkaar dat ze beiden in België waren en een asielaanvraag hadden ingediend, totdat de eerste zus een beslissing kreeg van Dienst Vreem-delingenzaken. Haar asielaanvraag moest in Zwit-serland afgehandeld worden en dus volgde er een transfer naar Zwitserland. Normaal gesproken bestaat onder de Dublinverordening ook een uit-zondering als je kunt aantonen dat je afhankelijk bent van de zorg van een familielid of andersom. Maar wil je hiervoor in aanmerking komen moet je dit al aangeven tijdens je Dublininterview en niet daarna. Een advocaat tijdens de Dublinprocedure kan je helpen om tijdig al de relevante informatie aan de Dienst Vreemdelingenzaken te geven, zodat dergelijke schrijnende gevallen vermeden worden.

GEEN RECHT OP OPVANGAsielzoekers hebben recht op opvang, ook tijdens de Dublinprocedure. In ons land stopt het recht op opvang echter als de Dienst Vreemdelingen-zaken beslist dat België niet verantwoordelijk is voor de asielaanvraag. Dat wil niet zeggen dat ons land de asielzoeker onmiddellijk overdraagt naar het land dat wel bevoegd is. Het kan dus gebeuren dat asielzoekers in tussentijd op straat komen te staan.

DUBLINPRAKTIJKEN ONDER VUUR

— In 2011 heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens België veroordeeld voor het terugsturen van een asielzoeker naar Griekenland. De asielzoekers kwa-men daar vaak in onmenselijke situaties terecht. Vandaag mogen asielzoekers nog steeds niet naar Griekenland worden gestuurd onder de Dublinverordening.


— In bepaalde omstandigheden kan de asielzoeker een verlenging vragen van het recht op opvang. Toch blijft de Belgische wetgeving momenteel in strijd met de rechtspraak van het Europees Hof van Justitie. Het Hof besliste namelijk in 2012 dat asielzoekers altijd recht op op-vang hebben tot zij overgedragen worden.

— In 2014 oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat gezinnen met kinderen niet zomaar naar Italië kunnen worden teruggestuurd. Opvang is hier immers vaak niet voldoende aange-past aan gezinnen en asielzoekers lopen daarenboven zelfs het risico om helemaal zonder opvang te vallen.

BELGIË NEEMT ZIJN VERANTWOORDELIJKHEID NIET ALTIJD OPBegin januari 2014 publiceerde UNHCR een rapport over de situatie van het asielsysteem in Bulgarije. Daarin werden de lidstaten van de EU opgeroepen om geen asielzoekers meer naar Bul-garije terug te sturen bij de toepassing van de Du-blinverordening. UNHCR meende dat asielzoe-kers in Bulgarije een reëel risico op onmenselijke behandeling liepen. De opvangomstandigheden waren er in strijd met het recht op menselijke waardigheid en het recht op privacy. De overheid voorzag geen voedsel en er was geen toegang tot medische bijstand. De opvangcentra waren vaak overbevolkt en was er een tekort aan personeel.

Bovendien werden asielzoekers in Bulgarije ook blootgesteld aan mogelijke willekeurige opslui-ting. Er ontbrak immers een duidelijke wettelijke basis voor detentie van asielzoekers in dit land. Tot slot stelde UNHCR vast dat asielzoekers in Bulgarije geen toegang hadden tot een eerlijke en kwaliteitsvolle asielprocedure. Asielzoekers heb-ben er bijvoorbeeld geen recht op bijstand door een pro-Deoadvocaat, en er zijn soms wachttijden tot zes maanden vooraleer een asielaanvraag gere-gistreerd wordt. Daarop schorste Dienst Vreemdelingenzaken de overdrachten naar Bulgarije tijdelijk op tot UN-HCR de situatie daar opnieuw zou evalueren. Hiermee leek de zaak afgerond, want asielzoekers die eigenlijk naar Bulgarije moesten mochten dus in ons land blijven. Maar de Dienst Vreemdelin-genzaken verklaarde ook dat België niet bevoegd was voor de asielaanvragen en bezorgde ze niet aan het Commissariaat-generaal voor de Vluch-

telingen en de Staatlozen. Asielzoekers werden dus verondersteld om op eigen beweging naar Bulgarije terug te gaan, wat zij natuurlijk niet zouden doen, gezien de toestanden in dat land. In de praktijk betekende dit zes maanden wach-ten, zonder recht op opvang of begeleiding. De Dublinverordening bepaalt namelijk dat als er na zes maanden geen overdracht is gebeurd, het land waar de asielzoeker zich bevindt, dus België, toch verantwoordelijk wordt. De praktijk van de Dienst Vreemdelingenzaken was dus volkomen nutteloos en onmenselijk en toont aan dat België zijn verantwoordelijkheid niet altijd opneemt. Ondertussen heeft UNHCR haar standpunt over de situatie in Bulgarije gewij-zigd en roept ze niet langer op om de Dublinover-drachten op te schorsen. Recente rapporten van mensenrechtenorganisaties als Amnesty Interna-tional en Human Rights Watch tonen echter aan dat de problemen in het Bulgaarse asielsysteem verre van opgelost zijn. Toch zijn de overdrachten vanuit België gewoon opnieuw begonnen.

TE WEINIG RESETTLEMENT ALS KANS OP EEN NIEUW EN VEILIG LEVEN

80% van de vluchtelingen wereldwijd trekt naar een buurland van hun thuisland. Vluchten naar Europa is immers heel duur en gevaarlijk. Bo-vendien hopen de meeste vluchtelingen om ooit terug naar huis te kunnen, waardoor zij niet te ver willen vluchten. De landen die de meeste vluchtelingen opvangen zijn vaak landen die zelf kampen met conflicten, politieke instabiliteit of economische problemen. Zij kunnen of willen de

ASIELZOEKERS BIJ DIENST VREEMDELINGENZAKEN, BELGIË, 2011.

© UNHCR, D. TELEMANS


vluchtelingen in hun land dan ook niet altijd be-schermen. Vluchtelingen komen dus vaak terecht in vluch-telingenkampen waar een onzekere situatie en moeilijke leefomstandigheden op hen wachten. Vaak missen ze basisvoorzieningen zoals een toi-let, stromend water of een keuken. Het gebeurt dat vluchtelingen hier kinderen en zelfs kleinkin-deren krijgen waardoor verschillende generaties elkaar opvolgen in hetzelfde kamp. Andere vluch-telingen belanden in steden, maar hebben ook daar weinig rechten. Ze zijn er niet altijd veilig en kunnen er geen normaal leven opbouwen. Daarom riep UNHCR het ‘resettlementpro-gramma’ in het leven. Via resettlement nodigen landen jaarlijks een aantal vluchtelingen uit die zich in deze situaties bevinden. De reis wordt voor hen georganiseerd en als ze in het resettle-mentland aankomen krijgen ze huisvesting en begeleiding om een nieuw leven op te bouwen. Resettlement is dus een manier om vluchtelingen een veilige toegang tot Europa en België te ge-ven. Dit programma is bijzonder belangrijk voor

de meest kwetsbare vluchtelingen die anders op eigen kracht nooit verder dan het eerste asielland zouden geraken. Resettlement is tenslotte ook een manier om solidariteit te tonen met de landen die de meeste vluchtelingen opvangen.België heeft sinds 2014 een structureel resettle-mentprogramma. Dit houdt in dat er jaarlijks vluchtelingen worden uitgenodigd naar ons land. In 2014 ging het over 100 vluchtelingen, onder wie 75 Syriërs. Voor 2015 waren aanvankelijk 150 plaatsen voorzien, waarvan 75 opnieuw voor Syriërs. De nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken kondigde in november 2014 aan dat hij in 2015 eenmalig het resettle-mentquotum zal verdubbelen naar driehonderd plaatsen. 225 daarvan zijn gereserveerd voor vluchtelingen uit Syrië of Irak. Volgens het door de regering afgesproken groeipad zullen er in 2016 en 2017 telkens tweehonderd vluchtelin-gen uitgenodigd worden. In 2019 en 2020 zal het jaarlijks quotum opnieuw stijgen naar 250 vluch-telingen per jaar. Het is goed dat België een structureel programma van resettlement heeft. In het licht van de hui-

dige vluchtelingencrisissen en in vergelijking met andere landen, geeft België echter weinig vluchte-lingen de kans om een veilig leven uit te bouwen. Andere landen als Nederland of Zweden nodigen elk jaar respectievelijk 500 en 1900 vluchtelingen uit. België daarentegen stelt jaarlijks maximum 250 resettlementplaatsen ter beschikking. Dat kan beter.


FOCUS OP SYRIË Ook in 2014 duurde de crisis in Syrië voort. Da-gelijks kregen we via de media beelden te zien van mensen die leden onder het conflict en hun toevlucht zochten in de buurlanden. Naarmate de vluchtelingenbevolking in die regio toenam, steeg ook het aantal Syrische vluchtelingen dat aan de grenzen van Europa kwam aankloppen. Tussen april 2013 en december 2014 kwam 25% van alle mensen die het zuiden van Italië bereikte via de zee, uit Syrië. Dat komt neer op maar liefst 51 956 Syrische vluchtelingen.

Vluchtelingenwerk zette vorig jaar dan ook hard in op veilige toegang voor deze vluchtelingen. Syrische vluchtelingen kregen ondanks de gru-wel in hun land geen visum om Europa binnen te geraken. Ze konden niet anders dan mensensmokkelaars te betalen en in overvolle bootjes de levensgevaarlijke oversteek te wagen.

OPEN GRENZEN VOOR VLUCHTELINGEN UIT SYRIËOm sterker te staan in ons lobbywerk vormden we in 2014 een coalitie met 13 organisaties uit het middenveld, waaronder 11.11.11, Amnesty International en Caritas International. Samen pleitten we voor open grenzen voor vluchtelingen uit Syrië en stapten we naar alle democratische politieke partijen. De meeste partijen ontvingen ons en maakten tijd vrij om naar onze standpun-ten te luisteren.Uiteraard hebben wij ook de toenmalige staatsse-cretaris voor Asiel en Migratie Maggie De Block aangeschreven om dit onderwerp aan te kaarten. In dit dossier kregen we echter van het toenmalige kabinet nooit een antwoord op onze brieven en verzoeken tot overleg. Ook bij de Dienst Vreem-

RESETTLEMENT IS BIJZONDER BELANGRIJK VOOR DE MEEST KWETSBARE VLUCHTELINGEN DIE OP EIGEN KRACHT NOOIT VERDER

DAN HET EERSTE ASIELLAND ZOUDEN GERAKEN.


delingenzaken vingen we bot en kregen we geen reactie.

EUROPE ACT NOW - #HELPSYRIASREFUGEESOmdat we ons ervan bewust waren dat Bel-gië het probleem van de Syrische vluchtelingen niet alleen kon oplossen, koppelden we ons na-tionaal lobbywerk aan de Europese campagne #EuropeActNow #HelpSyriasRefugees. Samen met ECRE, de Europese koepelorganisatie voor vluchtelingen en meer dan 100 andere ngo’s uit 34 Europese landen gaven we in 2014 tussen april en juni een stem aan vluchtelingen uit Syrië via de sociale media.

LOBBYWERK EN ACTIE VOOR EN NA DE VERKIEZINGENOok naar aanloop van de verkiezingen van 25 mei 2014 namen we de eis om legale toegangspoorten voor Syriërs te creëren op als een van onze voor-naamste prioriteiten. Na de verkiezingen voerden we op 3 juli samen met Syrische vluchtelingen ac-tie. Met de boodschap ‘Geef ons een plek in het regeerakkoord’ wilden we de partijen overtuigen om zich te engageren om Syrische families die door de oorlog gescheiden werden in België te herenigen.Het was niet gemakkelijk om resultaten te boeken met onze acties en lobbywerk. De regering was

sinds april immers in lopende zaken en met de verkiezingen in zicht bleek er geen enkele partij bereid om zich te engageren voor dit thema. Ook tijdens de regeringsvorming kregen nationale the-ma’s de prioriteit en in het regeerakkoord werd hier met geen woord over gerept. Eind vorig jaar kondigde staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken wel aan dat hij het aantal resettlementplaatsen in 2015 zal ver-dubbelen om meer Syrische en Irakese vluchte-lingen uit te nodigen. We waren teleurgesteld dat er geen nieuws kwam over een veilige reis voor alle vluchtelingen uit Syrië en zetten ons werk dan ook verder in 2015.

BLIJVENDE VRAAG OM MEER RESETTLEMENTNaast de focus op toegang voor Syrische vluch-telingen stelden we vorig jaar ook herhaaldelijk onze vraag naar meer resettlement via het beleid en de media. Resettlement biedt een oplossing voor zeer kwetsbare vluchtelingen die anders nooit op eigen kracht in Europa zouden geraken. Vergeleken met andere Europese lidstaten doet ons land niet zo heel veel inzake resettlement. Zo nodigen landen als Nederland of Zweden elk jaar respectievelijk 500 en 1900 vluchtelingen uit. België daarentegen stelt jaarlijks maximum 250 resettlementplaatsen ter beschikking.


3. BESCHERMING IN BELGIË

ASIELPROCEDURE IN BELGIË

— Opstartfase. Mensen op de vlucht vragen in België asiel aan bij de Dienst Vreemde-lingenzaken of aan de grenspolitie op de luchthaven. Deze dienst noteert waarom ze op de vlucht zijn en bekijkt daarna of België wel bevoegd is voor de asielaanvraag via het Dublinonderzoek. Hierbij mag geen advocaat aanwezig zijn.

— Onderzoeksfase. Daarna neemt het Commissariaat voor de Vluchtelingen en de Staatlozen het over het vluchtverhaal onderzocht. Daarvoor wordt een asielin-terview afgenomen en vindt een grondig

onderzoek plaats naar de omstandigheden in het thuisland. Bij dit interview kunnen een advocaat, een tolk en een vertrouwens-persoon aanwezig zijn. Nadien beslist het Commissariaat of de asielzoeker erkend kan worden als vluchteling of subsidiair beschermde.

— Beroepsfase. Als asielzoekers het niet eens zijn met de beslissing van het Commis-sariaat kunnen ze in beroep gaan bij een rechtbank, de Raad voor Vreemdelingen-betwistingen. Als deze Raad de negatieve beslissing van het Commissariaat bevestigt, dan kan de asielzoeker alleen nog maar in beroep gaan bij de Raad van State.

Om vluchtelingen te beschermen is een kwa-liteitsvolle asielprocedure onontbeerlijk. Maar vluchtelingen beschermen houdt meer in dan dat. De begeleiding van vluchtelingen in hun asielpro-cedure is minstens even belangrijk. Vluchtelingen hebben immers net een gevaarlijke en onzekere reis achter de rug. Ze komen aan in een land waar ze de taal niet kennen, laat staan dat ze hun weg vinden in de bureaucratie die de asielprocedure is. Goede begeleiders en een advocaat met kennis van zaken maken het verschil.

BELGIË HEEFT EEN KWALITEITSVOLLE ASIELPROCEDURE

Ons land draagt een correct verloop van de asiel-procedure hoog in het vaandel. Zo bestaat er bij ons een Commissariaat-generaal voor de Vluchte-lingen en de Staatlozen dat elke asielaanvraag on-afhankelijk van de regering behandelt. Daarnaast kunnen alle asielzoekers een beslissing aanvechten bij een gespecialiseerde rechtbank, nl. de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen. Tenslotte be-schikt het Commissariaat-generaal over een uit-gebreide landeninfodienst en past het regelmatig zijn beleid aan aan de evoluties in de herkomst-landen. Enkele voorbeelden:

MEER AFGHANEN BESCHERMDIn januari 2014 dienden 250 uitgeprocedeerde Afghanen opnieuw een asielaanvraag in. Dat was het resultaat van maandenlange acties omdat ze

terug moesten keren naar Afghanistan, ook al was het daar te gevaarlijk voor hen. Normaal moet je bij het indienen van een nieuwe asielaanvraag kunnen aantonen dat je over nieuwe elementen beschikt die aantonen dat je leven in gevaar is in je thuisland. Dit moeten elementen zijn die je niet had bij je eerdere asielaanvraag. Het Commissariaat-generaal besliste om bij deze groep Afghaanse vluchtelingen het begrip ‘nieuwe elementen’ breed in te vullen. Daarnaast deelde het Commissariaat mee om in de toekomst meer rekening te houden met de verwestering van Afghaanse asielzoekers. Na soms een jarenlang verblijf in België of in andere Wes-terse landen kunnen Afghanen zich op manieren gaan gedragen die voor de Afghaanse maatschap-pij niet aanvaardbaar zijn: vrouwen worden meer onafhankelijk van hun mannen, jongeren willen meer uitgaan, kleden zich anders,… Dat kan hen in de problemen brengen als zij terug naar Afgha-nistan moeten.Tenslotte zou het Commissariaat voorzichtiger omgaan met de toepassing van het concept ‘in-tern vluchtalternatief ’. Daarbij bekijkt men of asielzoekers ook niet konden vluchten binnen hun eigen land in plaats van naar het buitenland. Als dat het geval is hoeft België hen niet te be-schermen. In Afghanistan zijn er echter niet veel regio’s meer waar het veilig is. Op het einde van 2014 bleek dat het bescher-mingspercentage voor asielzoekers uit Afghani-stan vorig jaar is gestegen ten opzichte van de afgelopen jaren.

* De cijfers over de beschermingsgraad van 2014 zijn niet helemaal vergelijkbaar met die van de jaren ervoor. Omwille van de verandering in de procedure voor meervoudige aanvragen is de groep van beslissingen ten gronden waarop het percentage wordt berekend veranderd. Toch kunnen wij nog steeds spreken van een stijging in het percentage wat aanvragen uit Afghanistan be-treft.)


MEER IRAKEZEN BESCHERMD De veiligheidssituatie in Irak begon al in 2013 te verslechteren. De Commissaris-generaal kondigde daarom in september 2013 aan dat asielzoekers uit Centraal-Irak, in het bijzonder uit Bagdad, sub-sidiaire bescherming zouden krijgen als ze niet in aanmerking kwamen voor de vluchtelingenstatus. Begin 2014 verslechterde de situatie in Irak nog meer. Meer Irakezen sloegen dan ook op de vlucht. De asielaanvragen van Irakezen namen zowel in Europa als in België toe. Vorig jaar registreerde België 1131 aanvragen. Dat is 344 aanvragen (of 43,7%) meer dan in 2013. In de eerste maanden van het jaar bestond een groot deel daarvan uit meervoudige aanvragen (meer dan de helft in ja-nuari). In de loop van 2014 daalde dit aandeel. De Commissaris-generaal nam in totaal 838 be-slissingen over Iraakse dossiers. In 263 ervan (of 31,4%) erkende het Commissariaat de vluchte-lingenstatus, in 402 (of 48%) werd de subsidiaire bescherming toegekend. Het Commissariaat-ge-neraal kende dus ruim bescherming toe aan asiel-zoekers uit Irak.

ERITREËRS: EEN NIEUW GROEP VLUCHTELINGEN VOOR BELGIËIn 2014 viel op dat er een nieuwe groep asielzoe-kers een plaats innam in de top tien van asiellan-den: vluchtelingen uit Eritrea. Met 716 asielaan-vragen zaten die van Eritreërs eind vorig jaar op de zevende plaats in de top tien. Tot 2013 was het aantal aanvragen van Eritreërs in België heel laag. De aanvragen gingen in stijgende lijn tussen 2007 (slechts 27 aanvragen) tot een klein piek in 2010 met 110 aanvragen. Tussen 2011 en 2013

stabiliseerden de aanvragen rond een zeventigtal per jaar. Deze stijging is trouwens ook te merken op Eu-ropees niveau. Tussen 2008 en 2011 schommelde het aantal aanvragen van Eritreërs tussen 4500 en 5700. In 2012 was er al een stijging tot 6400 en in 2013 was er een grote sprong naar meer dan 14 500 aanvragen. In 2014 gingen de aanvragen nog verder de hoogte in: alle lidstaten samen re-gistreerden er bijna 37 000. Waarom vroegen ineens zoveel Eritreërs asiel aan? Mensen die tegen het huidige regime zijn worden er toch al langer opgesloten en gemarteld? De overheid en de media speculeerden over een nieuwe smokkelroute om de stijging in aanvragen te verklaren. Dat is op zich mogelijk: deze mensen hebben immers zo goed als geen legale weg om naar Europa te komen. Veel Eritreërs reizen dan ook de hele weg door de Libische woestijn om in gammele bootjes te stappen in de hoop Europa te bereiken. Het Commissariaat-generaal erkende de nood aan bescherming van deze mensen: in 2014 werd in 86% van de beslissingen over Eritreërs de vluchtelingenstatus toegekend.

…TOCH NOG ENKELE KNELPUNTEN

ZIJN ‘VEILIGE LANDEN’ ECHT VEILIG?Sinds juni 2012 geldt een versnelde procedure bij het Commissariaat-generaal voor asielzoekers uit de zogenaamde ‘veilige herkomstlanden’. Deze procedure is gebaseerd op de veronderstelling dat bepaalde landen veilig zijn.

WAT ZIJN ‘VEILIGE LANDEN?

— Veilige landen zijn landen die volgens de regering ‘veilig’ zijn omdat de inwoners er niet ver-volgd worden of omdat er geen oorlog of conflict woedt.

— De procedure voor de ‘veilige landen’ verloopt versneld: het Commissariaat-generaal beslist binnen de 15 dagen om al dan niet de aanvraag in overweging te nemen en verder grondig te onderzoeken.

— Onze regering bepaalt welke landen op de lijst van ‘veilige herkomstlanden’ komen te staan. Ze winnen daarvoor advies in bij het Commissariaat-generaal.

— Op de lijst staan zeven landen: Bosnië-Herzegovina, Kosovo, Macedonië, Montenegro, Servië, Indië en Albanië. De Raad van State besliste in oktober 2014 dat Albanië niet veilig is. Het Commissariaat behandelt aanvragen van Albanese asielzoekers dus niet langer versneld.


AAN HET WOORD: DIRK VAN DEN BULCK, COMMISSARIS-GENERAAL VOOR DE VLUCHTELINGEN EN DE STAATLOZEN.

‘Een kwaliteitsvolle asielproce-dure houdt in dat het Commis-sariaat-generaal een juiste be-slissing neemt binnen een korte termijn. Onze missie bestaat

erin om bescherming te bieden aan diegenen die het nodig hebben. Eigenlijk is het niet meer dan dat. Dit dagelijks, in elk van de duizenden asiel-beslissingen, garanderen, is echter veel moeilij-ker dan je op het eerste zicht zou denken.’

WE VOLGEN DE SITUATIE IN DE LANDEN VAN HERKOMST DAN OOK OP DE VOET OP EN PASSEN

ONS BELEID HIERAAN AAN.

‘Ook de asielzoeker kan bijdragen tot een kwa-liteitsvolle asielprocedure. Het Commissariaat verwacht van hem dat hij alle elementen aan-brengt die zijn asielaanvraag staven zodat we een volledig overzicht hebben van zijn persoonlijke situatie. De asielinstantie moet op haar beurt alles in het werk stellen opdat de asielzoeker de mogelijkheid heeft om al die informatie mee te delen en om de bewijsstukken voor te leggen. Op die manier kunnen de protection officers tijdens het interview met de asielzoeker nagaan of er elementen zijn die wijzen op een gegron-de vrees voor vervolging of een reëel risico bij terugkeer.’

‘Dit betekent dat de asielzoeker goed geïnfor-meerd moet worden over wat wij van hem ver-wachten. Op dit terrein is er al veel informatie

voorhanden, maar in 2015 zal het Commissa-riaat een bijkomende stap voorwaarts zetten met een vernieuwde website. In eenvoudige taal, met een duidelijke structuur en een visueel aantrekkelijke lay-out wil het Commissariaat de asielzoeker en zijn begeleiders tijdens de asiel-procedure nog beter informeren. Tot slot zijn er ook plannen om samen met Fedasil, UNHCR, het VN-Vluchtelingenagentschap en andere partners na te gaan hoe die “voorlichting” nog verder uitgebouwd kan worden.’

‘Verder is het van cruciaal belang om de behan-deling van een asielaanvraag sterk te onderbou-wen. Enerzijds betekent dit een goede vorming en coaching van onze protection officers en de beschikbaarheid van actuele en betrouwbare in-formatie over de situatie in de herkomstlanden. We volgen de situatie in de landen van herkomst dan ook op de voet op en passen ons beleid hier-aan aan. Anderzijds willen we ook duidelijke in-structies voor de behandeling en de beoordeling van asielaanvragen en kwaliteitsmanagement. Daarbij geldt slechts één parameter: de nood aan bescherming. Andere factoren, zoals het ri-sico tot “aantrekking” van bijkomende migratie, zijn voor het Commissariaat niet relevant.’

‘Om “kwaliteit” nog sterker te verankeren bin-nen de organisatie startte het Commissariaat een kwaliteitsproject op. Aan de basis van dit project ligt de ambitie om het systeem van opvolging en controle van de kwaliteit verder uit te breiden. Het gaat in de eerste plaats om een versterking van de interne organisatie. Daarnaast willen we ook een structurele basis leggen voor overleg en dialoog met UNHCR en het maatschappelijk middenveld, waaronder Vluchtelingenwerk. Ik hoop dit kwaliteitsproject in het najaar van 2015 af te ronden met concrete resultaten.’

© Filip Claus

Maar is het mogelijk om te bepalen of een land al dan niet veilig is voor al zijn inwoners? Mensen kunnen toch ook individueel vervolgd worden in een ‘veilig’ land? En waarom verschillen de be-staande lijsten in de andere Europese landen zo sterk van elkaar? Een lijst van ‘veilige landen’ roept dus heel wat vragen op. Daarnaast gaan de beperkingen in de rechten van de asielzoekers in de versnelde pro-cedure te ver. Als het Commissariaat te snel een beslissing neemt dan is er het risico dat een vluch-teling terug naar vervolging wordt gestuurd. Dat

zou niet mogen voor een land dat bescherming hoog in het vaandel draagt. Toch kondigde de nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken eind 2014 aan dat hij de lijst met ‘veilige landen’ wil uitbreiden met Kameroen, Georgië, Senegal, Armenië, Tu-nesië en Moldavië.

VOLDOENDE AANDACHT VOOR ELK VERHAAL?Asielinstanties hebben niet altijd voldoende aan-dacht voor het recht van de vrouw op een indi-viduele beoordeling van haar asielaanvraag. Als


de vrouw samen met haar man asiel aanvraagt erkennen asielinstanties niet altijd dat zij ook een individuele asielaanvraag kan hebben. Daardoor gaan ze niet altijd genoeg in op elementen die in de richting wijzen van een mogelijke vrouwgere-lateerde vorm van vervolging. Dat blijkt uit een analyserapport dat Vluchtelingenwerk in 2014 samen met BCHV, het Belgisch Comité voor de Hulp aan Vluchtelingen maakte.Verder blijkt uit de analyse dat het Commissari-aat-generaal zijn onderzoeksplicht niet altijd vol-doende erkent. De specifieke situatie van vrou-wen in bepaalde landen van herkomst is dermate slecht dat zij tot een risicogroep behoren. In zulke gevallen mogen we van het Commissariaat ver-wachten dat die spontaan onderzoekt of er gen-dergerelateerde motieven zijn, ook als de vrouw deze niet expliciet naar voren bracht. Dit is belangrijk aan-gezien asielzoekers niet altijd weten op welke gronden ze bescherming kunnen krijgen en dat bepaalde gebeurte-nissen die ze hebben meege-maakt onder de definitie van ‘vervolging’ vallen.Uit het rapport bleek gelukkig ook dat het Com-missariaat-generaal elementen in de asielprocedu-re inbouwt die ervoor moeten zorgen dat er een vertrouwelijke sfeer wordt gecreëerd voor asiel-zoekers. Zo kunnen asielzoekers aangeven dat zij een voor-keur hebben voor een dossierbehandelaar en een tolk van hetzelfde geslacht. Verder wordt er in de opleiding van dossierbehandelaars aandacht be-steed aan gendergerelateerde vervolging. Dit is van belang om de signalen van risicoprofielen in acht te nemen bij het behandelen van een asiel-aanvraag van een vrouw.

GEEN KWALITEITSVOLLE BEROEPSPROCEDURE VOOR IEDEREENAsielzoekers hebben recht op een goede beroeps-procedure. Het kan altijd gebeuren dat de Com-missaris-generaal een fout maakt. Asielzoekers kunnen het ook oneens zijn met de manier waar-op het Commissariaat hun verhaal heeft beoor-deeld. Ze moeten de beslissing dus kunnen aan-vechten voor een derde onafhankelijke partij. In België is deze rol weggelegd voor de rechters van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen. Het Europese Hof voor de Mensenrechten sprak zich al meermaals uit over de basiscriteria waar-aan zo’n beroepsprocedure in asieldossiers moet voldoen.

Het Hof stelt: — In de eerste plaats moet het beroep een

automatisch schorsend effect hebben. Dat wil zeggen dat de overheid geen terugkeer-procedure kan opstarten tot de rechter zich definitief heeft uitgesproken.

— Daarnaast moet de rechter ook eventuele nieuwe elementen of feiten in overweging nemen. De situatie in het herkomstland kan altijd veranderen tussen de eerste beslissing en het moment waarop de zaak voor de rech-ter komt. Het kan dus gebeuren dat de eerste beslissing op zich correct was maar dat niet meer is in het licht van de nieuwe feiten.

Voor het grootste deel van asielzoekers voldoen de Belgische beroepsprocedures aan deze criteria.

Maar er blijven nog catego-rieën van asielzoekers die geen toegang hebben tot een kwaliteitsvolle beroepsproce-dure. Het gaat om asielzoe-kers in de Dublinprocedure, asielzoekers uit EU-landen

en asielzoekers die al in een ander EU-land de vluchtelingenstatus kregen. Deze asielzoekers kunnen enkel een ‘annulatiebe-roep’ aangaan. Dat betekent dat deze asielzoekers tijdens hun beroep teruggestuurd kunnen wor-den naar hun land van herkomst. De Raad voor Vreemdelingenbetwistingen mag in dat geval geen nieuwe elementen in overweging nemen.

LANDENINFO VAN HET COMMISSARIAAT-GENERAAL NIET PUBLIEKAsielzoekers hebben geen toegang tot de lan-deninformatie die het Commissariaat-generaal gebruikt om hun dossiers te onderzoeken. Dit verzwakt de positie van de asielzoekers tegenover de asielinstanties. Ze hebben namelijk niet dezelf-de mogelijkheden als het Commissariaat-generaal om informatie op te zoeken die hun verhaal kan staven en om de gegevens die het Commissari-aat-generaal gebruikt te verifiëren. Het Com-missariaat-generaal kondigt al lang aan dat het de landeninformatie op hun website publiek wil maken. Dit is echter nog niet gebeurd. Andere landen doen dit wel. Zo publiceren Nederland en het Verenigd Koninkrijk duidelijke rapporten over de landen van herkomst. Dat willen we ook in België.

ALS HET COMMISSARIAAT TE SNEL EEN BESLISSING NEEMT DAN IS ER HET RISICO DAT EEN VLUCHTELING TERUG NAAR VERVOLGING

WORDT GESTUURD.


OP DE VLUCHT VOOR OORLOG

Rajhkumar moest in 2009 op de vlucht uit Sri Lanka omdat er een burgeroorlog woed-de tussen de Tamilgemeen-schap en de regering van Sri Lanka. Hij studeerde er af in de kunstwetenschappen en hielp zijn vader op het veld. ‘We behoorden tot de Tamils waardoor we bedreigd wer-

den. Na een aanslag van de regering werd het hele dorp, ook ons huis verwoest. We hadden geen dak meer boven ons hoofd en ons leven was er niet meer veilig.’ Rajhkumar en zijn fa-milie sloegen op de vlucht, kwamen in België terecht en vroegen hier asiel aan. ‘Ik leerde de taal en werk hier nu parttime in een restaurant. Ik heb veel hulp gekregen van de mensen hier en vind Belgen vriendelijk, behulpzaam en goedhartig.’

BEGELEIDING TIJDENS DE ASIELPROCEDURE

Asielzoekers in België hebben recht op een soci-aal assistent die hen begeleidt wanneer ze in een asielopvang verblijven. Ze hebben ook recht op juridische bijstand door een advocaat. Daarnaast zijn er lokaal heel wat vrijwilligers actief die (afge-wezen) asielzoekers ondersteunen. Echter, het feit dat deze opties bestaan wil niet automatisch zeggen dat er ook sprake is van een kwalitatieve procedurebijstand. Zo zijn pro-Deoadvocaten die asieldossiers toegewezen krijgen niet altijd gespecialiseerd in de materie. Vaak volgden ze tijdens hun opleiding niet het vak Vreemdelingenrecht. De opleiding en de duur ervan verschilt per uni-versiteit en per balie. Dit maakt het moeilijk een uniform systeem te handhaven en de kwaliteit van de geboden bijstand te bewaken. Voor asiel-zoekers is dit ook funest: een advocaat die niet de finesses van de materie kent kan je immers min-der goed verdedigen en bijstaan dan een advocaat die wel gespecialiseerd is.Voor begeleiders is het belangrijk om op de hoogte te zijn van het verloop van een asielprocedure, maar ook over hoe een cliënt te ondersteunen en voor te bereiden op de verschillende stappen in de procedure. Zo kan een begeleider bv. een vlucht-

verhaalanalyse doen met de asielzoeker en met de advocaat overleggen over wat het beste zou zijn voor hun cliënt.

WAT IS EEN VLUCHTVERHAALANALYSE?

Het vluchtverhaal is het verhaal van een asiel-zoeker over de vlucht uit het herkomstland tot de aankomst in België, over de concrete aanlei-dingen tot de vlucht, tot de redenen waarom.

In een gesprek over het vluchtverhaal gaat de asielzoeker met de begeleider en/of de advo-caat in gesprek over de ervaringen en gebeur-tenissen die ertoe leidden bescherming in België aan te vragen. Ook de persoonlijke ach-tergrond en omstandigheden van die persoon worden hierin meegenomen.

Dit vluchtverhaal kan vervolgens objectief ge-toetst worden op duidelijkheid, en tegen het licht van de beschermingscriteria in ons land gehouden worden. Deze toets is de analyse van het vluchtverhaal.

Een vluchtverhaalanalyse hoeft niet per defi-nitie gedaan te worden door een jurist. Ook de dossierbehandelaars van het Commissa-riaat-generaal zijn niet allemaal juristen. Wel is een goede kennis van wie er in aanmerking komt voor bescherming in België noodzake-lijk.

Vluchtverhaalanalyse is van levensbelang. Hiermee kunnen advocaten het asieldossier van hun cliënten goed uitwerken. Daarmee verkleint de kans dat er hiaten vallen in een asielprocedure of dat er zinloze meervoudige procedures opgestart worden. Ook vergroot zo de kans op de bescherming waar de asielzoeker op dat moment nood aan heeft.

De uitkomst van een vluchtverhaalanalyse kan ook zijn dat de asielzoeker begeleidt moet wor-den richting een andere verblijfsprocedure of richting een toekomst buiten België.


BIJ EEN GOEDE PROCEDUREBIJSTAND MOETEN ASIELZOEKERS, HUN BEGELEIDERS EN ADVOCATEN GOED

SAMENWERKEN.

Bij een goede procedurebijstand moeten asiel-zoekers, hun begeleiders en advocaten goed sa-menwerken. Er moeten praktische afspraken zijn tussen de verschillende partijen over wie waarvoor verantwoordelijk is en wat ieders rech-ten en plichten zijn. Daarnaast vergt een goede procedurebegeleiding ook vertrouwen tussen de verschillende partijen. Een maatschappelijk assis-tent moet vertrouwen hebben in de relatie met de advocaat. Ook asielzoekers moeten vertrouwen hebben in hun begeleider en advocaat om in staat te zijn hun volledige asielverhaal te vertellen.

JURIDISCHE BIJSTAND: PRO DEO VOOR ASIELZOEKERSBij asielzoekers gaat men er in België van uit dat ze niet genoeg middelen hebben om een advocaat te betalen, dus hebben ze recht op een pro-Deoad-vocaat. Advocaten worden aangesteld via een Bu-reau voor Juridisch Bijstand. De aanstelling van een advocaat gebeurt willekeurig. Het is niet zo dat asielzoekers altijd een advocaat krijgen die ge-specialiseerd is in vreemdelingenrecht. Advocaten die pro Deo werken krijgen een ver-goeding van de staat voor het aantal uren dat ze besteden aan een dossier. Als blijkt dat een asiel-zoeker ook middelen heeft, dan moet die een deel van zijn inkomsten afstaan om de advocaat te kunnen betalen.

HERVORMING JURIDISCHE BIJSTAND: RECHT OP PRO-DEOADVOCAAT IN GEVAAR?In België is de toegang tot een pro-Deoadvocaat een basisrecht voor mensen die over onvoldoende financiële middelen beschikken. Ook voor asiel-zoekers. De regering Di Rupo begon al in 2013 aan een aantal plannen voor de hervorming van het huidi-ge systeem van kosteloze juridische bijstand. Het systeem was te duur geworden en er zou sprake zijn van veel misbruik. Advocaten die pro Deo optreden zouden procedures zonder slaagkans opstarten enkel om nadien vergoed te worden. Rechtzoekenden zouden zonder meer naar de rechter stappen gewoon omdat zij gratis kunnen procederen. Vreemdelingen zouden bovendien ook naar de rechter stappen louter om hun ge-dwongen terugkeer te verhinderen, goed wetende dat de procedure geen slaagkansen heeft.

Waar de regering toen geen rekening mee hield was dat asielzoekers geen andere keuze hebben dan in beroep te gaan als ze het niet eens zijn met een beslissing van de Dienst Vreemdelingenzaken of het Commissariaat-generaal. Ze mogen niet zelf bemiddelen met de asielinstanties. Ze hebben daarvoor een advocaat nodig.Ook is het zo dat er spijtig genoeg weinig gespe-cialiseerde advocaten zijn in vreemdelingenrecht. Heel vaak worden ingewikkelde asieldossiers op-gevolgd door onervaren stagiairs-advocaten die verplicht zijn om pro-Deozaken op te nemen. Zo gebeuren er fouten in een eerste procedure en is een tweede procedure of een beroep nodig om dit recht te zetten. Onder de maatregelen die de regering toen bedis-cussieerde was er die van het ‘remgeld’: een som die elke rechtzoekende zou moeten betalen om toegang te krijgen tot een pro-Deoadvocaat. Over bedragen werd er toen nog niet gesproken. Toch is het voor heel wat asielzoekers niet evident om zelfs een klein bedrag bijeen te sprokkelen. Asiel-zoekers mogen pas na zes maanden werken, en enkel op voorwaarde dat zij nog geen beslissing hebben gekregen van de Commissaris-generaal. De Raad van State gaf toen een gedeeltelijk ne-gatief advies aan de regering over deze plannen waarop ze on hold gezet werden. Toch nam de regering Michel I het voorstel op in het regeer-akkoord.


AAN HET WOORD: BENOIT DHONDT, ASIELADVOCAAT.

WAAROM HEB JE VOOR DE SPE-CIALISATIE VREEMDE LINGEN-RECHT GEKOZEN? ‘Ik heb in de eerste plaats gekozen voor de specialisa-tie in vreemdelingenrecht omdat het een rechtstak is die nauw verweven is met de mensenrechten. Het is ook

een gebied waarin de kloof tussen de cliënten en het recht erg groot is. Cliënten worden te vaak als passieve subjecten behandeld. Ze heb-ben meestal het gevoel dat ze buiten hun eigen procedures worden gehouden en dat er door de overheid (en door hun advocaat) boven hun hoofden wordt beslist. Verder vind ik het heel interessant omdat de mensen die het voorwerp vormen van deze regelgeving hier zelf niet over kunnen of mogen stemmen. Politiek zijn ze dus volledig losgekoppeld van de wetten die op hen van toepassing zijn.’

WAAROM IS HET BELANGRIJK VOOR ASIELZOEKERS DAT ZE EEN ADVOCAAT HEBBEN? WAT IS DE ROL VAN DE ADVOCAAT TIJDENS DE ASIELPROCEDURE?‘Advocaten zijn onmisbaar tijdens de asiel-procedure. Ze leggen hun cliënten uit wat de procedures juist zijn, wat er van hen verwacht wordt en hoe ze hen daarin kunnen bijstaan. Verder hebben advocaten veel meer inzicht in de rechtspraak en besluitvorming van het Com-missariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen dan de cliënt. Het is dan ook hun taak om misverstanden op te helderen en om samen op zoek te gaan naar welke documen-ten van tel kunnen zijn voor de asielaanvraag.

Deze rol moet positief worden opgevat. Dit wil zeggen dat de advocaat de cliënt niet mag aanraden om bepaalde elementen weg te laten omdat die van minder belang zouden zijn. De advocaat kan zelf immers niet oordelen over de beschermingsnood van de cliënt, dit komt enkel aan het Commissariaat en de Raad voor Vreem-delingenbetwistingen toe.’

‘Verder moeten advocaten de asielzoekers wij-zen op het belang van (originele) documenten en heldere en gedetailleerde verklaringen in de asielprocedure. Tot slot zijn ze ook nuttig tijdens het gehoor. Advocaten maken hier een eigen verslag van op en kunnen tussenbeide komen bij onduidelijkheden en misverstanden. Ook voor de follow-up na een gehoor kan een advo-caat aanvullende nota’s, nieuwe rechtspraak en rapporten neerleggen.’

WAT ZIJN JOUW ZORGEN OF WAT ZIE JIJ ALS EEN UITDA-GING IN VERBAND MET DE GEPLANDE HERVORMINGEN VAN DE JURIDISCH BIJSTAND? ‘Als een advocaat zijn taak naar behoren vervult is de financiële vergoeding die hier tegenover staat niet erg proportioneel. De hervorming van de juridische bijstand zal leiden tot meer papier-werk en hogere kosten voor de cliënten zelf ter-wijl hun financiële mogelijkheden vaak beperkt zijn. Daarnaast ondervinden ze ook meer hin-dernissen om andere advocaten op te volgen en dat is in strijd met een degelijke rechtsbescher-ming. Asielzoekers zijn immers gebaat bij een vermoeden van onvermogendheid, waardoor ze makkelijker bijstand krijgen. Daarnaast zouden ze ook de vrijheid moeten hebben om zelf hun raadsman te kiezen. Meestal krijgen asielzoekers echter een raadsman toegewezen die geen ken-nis van zaken heeft of niet grondig genoeg te werk gaat bij de voorbereiding van een gehoor op het Commissariaat. Net omdat asielzoekers zo kwetsbaar zijn is het belangrijk dat ze zelf een raadsman kunnen kiezen die ze vertrouwen.’

ADVOCATEN ZIJN ONMISBAAR TIJDENS DE ASIELPROCEDURE.



BETERE WETGEVING AFDWINGEN VIA DE RECHTERVluchtelingenwerk vocht in 2012 de beroepspro-cedure voor asielzoekers uit veilige landen aan bij het Grondwettelijk Hof samen met onze Fransta-lige zusterorganisatie CIRÉ en andere middenvel-dorganisaties. Asielzoekers uit veilige landen had-den tot dan enkel recht op een annulatieberoep. In januari 2014 gaf het Grondwettelijk Hof ons gelijk en oordeelde het dat het annulatieberoep niet voldeed aan de voorwaarden van een kwa-liteitsvol beroep. Kort na het arrest van het Hof oordeelde de Raad van Vreemdelingenbetwistin-gen dat de argumenten van het Grondwettelijk Hof ook van toepassing waren op asielzoekers die in beroep gingen bij een meervoudige asielaan-vraag. Dit arrest van het Grondwettelijk Hof betekent een grote overwinning voor Vluchtelingenwerk in de strijd naar een kwaliteitsvolle beroepspro-cedure voor alle asielzoekers. Wij zullen ons in de komende jaren nog blijven inzetten via lobbywerk en juridische acties om ervoor te zorgen dat de beroepsprocedure voor alle asielzoekers even kwa-liteitsvol wordt.

BELEID VERANDEREN DANKZIJ INDIVIDUEEL JURIDISCH ADVIESVluchtelingenwerk verleent juridisch advies in individuele asieldossiers van bewoners van onze

opvang. Door zulke individuele dossiers te behan-delen hopen we het beleid te veranderen bij de asielinstanties ten voordele van asielzoekers. Zo kwamen we bv. heel wat Guinese dossiers te-gen waarin asiel werd aangevraagd op basis van genitale vrouwenverminking en waarin het Com-missariaat-generaal oordeelde dat de bescherming hiertegen in Guinee veel beter was geworden. Na belangrijke arresten van de Raad voor Vreem-delingenbetwistingen veranderde het Commis-sariaat zijn beleid. Samen met Intact en enkele geëngageerde advocaten konden we namelijk in deze dossiers aantonen dat het risico op genitale verminking in Guinee nog altijd groot is en dat de Guinese overheid er niet in slaagt om bescher-ming te bieden tegen het risico. In de arresten van de Raad voor Vreemdelingen-betwistingen werden echter enkel de minderjarige meisjes erkend als vluchteling en hun ouders niet. Willen de ouders erkend worden, dan moeten ze zelf een asielaanvraag indienen. Daarbij komen dan extra maanden procedure waardoor het gezin niet verder kan met hun leven. En dan hebben we het nog niet over de extra werklast voor de asielin-stanties. In 2015 zal Vluchtelingenwerk zich ver-der inzetten voor Guinese asielzoekers en vragen we de asielinstanties om onmiddellijk een statuut voor het hele gezin toe te kennen.

OP DE VLUCHT VOOR EEN GENITALE VERMINKING

Habiba vluchtte eind 2009 uit het West-Afrikaanse Guinee om haar twee doch-

tertjes te beschermen tegen genitale verminking. Haar dochtertjes waren toen één en drie jaar oud. ‘In Guinee krijgt 98% van de vrouwen te maken met genitale verminking. Ik wilde mijn twee meisjes beschermen tegen deze misdaad die vaak tot ernstige gezondheidsproblemen leidt en soms de dood tot gevolg heeft.’ Habiba kon

ontsnappen maar wist op voorhand niet waar ze naartoe zou vluchten en hoe ze dit zou doen. ‘Ik kwam in België terecht maar het kon evengoed Parijs of Amsterdam geweest zijn. Ik wist niet waar naartoe. In België was er op dat moment een opvangtekort voor asielzoekers en was er dus geen plaats voor mij en mijn meisjes. Gelukkig kon ik terecht bij een lief gezin uit Antwerpen.’ Habiba werd na een jaar erkend als vluchteling. ‘Ik kan hier nu een veilige toekomst uitbouwen. Mijn kindjes gaan naar school. Ik ben Neder-lands aan het leren en volg een verpleegstersop-leiding in avondschool.’

FOCUS OP VROUWEN IN DE ASIELPROCEDUREEind oktober 2014 maakte Vluchtelingenwerk in samenwerking met BCHV, het Belgisch Comité voor de Hulp aan Vluchtelingen, een analyserap-

port over vrouwen in de asielprocedure in België. Zie hierboven bij ‘…toch nog enkele knelpunten’. Naar aanleiding van het rapport ‘Vrouwen in de asielprocedure’ en in aanloop naar de Nationale


OP DE VLUCHT VOOR EEN EIGEN MENING

Aleksandr (43) moest op de vlucht uit Wit-Rusland voor het onderdrukkende regime van Loekashenko. Hij was

er op dat moment aan het werk als journalist en stelde een verkeerde vraag. ‘Tijdens een pers-conferentie met president Loekashenko werd ik als politiek verslaggever van een kritische krant bewust genegeerd. Vlak voor het einde van de persconferentie slaagde ik er toch in om mijn kritische vraag voor te leggen. Loekashenko rea-

geerde furieus en dreigde ermee mij te vervolgen als ik hem zou blijven uitdagen. Een paar dagen later werden mijn gezin en ik bedreigd.’ Omdat zijn vlucht halsoverkop moest geregeld worden konden zijn vrouw en zoontje niet meegaan. Hij kwam terecht in België waar hij erkend werd als vluchteling. Na zes maanden kon zijn gezin zich bij hem voegen. ‘De eerste jaren in België waren de moeilijkste. Ik wilde graag zo snel mogelijk weer voor mezelf en voor mijn gezin kunnen zorgen, maar een aangepaste job vinden was niet evident. Nu werk ik als journalist voor een Wit-Russische krant.’

VLUCHTVERHAALANALYSEOm begeleiders en advocaten te helpen bij vluchtverhaalanalyse werkte Vluchtelingenwerk in 2014 een methodiek uit die in 2015 verspreid zal worden. Daarnaast deden we ook een tiental vluchtverhaalanalyses en volgden we de dossiers ook verder op. Dit gebeurde steeds in nauwe sa-menwerking met de asielzoekers en hun maat-schappelijk assistenten.

WAKEN OVER JURIDISCHE BIJSTANDVluchtelingenwerk zal erover waken dat de con-crete uitwerking van deze plannen geen afbreuk doet aan het recht op kosteloze juridische bijstand. Dit doen wij samen met het Platform Recht voor Iedereen, een vereniging van verschillende spe-lers uit de Belgische samenleving en de juridische wereld – middenveldorganisaties, vakbonden en verenigingen - uit het noorden en het zuiden van het land. Doel van het platform is de toeganke-lijkheid tot het recht voor iedereen te bevorderen.

JURIDISCHE HULP AAN IEDEREEN DIE ASIELZOEKERS EN VLUCHTELINGEN BIJSTAATVluchtelingenwerk beschikt al twintig jaar over een juridische helpdesk waar iedereen met een ju-ridische vraag over de asielprocedure terecht kan. De vragen kunnen zeer algemeen zijn, zoals ‘waar moet je een asielaanvraag indienen?’, andere zijn zeer specifiek. Zo waren er in 2014 veel vragen van Syrische vluchtelingen in België die veilige routes zoeken voor hun familie in Syrië of in de buurlanden. We beheren ook een aantal pagina’s die specifiek over asiel gaan op de website www.vreemdelin-genrecht.be. Daarop posten wij berichten die te maken hebben met actuele thema’s en eventueel gewijzigd beleid van de asielinstanties. We zetelen ook in de redactieraad van het Tijd-schrift voor Vreemdelingenrecht. We lezen stuk-ken na en dragen mogelijke onderwerpen aan. Vluchtelingenwerk gaf in 2014 ook het ‘Hand-boek voor begeleiders bij de asielprocedure’ op-nieuw uit. Hierin verwerkten we de wetswijzigin-gen die in 2013 en 2014 werden aangenomen, aangvuld met praktische input van terreinwer-

Vrouwendag organiseerde Vluchtelingenwerk in oktober 2014 een lunchcauserie. We gaven toe-lichting bij de bevindingen en aanbevelingen uit het rapport ‘Vrouwen in de asielprocedure’. Na-dien ging Maggi Poppe van de Vrouwenraad in op de ontwikkelingen op het gebied van gender in België.

FOCUS OP KOSOVOIn het voorjaar van 2014 organiseerden we een lunchcauserie over asielzoekers uit Kosovo. We werkten hiervoor samen met ECRE, de Europese koepel van vluchtelingenorganisaties. Kris Pol-let, een medewerker van ECRE gaf uitleg over de ‘veilige landen’-lijsten in Europa. Een Kosovaarse asielzoeker vertelde meer over de algemene situa-tie in Kosovo. Tot slot lichtte Vluchtelingenwerk de bevindingen uit ons infodocument over Koso-vo toe (zie verder onder ‘Infodoc Kosovo’).


kers. Het Handboek is een instrument voor ieder-een die asielzoekers bijstaat in de asielprocedure.

PLANET SEARCHVluchtelingenwerk levert asielrelevante landenin-fo aan advocaten, vrijwilligers en begeleiders van asielzoekers. Deze informatie onderbouwt het asielverhaal of de ernst van een (vervolgings-)situ-atie in het land van herkomst. Meer over Planet Search lees je in Deel 2 ‘Wat deed Vluchtelingenwerk in 2014?’

AANGEPAST VORMINGSAANBODVluchtelingenwerk probeert haar vormingsaan-bod zoveel mogelijk aan te passen aan de noden van advocaten en begeleiders. Zo werden er een aantal basisvormingen georganiseerd voor vrijwil-ligers en professionals die nog niet bekend zijn met de materie. Voor begeleiders in de asielop-vang en leden van Vluchtelingenwerk werden er een aantal Platformen voor Individuele Begelei-ding georganiseerd. Naast de eerder genoemde Platformen zijn er ook Platformen georganiseerd over ‘Stateloosheid en Asiel’, ‘Medische elemen-ten in de asielprocedure’ en over ‘Asiel en deten-tie’.

INFODOC KOSOVO EN IRAKVluchtelingenwerk werkt regelmatig aan infodo-cumenten over landen van herkomst van asielzoe-kers. Daarvoor analyseren we arresten van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen en de bijhoren-de beslissingen van het Commissariaat-generaal, bestuderen we de risicoprofielen van asielzoekers en vermelden we relevante landeninformatie. We konden alleen de negatieve beslissingen bestude-

ren omdat het Commissariaat de positieve beslis-singen niet motiveert (we weten dus niet waarom iemand een beschermingsstatus krijgt). In 2014 werkten we aan een infodoc over Kosovo en Irak. Er werd gekozen voor Kosovo omdat het land op de lijst ‘veilige landen’ staat. Irak was dan weer interessant omdat het een land is dat hoog staat in de top tien landen van herkomst van asiel-zoekers in België. Uit de rapporten bleek dat de meest voorkomen-de problemen die Kosovaarse asielzoekers ter on-dersteuning van hun asielaanvraag aanhalen gaan over hun (etnische) afkomst, de handicap van een familielid, ruzies of huiselijk geweld. Verder werd aangetoond dat asielzoekers uit Irak vaak afgewezen worden omdat het Commissariaat-ge-neraal weinig waarde hecht aan documenten uit dit land. Vooral de wijdverspreidde corruptie in Irak werd door het Commissariaat daarvoor aan-gehaald.

PLATFORM INDIVIDUELE BEGELEIDING Vluchtelingenwerk organiseert meerdere keren per jaar een Platform Individuele Begeleiding. Hier krijgen hulpverleners uit verschillende wer-kingen de kans om ervaringen uit te wisselen rond actuele thema’s en vragen te stellen over de dage-lijkse begeleiding van vluchtelingen. Vluchtelin-genwerk kiest onderwerpen op basis van vragen en signalen die ons bereiken. In 2014 hadden we het over Irak, asiel en detentie, medische elemen-ten in de asielprocedure en stateloosheid. Lees meer over het platform individuele begelei-ding in Deel 2 ‘Wat deed Vluchtelingenwerk in 2014?’

4. BESLUITVluchten is van alle tijden. Zolang mensen ver-volgd worden zullen ze alles in hun thuisland ach-terlaten en op zoek gaan naar een veilige thuis. In 1951 engageerde de internationale gemeen-schap zich, na de Wereldoorlogen, vluchtelingen te beschermen met de Conventie van Genève of het ‘Vluchtelingenverdrag’. Vandaag zien we dat Europa haar grenzen meer en meer sluit en dat

procedures soms mensenrechten schenden. België draagt gelukkig een kwaliteitsvolle asielprocedu-re hoog in het vaandel. Al kan bv. de juridische bijstand beter, hebben nog niet alle asielzoekers recht op een kwaliteitsvolle beroepsprocedure en brokkelt ook in België het draagvlak voor asiel-zoekers en vluchtelingen gestaag af. Wordt ver-volgd in 2015 dus…


DEEL 2 WAT DEED VLUCHTELINGENWERK IN 2014?

Vluchtelingenwerk zet zich in voor asielzoekers en vluchtelingen. We coördineren een eigen opvangnetwerk en zijn actief rond integratie en rond terugkeer. Iedereen die asielzoekers bijstaat, ondersteunen we. We doen dit met onze vijftig lidorganisaties en heel wat enthousiaste vrijwilligers. Samen sensibiliseren we het ruime publiek en lichten we het beleid kritisch door. We doen ook voorstellen voor een beter asielbeleid.


1. INZET VOOR ASIELZOEKERS EN VLUCHTELINGEN.

SOEP EN INFORMATIE VOOR ASIELZOEKERS

Vrijwilligers van Vluchtelingenwerk geven soep en informatie aan asielzoekers die net in België aangekomen zijn. Dit eerste gastvrije onthaal is voor velen onder hen cruciaal. Ze zijn vaak op de vlucht voor oorlog, geweld of vervolging. Bij hun aankomst kregen ze al heel wat informatie mee, maar ze zijn nog erg onzeker over hun toekomst. In ons Soeppunt komen ze tot rust en zetten ze alles op een rijtje. Van hieruit kunnen ze goed geïnformeerd hun asielprocedure verder zetten. Dankzij het Soeppunt houden we ook de vinger aan de pols: we weten of het aantal asielzoekers hoog of laag is. Het Soeppunt verwelkomde het afgelopen jaar ook heel wat nieuwe vrijwilligers. Een bonte mix van talen, leeftijden en achtergronden zette zich met veel menselijkheid in om de nieuwkomers een warm welkom te geven. Dankzij hun inzet en de steun van het Federaal Impulsfonds voor het Migrantenbeleid, private giften en bedrijven haalden we dit jaar onze vijfde verjaardag! Begin december zetten we onze vrijwilligers van het Soep- en Informatiepunt in de bloemetjes. We organiseerden een feest waarop de vijftig aanwezigen van ons een Oscar-competentiedocu-ment ontvingen. Dat omschrijft de competenties waaraan een vrijwilliger gewerkt heeft tijdens het engagement bij ons Soep- en Informatiepunt. De onlinetool van Oscar hielp ons bij het clusteren van de taken en competenties van vrijwilligers in zeven profielen. Afhankelijk van hun taken, capa-citeiten en ervaring kreeg iedereen zijn persoonlijk competentiedocument. Met dit initiatief wilden we de vrijwilligers bedanken voor hun inzet, en boden we hen de mogelijkheid deze competenties te gebruiken in andere en toekomstige werkingen

en bewegingen. Vluchtelingenwerk kreeg hier-door ook een beter overzicht op de vaardigheden die nodig zijn bij het Soep- en Informatiepunt.

STARTPUNT

In de Noordwijk in Brussel werken en leven heel diverse groepen die weinig contact hebben met elkaar. Ambtenaren en medewerkers van grote bedrijven komen naar deze wijk om er te werken. Een deel van de inwoners woont er al lang, maar er zijn ook heel wat nieuwkomers die aangetrokken worden door de relatief lage huurprijzen. Tenslot-te is er ook elke dag een nieuwe groep asielzoekers die zich aanmeldt bij de Dienst Vreemdelingen-zaken. Voor hen is het niet gemakkelijk om zich thuis te voelen in België. Ze moeten op zoek naar een woning, een job en een nieuw netwerk en sto-ten daarbij op heel wat hindernissen.We willen de kloof verkleinen tussen deze groe-pen, vooroordelen uit de weg ruimen en onder-steuning geven aan asielzoekers en vluchtelingen. Voor hen werd het Startpunt in het leven ge-roepen: gratis activiteiten waar interactie tussen Belgen en nieuwkomers centraal staat. In 2014 gingen we op bezoek in het natuurhistorisch

2009

2010

2011

2012

2013

2014

10 000

15 000

20 000

50005 786 (*)

14 495

20 364 19 374

11 06212 089

WIST JE DAT? — In 2014 onthaalden we 12 089 asielzoekers. We konden hiervoor rekenen op zo’n 100 vrijwilli-

gers. — Dagelijks onthaalt een team van 10 vrijwilligers zo’n 60 à 80 asielzoekers. — Op 5 jaar tijd gaf Vluchtelingenwerk 75 000 asielzoekers een kom soep en informatie. — We drukten onze infofolder voor het eerst in het Tingrinya, waardoor onze informatie voor asiel-

zoekers intussen al in 25 talen voorhanden is.


museum en kookten we samen Iraans, Palestijns, Russisch, Egyptisch en Belgisch. We voetbalden ook met de jonge vluchtelingen van het Klein Kasteeltje, organiseerden fotoworkshops, leerden breien,... Op die manier bereikten we een gemengd pu-bliek, en vooral nieuwkomers. We zagen regelma-tig dezelfde mensen terugkomen die elkaar steeds beter leerden kennen en dat was wat we uiteinde-lijk wilden bereiken.

WIST JE DAT? — We organiseerden in totaal 48 activiteiten

waaraan 509 mensen deelnamen, zowel nieuwkomers als Belgen.

— We werkten samen met BON, de Harmonie, het Klein Kasteeltje, het Federaal Opvang-centrum Sint Pieters Woluwe, Globe Aroma, Serve The City, Broodje Brussel en Brussel in Dialoog.

Om naamsverwarring tussen het Soeppunt en het Startpunt in de toekomst te voorkomen, werd beslist om vanaf 2015 alles onder de noemer ‘Startpunt’ te brengen. Het Startpunt omvat nu naast de activiteiten ook de soepbe-deling en geeft informatie aan asielzoekers en vluchtelingen. De bedoeling is om zo één grote vrijwilligerswerking te vormen waar interactie tussen asielzoeker, vluchteling, nieuwkomer én Belg centraal staat en dit op verschillende mo-menten en plaatsen.

OPVANG VAN ASIELZOEKERS

Vluchtelingenwerk heeft sinds 1999 een over-eenkomst met de overheid voor het opvangen en begeleiden van asielzoekers. Samen met zes lidorganisaties ondersteunt Vluchtelingenwerk deze asielzoekers in individuele woningen, appar-tementen en studio’s.

15 JAARIn 2014 bestond ons opvangproject 15 jaar. Dat vierden we op 13 mei samen met CIRÉ en onze partners: Protestants Sociaal Centrum Brussel, Sociale Dienst van de Socialistische Solidariteit (Seso), Caritas International, CAW Brussel, CAW Antwerpen en Lhiving. Zo’n tweehonderd aanwe-zigen woonden een boeiend programma bij met

getuigenissen van ex-bewoners en enkele ‘histo-rische figuren’ die mee aan de wieg stonden van het project. Ook Fedasil gaf een woordje uitleg, waarna de Franse organisatie ‘France Terre d’asile’ toelichting gaf over het systeem van individuele opvang in Frankrijk. Dit alles werd afgewisseld met muziek van Jérémie Hakeshimana (Yélé), die ook meewerkte aan het project ‘ZebrArt’.Sinds het prille begin is het aantal asielzoekers dat we dagelijks opvangen gestegen tot 750. Om dit te realiseren, organiseren we een intensieve dage-lijkse operationele werking. Samen met Fedasil zorgen onze medewerkers voor de toekenning van woningen aan asielzoekers die in centra verblij-ven, of die net gearriveerd zijn in ons land. Verder omvat het leeuwendeel van het werk de juridische opvolging van de dossiers van onze bewoners en de ondersteuning van onze partners in de opvang en begeleiding. De tweede helft van het jaar werd gekenmerkt door intensieve onderhandelingen met Fedasil rond de besparingsplannen van de overheid en de impact hiervan op Vluchtelingenwerk. Vluch-telingenwerk zal vanaf 2015 over 30% minder middelen beschikken en dus minder asielzoekers kunnen opvangen.

WIST JE DAT? — In 2014 ving Vluchtelingenwerk gemiddeld 750 asielzoekers op. — De top 5 van de landen van herkomst van bewoners in onze opvang in 2014 waren: Rusland (inclusief Tsjetsjenië), Guinee, Afghanistan, Congo, en mensen afkomstig uit de Palestijnse gebieden. — Dankzij de organisatie ‘Close the Gap’ kon-den we 21 computers verdelen onder de so-ciale diensten van onze opvangpartners. Zo kregen de bewoners toegang tot het internet en verkleinden we de digitale kloof.

ONDERSTEUNING VAN ONZE PARTNERS IN DE ASIELOPVANGVluchtelingenwerk ondersteunt haar partners in de asielopvang op verschillende manieren. Zo ge-ven we advies rond het recht op en de mogelijk-heid tot verlenging van de opvang, beantwoorden we vragen rond medische tenlasteneming en vol-gen we de bewoners die werken goed op.Ook in 2014 organiseerden we een uitgebreid aanbod van vormingen voor de begeleiders van asielzoekers. In eerste instantie waren deze be-


doeld voor onze opvangpartners en leden, vaak aangevuld met geïnteresseerden van andere orga-nisaties. Enkele voorbeelden: een vorming rond TBC bij asielzoekers in de individuele opvang en rond zelfzorg, een ontmoetingsdag waarbij de medewerkers van onze verschillende opvangpart-ners samenkomen en een vorming rond Guinee en vrouwelijke genitale verminking.

JURIDISCHE ONDERSTEUNING IN HET ASIELDOSSIER VAN ONZE BEWONERSVluchtelingenwerk neemt grondig de beslissin-gen in de asieldossiers van onze bewoners door en geeft bijkomende duiding en raad aan hun bege-leiders. Daarnaast kunnen advocaten van bewo-ners ook bij ons terecht voor juridisch advies. In dit werk focussen wij op het belang van een goede vluchtverhaalanalyse door de begeleider of de ad-vocaat tijdens de procedurebegeleiding. We gaven ook advies over het recht op opvang. Zo kan je uitzonderingen bekomen bij de toewijzing van een open terugkeerplaats en verlenging van de opvang aanvragen bij medische problemen. In sommige gevallen was het in het belang van de asielzoeker noodzakelijk om advocaten aan te raden een beroep in te dienen tegen beslissingen van Fedasil. Deze individuele juridische zaken werden via contacten met de advocaat opgevolgd, en vormden op hun beurt belangrijke input voor onze kennis over het recht op opvang van asiel-zoekers. Zo bouwt Vluchtelingenwerk aan haar expertise in asieldossiers en kunnen we begelei-ders beter ondersteunen, onze bezorgdheden de-len met de instanties en soms ook een wijziging in de praktijk van deze instanties waarnemen. In 2014 was Guinee het tweede grootste land van herkomst van bewoners in onze opvangwonin-gen. Velen onder hen zijn Guinese ouders met een asielaanvraag voor zichzelf en hun dochters

uit vrees voor genitale verminking. Het Com-missariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen was in 2014 steevast van oordeel dat de bescherming hiertegen in Guinee veel beter geworden was. Dit beleid kende echter een hele ommekeer met een aantal belangrijke arresten van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen in dossiers waarin ondermeer Intact vzw, enkele ge-engageerde advocaten en Vluchtelingenwerk ad-vies hadden verleend. Samen konden we immers aantonen dat het risico op genitale verminking in Guinee nog altijd groot is en dat de Guinese over-heid er niet in slaagt om bescherming te bieden tegen het risico. Daarop erkende het Commissa-riaat-generaal wel al de minderjarige kinderen als vluchtelingen, maar hun ouders nog niet. Door deze verandering in beleid kwamen er plots veel meer asielaanvragen in naam van minderjarige kinderen. Het recht op opvang van deze gezin-nen is gelukkig verzekerd, maar de strijd voor een automatisch afgeleid statuut voor de ouders gaat verder. Ook in 2015 blijft Vluchtelingenwerk zich inzetten voor Guinese asielzoekers en vragen we de asielinstanties om automatisch een statuut voor het hele gezin toe te kennen.

STRATEGISCH PROCEDERENHet recht op het garanderen van opvang was ook in 2014 de leidraad in een aantal juridische proce-dures waarin Vluchtelingenwerk betrokken partij was. Vluchtelingenwerk tekende beroep aan bij de Raad van State tegen de instructies van Fedasil van 2013 rond einde steun. We werkten in 2014 verder aan dit beroep. Na een negatief advies van de auditeur besloot de Raad van Bestuur het be-roep toch verder te zetten. Er blijven immers een aantal belangrijke vragen bestaan rond de wette-lijkheid van de instructies die we graag beslecht willen zien door de Raad van State. Een ander beroep dat Vluchtelingenwerk samen indiende met CIRÉ, ADDE, BADJ (Bureau d’ac-cueil et de défense des jeunes) en Ligue des Droits de l’Homme, gaat over het recht op opvang van gezinnen in onwettig verblijf die momenteel in het terugkeercentrum in Holsbeek verblijven.

WERKEN AAN DE VEERKRACHT VAN HOOG-OPGELEIDE VLUCHTELINGEN

Hoogopgeleide vluchtelingen braken hun carrière noodgedwongen af in hun herkomstland en moe-ten in België vaak professioneel van nul beginnen. Dit gaat gepaard met een rouwproces. Ze verlie-zen immers niet alleen hun beroepsidentiteit,


maar ook de bijhorende status. Vooraleer ze kun-nen deelnemen aan een begeleidingstraject naar werk moet daaraan de nodige aandacht gegeven worden. Hiervoor ontwikkelden we een metho-diek voor hulpverleners. Met de steun van het Europees Sociaal Fonds en de Vlaamse overheid, ging Vluchtelingenwerk met hoogopgeleide vluchtelingen aan de slag in twee leergroepen. Tijdens zes bijeenkomsten verhoogden we het bewustzijn van deze vluch-telingen over mogelijke emotionele en culturele obstakels in hun professionele zoektocht. Door aandacht te geven aan de gevoelens, ervaringen en verhalen van de verschillende deelnemers, konden ze hun veerkracht versterken.

BEGELEIDING VAN GEVLUCHTE ARTSEN

We ondersteunden ook in 2014 gevluchte artsen die de ambitie hebben om opnieuw als arts aan de slag te gaan in Vlaanderen. Op bijeenkomsten kregen ze informatie en konden ze netwerken. Onderwerpen zoals ‘medisch Nederlands leren’ of de procedure ‘diplomagelijkschakeling’ werden uitvoerig besproken. Een Iraanse gevluchte arts die ondertussen aan de slag is als dokter in ons land, kwam er als ‘rolmodel’ spreken over haar ervaringen. Dankzij de bijeenkomsten zagen we een duidelij-ke evolutie in de zelfzekerheid van de deelnemers. Ze spraken onderling af en namen ook contact op met sprekers en organisaties die ze leerden ken-nen via de bijeenkomsten. Ze ondernamen zelf acties voor het leren van medisch Nederlands, het doorlopen van hun procedures voor diplomage-lijkschakeling en het vinden van gepaste onder-wijs- en tewerkstellingsperspectieven.

WERKEN MET JONGE VLUCHTELINGEN

Wat betekent het om kind van een asielzoeker of vluchteling te zijn? Wat liep goed tijdens de asiel-procedure? En wat kan beter? Wat zou het beleid kunnen doen om de situatie van jonge vluchtelin-gen te verbeteren? Vluchtelingenwerk vraagt meer aandacht voor de specifieke problemen waar jon-ge vluchtelingen mee te maken krijgen. We willen hen ook een stem geven in het debat. Daarom werkten we een jaar lang samen met een vijftiental jonge vluchtelingen tussen de 16 en 23 jaar. We leerden hun verhaal in beeld en onder woorden brengen. Dit deden we door tien educa-tief-recreatieve bijeenkomsten te organiseren. De jonge vluchtelingen leerden hun verhaal vertellen aan het grote publiek en aan beleidsmakers. Zo staken ze een tentoonstelling in elkaar met foto’s van hun leefwereld die zelf hadden gemaakt. Die werden twee keer tentoongesteld, op het festival ‘Kinderen op de vlucht’ en op het congres van ‘Uit De Marge’. In de zomer trokken onze jongeren vier dagen op kamp met de steun van Scouts en Gidsen Vlaan-deren en de giften van vele individuele donateurs. Voor heel wat van hen was dit een primeur en dus een fantastische ervaring. Ook de andere activitei-ten waren leerrijk en emanciperend voor de jon-geren. Zo volgden ze een teambuilding van JES vzw, kregen ze een training sociaal actievoeren van Vredesactie vzw en mochten ze op bezoek bij de kinderrechtencommissaris. Aan het einde van het jaar deden de jongeren een heuse bedankingsac-tie. In Gent deelden ze ballonnen en kaartjes uit aan voorbijgangers om hen te bedanken voor de kansen die ze krijgen in België. Maar ze klaagden ook hun soms moeilijke parcours aan. Met deze actie haalden ze veel pers. Zelfs het VRT-journaal bracht een mooie reportage.

VRIJWILLIGERSWERK VOOR ASIELZOEKERS EN VLUCHTELINGEN

Vluchtelingenwerk wil asielzoekers en vluchte-lingen betrekken als vrijwilligers binnen onze beweging. Dit is belangrijk om werkervaring op te doen, helpt hen de taal te leren en vergemak-kelijkt het integratieproces. Om daar samen met Europese partners een strategie voor uit te werken wilden we in 2014 een projectaanvraag indienen bij ERASMUS+ Grundtvig. Vluchtelingenwerk Nederland en de British Refugee Council beslo-ten hierin mee te stappen en ook heel wat andere organisaties toonden interesse. Zo overtuigden


we onder meer het Deense Trampoline House om met ons samen te werken. Twee weken voor de deadline op 30 april besloot de British Refugee Council om zich toch niet te engageren voor het project. Gezien de korte tijdspanne werden geen nieuwe partners meer gevonden waardoor we de projectaanvraag niet konden indienen. Toch waren onze inspanningen

niet voor niets: we legden nieuwe contacten met verschillende Europese organisaties en verrijkten onze inhoudelijke expertise. We leerden immers heel wat bij over het inschakelen van vluchte-lingen en asielzoekers als vrijwilligers in onze werking.In 2015 zoeken we verder naar nieuwe mogelijkheden om vrijwilligerswerk door asiel-zoekers en vluchtelingen te ondersteunen.

2. ONDERSTEUNING VAN BEGELEIDERS EN ADVOCATENOok voor de begeleiders, organisaties, vrijwilligers en juristen die in contact komen met de asielpro-blematiek is Vluchtelingenwerk uitgegroeid tot een belangrijk steunpunt. We ondersteunen hen via helpdesks, informatie, overlegmomenten en vormingen.

PLANET SEARCH

Voor advocaten, rechtshulpverleners, vrijwilli-gers en begeleiders van asielzoekers is correcte en asielrelevante informatie over het herkomstland erg belangrijk. Planet Search zoekt, bestudeert en analyseert relevante bronnen over de situatie van het herkomstland van asielzoekers. Deze in-formatie dient om de geloofwaardigheid van het asielrelaas of de ernst van een (vervolgings-)situa-tie in het land van herkomst te onderbouwen en is dus van levensbelang. De meeste vragen hielden verband met een persoonlijk vluchtverhaal. An-deren waren meer algemeen zoals vragen over de veiligheidssituatie in een specifieke regio of over etnische of religieuze groepen.Het internet en persdatabanken zijn de belang-rijkste bronnen van informatie voor Planet Se-arch. Daarnaast is ook een prominente rol wegge-legd voor de databank van Factiva. Factiva houdt wereldwijde media-artikelen bij die soms tot der-tig jaar terug in de tijd gaan. Daardoor zijn we in staat om gedetailleerde informatie terug te vinden over politieke partijen, stakingen, verschuivingen in machtscentra, schendingen van mensenrech-ten,...

WIST JE DAT? — In 2014 kregen we 330 vragen over een 75-tal landen te verwerken. — Dit jaar kregen we opvallend veel vragen over de behandeling van asielaanvragen en de opvang van asielzoekers in EU-landen. — De top vijf van meest bevraagde landen waren: Afghanistan, Pakistan, Irak, Angola en Guinee.

HELPDESK TERUGKEER

Vluchtelingenwerk moest dit jaar de helpdesk terugkeer en onze nieuwsbrief over terugkeer-praktijken stopzetten. We beschikken hiervoor niet meer over voldoende financiële middelen.

JURIDISCHE HELPDESK

In het eerste deel van dit jaarverslag werd al ver-wezen naar onze juridische ondersteuning van ad-vocaten en begeleiders.Vluchtelingenwerk heeft al twintig jaar een juri-dische helpdesk waar iedereen met een juridische vraag over de asielprocedure terecht kan. De vra-gen kunnen zeer algemeen zijn, zoals ‘waar moet je een asielaanvraag indienen?’, andere zijn heel specifiek. Zo waren er in 2014 veel vragen over

2004

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2013

330 330345

396

489

563

550

500

450

400

350

300 349 350

440

465486

2014


ebola en of een asielaanvraag op basis van de uit-braak van ebola in het land van herkomst een grond voor bescherming is in België.

WIST JE DAT? — In 2014 beantwoordde de juridische help-

desk 493 vragen.

BEZOEKERSGROEP ‘GESLOTEN CENTRA’

Samen met onze Franstalige zusterorganisatie CIRÉ en onze lidorganisatie Jesuit Refugee Ser-vice (JRS) coördineert Vluchtelingenwerk de be-zoekersgroep ‘Gesloten Centra’. Die bestaat uit een tiental vrijwilligers en medewerkers van ngo’s die wekelijks mensen bezoeken die opgesloten zijn in één van de zes gesloten centra in ons land. De bezoekers staan opgesloten vreemdelingen psychosociaal en juridisch bij en vervullen een rol als waakhond van de mensenrechten op deze moeilijk toegankelijke plaatsen. Vluchtelingen-werk helpt bij de coördinatie, het analysewerk, de beleidsbeïnvloeding en het zoeken naar bijko-mende financiering.In 2014 bouwden we verder aan een professionele omkadering van onze bezoekers. Zo voorzien we bijvoorbeeld juridische fiches over alle mogelijke procedures. Een coach gaf de bezoekers ook een vorming rond ‘actief luisteren’: hoe kunnen ze het best omgaan met psychologische druk, emoties, frustraties en verwijten; hoe moeten ze empathie uiten; hoe kunnen ze gesprekken structureren; hoe kunnen ze gevoelige situaties ontmijnen; of slecht nieuws overbrengen,…

WIST JE DAT? — De bezoekersgroep ‘Gesloten Centra’ volgde

436 personen op in de gesloten centra van Brugge en Merksplas.

Dit werk kunnen we verrichten dankzij de finan-ciële steun van een privaat fonds. Voor 2015 zijn de middelen voor deze werking echter onzeker.

VORMING VOOR BEGELEIDERS EN VRIJWIL-LIGERS

Vrijwilligers konden dit jaar deelnemen aan diver-se vormingen. We organiseerden zowel basisvor-mingen over asiel als meer specifieke vormingen zoals over het Europees asielbeleid en de impact ervan op ons nationale asielbeleid. Verder kon de bezoekersgroep ‘Gesloten Centra’ deelnemen aan

een vorming over psychische zorg voor kwetsbare profielen in de gesloten centra en over de detectie van specifieke medische problematieken van ge-detineerden.Uit een interne evaluatie en evaluatiefiches van deelnemers aan de vormingen blijkt dat de basis-vormingen een goede formule zijn. Het gemid-deld aantal inschrijvingen is doorgaans veertig en bijna elke vorming moeten we mensen weigeren.

WIST JE DAT? — De handleiding bij het vormingspakket

‘Wat is een vluchteling’ werd 570 keer gedownload.

— 53 vrijwilligers namen deel aan de basis-vorming ‘Wat is een vluchteling’ en 30 vrijwilligers werden gevormd om informa-tie te kunnen geven aan asielzoekers.

— Op 28 januari waren er 32 bibliotheekme-dewerkers te gast op onze inspiratiedag in het kader van het curatorschap van Vluch-telingenwerk van de jeugdboekenweek in de bibliotheken

PLATFORM INDIVIDUELE BEGELEIDING

Vluchtelingenwerk organiseert meerdere keren per jaar een Platform Individuele Begeleiding waarbij hulpverleners uit verschillende werkin-gen de kans krijgen om ervaringen uit te wisselen rond actuele thema’s en vragen te stellen over de dagelijkse begeleiding van vluchtelingen. We kie-zen steeds onderwerpen op basis van vragen en signalen die ons bereiken.

IRAKIn april 2014 organiseerde Vluchtelingenwerk een uitwisselingsplatform over Irak voor bege-leiders die werken in individuele dossiers van asielzoekers. Tijdens dit vormingsmoment werd er ingegaan op de gevoerde juridische analyse en een medewerker van MO* Magazine focuste op de algemene situatie in Irak.

MEDISCHE ELEMENTEN IN DE ASIELPROCEDURETijden deze sessie gaf een medewerker van Solen-tra achtergrond bij medische elementen en hoe die te gebruiken en te attesteren. Zij deelde ook haar kennis en ervaring uit haar werk bij Solentra. Een medewerker van het Kruispunt Migratie en Integratie gaf ook een overzicht van het gebruik en de beoordeling van medische elementen in


rechtspraak van het Europees Hof voor de Rech-ten van de Mens.

STATELOOSHEIDIn het najaar organiseerde Vluchtelingenwerk een platform rond stateloosheid. We zien namelijk dat dit een minder bekend thema is bij het brede publiek. Een medewerker van het Belgisch Comi-té voor Hulp aan Vluchtelingen vertelde hierover, terwijl een vreemdelingenrechtadvocaat concreet aantoonde wat er mogelijk is op vlak van juridi-sche procedures.

ASIEL EN DETENTIEIn december 2014 werd het vierde platform van het jaar georganiseerd met als thema ‘Asiel en de-tentie’. Een medewerker van Vluchtelingenwerk lichtte de werking van de verschillende deten-tiecentra in België toe en verduidelijkte daarbij de rol van de bezoekersgroep ‘Gesloten Centra’. Verder ging een vreemdelingenrechtadvocaat die gespecialiseerd is in detentie, in op de juridische aspecten van detentie. Ook thema’s als (meervou-dig) asiel in detentie, beroepen en termijnen en de werking van de raadkamer kregen aandacht. Tot slot deelde hij zijn concrete ervaringen over het verdedigen van cliënten in detentie.

3. ACTIESGASTVRIJE AWARD 2014

Ook dit jaar ging Vluchtelingenwerk op zoek naar gastvrije initiatieven die asielzoekers en vluchtelingen het gevoel geven welkom te zijn in ons land. Alle activiteiten die bijdragen tot de bescherming, opvang en integratie van asielzoe-kers en vluchtelingen kwamen in aanmerking en maakten kans op een geldprijs en een award. Omdat LOCUS, het steunpunt voor bibliothe-ken ons onder de arm nam als curator voor de Jeugdboekenweek, ging onze campagne midden maart van start tijdens deze projectweek. Uitzon-derlijk lanceerde Vluchtelingenwerk daarvoor een zesde categorie: de bibliotheken. Om bibliotheek-medewerkers aan te sporen om ‘gastvrij’ aan de slag te gaan ontvingen ze een inspiratiegids met tips. Ook dit jaar zetten verenigingen, scholen, gemeentebesturen, bedrijven, individuen en bi-bliotheken allerhande gastvrije initiatieven op. Denk maar aan een soep- of fruitbedeling, een praatgroep om Nederlands te leren, een naaisa-lon, een wandeltocht,… Naast de publieksprijs deelde Vluchtelingenwerk nog zes andere awards uit: voor de school, het individu, bedrijf, ge-meente, vereniging of bibliotheek met het meest gastvrije initiatief. Tijdens een heuse slotshow in Muntpunt op 21 november werden de win-naars bekend gemaakt. De publieksprijs ging naar het Sint-Janscollege in Gent en de tweede prijs werd in ontvangst genomen door Al-Ikram in Borgerhout. De winnaars van de juryprijs waren het Kids Parliament, Daniël Alliet, de Vrije Ba-

sisschool Olsene, Bibliotheek Turnhout, de Ge-meente Kruibeke en Boomkwekerij Boon bvba.Voor het tweede jaar op rij toonde deze campagne aan dat Vlaanderen en Brussel zich op heel diverse manieren erg gastvrij opstellen tegenover asielzoe-kers en vluchtelingen.

WIST JE DAT? — 168 initiatieven dongen mee naar de Gast-vrije Award 2014.

— 22 000 mensen brachten een stem uit voor een gastvrij initiatief.

— 27 bibliotheken dienden een initiatief in voor de campagne Gastvrije Gemeente.

— 3000 bibliotheken in Vlaanderen en Brussel verspreidden 50 000 ‘gastvrije’ bladwijzers onder hun leden.

IN ACTIE VOOR SYRISCHE VLUCHTELINGEN

Vluchtelingenwerk vroeg in maart samen met een honderdtal Europese vluchtelingenorganisa-ties aandacht voor vluchtelingen uit Syrië. Via de campagne ‘Europe Act Now’ werd iedereen op-geroepen om een stem te geven aan deze mensen via Twitter, Facebook en een online petitie. Zo wilden we Europa doen reageren op de Syrische vluchtelingencrisis die in 2014 meer dan drie jaar aan de gang was en meer dan 2,4 miljoen mensen op de vlucht deed slaan. Slechts 4% van hen vond bescherming in Europa.


We organiseerden samen met Syriërs in België ook een actie gericht op de Belgische politici. Omdat Syrische vluchtelingen in ons land hun familie missen en hen in veiligheid willen bren-gen, hielden we een stille betoging op het Munt-plein in Brussel. Samen met de steunende ngo’s vroegen de Syrische vluchtelingen een plek in het regeerakkoord en legale manieren om hun familie hier in veiligheid te brengen. Die zijn er op dit ogenblik immers nauwelijks. Bovendien is de of-ficiële procedure voor gezinshereniging erg duur en zijn de financiële voorwaarden zwaar. Ook de criteria zijn heel strikt: broers of zussen, oma’s of opa’s, volwassen zonen of dochters komen niet in aanmerking. Vaak rest dus enkel de gevaarlijke tocht over zee.

GEEN WEG TERUG VOOR NIET-REPATRIEER-BARE VREEMDELINGEN

In het voorjaar van 2012 ging Vluchtelingen-werk samen met ECRE, de Europese koepel van vluchtelingenorganisaties en met drie partners uit Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Hongarije, op zoek naar niet-repatrieerbare vreemdelingen. Samen bundelden we twintig verhalen in een pu-blicatie: ‘Point of no return – The futile detention of unreturnable migrants’. Zoals het verhaal van Hagop en Boban die beiden vrijwillig willen te-rugkeren maar niet mogen omdat hun thuisland hen niet erkent als burger. Of het verhaal van Lala die een heel zware hartaandoening heeft waar-door een terugkeer misschien wel haar dood kan betekenen. Allemaal moesten ze verhuizen naar één van de vijf gesloten centra die ons land telt. Een nutteloze opsluiting omdat een gedwongen terugkeer niet mogelijk is. Ze leven al jaren in een juridisch niemandsland, zonder enige toegang tot basisrechten zoals werk. Deze verhalen werden vanaf half januari gedeeld op de campagneweb-

site www.pointofnoreturn.eu en via sociale me-dia. Nadien trokken we met de reportages naar de verschillende partijen. Samen wilden we op zoek gaan naar een oplossing voor deze mensen.

WERELDVLUCHTELINGENDAG

Naar jaarlijkse gewoonte organiseerde Vluchte-lingenwerk samen met CIRÉ en nog enkele an-dere partners een actie naar aanleiding van We-reldvluchtelingendag op 20 juni. Dat deden we samen met UNHCR, Fedasil, het Commissari-aat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staat-lozen, het Belgisch Comité voor Hulp aan de Vluchtelingen, CIRÉ, Convivial, het Rode Kruis, Croix Rouge en ECRE, de Europese koepel van vluchtelingenorganisaties.Met het wereldkampioenschap voetbal in Brazilië in volle gang wilden we de nadruk leggen op het belang van ‘fairplay’ voor alle mensen die bescher-ming zoeken voor oorlog, geweld en vervolging. Vroeg in de ochtend kwamen onze vrijwilligers samen in treinstations om flyers en voetbaltoe-ters uit te delen. De mini-vuvuzela’s zorgden voor heel wat animo in de stations, terwijl de flyers aandacht vroegen voor de meer dan vijftig mil-joen mensen die vandaag op de vlucht zijn voor oorlog, geweld en vervolging. Zij verdienen een eerlijke kans om in een veilig land hun leven op te bouwen. Ook zij hebben recht op fairplay.

WIST JE DAT? — Wereldwijd slaan elke minuut 22 men-

sen op de vlucht voor oorlog, geweld of vervolging.

— 100 000 flyers en mini-vuvuzela’s werden verdeeld in 44 treinstations door zo’n 250 vrijwilligers.

STANDAARD SOLIDARITEITSPRIJS

In 2014 werd Vluchtelingenwerk opnieuw gese-lecteerd om samen met 24 andere goede doelen mee te dingen naar de Standaard Solidariteit-sprijs. Samen met het campagnebureau ‘Absoluut’ ontwikkelden we een advertentie onder de slogan ‘de horror van Lampedusa’ die paginagroot in de krant mocht pronken. Daarin belichtten we de gevaren die bootvluchtelingen lopen tijdens hun vlucht naar het veilige Europa in gammele boot-jes op de Middellandse zee. Op die manier wou Vluchtelingenwerk het gebrek aan legale en dus veilige manieren om naar Europa te komen aan


de kaak stellen. De Solidariteitsprijs wonnen we dit jaar niet, maar onze inzending leverde toch een mooi resultaat op. De originele potloodteke-ning van de Nederlandse tekenaar Paul van der Steen hebben we op eBay geveild en de opbrengst daarvan ging naar onze werking.

RUSLANDAVOND

Zoals eerder in deel 1 al werd aangehaald organi-seert Vluchtelingenwerk elk jaar een thema-avond over vluchtelingenthema’s en landen waar vluch-telingen vandaan komen. Zo vonden in het verle-den al avonden plaats over Syrië, Irak en Soedan. Dit jaar kozen we voor de Russische Federatie. Deze laatste zit immers al tien jaar in de top vijf van de herkomstlanden van asielzoekers in België. Het percentage van asielzoekers uit de Russische Federatie die als vluchteling erkend worden ligt gevoelig lager dan die voor asielzoekers uit lan-den als Syrië, Afghanistan of Irak. Toch is het niet verwaarloosbaar: in 2014 heeft het Commissari-aat-generaal 554 beslissingen genomen in Rus-sische asielaanvragen en in 233 daarvan werd de vluchtelingenstatus toegekend. De mensenrechtensituatie in de Russische Fede-ratie krijgt vaak niet de media-aandacht die het verdient, tenzij bij specifieke gebeurtenissen. Zo kwam de moord op journaliste en mensenrech-tenactiviste Anna Politkovskaya enkele jaren gele-

den uitgebreid in het nieuws. Ook de opsluiting en terechtstelling van de leden van Pussy Riot en de protesten van de beweging voor holebi’s, transgenders en interseksuelen tegen de onder-drukking van hun rechten konden op heel wat persaandacht rekenen. Als sprekers nodigden wij Karen Moeskops, directeur van Amnesty International Vlaande-ren, Svetlana Gannushkina, Russische mensen-rechtenactiviste en Dirk Van den Bulck, Com-missaris-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen uit. Jan Balliauw, VRT-journalist en Ruslandspecialist, modereerde het gesprek. We organiseerden deze avond in samenwerking met Amnesty International Vlaanderen en Pax Christi Vlaanderen.

LUNCHCAUSERIEËN

In 2014 organiseerden we een nieuwe activiteit: de lunchcauserieën. Op weekdagen program-meerden we ’s middags twee interessante sprekers rond een vluchtelingengerelateerd onderwerp. Er vonden maar liefst vier lunchcauseriën plaats, met diverse onderwerpen:

— ‘Focus op Syrië’ - 5 maart (sprekers: Karl Kopp van Pro Asyl uit Duitsland en Roni Hossein, erkend vluchteling uit Syrië).

— ‘Focus op Kosovo’ - 23 april (sprekers: Valon Halimi, Kosovokenner en Kris Pollet van ECRE).

— ‘Focus op Wereldvluchtelingendag’ - 18 juni (sprekers: Kobe Van Steenbergen, producer van de kortfilm ‘Baghdad Messi’ en Param, een jonge vluchteling).

— Focus op vrouwen in de asielprocedure - 29 oktober (sprekers: Maggi Poppe van de Vrouwenraad en Claudia Bonamini van Vluchtelingenwerk).

TEAMDAGEN MET VLUCHTELINGEN VOOR BEDRIJVEN EN ORGANISATIES

Dit jaar organiseerden we voor het eerst ‘teamda-gen’ voor bedrijven. We kregen al langer regelma-tig de vraag om een originele, groepsbevorderende en maatschappelijk relevante teamdag op touw te zetten. Dankzij de steun van de Vlaamse overheid (Projecten voor Brussel) konden we dit concept uitwerken, verfijnen en er promotie rond voeren. Zo maakten we een mooie brochure die meege-geven werd aan geïnteresseerde bedrijven en or-ganisaties. Ons aanbod is ook terug te vinden op gespecialiseerde sites als www.wegmetdebaas.be.


Het samen ontvangen van vluchtelingen op de eerste dag van hun aankomst in België was voor

alle deelnemers telkens weer een indrukwekkende ervaring. Elke teamdag startte met een infosessie waarin men kennismaakte met het thema ‘vluch-telingen’. Nadien bereidde de groep een zelfgeko-zen maaltijd die ze ’s middags serveerden. Terwijl iedereen genoot van een voedzame maaltijd kon het team in gesprek gaan met de vluchtelingen en hen informatie geven over de asielprocedure. Na-dien leerden ze een ‘ervaren vluchteling’ kennen die over zijn of haar parcours in België vertelde. Tussendoor was Vluchtelingenwerk steeds aan-wezig om vragen te beantwoorden en was er ook ruimte voor uitwisseling en reflectie.

4. COMMUNICATIEAls je over asiel of vluchtelingen spreekt, gaat het altijd over mensen, niet over dossiers. Veel vluchtelingen die in België terechtkomen, bren-gen aangrijpende verhalen mee. Die persoonlijke verhalen geven de vluchtelingenthematiek een ge-zicht. Door deze talloze kleine geschiedenissen te vertellen hoopt Vluchtelingenwerk het draagvlak voor een humaan asielbeleid te vergroten.

GETUIGENISSEN

Vluchtelingenwerk wil aan de hand van de verha-len van asielzoekers en vluchtelingen het draag-vlak en de kennis over deze groep nieuwkomers bij het brede Vlaamse publiek doen toenemen. Een goede getuigendatabank en het correct afne-men en bewaren van getuigenissen zijn daarvoor onontbeerlijk. In 2014 standaardiseerden en reor-ganiseerden we onze getuigendatabank om zoek- acties te vergemakkelijken en vlotter te kunnen verwerken. Medewerkers namen ook deel aan de vorming ‘Oral History’ van FARO, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed.

WIST JE DAT? — De verschillende projecten en campagnes

van dit jaar bezorgden ons 36 nieuwe getui-gen.

— Onze databank telt in totaal 145 getuigen en omvat 20 verschillende nationaliteiten

— Vluchtelingenwerk geeft nooit persoonlijke informatie van getuigen door aan derde partijen.

WEBCOMMUNICATIE

Via sociale media als Facebook en Twitter deelt Vluchtelingenwerk ervaringen van asielzoekers, vluchtelingen en iedereen die zich voor deze groep inzet. Daarnaast maken we ook het verhaal ach-ter onze organisatie zelf bekend. Zo tonen we wie we zijn en wat we doen. Uit de massale stroom van informatie lichten we ook actueel nieuws uit om onze volgers op de hoogte te houden van re-levante maatschappelijke ontwikkelingen in ons werkveld. Verder testen we ook nieuwe sociale media uit. Vandaag proberen we vooral ons bereik op LinkedIn, het netwerk voor professionals, te vergroten. Voorheen waren we ook reeds beperkt actief op dit kanaal, maar dit jaar posten we be-wust meer berichten. Op dit moment hebben we 201 volgers op LinkedIn. Daarnaast doen we ook inspanningen op Pinterest waar we een grote ver-zameling beelden, films, boeken, citaten, bekende personen,… aanleggen die te maken hebben met het thema van asielzoekers en vluchtelingen. In 2014 lanceerden we onze nieuwe website. We gaven een belangrijke plaats aan het werven van fondsen voor de organisatie. Daarnaast is er ook ruimte voor blogs. We kozen hierbij voor een be-knoptere inhoud wat resulteerde in (veel) minder pagina’s. Het gevolg is dat er minder pagina’s zijn opgenomen in de zoekindex van Google en dat we daar dus voor minder trefwoorden worden teruggevonden. Met de toename van het aantal nieuws- en andere berichten op de nieuwe site zal het aantal bezoekers via Google vermoedelijk snel terug stijgen.


WIST JE DAT? — Vluchtelingenwerk en haar directeur Els Keytsman hebben samen 5096 volgers op Facebook en 3103 volgers op Twitter.

— Op Facebook publiceerde Vluchtelingen-werk afgelopen jaar 561 berichten met een gemiddeld bereik van 858 personen per bericht. Op Twitter publiceerden we 1213 berichten, 77% meer dan in 2013. Deze

berichten werden 816 geretweet, 401 keer als favoriet aangeduid en 31 keer beant-woord.

— ‘In De Vlucht’ werd voor het eerst ver-stuurd in september 2014 en had eind december 604 abonnees.

— Het aantal abonnees op E-fugee steeg in 2014 van minder dan 8000 naar 10 500.

5. ACTIEVE PARTNERSCHAPPEN

ECRE

ECRE, de ‘European Council on Refugees and Exiles’, is de Europese koepelorganisatie van vluchtelingenorganisaties. Binnen het ECRE-net-werk werken we mee aan standpuntbepaling. Ook in het kader van de campagne ‘Europe Act Now’ werkte Vluchtelingenwerk actief samen met ECRE om gemeenschappelijke boodschappen en eisen te bepalen.

MIGRATIECOALITIE

In 2014 zetten we samen met verschillende mid-denveldorganisaties het nieuwe samenwerkings-verband ‘Migratiecoalitie’ op poten. Deze coalitie wil met een gedeeld beleidskader en evaluatiemo-del verschillende aspecten van het migratiebeleid jaarlijks monitoren en evalueren. Zes organisa-ties trekken dit nieuwe samenwerkingsverband, zowel inhoudelijk, communicatief als financieel:

Netwerk tegen Armoede, 11.11.11, de koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging, Min-derhedenforum, Orbit vzw (voorheen KMS), Samenlevingsopbouw Brussel en Vluchtelin-genwerk Vlaanderen. Met deze coalitie betrek-ken we nieuwe sectoren, zoals de armoede- en de Noord-Zuidsector bij het migratiedebat. De coördinatie van de Migratiecoalitie werd door Vluchtelingenwerk opgenomen. 11.11.11 zorgde op zijn beurt voor een evaluatiekader (opdracht aan HIVA) en de opmaak van het rapport ‘Migra-tiebarometer’ op basis daarvan.Een projectaanvraag ‘ontwikkelingseducatie’ werd door het Vlaams Agentschap Internationa-le Samenwerking goedgekeurd. Dit laat ons toe om in 2015-2017 te werken aan een gezamenlijk educatief verhaal rond het brede migratiethema in de Noord-Zuidsector enerzijds en de vluchte-lingen- en migratiesector anderzijds. Het project biedt ook ruimte om de uitwisseling tussen deze verschillende bewegingen verder uit te bouwen. De coördinatie van de Migratiecoalitie zal verder opgenomen worden binnen dit project.

NIEUWSBRIEVEN

Onze maandelijkse digitale nieuwsbrief E-fu-gee bereikt ondertussen zo’n 10 500 mensen. Deze sterke groei danken we aan onze campagne ‘Gastvrije gemeente’, waarbij de bezoekers van de campagnewebsite konden aangeven of ze E-fugee wilden ontvangen.

In 2014 creëerden we een nieuw kanaal om de interactie met ons netwerk van leden en vrijwilli-gers te vergroten. Met de maandelijkse elektroni-sche nieuwsbrief In De Vlucht informeren we hen over de werking van het secretariaat en delen we nieuws van leden en vrijwilligers onderling.


DEEL 3 VLUCHTELINGENWERK INSPIREERT HET BELEID

Still uit de film ‘Silent Stories’, een film door Hanne Phlypo & Catherine Vuylsteke

Vluchtelingenwerk verdedigt de belangen van vluchtelingen bij beleidsmakers op lokaal, Vlaams, federaal en Europees niveau. De organi-satie kijkt met een kritische en opbouwende bril naar het beleid. Waar nodig formuleren we voor-stellen voor verbetering. Hiervoor baseren we ons op gedegen analysewerk. Vluchtelingenwerk is de kwaliteitsbewaker van het Belgische asielbeleid. De drijfveer van de organisatie is de bekommernis om het lot van de vluchtelingen die in ons land hun toevlucht zoeken. Indien wij van oordeel zijn dat de rechten van asielzoekers geschaad worden, starten we juridische procedures op.

VERKIEZINGEN

2014 was een verkiezingsjaar. Op 25 mei vonden zowel de Europese als de federale en de regionale

verkiezingen plaats. Een cruciaal moment voor het lobbywerk van Vluchtelingenwerk. Een kans om ervoor te zorgen dat politieke partijen onze eisen eigen zouden maken en zich zouden enga-geren om het beleid in die richting te sturen als zij de verkiezingen zouden winnen. Al aan het eind van 2013 hadden wij daarom ons memorandum voor de verkiezingen gepubliceerd: ‘Asielbeleid op een keerpunt’. Tussen eind 2013 en begin 2014 gingen wij langs bij de verschillende partijen om onze eisen te bespreken. Bij de verkiezingen spelen de kiezers de belang-rijkste rol. Wij wilden dan ook dat de kiezer ge-informeerd naar de stembus kon stappen en ook aan asielzoekers en vluchtelingen zou denken. We bekeken dus de partijprogramma’s en contacteer-den de politieke partijen met een lijst van spe-cifieke vragen over wat voor ons de prioriteiten


zijn. Daarna publiceerden wij onze ‘vluchtwijzer’. Aan de hand van vijf veelbesproken situaties uit de dagdagelijkse realiteit kon iedereen zijn me-ning toetsen aan het standpunt van de politieke partijen. Voor wie nog meer wou weten, bevat-te de ‘vluchtwijzer’ een uitgebreid overzicht van de visies van de partijen naast die van Vluchte-lingenwerk. Wie goed kijkt naar de antwoorden van de verschillende politieke partijen zal zien dat het lobbywerk van Vluchtelingenwerk niet onge-hoord voorbij is gegaan.

REGERINGSVORMING EN REGEERAKOORD

Nadat de uitslag van de verkiezingen bekend was volgden wij het proces van regeringsvorming nauw op. Eens het duidelijk werd welke politieke partijen aan de onderhandelingstafel gingen zit-ten, zochten wij contact en voerden we gesprek-ken met diegene die rond het thema asiel zou onderhandelen.Toen de nieuwe regering het regeerakkoord pu-bliceerde, gingen wij onmiddellijk aan de slag om de tekst te analyseren. Eerst publiceerden we een korte reactie via het persbericht ‘Regeerakkoord wantrouwt asielzoekers’. Nadien volgde een uit-gebreide analyse van het hele regeerakkoord in ‘Waar is de blik op de wereld’. Op 8 november gingen wij voor het eerst op ge-sprek bij de nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken. We besproken met hem onze eerste bezorgdheden in verband met het regeerakkoord en overhandigden een ‘welkomst-pakket’ met films en boeiende lectuur over asiel en migratie. We hopen in de toekomst met de regering in dialoog te kunnen blijven gaan om ervoor te zorgen dat de rechten van vluchtelingen en asielzoekers gegarandeerd worden.

NIEUWE REGERING KIEST VOOR COLLECTIE-VE ASIELCENTRA

Al in 2013 werd beslist om het opvangnetwerk af te bouwen. De bezettingsgraad was immers laag door een vermindering van het aantal asielaanvra-gen. De nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Mi-gratie Theo Francken ging in 2014 verder op dat spoor. In december 2014 keurde de ministerraad een nieuw afbouwplan voor 2015 goed waardoor er nog 16 636 structurele opvangplaatsen zullen overblijven. Dit wordt aangevuld met 2193 ‘buf-ferplaatsen’: reserveplaatsen die beschikbaar wor-den in het geval van een plotse stijging van het aantal asielaanvragen.

De keuze voor een nieuw opvangmodel ligt aan de basis van deze afbouw. In het regeerakkoord van oktober werd gekozen om de opvang bij voorkeur collectief te organiseren. Individuele opvang zou prioritair voorbehouden worden voor kwetsbare groepen en voor asielzoekers waarbij de kans op erkenning groot is. Vluchtelingenwerk betreurt die principiële keuze voor collectieve opvang en heeft bij de verschillende politieke partijen de meerwaarde van individuele opvang verdedigd. Deze laatste vorm geeft asielzoekers de mogelijkheid om als een gezin samen te leven en zelfstandig hun eigen leven in handen te nemen. Bovendien maakt dit het creëren van een draag-vlak in de buurt ook makkelijker.

WIST JE DAT? — Onze individuele opvang moet vanaf 1 januari 2015 minstens 30% besparen. — De 750 individuele opvangplaatsen dalen naar 473 plaatsen en 225 bufferplaatsen.

VRIJWILLIGERSWERK VOOR VREEMDELINGEN

Vluchtelingenwerk pleitte jarenlang samen met andere organisaties ervoor dat alle vreemdelin-gen vrijwilligerswerk zouden mogen verrichten. In 2014 vond onze vraag gehoor. Het federale parlement keurde op 22 april een wet goed die vrijwilligerswerk mogelijk maakt voor alle vreem-delingen die legaal in België verblijven. Ook die-genen die gebruik maken van de opvang kunnen voortaan vrijwilliger worden. Deze wet maakt een einde aan de absurde situatie waarbij asielzoekers wel mochten werken met een arbeidskaart C maar niet als vrijwilliger. Vluchtelingenwerk is tevreden met deze nieuwe regeling. Asielzoekers en andere nieuwkomers hebben vaak niets om handen en wachten op een beslissing over hun verblijf. Via het wetsvoorstel krijgen ze de mogelijkheid om hun tijd nuttig in te vullen. We vinden het wel jammer dat een uitzondering gemaakt werd voor gezinnen met minderjarige kinderen zonder pa-pieren. We vinden dat het vrijwilligerswerk en het recht om zich belangeloos in te zetten in onze maatschappij een fundamenteel recht voor ieder-een moet zijn.


NIET-BEGELEIDE MINDERJARIGE VREEMDE-LINGEN

Vluchtelingenwerk schonk dit jaar bijzondere aandacht aan de situatie van niet-begeleide min-derjarige vreemdelingen. Met dit in gedachten toonden we op zaterdag 29 maart de documentai-re ‘The Art of Becoming’ in bibliotheek Permeke in Antwerpen. Deze film bracht het verhaal van drie jongeren op de vlucht uit Afghanistan, Syrië en Guinee. Zonder ouders proberen ze in Euro-pa een toekomst op te bouwen. De documentaire werd gevolgd door een debat met verschillende politici en een vertegenwoordiger uit de sector. Ook in een opiniestuk van Vluchtelingenwerk dat half september verscheen op de website van deredactie.be werd gewezen op de bijzonder moeilijke situatie van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen zonder papieren die 18 jaar wor-den en dreigen uitgezet te worden. Hierin werd de overheid gevraagd om een verblijfsvergunning toe te kennen aan die jongeren die geen enkele band meer hebben met hun land van herkomst. Op zijn minst moeten de jongeren hun school of opleiding kunnen afwerken. In gesprekken met politieke partijen werd verder ook de onmoge-lijkheid van het samen aanvragen van asiel en het bijzonder beschermingsstatuut voor niet-begelei-de minderjarige vreemdelingen aangeklaagd. Met succes: in het regeerakkoord werd opgenomen dat dit cumulverbod zal worden weggewerkt.Via de brochure ‘Wat is een niet-begeleide min-derjarige vreemdeling?’ wil Vluchtelingenwerk het ruime publiek verder informeren.

OPSLUITEN VAN GEZINNEN

Samen met onder andere UNICEF, JRS Belgium en CIRÉ gingen we bij de Raad van State in be-roep tegen het Koninklijk Besluit van 17 septem-ber 2014. Daarin staat dat de Dienst Vreemdelin-genzaken gezinnen mag opsplitsen in afwachting van een uitwijzing naar het herkomstland. Een volwassen gezinslid wordt dan bijvoorbeeld in een gesloten centrum opgesloten en de rest van het gezin gaat naar een open terugkeerwoning. Wij kanten ons tegen de opsluiting van kinderen en tegen de opdeling van gezinnen. Op 9 oktober publiceerde Vluchtelingenwerk een persbericht over het regeerakkoord dat maatregelen omvat-te om meer gesloten centra toe te laten. Daarin kaartten we ook het gebrek aan investeringen in alternatieven voor detentie aan, die nochtans menselijker zijn en vaak ook goedkoper.

ARRESTATIES VAN MENSEN ZONDER PAPIEREN

Op 22 december publiceerde De Standaard een artikel op basis van ons rapport over het gedwon-gen uitwijzingsbeleid dat de krant nog voor de publicatie (2015) kon inkijken. Daarin kantten we ons tegen het voorstel van de Dienst Vreem-delingenzaken om de politie bij mensen zonder papieren te laten binnenvallen zonder huiszoe-kingsbevel. Dat voorstel lanceerden ambtenaren van de dienst in een artikel in Migratie –en Mi-grantenrecht in 2010. De Standaard onthulde dat de nieuwe staatsse-cretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken het idee wil onderzoeken. In Nederland werd een ge-lijkaardig voorstel eerder al in een wet gegoten. Dankzij onze tegenkanting in de media keerden ook vele opiniemakers en politici van meerder-heid en oppositie zich tegen het voorstel. Het is onduidelijk of de staatssecretaris het onderzoek naar de haalbaarheid van het voorstel verder zet.

HOOGOPGELEIDE VLUCHTELINGEN

Met betrekking tot de situatie van hoogopgeleide vluchtelingen hebben we in 2014 enkele beleids-aanbevelingen geformuleerd. We raadden aan om nieuwkomers de nodige tijd en ruimte te gunnen en gaven advies over het aanpakken van discrimi-natie op de arbeidsmarkt. Tot slot stelden we voor om maatregelen te nemen zodat werkgevers meer diversiteit zouden creëren in hun aanwervingsbe-leid.

HET MIGRATIEBELEID DOORGELICHT

Samen met Orbit, Minderhedenforum, 11.11.11, Netwerk tegen Armoede en Samenlevingsop-bouw Brussel engageerde Vluchtelingenwerk zich in het bredere migratiedebat met de oprichting van een ‘Migratiecoalitie’. We maken ons zorgen over de vaak negatieve toon in het migratiedebat en willen vanuit het middenveld een ander geluid brengen. In 2014 stelden we daarom samen een rapport op over het beleid van staatssecretaris van Asiel en Migratie Maggie De Block onder Di Rupo I. We wilden vooral weten waarom de regering zo’n nadruk legde op terugkeer in die regeerperiode. Tweemaal discussieerden we hierover met profes-sionals en vrijwilligers uit de bewegingen die sa-men de ‘Migratiecoalitie’ uitmaken. We spraken ook met verschillende administraties en kabinet-


ten om het beleid beter te kunnen begrijpen. In december 2014 brachten we onze eerste ‘migra-tiebarometer’ uit waarin vooral bleek dat het be-leid de afgelopen jaren een erg schraal beleid was geweest, gericht op crisismanagement. Zo ging er veel aandacht uit naar terugkeercijfers en migra-tiecijfers in het algemeen, maar een echte visie op migratie ontbrak.Voortbouwend op dit rapport formuleerden we zes aanbevelingen om constructiever en duurza-mer met migratie om te gaan. In de komende jaren zullen we met de Migratiecoalitie opvolgen hoe de nieuwe regering dit aanpakt. Daarnaast zullen we ook bouwen aan meer samenwerking tussen migratie-, Noord-Zuid- en migrantenorga-nisaties. Daarbij zal steeds veel aandacht gegeven worden aan educatie over alle aspecten van mi-gratie: de oorzaken en gevolgen en de noden en wensen van herkomstlanden, aankomstlanden en migranten zelf.

LEZINGEN EN VORMINGEN

In maart was Vluchtelingenwerk gastheer van de tweede ‘Europe Regional Workshop’ van IDC,

International Detention Coalition. Deze coalitie is een wereldwijd netwerk van meer dan driehon-derd maatschappelijke organisaties en individuen die pleiten voor alternatieven voor de opsluiting van migranten en asielzoekers. We ontvingen meer dan vijftig mensen uit twintig landen: me-dewerkers van ngo’s, UNHCR, de VN-vluchte-lingenorganisatie en IOM, de Internationale Or-ganisatie voor Migratie. Vluchtelingenwerk werkt al jaren rond dit thema en draagt graag bij tot de versterking van het netwerk op internationaal ni-veau.Eveneens in maart was Vluchtelingenwerk voor-zitter van een panel tijdens een bijeenkomst van experts over de detentie van migranten en asiel-zoekers. Deze vergadering werd georganiseerd in het kader van de ‘Eastern Partnership’ van de Europese Unie en vond plaats in Moldavië. Het panel was een platform voor de uitwisseling van goede praktijken tussen de EU en de landen van het ‘Eastern Partnership’ (Armenië, Azerbeidzjan, Wit-Rusland, Georgië, Moldavië en Oekraïne). Vluchtelingenwerk sprak er een publiek van rege-ringsvertegenwoordigers en ambtenaren uit ver-schillende Oost-Europese landen toe.


EEN GEDREVEN TEAM

Een gedreven en professioneel team van een dertigtal medewerkers (voltijdse equivalenten – VTE) staat in voor de dagelijkse werking van de organisatie. Meer details over het personeelskader in deel 5.

VRIJWILLIGERS

Vrijwilligers zijn de basis van onze beweging. Zo-wel op het secretariaat als bij onze lokale groepen in heel Vlaanderen zijn er dagelijks honderden vrijwilligers in de weer. Ze ondersteunen asielzoe-kers, vluchtelingen en mensen zonder papieren. Ze begeleiden hen bij hun procedure of voorzien in hun basisbehoeften zoals huisvesting, voedsel-bedeling, een warm onthaal,…Met onze partnerorganisaties organiseerden we voor onze lokale vrijwilligers ook dit jaar ontmoe-tingsmomenten in verschillende provincies. Ze kregen er de kans om ervaringen uit te wisselen en we gaven hen meer informatie over recente beleidsontwikkelingen. We boden een sessie aan over ‘Niet-repatrieerbaarheid van asielzoekers in detentie’ en een debat met filmvoorstelling over

niet-begeleide minderjarigen op de vlucht. In Oost-Vlaanderen gingen we op bezoek bij elkaars werking en werden er tips uitgewisseld over hoe je een database kan opzetten, vrijwilligers kan wer-ven, voedselbedelingen kan organiseren,…Op 18 oktober organiseerden we een trefdag waar een 25-tal vrijwilligers aan deelnam. Pascale De-bruyne van UGENT gaf er een boeiende uiteen-zetting over hoe belangrijk vrijwilligers zijn in het geven van een stem aan onze doelgroep via nabij-heidpolitiek. Deze boeiende intro werd gevolgd door twee workshops van Roman Klochkov over ‘hoe maak ik een sensibiliserende animatiefilm’ en ‘hoe omgaan met racisme en discriminatie in je directe omgeving’. We sloten deze inspirerende dag af met een gezellige maaltijd. Omdat asiel en migratie een federale materie is werken we nauw samen met CIRÉ. We doen dat voor de opvang van asielzoekers en overleggen ook in verband met de communicatie van aller-lei asielthema’s. Om ons te helpen documenten van het Nederlands naar het Frans te vertalen en vice versa konden we in 2014 beroep doen op een twintigtal vrijwilligers. Zij vertaalden rapporten, verslagen van vergaderingen en verhalen, en on-dersteunden op die manier onze werking.

DEEL 4 WIE IS VLUCHTELINGENWERK


STUDENTENSTAGES

Studenten kunnen bij Vluchtelingenwerk stage doen en werken op verschillende thema’s (soci-aal-culturele activering, juridisch advies en analy-se, campagne…). We werken hiervoor samen met verschillende onderwijsinstellingen. Zo hebben we overeenkomsten met de Universiteit Antwer-pen (Departement Rechten), Artesis - Plantijn Hogeschool (Antwerpen), Artevelde Hogeschool (Gent) en de Vrije Universiteit Brussel. Aan elk van deze instellingen worden jaarlijks stageplaat-sen aangeboden en nemen er studenten actief deel aan onze werking.

ONZE LEDEN

Eind 2014 telt Vluchtelingenwerk vijftig leden, voornamelijk lidorganisaties. Onze leden, zowel organisaties als individuen zijn goede samenwer-kingspartners en een onmisbare informatiebron over de asielpraktijk in ons land. Begin 2015 organiseren we een vorming rond lidmaatschap. Ook al omdat enkele leden intern sterk verande-ren of zelfs de facto ophouden te bestaan door een veranderend overheidsbeleid in de integratiesec-tor.

ORGANISATIES

— Amnesty International Vlaanderen — Asielzoekers Integratie Zemst (AZIZ) — Beweging.net — Bond Zonder Naam (BZN) — Caritas International — Çavaria — Centrum voor Algemeen Welzijnswerk

Archipel (CAW Archipel) — Centrum voor Algemeen Welzijnswerk De

Mare (CAW De Mare) — Centrum voor Algemeen Welzijnswerk SO-

NAR (CAW Sonar) — Convivial — De8 Antwerpen — De Tinten — Dokters van de Wereld — EVA-centrum — Foyer Brussel — Gardanto — Hand in Hand – VAKA — Internationaal Comité — Jesuit Refugee Service (JRS) — Kerkwerk Multicultureel Samenleven (KMS)

— Kruispunt Migratie-Integratie — Liga voor Mensenrechten — Limburgs Platform voor Vluchtelingen — Medimmigrant — Mentor Escale — Minor Ndako & Juna — Minderhedenforum — Oost-Vlaams Diversiteitscentrum (ODiCé) — Protestants Sociaal Centrum Brussel

(PSC Brussel) — Protestants Sociaal Centrum Antwerpen

(CAW de Terp); PSC Antwerpen — Sociale Dienst Socialistische Solidariteit

(Seso) — Steunpunt voor Integratie van Asielzoekers

(SIAL) — Sint-Egidiusgemeenschap — Solentra – UZ Brussel — Solidariteit Onthaalhuis Christus Koning

(SOCK) — Steunpunt Algemeen Welzijnswerk — Vlaams ABVV — Vlaams Steunpunt Lokale Netwerken — Vluchtelingen Ondersteuning Sint-Niklaas

(VLOS) — Vluchtelingenwerkgroep Wetteren — Werkgroep Merchtem Multicultureel — Werkgroep Vluchtelingen Gent

INDIVIDUELE LEDEN

Daniël Alliet, Els Hertogen (bestuurder), Dirk Ja-cobs, Patrick Loobuyck, Paul Pataer (bestuurder) en Anne Van Lancker (voorzitter)

WAARNEMENDE LEDEN

— Artsen zonder Grenzen — Belgisch Comité voor de Hulp aan Vluchte-

lingen

RAAD VAN BESTUUR EN ALGEMENE VERGADERING

De raad van bestuur wordt verkozen door de al-gemene vergadering en komt doorgaans maande-lijks bijeen. Bestuurders zetelen op persoonlijke titel in de raad; hun mandaat is onbezoldigd. In 2014 verviel het mandaat van acht van de negen bestuurders. Daarop besloten we om een brede, open oproep te lanceren. Die kende veel succes waardoor we een verkiezing konden organiseren met meer kandidaten dan openstaande bestuur-dersfuncties.


De raad bestond op 31 december uit: Anne Van Lancker (voorzitter), Tetty Rooze (ondervoorzit-ter), Leo Dyckmans (penningmeester), Piet Wil-lems, Renaat Van De Velde, Josée Goethals, Els Hertogen, Paul Pataer en Anne Dussart.Onze leden sturen de organisatie via de algemene vergadering, die de grote strategische lijnen uit-zet. In de algemene vergadering van maart stond Bruno Vanobberghen, de Vlaamse kinderrechten-commissaris, als gastspreker op het programma. De leden keurden toen ook de strategie ‘werken met vrijwilligers’ goed. Door de ons opgelegde drastische besparingen ging het secretariaat in het najaar door een herstructurering waardoor we de najaarsvergadering moesten uitstellen naar begin 2015.

ACTIEF LIDMAATSCHAP

Vluchtelingenwerk was ook in 2014 actief lid van 11.11.11 (de koepel van Vlaamse Noord-Zuidor-

ganisaties), ECRE (de Europese koepel van vluch-telingenorganisaties), IDC (de internationale co-alitie die pleit voor alternatieven voor detentie), het FOV (de federatie sociaal-cultureel werk) en Sociare (de socioculturele werkgeversorganisatie). Daarnaast zijn we ook lid van Kauri, Belgian meeting point for sustainability en van VEF, de vereniging voor ethiek in de fondsenwerving.We richtten in 2014 mee de Migratiecoalitie op. Dit is een verzameling van zes Vlaamse midden-veldorganisaties: 11.11.11, Minderhedenforum, Netwerk tegen Armoede, ORBIT vzw, Samen-levingsopbouw Brussel en Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Samen willen we een ander en con-structief geluid laten horen in het migratiedebat. We doen dit in eerste instantie door een jaarlijks rapport uit te brengen waarin we het gevoerde migratiebeleid grondig bekijken en aanbevelingen doen voor alternatieve oplossingen.


DEEL 5 FINANCIËN EN PERSONEEL

De totale opbrengsten van Vluchtelingenwerk be-droegen in 2014 2,45 miljoen euro. Dit bedrag is iets hoger dan de opbrengsten van 2013. Het net-toresultaat na terugname uit bestemde fondsen bedroeg 4375 euro. Het balanstotaal op 31 de-cember 2014 bedroeg 2,74 miljoen euro, tegen-over 2,47 miljoen euro bij de jaarafsluiting 2013.De grootste uitgavenpost van een organisatie zoals Vluchtelingenwerk is de loonkost van de medewerkers. De meerderheid van dat personeel

wordt direct ingezet op de projectwerkingen van de organisatie. We danken van harte onze financiers voor hun vertrouwen en hun steun in 2014: de verschillen-de Vlaamse, federale en Europese overheden, het federaal Impulsfonds, het European Foundation Network, andere stichtingen en onze individuele en corporate donoren, evenals de talrijke mede-werkers en vrijwilligers zonder wie heel wat acti-viteiten niet gerealiseerd konden worden.

FINANCIEEL BEHEERDe middelen van Vluchtelingenwerk worden op een professionele manier beheerd, zowel interne als externe controle-organen verifiëren de financi-ele werking. De jaarrekeningen van 2014 werden gecontroleerd en goed bevonden door Mazars Be-drijfsrevisoren. Ze zijn publiek beschikbaar op de website van de Nationale Bank. Ook publiceren we jaarlijks onze financiële kerngegevens op www.donorinfo.be.Vluchtelingenwerk behoudt dan ook een sterke reputatie bij zijn financiers wat betreft de finan-ciële en administratieve opvolging van de bestede middelen. In 2014 werd 607,07 euro aan uitga-ven die betaald waren met subsidies verworpen door de financierende overheid na controle van de ingediende rapportering. Dit is 0,03% van de jaarlijkse inkomsten uit publieke projectsubsidies en getuigt van degelijk financieel bestuur. Om onze missie te vervullen en onze onafhan-kelijkheid te blijven garanderen zetten we in op de verdere diversificatie van onze inkomsten. We zijn nog ver verwijderd van de ambitie van een inkomstenmatrix die bestaat uit 60% overheids-financiering en 40% niet-overheidsfinanciering, maar de verhouding overheidssubsidies / parti-culiere middelen was in 2014 9,64/1, tegenover 10,6/1 in 2013, 11/1 in 2012, en 15/1 in 2011. De trendbreuk ingezet tijdens de laatste jaren zet zich dus voort.

OVERHEIDSSUBSIDIES

De inkomsten uit overheidssubsidies fluctueerden amper ten opzichte van 2013. We merken wel een dalende bezetting in de opvang van asielzoekers, een trend die startte in 2013 en die zich sterk zal doorzetten in 2015. De middelen verkregen van Vlaamse overheden stegen licht, de Europese pro-jectsubsidies kenden een kleine daling. De totale overheidsmiddelen (projectsubsidies, tewerkstel-lingsmaatregelen en andere) stegen met 1,5% naar 2 223 361 euro in 2014. Voor 2015 zullen de opbrengsten uit subsidies wel drastisch dalen (zie kader).

BESPARINGEN

Donderdag 11 december keurde de minis-terraad een afbouwplan voor de asielopvang goed. Door de dalende asielcijfers worden int totaal 1212 opvangplaatsen definitief gesloten en 845 opvangplaatsen omgevormd tot zo-genaamde ‘bufferplaatsen’. Dat zijn plaatsen waar geen asielzoekers in worden opgevangen behalve als er op een gegeven moment te wei-nig opvangplaatsen zouden zijn.

Uit het plan valt op dat de individuele opvang van asielzoekers drastischer moet besparen dan de collectieve opvang in asielcentra. Een on-evenredige besparing met serieuze gevolgen: onze individuele opvangwerking daalt van 750 opvangplaatsen naar 473 en 225 zogenoemde


‘bufferplaatsen’ waarvoor we slechts een mini-male vergoeding krijgen.

Dit komt voor Vluchtelingenwerk en haar partners op het terrein neer op een drastische besparing in hun opvangwerking: minstens 30% vanaf 1 januari 2015. Omdat ook an-dere overheden besparen op subsidies, heeft dit alles grote gevolgen voor onze organisatie. We worden verplicht om op enkele maanden een grondige hertekening te beslissen en door te voeren, en hebben zeven collega’s in opzeg moeten plaatsen.

PRIVATE GIFTEN

Naast private projectsubsidies ontvingen we 45 776 euro aan particuliere giften en 27 020 euro aan giften van bedrijven en andere organisaties. Onze zesjaarlijkse toelating om fiscale attesten uit te reiken (voor giften met een totaal jaarlijks be-drag vanaf 40 euro) liep af op 31 december 2014, ze werd ondertussen verlengd voor de periode 2015-2020.Ook in 2014 deden we inspanningen om onze fondsenwerving bij particulieren op te drijven en te professionaliseren. Zo kan je nu via een online betaalsysteem een gift doen aan Vluchtelingen-werk. Een enthousiast loopteam haalde geld op voor Vluchtelingenwerk via hun deelname aan de 20km door Brussel. Ze betaalden bovenop het in-schrijvingsgeld extra om met het team van Vluch-telingenwerk mee te doen. Daarnaast lieten de deelnemers zich door hun achterban sponsoren. Op onze beurt zorgden we voor een centrale om-kleedlocatie in Brussel, een T-shirt, lunch, drank-jes en een voetmassage achteraf. Hiervoor zochten we sponsoring en vrijwilligers. Deze actie bracht 4866,50 euro op.Onze oproepen om te storten voor het Startpunt brachten in 2014 in totaal 23 957,15 euro op. Dit bedrag omvat ook de totale giften van een dona-teur die maandelijks duizend euro stort.We organiseerden verder een fondsenwervende actie voor het zomerkamp van de gevluchte jon-geren waarmee vluchtelingenwerk samenwerkt. De actie steunde op het persoonlijke vluchtver-haal van Meet, een van deze jongeren. We stuur-den een mailing naar zo’n 1000 persoonlijke con-tacten en adverteerden enkele keren op Facebook en Twitter. Deze actie bracht 3670 euro op en samen met de steun van enkele bedrijven en een

jeugdorganisatie konden we zo de organisatie van dit kamp volledig bekostigen.Ook in december organiseerden we een fond-senwervende actie. We vertelden het verhaal van Arzoo, een Afghaanse vrouw die moest vluchten voor de Taliban. Een eerste mailing werd ver-stuurd naar 10 655 mensen en een opvolgings-mail werd twee weken later verstuurd naar 10 166 van hen. Volgens wat we konden meten werden er 86 giften gedaan met een totale waarde van 6887 euro. Dit is een eerder teleurstellend resultaat. We lieten in december ook een fondsenwervende brief opnemen in het christelijk opinieweekblad Tertio waarin het verhaal van Arzoo werd verteld. Tertio wordt verspreid op 7500 exemplaren. We ontvingen 82 giften met een totale waarde van 4157,50 euro.Tijdens de kerstdagen in 2013 organiseerde het Davidsfonds ‘U zijt wellekome’. Dit is een kerst-samenzang die doorging op meer dan honderd plaatsen in Vlaanderen. Deelnemers konden dan een vrije bijdrage doen aan een goed doel. Dit jaar ging de opbrengst van dit evenement naar Vluch-telingenwerk. Begin 2014 kregen we zo het mooie ingezamelde bedrag van 23 600 euro. Met deze steun kunnen we ons blijvend inzetten voor een menswaardige bescherming van asielzoekers en vluchtelingen. Bedankt aan alle zangers!Tot slot werd Vluchtelingenwerk ook opgegeven als goed doel voor de warmste week van Studio Brussel. Er werden vier acties opgezet en de op-brengsten hiervan worden geboekt in 2015.De totale giften die niet specifiek aan een actie of project gelinkt kunnen worden bedroegen 32 637,99 euro.

SAMENWERKING MET BEDRIJVEN

Om onze doelstellingen te realiseren willen we partnerschappen aangaan met actoren uit de be-drijfswereld. We denken hierbij aan diversificatie van inkomstenbronnen, maar ook aan het delen van expertise, het ingaan op vragen van bedrij-ven die iets voor vluchtelingen(werk) willen doen, kortom het samenwerken om efficiënt onze doel-stellingen te bereiken. We gaan hier op zoek naar de ‘shared value’ tussen een bedrijf en onze orga-nisatie. We willen deze keuzes doordacht maken en maakten in 2014 een grondige denkoefening. We volgen nu een richtlijn waar iedereen zich in kan vinden en we koppelen hieraan een uitge-kiend besluitvormingsproces. Uiteindelijk beslist Vluchtelingenwerk in welke mate en onder welke vorm we willen samenwer-


ken met een bedrijf dat wel/niet zijn maatschap-pelijke verantwoordelijkheid opneemt. Voldoet het bedrijf aan de wettelijke verplichtingen be-paald in de nationale wetgeving of internationale richtlijnen? Verwachten we iets meer dan enkel voldoen aan wettelijke minimumvereisten? Onze richtlijn tot samenwerking verdeelt de bedrij-ven waarmee we mogelijk gaan samenwerken in ‘rode’, ‘oranje’ of ‘groene’ bedrijven. We willen samenwerking vermijden met voor ons rode be-drijven. Dit zijn bedrijven waarvan we weten dat ze in heel duidelijke mate ingaan tegen de waar-den waar we voor staan. Een oranje bedrijf kent een twijfelachtig product of imago, maar doet in-spanningen op vlak van duurzaamheid. Voor sa-menwerking met een oranje bedrijf doorlopen we een vastgelegd besluitvormingsproces. We streven naar samenwerking met groene bedrijven, waarbij er geen twijfel is rond de duurzaamheid van het bedrijf.

WIST JE DAT? — Accenture werkte met ons samen in het project ‘Werken aan de veerkracht van hoog-geschoolde vluchtelingen’

— ACP schonk Fairtrade T-shirts aan ons loop-team dat deelnam aan de 20km door Brussel

NIEUWE BANK

In 2014 zegden wij de samenwerking op met onze huisbankier, BNP Paribas Fortis. De re-den was de betrokkenheid van de grootbank bij het dictatoriale regime in Soedan en de in-vesteringen in bedrijven die de mensenrechten niet respecteren. Ondertussen screenden we de markt en voerden we gesprekken met kandi-daat-banken. Onze keuze viel op VDK Spaar-bank voor de dagelijkse verrichtingen. Ook de rekening bij Triodosbank zullen we intensiever gebruiken.

Hierbij kiezen we consequent voor banken van wie het businessmodel toelaat om ethisch en duurzaam te werken en met respect voor mensenrechten. Beide banken hebben ook een sterk beleid inzake maatschappelijk verant-woord ondernemen. Ze scoren ook zeer goed in het onderzoek ‘Dirty Profits III’ van Fair-Fin (beweging voor duurzaam bankieren). Dit onderzoek gaat over het investeringsbeleid van banken die in België actief zijn.

Begin 2015 maken wij werk van een uitfasering van het gebruik van de grootbankrekening bij BNP Paribas Fortis en schakelen we volledig over op de duurzame bankrekeningen.


VERDELING INKOMSTEN, UITGAVEN OVERZICHTOverheidssubsidies 2 223 361 90,6%Europese subsidies 145 843 5,94%Federale subsidies 1 503 901 61,28%Vlaamse subsidies 516 222 23,38%

Private fondsenwerving Totaal bedrag 9,4%Stichtingen en ngo’s 138 203 5,63%Corporate donoren 820 0,03%Particuliere fondsen 45 776 1,87%Andere inkomsten 45 803 1,87%TOTALEN 230 602 100%

ANDERE INKOMSTEN

Vluchtelingenwerk verhuisde in 2013 naar een nieuw gebouw waarvan het mede-eigenaar is. Ook al brengt het gebouw een tijdelijke verho-ging van een aantal kosten met zich mee (omwille van kredieten, initiële afschrijvingen …), biedt het naast de substantiële verbetering van de lo

catie en de faciliteiten ook een aantal kansen. We kunnen nu immers meer zelf evenementen orga-niseren door de uitrusting van het gebouw, wat kostenreducerend werkt. En we zetten ook in op verhuur van onze kantoorruimte aan andere mid-denveldspelers.

IN CIJFERS EN GRAFIEKEN

VERHOUDING OVERHEIDSSUBSIDIES VERSUS PARTICULIERE MIDDELEN (2012-2014)

2011

93,8%

6,2%

91,9%

8,1%

91,4%

8,6%

90,6%

9,4%

2012

2013

2014

2011

93,8%

6,2%

91,9%

8,1%

91,4%

8,6%

90,6%

9,4%

2012

2013

2014

2011

93,8%

6,2%

91,9%

8,1%

91,4%

8,6%

90,6%

9,4%

2012

2013

2014

2011

93,8%

6,2%

91,9%

8,1%

91,4%

8,6%

90,6%

9,4%

2012

2013

2014

Overheidssubsidies

Particuliere middelen


PERSONEEL

HR BELEID

Vluchtelingenwerk voert een actief diversiteitsbe-leid en selecteert medewerkers op basis van hun competenties. We vinden het belangrijk dat onze Vorganisatie een afspiegeling is van de maatschap-pij en dat mensen kunnen groeien in hun loop-baan.Het gemiddelde personeelsbestand bedroeg in 2014 27,6 voltijds equivalenten. Dit is voor het tweede jaar op rij een vermindering. In 2013 had-den we gemiddeld 31,4 voltijds equivalenten, in 2012 bedroeg dit nog 34,1. In 2014 kwamen zes nieuwe collega’s in dienst terwijl vijf mensen onze organisatie verlieten.Vluchtelingenwerk heeft traditioneel meer vrou-wen in dienst dan mannen. Op 31 december 2014 werkten er 11 mannen en 24 vrouwen bij ons in dienstverband. Deze genderverdeling is terug te vinden op alle functieniveaus in de or-ganisatie: het managementteam bestaat uit drie vrouwen en twee mannen. Op 31 december 2014 waren er bij Vluchte-lingenwerk acht collega’s met een migratieach-tergrond (dit is 22,9%), dit volgens de officiële definitie van ‘een persoon met een nationaliteit van een land buiten de 15 “oude” Europese lid-staten of een persoon van wie minstens één ouder of twee grootouders een nationaliteit hebben van een land buiten de 15 “oude” Europese lidstaten’. Volgens onze interne definitie werkten er die dag zeven niet-Belgen, vluchtelingen, en genaturali-seerde collega’s (dit is 20%) in het team.Vluchtelingenwerk heeft een jong personeelsbe-stand. Zo is 37% van onze collega’s jonger dan 35 jaar. De gemiddelde leeftijd van alle werknemers bedroeg op 31 december 2014 35,29 jaar. We vinden het belangrijk dat onze medewerkers een goede balans tussen privé en werk vinden. Daarvoor hanteren we een systeem van glijden-de werkuren. Op 31 december 2014 werkte 37% van de werknemers voltijds. Mannelijke collega’s werken in verhouding ongeveer even vaak deel-tijds als de vrouwelijke collega’s. Negen collega’s namen in 2014 deeltijds of voltijds tijdskrediet of ouderschapsverlof op. In samenspraak met het

diensthoofd kunnen collega’s ook af en toe van thuis uit werken.Vanuit onze maatschappelijke verantwoorde-lijkheid als werkgever bieden we ook niet-werk-nemers kansen om werkervaring op te doen. In 2014 begeleidden we tien stagiaires, voornamelijk binnen hun hogeschool- of universitaire opleiding Maatschappelijk Assistent of Rechten, en zeven werknemers die door OCMW’s ter beschikking gesteld worden op onze werkvloer (in het statuut ‘artikel 60’).

LOONBELEID

Het personeel van Vluchtelingenwerk wordt ver-loond volgens zes looncategorieën, gebaseerd op de barema’s van paritair comité 329.01 (socio-culturele sector). De loonspanning (het verschil tussen hoogste en laagste loon in de organisatie) bedroeg in december 2014 2,34. Dit is een lichte daling ten opzichte van 2013, toen de loonspan-ning 2,38 bedroeg. Het bruto maandloon van de directeur bedroeg eind 2014 4386,37 euro. De totale loonkost 2014 van de directeur voor de organisatie bedroeg 79 918,10 euro (voltijdse tewerkstelling) inclu-sief werkgeversbijdragen, kostenvergoeding en woon-werkverkeer per trein in tweede klasse, met een gsm-abonnement, maaltijdcheques en het ge-bruik van een laptop als extralegale voordelen.Geconfronteerd met belangrijke besparingen be-sloot de organisatie in 2014 om voor het voltallige personeel de tot dan geldende dertiende maand te vervangen door een (lagere) eindejaarspremie die in de sector geldt.Personeelsleden krijgen hun abonnement open-baar vervoer voor woon-werkverkeer terugbe-taald: volledig voor een treinabonnement en 80% voor een busabonnement. Bovenop de twintig dagen wettelijke vakantie biedt Vluchtelingen-werk tien dagen extralegale vakantiedagen.In 2014 investeerde Vluchtelingenwerk netto 14 123 euro in formele vormingen en opleidingen. Dit bedrag is lager dan dat van 2013, toen hieraan nog 33 361 euro werd besteed. Dit komt neer op 403,52 euro per werknemer.


18-24

25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-65

%

Leeftijd

051015202530 30252015105

Man

Vrouw

LEEFTIJDSPIRAMIDE PERSONEEL


Dit jaarverslag is een uitgave van

VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN VZW KRUIDTUINSTRAAT 75, 1210 BRUSSEL

T 02 225 44 00 - F 02 201 03 [email protected] WWW.VLUCHTELINGENWERK.BE

TRIODOS BANK BE06 5230 8056 2922

VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN · 2015. 5. 29. · de bevoegde staatssecretaris voor Asiel en...

Documents

Transcript of VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN · 2015. 5. 29. · de bevoegde staatssecretaris voor Asiel en...