VliJHElD EN DEMOCRATIE

VRIJDAG 30 APRIL 1948 • ~o. 5 m!lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllltlllllllllllllllllllllltllllllilillllllllllllllllllllllllltllll!llllll~

I HET ·~~~;~:~;~AG- I ~ (Zie pag. 6) ~

!lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll

WEEKBLAD VAN VOLKSPARTIJ VOOR VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Over geestelijke vrijheid.

"Es bedeutet eine gmsse Selbsttäuschung, wenen die So.ziaidemokmten glauben, sie könnten sich P,er 7communistischen Ge-fahr aus eigener Kraft 1md auf eigene Rechnung erwehren".

(Neue Zürcher Zei.tung, 22 April 1948)

I n April van het jaar 1945 gaf de· Engelse Labour Party een verkiezingsgeschriit uit: "Let Us Face the Future". Het bestuur nodigde in dit geschrift de belangstellenden uit tot ,.the widert consideration and discussion", niet alleen Yoor de' aanhangers van de partij. maar door alle mannen en vrouwen. · Dit is een ware democratische houding! Open-

li.ike discussie van een plan van maatschappelijke reformatie. Een gelijke houding vraagt de V. V. D. van hare leden en van alle andersdenkenden, die belang stellen .in hare geschriften en in de krin-gen, die door sprekers van de V. V. D. worden gehouden. In het eerste artikel van ons beginsel-program wordt dan ook nadrukkelijk verklaard, dat aan het individuele geweten wordt overgela-ten hoe ons staatkundig beginsel voortkomt uit or.ze levensbeschouwing. Verkondiging van eigen overtuiging behoort dan gepaard te gaan, aldus ons beginselprogram, met het beb:achten van verdraagzaamheid tegenóver andersdenkenden. · Wat het bestuur van de Labour Party aan de

kieze,s ·vraagt is, wat het be:;;iuur \'an elke demo-cratische partij behoort te vragen aan de burgers. wier belangstelling voor haar program zij poogt o;"> te wekken.

In het geschrift van de Labour Party lezen wij nu:

"De Labour Farty biedt de natie een plan aan, dat voor het volk de vrede zal brengen. Alle partijen zeggen het zelfde - de Labour Party meent het."

De eerste van de hierboven aangehaalde zinnen wekt geen ergernis op. Elke partij streeft na, wat zij als het maatschappelijk goede beschouwt. Al-thans van een democratische partij mag dit wor-den gezegd.

Maar nu ·de tweede zin! Deze houdt een ver-dachtmaking in. Zulk een uitlating behoort niet voor te komen in een geschrift van een politieké pr.rtij, die in het verleden zo dikwijls heeft ge-toond. dat voor haar het "Noblesse Oblige'' meer is dan een phrase.

.. . •

De Nederlandse Partij van de Arbeid, die de tijd van het revolutionnaire Marxistische

Erfurter Programm voor goed achter zich heeft gelaten en "Labour-minded" is geworden, is ook nog niet zo ver gekomen, dat zij het beginsel van verdraagzaamheid zonder reserve aanvaardt in haar dagelijkse propaganda. Ook voor het mid-del van verdachtmaking wordt nog niet terugge-deinsd. Zo lezen wij, om slechts een enkel voor-beeld te geven, in "Het Vrije Volk" van 30 Maart 1948 in een onderschrift bij een voor onze voor-zitter, mr Stikker, ingezonden opmerking over een door hem te Leeuwarden gehouden rede :

"Maar erger maakt de heer Stikker het in het slot van zijn verklaring. Daar klinkt weer dezelfde onzuivere toon in, die in kranten en redevoeringen van het socialistenvretende volksdeel steeds wordt gehoord."

Dit werd geschreven in Maart 1948, dat is drie jr.ren na de bevrijding van ons vaderland. Nog steeds zijn, ook in het volksdeel, dat politiek ge-org;miseerd is in. de V. V. D., de hoop en het ver· langen levendig, dat als een van de gevolgen van het gemeensçhappelijk gedragen leed van de be· zettingsjaren; een andere geestesgesteldheid zal gaan heersen in de strijd der meningen. Ook in de strijd om beginselen van ;aatkunde en maat· schappelijke ordening. ·

"Hebt U er óók genoeg van ?"

Voor "socialistenvreters" is in een waarachtige democratie geen plaats. Wel ·naar bestrijders van socialistische beginselen. Dat de Partij van de Ar-beid dit ook aanvaardt, moge blijken uit haar bondgenootschap met de K. V. P., die principieel niet-socialistisch, ja zelfs anti-socialistisch is.

Inderdaad, zij aanvaardt de strijd om beginse-len, stelt zich evenwel - als de Labour Partij -op het standpunt, dat zij en zij alleen de waat·heid in pacht heeft. In "Het Vrije Volk" van 26 April j .1. lezen wij :

"Verknoeit (daarom) uw stem niet, ma'ar maakt de Partij van de Arbeid sterk. ZiJ is de enige partij, die duidelijke plannen heeft voor de toekomst." . ..

..

Bijzonder vriendelijk tegenover de K. V. P. is deze uitlating niet. Heeft het rooms-katho-like vol~deel dan geen .,duidelijke plannen voor de toekomst, voortvloeiende uit Quadragesima Anno van Paus Pius XI?

Een parti1, die zich op zulk een ongenaakbaar standpunt stelt als de Partij van de Arbeid, is wel een zeer moeilijke partner voor een .,widert consideration and discussion", die de Labour Par-ty vraagt aan "all men and women".

Lastige partners zijn de democratische socialis-ten evenwel ook voor een discussie in eigen kring.

Wij lezen in een boek van de grote voorman van het Engelse democratische socialisme. Harold Laski, getiteld:· "Reflections on the Revolutions of Our Time":

"Freedom will not be maintained if there is room :L'er doubt whether the decision to plan as on essential element in its life is likely to be reversed by some chance hazard of electo-ral fortunes ...... ";

Het is belangwekkend deze zin uit een socia• listisch geschrift te leggen naast de volgende, die ontleend is aan het boek "Sociologie" van mr. dr. Arti. Barret S.J.:

"Godsdienstvrijheid kan slechts worden toe-gestaan, wanneer de maatschappelijke om-standigheden uitwijzen, dat het verschil in godsdienstbelijdenis minder nadelig is voor het gezamenlijk streven naar het in die omstan-digheden bereikbare algemeen volkswe:zijn, dan het verbod, van belijdenis van andere godsdiensten dan van de éne ware, er bevor-derlijk voor zou zijn, ...... "

., . •

Van een rooms-katholieke auteur kunnen wij begrijpen, dat hij besnoeiïng van de gees-telijke vrijheid onder bepaalde omstandigheden vcorstaat. Van 'n democratische socialist daaren-tegen verwachten wij, en zeker doen wij het van prof. Harold Laski, schrijver van het boek ,.Li-berty in the modern State", dat hij de spelregels van de strijd der meningen in een democratische staat onvoorwaardelijk aanvaarot. Dit sluit in: volledige eerbiediging van de geestelijke vrijhed.

Er hebben in de Er,gelse Labour Party de laat-ste weken voorvallen plaats gevonden: die ons de vraag doen stellen : Is de geestelijke vrijheid blij-vend gewaarborgd in een staat, waarin de socia-listische partij overheerst? Naar heerschappij streeft de Partij van de Arbeid, getuige de uit-lating van Vorrink in Schiedam, waarover in dit blad reeds werd geschreven.

"Socialistenvreters" behoeft de P. v. d. A. niet te vrezen. Maar er zullen dan nog wel lieden zijn die twijfelen aan de mogelijkheid van een socia-listische democratie. Volgt de partij van Vorrink, die dan wellicht andere leiders heeft, het recept van Laski?

Het is een vraag! Voor "widert considcration and discussion". Voor "all men and women".

De Partij van de Arbeid heeft allen, die vaa goeden wille zijn nodig als bondgenoten tegen dl! nog steeds oprukkende colo!1ileS van de Rode Die· tatuur!

W. LUBBERINK.

VRimEID EN DEMOCRATIE

PARLEMENTAIRE FLITSEN

Nationalisatie Theorie en Praktijk

Aanvechtbare

uitlating

van de heer

Kersteos

Dit goede, liberale woord, dat o.i. wel waard was, in zijn geheel in ons blad te worden afgedrukt, sprak minister Van den Brink bij de ver-dediging van zijn begroting van Eco-nomische Zaken in de Eerste Kamer. Het was een reactie op een pleidooi voor geleide economie, dat de com-munistische heer Van Santen had gehouden. Maar van nog meer bete-kenis achten wij, wat de minister hier nog aan toevoegde: "De ge-achte afgevaardigde heeft erop ge-wezen, dat nationalisatie de produc-tie verhoogt, maar dat, ook wanneer nationalisatie op technisch-economi-sche gronden niet gewenst zou zijn, toch humanitaire redenen nationali-satie noodzakelijk maken. Ik zou daar tegenover willen stellen, dat het naar n1.ijn mening zo is, dat zelfs, wanneer economische overweg·ingen in een bepaald geval tot de noodza-kelijkheid van nationalisatie zouden doen besluiten, men dient te overwe-gen of de mogelijkheid van ont-plooiing van de menselijke persoon-lijkheid niet te veel door nationalisa-tie in het gedrang zou komen."

Zo is het nu precies. Wij zijn helc-maal niet bang voor een objectieve instelling tegenover het economische probleem, omdat een werkelijk ob-jectief onderzoek (voor zover dit mogelijk is) náar onze overtuiging toch altijd zal uitvallen ten voordele van een zo groot mogelijke vrijheid. Maar nimmer mag worden vergeten, dat er óók nog een andere zijde aan het economische probleem is, n.l. een geesteliJke zijde. Minister Van den Brink zei het nog voorzichtig: natio-nalisatie (of socialisatie) bergt het gevaar in zich, dat de menselijke per-soonlijkheid in het gedrang l{omt. \\< ij durven het nog iets positiever te zeggen: socialisatie leidt, al be-doelen velen van haar aanhangers dit waarschijnlijk niet, onvermijdelijk tot de dictatuur, tot de totale ver-nietiging van de vrijheid, ook in geestelijke zin, van de menselijke persoonlijkheid.

* * *

Onmiddellijk na dit zeer princi-piële debat over het voor en tegen van nationalisatie lnvam in dezelfde Kamer aan de orde het voorstel tot ... nationalisatie van de aandelen in het maatschappelijk ka-pitaal van de Nederlandsche Bank N.V., kortweg genoemd: de nationa-lisatie van de Nederlandsche Bank. Dat was wel een ietwat pikant sa-mentreffen. En al geven wij gerede-lijk toe, dat hier de kaarten wel enigszins anders op tafel lagen dan het geval zou zijn bij bijv. een natio-nalisatie van de scheepvaart of een bepaalde tak van iudustrie of derge-lijlw, het zou, menen wij, toch wel goed geweest zijn, wanneer ir. Wijf-fels, die namens de K.V.P.-fractie de beide ontwerpen (tegelijk werd n.l. behandeld de daarmede samenhan-gende nieuwe Bankwet) zo enthou-siast verdedigde, zich iets meer de Iloven aangehaalde ernstige waar-

"Mijn.ambtsvoorganger had alt~jd een zekere huivedng om over geleide economie te sprekerÎ. niet omdat hij bang was - dat heeft hij in de praktijk bewezen - leiding te geven aan het economische leven waar dat n•dig is, mam· uitsluitend, omdat die term zo heel verochillende begrippen dekt en daardoor verwaning sticht. Ik zou er nogmaals op willen wijzen, dat datgene, wat i~ nastreef, is een doeLmatig economisch stelsel, d.w.z: een stelsel, dat, gegeven de bestaande omstandigheden, in staat is de welvaart, de productie en de verdeling van de productie zo goed mogelijk te doen geschieden. Daarbi_j is stellig leiding nodig, maar wanneer de ove1·heid meent die leiding geheel alleen of in zeer belangrijke mate alleen . te kunnen geven, dan blijkt aldra, dat de motorische krachten, m het economische leven zelf gelegen, n.l. als gevolg van het winstprinctpe en het daarmede samenhangende particuliere initiatief en de regulerende krachten, die evenzee1· noodzakelijk zijn om op de juiste wijze leiding te geven, komen te ontbreken. Onder die regulerende kmchten versta ik vooral een' uit mededinging gebo1·en prijzenstelseL Er is een zekere mate van vrijheid n'odig in het economische leven, opdat de leiders van lagere o1·de, de onde1·nemers, de kapitaalverschaffers, de consumenten, enz., bin-nen bepaale grenzen zelfstandig beslissingen kunnen nemen."

schuwing, voortgekomen uit het Jwrt daarvóór gehouden debat, had gerealiseerd. -

Dat deed, naar verwacht mocht worden, gelukkig wel de woordvoer-der van onze vrijheids-dcmocratische fractie, de heer Zegering Hadders. Hij erkende, dat niet langer kon worden doorgewet>kt op de basis van het Kon. besluit van 1 October 1!145 en dat zeker de tijd gcliOmen was om dit soort maatregelen volgens de normale gang der wetgeving door wettelijke maatregelen te vervan-gen. Maar hij ontkènde- kort en goed, de opportuniteit, waarbij hij niet verzuimde, dit inzicht helder en duidelijk nader toe te lichten.

De ontwerpen werden aanvaard met de stemmen van K.V.P., P.v.d. Arbeid en Communisten vóór. Onze fractie stemde, met de anti-revolu-tionairen en christ.-historischen, tc-g-en.

* *

Het kan in alle objectiviteit ge-zegd worden: wij behoeven ons over onze Kamerfractie waarachtig niet te schamen. De redevoeringen van mr. Stikker in de Eerste Kamer bij de begroting van Economische

burger

Zaken, die van prof. Molenaar in de-zelfde Kamer bij de begroting van het Departement van Overzeese Ge-biedsdelen en tenslotte die van mr. Vonk in de Tweede Kamer over het Vijfmogendhedenverdrag van Brus-sel, waren stuk voor stuk hoogst belangrijke bijdragen in het alge-meen debat. Terecht kon de heer Stikker voorlopig zijn vertrouwen in minister Van den Brink uitspre-ken, wie hij eerst tijd wilde geven zich zo snel mogelijk in de zaken in te werken. alvorens een breed prin-cipieel debat aan te gaan. Niettemin heeft onze woordvoerder nog talrij-ke waardevolle opmerkingen kunnen maken, zo over de noodzaak van be-perking der overheidsbemoeiïng en i:rikrimp!ng van het ambtenarèn-apparaat, over de samenhang tus-sen het \Vest-E;uropesc economische herstel en dat van West-Duitsland, over de vereenvoudiging van de ad-ministratie der Rijksbureaux, over de consentgelden en talrijke andere onderwerpen.

Speciale vermelding verdient o. i.· zeker nog, hetgeen de heer Stikker, die. zelf deel .heeft Jlitgemaalü van de Commissie-Van der Ven, heeft opgemerkt naar aanleiding van het door deze commissie uitgebrachte

30 APRIL 19&8

rapport over de publiekrechtelijke bedrijfsorganisatie. Minister Van den Brink had het in het (nog niet gepubliceerde) rapport geprezen, dat het met zulk een grote mate van eenstemmigheid tot een constructief voorstel was gekomen. De heer Stik-ker kon zich op dat moment ulter· aard over de inhoud van het rapport nog niet uitspreken, maar woordelijk liet hij hierop volgen: "Wèl acht ik mij gerechtigd erop te wijzen, dat de eenstemmigheid, welke de minis· ter prijst, vooral is bereikt door een aantal compromissen, met het ge-volg, dat het voorontwerp voor prac-tische uitvoering aan geschiktheid wel heeft ingeboet."

* * *

Duidelijk, op de man af, zoals wij dat zo gaarne horen, was ook prof. Molenaar, die ter zake van de Indische politiek sprak van een steeds falend regeerbeleid, waarvoor hij drie oorzaken zag: a. het onver-mogen om op de meest fundamentele punten zuiver te denken en z\liver te formuleren; b. het gebrek aan die eigenschap, die men met de woor-den: regeerkracht, organisatiever-mogen, leiding, kan aangeven; c. misplaatst optimisme. Uiteraard liet prof. Molenaar het niet bij deze puntsgewijze aanduiding, maar voer-de hij voor elk zijner stelingen een reeks bewijzen aan, die, wanneer minister Jonkman het nu eens niet weer in vaagheden zoekt, niPt ge-makkelijk te weerleggen zullen zijn.

De veel-besproken· radiored

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Vl\IJBEID EM DEMOCRATIE

"'IEK8LAD V/IN oe' VOlKSPARTIJ VOOR VRIJHEID !H OEMOCitAtll

Voorzitter Redactie-comm.: Drs. H. A. Korthals. Redactie-secretaris: Mr. E. Elias Adres : Victoria Hotel Amsterdam, Kamer 435. Administratie : P o s t b o x 43 Amersfoort. Abonnementsprijs f 1.90 p. kwartaal, f 7.50 p. jaar. Losse nummers 15 cent. Voor het zenden van abonnements- en adverten· tie-gelden : Postgiro no. 245103, ten name van de Penningmeester van de Stichting "Vrijheid en Democratie", te Amersfoort. Voor advertenties wende men zich tot de adminis-tratie of tot de hoofdvertegenwoordiger: L. Vlug, Geestbrugweg 69 Rijswijk (Z.-H.).

Gelukkige oplossing Naar de N.R.C. onlangs meldde, schijnt men

thans in regeringskringen ernstig te overwegen, binnenkort aan de Staten-Generaal voor te stel-len, de provinciale- en de gemeentewet aan te vullen met een bepaling, waardoor Provinciale Staten en de gemeenteraad de bevoegdheid zouden krijgen om een gedeputeerde, resp. een wethouder tussentijds te ontslaan op grond van het feit, dat men in zijn beleid geen vertrouwen meer kan stel· len.

Is een dergelijke oplossing democratisch, dus gelukkig te noemen?

Wij menen met stelligheid deze vraag in beves-tigende zin te kunnen beantwoorden. Immers, het zijn de 1 e d e n van de Provinciale Staten, resp. van de gemeenteraad, die hun bestuurders uit hun e i~ e n m i d d e n kiezen en het is daarom niet meer dan logisch en billijk, dat deze leden evenzeer de bevoegdheid krijgen deze bestuurders weer af et zetten indien blijkt, dat in hun beleid geen ·vertrouwen meer kan worden gesteld.

Bij een dergelijke gang van zaken wordt even-min het democratische recht van de kiezers die de leden van Provinciale Staten en gemeenteraad door middel van hun stembiljet aanwijzen, in ge-vaar gebracht aangezien de tot aftreden gedwon-gen gedeputeerden of wethouders wél deel zullen blijven uitmaken van Staten of gemeenteraad.

Wij menen daarom nogmaals van een gelukkige oplossing te kunnen spreken, omdat de uitspraak van de kiezers in geen enkel opzicht wordt aan-getast. Ook indirect is dit niet het geval, aange-zien de bestuurders in genoemde .. colleges niet rechtstreekS door de kiezers worden benoemd' Het spreekt wel vanzelf, dat in deze colleges bij een voorstel tot ontslag van één der bestuurders een vereiste meerderheid aanwezig moet zijn, zo-dat ook in dit opzicht de rechten van onze demo-cratische $amenleving worden geëerbiedigd.

De suggestie die de N.R.C. in dit verband maakt door het denkbeeld aan de hand te doen voor het ontslag een versterkte meerderheid, b.v. van twee derden te eisen, achten wij inmiddels zeer de moeite van het overnegen waard.

Machtig wapen Nu de eerste schepen binnenkomen die ons de

goederen brengen die rechtstreeks van de z.g. Marshall-hulp afkomstig zijn, gaat het Marshall-plan sterker tot onze verbeelding spreken. Ster-ker in ieder geval dan tijdens de periode toen de hulp alleen nog maar in het vooruitzicht werd gesteld.

Het is echter bij deze voor ons zo hoopvolle gebeurtenissen wel degelijk zeer nodig, dat wij de ware betekenis ervan niet misverstaan. Im-mers, deze hulp moet niet zodanig worden opge-vat, dat zij een gift is zonder meer. Integendeel! Het betreft hier een Amerikaanse steun op de uitdrukkelijke voorwaarde, dat wij zelf als natie het uiterste zullen doen om er in economisch upzicht weer bovenop te komen. Daarom is de Marshall-hulp geen vorm van liefdadigheid in de zin van een extra'tje, waarvoor niets meer terug wordt verlangd, doch het is een materiële steun om ons weer, economisch gezien, in het zadel te helpen.

Om dit doel te bereiken is het echter nood-zakelijk, dat ons bedrijfsleven een zo groot mo· gelijke vrijheid. krijgt, m.a.w. dat het zo spoedig en zo veel als maar enigszins mogelijk, wordt ontdaan van de knellende banden van de wel-haast berucht geworden geleide economie!

Dit doel is slechts te bereiken langs de poli-tieke weg. M.a.w. de kiezer staat voor de keuze öf: geleide economie met een bedrijfsleven dat wordt geremd in zijn ontplooüng, óf een vrijere economie met als gevolg hogere en efficiënter productie, dus meer welvaart!

Merkwaardigerwijze vallen de inwerkingtre-ding van de Marshall-hulp en onze verkiezingen ongeveer samen. Dit is een gelukkige omstan-digheid. Elkeen heeft het in zijn macht de om-standigheden te bevorderen die zo snel mogelijk leiden tot een toestand waarin de Marshall-hulp tenslotte overbodig zal zijn.

Ook in dit verband gezien is het stembiljet een machtig wapen. Men bantere het met ver-stand!

'

Een staatje in de staat? Onlangs maakte het A.N.P. melding van het

bericht, dat door een aantal Friezen uit verschil-lende kringen de strijdbond "Fryslan Frij" is op-g·ericht, die ·zich ten doel stelt het voeren van actie voor Fries zelfbestuur binnen het Nederland-se Rijk. De bond wil o.m. een staatsrechtelijke verhouding met het Nederlandse Rijk, waarin Friesland eigen belastingen heft en eigen finan-ciën beheert, zijn inkomsten en. uitgaven zelf re-gelt, zijn eigen overheden en ambtenaren kiest of benoemt, groter bevoegdheid op het terrein van recht en rechtspraak heeft, evenals eigen rechters en eigen politici, culturele autonomie bezit, in de eerste plaats op onderwijsgebied en de eigen sociaal-economische ltwesties zelf regelt.

Ofschoon wij begrip menen· te hebben voor de, vooral psychologische, factoren waaraan de op-richting van deze bond ten grondslag ligt, heb-ben wij eerlijk gezegd bij het lezen van bovenver-meld bericht eens goed onze ogen moeten uitwrij-ven. Wij kunnen ons dan ook nauwelijks voorstel-len, dat in deze tijd waarin politieke en staat.-kundige concentratie een meer dan dringende eis is, een dergelijk voorstel in alle ernst ter tafel kan worden gebracht. Of wil deze strijdbond de klok soms achteruit zetten en wil men terug, om de zaak eens scherp te stellen, naar de tijd waarin de verschillende provincies met elkaar overhoop lagen?

Wij meenden juist de laatste tiJd op de goede weg te zijn door de oprichting van de Benelux en het Vijfmogendhedenverdrag. Bezien in dit licht is de Friese strijdbond met dit voorstel dan ook wel enigszins met zijn tijd ten achter. Zeker. ka.n men een open oog hebben voor de bijzondere positie die F'riesland met betrekking tot de ver-schillende aspecten in onze nationale samenleving inneemt. Indien men in het Hoge Noorden van oordeel is, dat er in dit verband nog verschillen-de wensen te vervullen zijn, dan staan er o.i. toch nog wel betere en doelmatiger wegen open om zijn doel te bereilten, dan het streven naar "zelf-bestuur binnel). het Nederlandse Rijk" Meer dan ooit behoeft Nederland, ja, geheel Europa: Een-heid. Nu!

Moge daarom een streven naar versnippering verre van ons blijven.

J' adertje ben1oeial Enige Irtaanden geleden werd men in de krin-

gen van de ijzerhandel verontrust door het· feit, dat van overheidswege in Amerika betonijzer was aangekocht tegen veel te hoge prijzen, met het gevolg, dat de binnenlandse verkoopprijs eveneens een flink stuk naar boven ging.

Hierdoor ontstond o.m. een behoorlijk prijsver-schil dat gedeeltelijk met o-verheidsgeld moest worden gefinancierd, aangezien de. aannemers over het algemeen in hun bestekken de bepaling hadden staan, dat een tussentijdse · verhoging van materiaalprijzen ten laste van hun opdracht-gevers zou komen. In vele gevallen was het nu juist de ovrheid die als opdrachtgeefster optrad!

Er zaten aan deze door bemiddeling van de overheid tot stand gekomen transactie nog meer pijnlijke kanten, die wij thans niet meer in den brede willen bespreken.

Nadat ons Kamerlid Korthals aan de minister van Volkshuisvesting en Wederopbouw in dit verband verschillende vragen had gesteld, vra-gen waarop hij inmiddels een weinig bevredi-gend antwoord ontving, scheen deze minder ver-kwikkelijke affaire te zijn afgedaan.

Edoch de handel zit met deze onverstandige overheidsaankopen nog steeds in haar maag!

Aanvankelijk beschouwde men het feit, dat het aangekochte Amerikaanse betonijzer op rollen aankwam, als een min of meer bijkomstig na-deel. Naarmate echter de markt ruimer werd en de mogelijkheid groter om elders betonijzer te kopen, werd het steeds moeilijlwr het Ameri-kaanse product aan de man tP brengen. Nog steeds worden nieuwe partijen van dit Ameri-kaanse ijzer aangevoerd. Het ministerie van Volkshuisvesting en Wederopbouw laat deze par-tijen over de groothandel verdelen, doch het be-drijfsleven voelt er weinig voor dergelijke toe-wij'Zingen te accepteren.

Thans doet zich het wel zeer merkwaardige feit voor, dat de Ondervakgroep Groothandel in Walserij-ijzer, Walserij-staal en Edelstaal een dringend beroep op haar leden moet doen om de toewijzing toch maar wel te accepteren, omdat anders .. ! het ministerie van Volkshuisvesting en Wederopbouw de distributie van dit Amerikaan-se betonijzer ze 1 f ter hand zal nemen!

Het behoeft wel geen uitvoerig betoog, dat men in de kringen van de handel over een der-gelijk opdringen van reg·eringswege van een vol-komen ongewild product, waaraan overigens vrijwel in het geheel geen behoefte bestaat, wei-nig is te spreken, temeer omdat nog steeds niet bekend is hoe groot deze transactie is.

Moraal: Als, Vadertje Staat zelf aan het ko-pen slaat, is de handel daarmee weinig gebaat 1

SO APRIL 1943

Weest op Vw hoede Naar de "Times" dezer dagen meldde, zouden

er gegronde redenen zijn te geloven, dat de satelieten der Sowjet-Unie zeer onlangs via hun gezant te Moskou een telegram hebben ontvan· gen waarin verklaard wordt, dat de gemPPn-schappelijke belangen van het Oostelijk blolc beter zouden zijn gedi.t'nd indien in de pers en in de redevoeringen minder op de "lcoude oor-log" werd gezinspeeld.

Te Praag zou men de mening zijn toegedaan, dat de Russen niet langer het \Vesten willen uitdagen en het gevaar van de oorlog willen ·aanwakkeren aangezien de militaire voorberei-dingen in Oost-Europa nog niet voldoende z~ju gevorderd. Het is mogelijk, aldus de Times, dat er plotseling een ommekeer komt in de toon van de Tsjechoslowaaltse propaganda en dat de vijandigheid tegenover het West en zal afnemen.

Ofschoon wij niet kunnen bewijzen, dat het· geen de "Times" beweert volkomen met de fei· ten overeenstemt, kan men met een aan zeker· beid grenzende waarschijnlijkheid aannemen, dat het bericht juist is. Dit temeer aangezien de jongste ontwikkeling in de internationale poli· tiek er op wijst, dat de Russen, zoals te doen ge-bruikelijk, water in hun wijn doen als zij zien dat de \Vesterse mogendheden niet met zich la-ten spelen.

Het verdient aanbeveling voor deze te ver-wachten z.g. "toenaderingspolitiel'" der commu-nisten met klem te waarschuwen. De door de "Times" aangehaalde stelling dat "de militaire voorbereidingen in Oost-Europa nog niet vol-doende zijn", spreekt wel boeltdelen. \Vij dienen vboral niet te vergeten, dat ook Hitier - en he-laas met succes - voor dat hij gereed was, heeft getracht de wereld in slaap te sussen. Dat eenzelfde tactiek door de communisten wordt toegepast behoeft wel geen uitvoerig betoog. Ongetwijfeld zullen de communisten water in hun wijn doen zolang zij zich niet sterk genoeg voelen om de democratische machten te weer· staan. Doch een dergelijke politiek is slechts een afleidingsmanoeuvre. Men zij dus op zijn hoede. Onze activiteit mag geen ogenblik ver· slappen. Het gaat om het hoogste beginsel dat wij kennen: het behoud van Vrijheid en Demo-cratie!

Oop;en gevraagd De Pan-Amerikaanse conferentie te Bogotá

heeft het bestaan van Europese koloniën op het Westelijk halfrond veroordeeld en een voer· stel aangenomen tot oprichting van een speciale commissie, die naar vredelievende middelen moet zoelten om van deze koloniën bevrijd te worclen. Van de een-en-twintig republieken, die ter con-ferentic vertegenwoordig·d wa!'f·n, stemden niet minder dan achttien vóór en 'drie --- waaronder de Verenigde Staten - b 1 a n co. Wtj noteren dcrhalvt' dat de Verenigde Staten niet tegen hebben ·gestemd. Sedert de Haagse Ronde Tafel Conferentie kunnen Suriname noch Curaçao als koloniën worden beschouwd; zij worden gelijk-gerechtigde delen van het (Nieuwe) Koninkrijk der Nederlanden. Bovendien heeft de grootste politieke. partij van Curaçao, de Volkspartij, die onder voorzitterschap van dr. M. F. da Costa. Gomez staat, in een duidelijkE' verklaring te kennen gegeven, dat Curaçao zich in het Ko-ninkrijk schaart en erin. wil ~ 1 ij ven. Niette-min is grote waakzaamheid geboden. Voor deze waakzaamheid zijn scherpe ogE'n nodig. Heeft Nederland die in Latijr~s-Amerika? Zijn Neder-lands(' Vé'rtegenwoordigers in de Latijns-Ameri· kaanse landen in staat wat daar geschiedt, wat er gesproken en geschreven en gedacht wordt, nauwkeurig te volgen?. Hoeveel van onze gezan· ten daar sprelten, schrijven en verstaan Spaans?, Vrijwel niet ftén. Hoe is het ten deze met de Nederlandse vertegenwoordigers in de oelang~ rijke Caraïbische Commissie gesteld? Precies even bedroevend. Een van de weinige leden in het Nederlàndse diplomatieke corps, die Latijns-Amerika door en door kent, die vloeiend Spaans spreekt en de Caraïbische wereld met haar in .. gewikkelde problematiek, waarbij ook wij nauw betrokken zijn, verstaat, is onze huidige gezant te Lima (Peru), dr. Arthur Methöfer, die reeds gedurende een jaar met verlof in Nederland ver .. toeft. EI' is sprake van diens overplaatsing naar ... Australië! .J

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

HANDELMAATSCHAPPIJ

H. Albert de Bar_y & Co. N. Jl. llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll

11111111111111111'11111111111111111111111111111

'11111111111111111111111

'1111111

lllllllllllllllllllllllmllllll " I Deviezenbank I . Financiering van Im~ ~n Export Docume;hdlre Accreditit ven

. REERENGRACHT 450 AMSTERDAM-C. 1 FJLEFOON 38911

llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll

N.V. Machinefabriek

IJZER-, STAAL-· EN METAALGIETERIJ

• v.h. BAKKER & Co.

RIDDERKERK

Fr ank Rijsdijk's lndûstrieele

Ondernemingen N.V. Hendrik -ldo-Ambacht

Tel. H.I. Ambacht 245 RottP-rdam 72615

SCHEEPSSLOOPERIJ

HANDEL in·

e Oud lJzer, • Nietl'.'• IJzer,

e e Bruilö:aar IJzer, enz.

~llllllllllllllllllllllllllllllllllllmlllllllllllllllllllllllllllllllllllllll 1111111111111111111111~111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

POA1PEN

voor · scheepvaart en industrze

Le,·ering binnen 1 maand.

Scheepswerven en Machinefabriek

BOLNES

c )

'

llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll

Voor een advertentie-

contract in dit blad

kunt U zich wenden

tot de heer

L. VLUG

Geestbrugweg 69

Rijswijk (Z.H.) Tel. 119225

llllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll

111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

L. Sntit & Zoon KINDERDIJK

Baggermateriaal

Zeesleepboten

Passagiersschepen

lv!achines.

Motoren

Ketels

1111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111111

80 APRil t9llt8 ' .

1M!IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIllllllll!!§

1BOLNES 1 Dieselmotoren

25-1400 P.K.

~

$. · · N;V: •··. Machlriefa:briek · ~ ~ § 1 "Bolnes" 1 ~ v.h. J. H. v. Cappellen ~ = = ia te Bolnes ia ê ê

iniiiiiiiiiiii!IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII~ IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII

N.V. Nederlandsche

Caoutchouc- en Gulta·

Perebafabriek

v.h. Bakker & Zn. Ridderkerk

• Technische

rubberartikelen

IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIU

lmp. N.V. Jac. Blom (Autosupply Afd.) Rotterdam - Filiaal Den Haag

VRIJHEID EN DEMOCRATIE 30 APRU. 1948

Het ernstigste gevaar: •

De ontbinding van het Koninkrijk TRAAGHEID TE DJOCJA, GRAPPEN IN DEN HAAG •••••••

Het Bestuur van "Rijkseenlwid" beeft zich tot het Parlcment gewend met het verzoek, de Rege:.. ring in staat van besclmldiging te stellen en de procedure te volgen, welke de Grondwet aangeeft voor bestraffing ener Regering, welke haar plicht verzaakt.

Het is niet waarschijnlijk, dat het getal van vijf Iiamerleden, hetwelk de wet vergt om· een liergelijke aanklacht in te dienen, gevonden zal worden. Ook valt enlg oordcel over de politieke en staatsrechtelijke mé-rites ,-an dit geval buiten het kader van deze Indische kronielc.

Binnen dat lmder valt iets anders.

Daar binnen valt de plicht er op te wijzen, welke diepe bewogenheid inzake Indië in bepaalde Nederland-. se kringen waarneembaar is. Zij spreekt ook uit dit rekest. Het is niet primair een politieke daad. Het is zeker een aanklacht tP.gen de re-gering. Maar het is bovenal een klacht van diepbedrukte gemoederen, een klacht bij een tragedie, een klaGht van Nederlanders, die moeten toezien hoe het Koninkrijk uiteen-valt.

Men kan zeggen - en men zegt dat ook in alle toonaarden -, dat "Rijkseenheid" de vereniging is van het "rechtse extremisme". Men kan zeggen - en men schreeuwt het van de daken - dat "Rijkseenheid" een ·bolwerk is van de "koloniale reac-tie".

Maar al het water van de zee kan ,de waar_Mid nie.t wegwissen; dat ,.

Gaarne geven wij Evert Jan gelegenheid zich te uiten. Er zijn punten in zijn betoog die wellicht uiet met onze inzichten stroken, doch op andere punten staan wij ten vol-le náast hem. Zulk een stem mag gehoord wor-'llen, menen wij.

Hier in de provincie missen we het nauwe contact met Den Haag. Want Wij denken en doeu hier nu eenmaal anders dan Den Haag. En .... ja, als we nu maar altijd wisten hoe Den Haag dacht •. en waarom? Hier zijn we opportunisten. In het politieke spel gaat het ons · om de knikkers . .,E.'l die vent zit nou in de gemeenteraad!", kan-keren we, ,.en zó iemand wordt hier wethouder!" Dát is de da-gelijkse ergernis. Dat prikt ons. Want dat raakt de plaatselijke · en de streekbelangen. Den Haag en de Kamers liggen zo ver af. En de Handelingen leest hier toch geen kip, Natuurlijk !s politiek hier nu óók troef. We maken ons klaar voor de stembusstrljd. Maar we zien àie strijd anders, plaatselljker: en misschien feller dan de leiders in Den Haag. In de strategie van de politiek missen we hier het !:1-zicht naar ,.ruimte en tijd", Hoofdzaak is en blijft hier: tegen deze regering. En boven alles: tegen d e z e Partij v. d. Arbeid. Want ...• .,zó'n vent is wethou-der. . . . en zó iemand is waar-achtig lid van de Raad!" Dát zijn hoof~ken. Omdat men hier b'ijft i:lgesteld op eigen,

ernstige mannen als prof. Gerbran-lly, oud-minister Welter, dr. Meyer Ranneft, prof. üoops, dr. }'euilletau de Bruin, prof. Gerretson, handelen uit volle overtuiging. Zij zoeken voor zichzelf noch ge"'in, noch eerbetoon, noch politieke winst. Zij spreken, omdat hun overtuiging hen tot spre-ken dwingt; zij getuigen van een smartelijke bezorgdlleid. '

l\Ien kan - als wij - betwijfelen of een stap als tleze aanidaebt tegen de regering nuttig is, of zelfs maar instemming venlient. Doch men ver-gisse zich in de ernst van llit strc-Yen niet. Nocll in de historische be-tekenis van het feit, dat een college, waarin een oud-minister-president, een oud-minister, een oud-vice-pre-sident van de Raad van Indië, een oud-opperbevelhebber van het lf'ger en verscheidene hoogleraren zitting hebben, de nood van het n:oninlcrijk zo hoog gestegen acht, dat zij slechts in het gebi'Uik van de hardste mhl-llelen nog enig heil zien.

Wat daarbij den burger in de wijze, waarop in de Eerste Kamer de critiek der oppositie werd geantwoord, het pijnlijkst trof, was niet eens het antwoord van· minister Jonkman -- irreëel als het schouw-spel moge zijn, deze bewindsman telkens weer te zien grijpen naar il-lusies, die sinds lang vervlogen zijn. Pijnlijker, en recht-uit beschamend, was de wijze waarop de heer P. A. Kerstens, zich andermaal woordvoer-der der Katholieke fractie noemend, op de ernstige critiek, welke door de oppositi"e"fraçties · was uitgeoefend,

Hier in de

reageerde: met grappen en met grol-len ..... .

Dit Koninkrijk dreigt uit elkaar te vallen. Men behoeft maar te lüj-ken naar wat in Djocja gebeurt om te weten, hoe de Republiek net be-staan zelf van dit Koninkrijk be-laagt. Er zal een uiterste krachts-inspanning nodig zijn om te berei-ken, dat van de "Unie" althans nog· i e t s terecht komt. De kans is groot, dat er n i e t s van terecht-komt. Dan zal, om nu maar bij Ne-derland te blijven, en ons voor het ogenbli!{ niet te vcrdiepen in de rampzalige gevolgen voor Indië, dan zal noch de Marshall-lmlp, noch het

Vijf-Mogendheden-Verdrag, noch enige andere Amerilmanse of Euro-.pese bijstand kunnen voorkomen, dat het Nederlandse volk zijn armoede bestendigd ziet.

Het feit, dat in zuil• een tijdsge-wricht, \Yaarin lcvensbelang·en onzer natie op het spel staan, de fractie-leider ener regeringspartij op ern-stige vertogen antwoordt met de grappen van een potsenmaker, is zeer bedenkelijk.

De tijd kan komen, dat in Neder-laml zelfs de narren 1le lach sterft op de lippen .........

llJat gebeurt thans te Djocja ? ff Men praat, maar men schiet

niet op. Kringen, die het nauwste contact met de heer Van Mool{ on-derhouden, schreven drie dagen ge-leden : "aan de belangrijke onder-werpen van het gehele r.omplex der te behandelen vraagstukken is men eenvoudig niet toegekornen,"

• • provincie .... kleinere wereld. Eigenlijk net als Kromo ginds op Java: gehecht aan de kampong en het erfje en de sawah. Die desa. was dáár het palladium voor de rust - hier is de gemeente eigenlijlc gelijk aan de desa. En net als daar-ginds domineren ook hier perso-nen en ::1iet zozeer de z a a k: de persoon van de burgemeester en van de wethouder. Tegenover dle persoon en zijn polltielee kleur stelt men zich vaak partij. Natuurlijk: het gaat tegen de comm:unisten! Allicht! En even fel als eertijds tegen de N.S.B.-ers. Máár: het gaat hier minstens even fel en. • persoonlijk tegen de z e P.v.d.A. Hier ligt een mogelijkheld voor rampspoed. Want in de verre en meer behoudende p,·ovincie ver-eenzelvigt men. DE arbeider te zeer met die Pal·tij. En miskent hem ~Uenovereenkomstig. In Den Haag ziet men dit ver-moedelijk anders en juister. Want ook voor de V.V.D. gaat het wel degelijk om , de eenvoudige ar-beidende mens. om hem erva:1 te doordringen hoe onjuist hij denkt en doet indien hij zich al-toos maar weer blijft lenen voor het politieke spel, dat de klasse-strijd (hoezeer dan ook overleefd Yalede:J.) als leuze en strijdmid-del 11andhaaft. '

Het wanbeleid van dezè regering en de trieste gevolgen daarvan

vcrwijt n1en in de provincie aan de betrokken partijen. Ten rech-te. Maar niet ten rechte stellea velen zich dus vierkant tegen DE arbeider. Daardoor ontstond een diepe en gevaarlijke kloof tussen volksdelen, die sleelijk toegewij-de •lieden, de hem desnoods op hun schouders door cle prov!:1cie dragên. Zij hechten zich aan een persoon ...• Hier hgt een moeilijke opgave voor cnze politiek. En.... pol!-t!ek blijft altijd politiek. Dat 'VU er in de provincie niet zo dade-lijk m. Daar zijn ze ergens vóór of tégen. En ze zijn t e gen de P.v.d.A. Eens en voor al. En ...• kijken onwillekeurig óver :len twijfelende, denkende, nlet meer zó volkomen overtuigden arbeider héén. En juist d: e zijn er in de provincie veel meer dan in de steden.

Maar het Is de taak van Den Haag rekening te houden met al-lerhand omstandigheden en over-weiJingen en bijkomstigheden ...• met de tactlek van de strijd. Ein met de bouw van de onontbeer-lijke bruggen. Ook en vooral hier In de provincie ....

Evert Jan.

d. K.

I

\'RIJHEID EN DEl\IOCRATIE 30 APP.rn 1948

Het grote vraagteken • lll (Brandpunt Palestina ) Hoe hevig de gePechten in Pal.estina ook zijn, men kan ze toch nog steeds

met de naam "gePechten aan de peripherie" betitelen. Want de uitslag van deze gevechten zal op zichzelf nog niet beslissen, wie van de twee kolossen, in wier schaduwen de 1·est van de wereld schuilt, in een gebeur-lijke oorlog tussen elkander, ot1e1· het grondgebied van Palestina zal be-schikken. Noch Rusland noch Amerika heeft alles op één kaart gezet in deze plaatsel~jke oo1·Iog, Roet kon;tt dat? Hoe. komt het, àat Amerika en Rusland in het Griekse drama 'reeds lang pa·rtij hebben gekozen en daar zelfs de consequenties uit getmkken hebben en in Palestina nog niet? Dat komt, omdat het Midden-Oosten, waarvan Palestina een deel is, een soort van "troisième forcé" is tussen beide kampen. De loijaliteit van de bewoners van dat gebied, welks eriige kracht hierin bestaat, dat het door allen begeerd wMdt, is veel onzekerde1· dan die t'an de West-Europeanen, wier gebied, strategisch onverdedigbaa1· en geen "strategische grondstof-fen" bevattend, slechts negatief aantrekkelijk is voor Amerika (het enige voordeel is, dat de Russen het 11cog niet in hun bezit hebben) en wier keus

. dan· ook, ter verhoging van de aantrekkelijkheid, reeds lang gedaan is.

Zal uitputting doen verliezen? Tenvijl de Balkan geheel in Rus-sische handen is, op Grieken-

land na, dat uit dien hoofde als een potentiële bedreiging beschouwd en daarom belaagd wordt, is het Mid-den-Oosten nog niet in Ruslands greep en lcan een controverse in een \Vestclijke uithoek als Palestina (in tegenstelling tot de aan Rusland grenzende uithoek Azerbeidsjan) haar eigen plaatselijll:e karakter mln of meer bewaren. De Russen, de "ha-ve nots" in deze streek, lnmnen rus-tig de ontwikl>ding aldaar afwach-ten, alvorens partij te kiezen ...... en

cente uitbarsting te Alexandrië was een waarschuwend teken). Dat Rus-land twee ijzers in het Palestijnse vuur houdt, blijkt o.a. uit de aanmoe-diging van illegale immigratie ener-zijds en het vertrek van Bosnische vrijwilligers voor de Arabische troe-pen anderzijds. Wat thans in Pales-tina gebeurt, is de eerste ronde. De Joden maken snel gebruil{ van hun· technische overmacht om zich de strategisch gunstigste stelling te verschaffen, voordat de Arabieren op hun verhaal zijn gelwmen. Deze stel-ling moet de zeekust als zo breed mogelijke basis hebben, want alleen van die kant lmn de Joodse bevoor-rading lwmen. Vandaar de verove-

Klein-Azië ringen van de havensteden Haifa en Jaffa. Onderwijl zorgen de terreur-groepen van Irgoen en Stern door moo.rd op Arabische vrouwen en kin-deren, dat de Arabieren de lust tot een wapenstilstand, die een blokkade van de kust met zich zou kunnen brengen, vergaat en door moord op Engelse soldaten, dat de Engelsen zeker niet tot een eventuele interna-tionale macht zullen behoren en de-ze dus misschien niet gevormd zal kunnen worden.

Het vraagteken

M. aar zullen de volgende rondes even gunstig voor de Joden verlopen? De· grootste zwakheid· van de Arabieren is hun verdeeldheid. De verscheidene staten vertrouwen el-kaar niet, de Arabieren in Palestina zelf zijn verdeeld in twee concurre-rende fracties en deze weer zijn het vaker niet dan wel eens met de Ara-bische Liga. Maar Joodse successen (als die van de laatste weken) vor-men het beste bindmiddel en zo schij-nen alle Arabieren dan overeen te zijn gekomen om de "bevrijding" van Palestina op te dragen aan de enig·e Arabische strijdmacht, die in staat is zich te meten met de Joodse Ie-

gers: het door Engelse officieren OP• geleide en geleide Arabische legioen van konipg Abdoèllah van Transjor-danië. De prijs, die de andere jaloer· se en achterdochtige staten hebben moeten betalen is, dat nu de oude Hasjemied Abdoellah daardoor de kans op verwezenlijking van zijn am· bitieuze ideaal, de stichting van een Groot-Syrisch rijk, omvattende het willekeurige woestijngebied Trans~ jordanië, Palestina, de tegenstribbe· lende republiek Syrië en Irak (waar eveneens een Hasjemied regeert), uitermate toegenomen ziet.

Het Arabische keurcorps der woes-tijn is sterk, maar zal het sterk ge-noeg zijn om de in lange strijd ge. harde en fanatieke Joodse legers c;>vertuigend te weerstaan? Waar-schijnlijker is het, dat het Joodse Pa-

. lestina, welks productie reeds thans door mobilisatie ernstig beknot wordt, door economische uitputting op de knieën gedwongen wordt. Dat zou dan een langdurig proces wor-den, dat de kans op buitenlandse par· tijdige inmenging, en daardoor de be· dreiging van de wereldvrede, aan• zienlijk zou vergroten.

-te trekken. De anderen daarentegen (de Amerikant'n) mal,en zich onrus-tig oÏ (de Engelsen) hebben reeds lang partij gekozen. Zij hebben dan ook alieen maar iets te verliezen in het l\Iiclden-Oostcn. Zij willen niet de vriendschap van de Arabieren, de heersers van het Midden-Oosten, ver-spcll-!1 en handelen dus in de Pales-tijnse kwestie, waarin de Arabieren partij zijn, àf, zoals de Engelsen, zeer eonscquent, maar partijdig àf, zoals tlc Amerikanen, minder partijdig, nnar uiterst inconsequent. Het ge-vaar van deze bloedige plaatselijl{P controverse tussen Joden en Arabic-ren is, dat, hoe langer de beslissing uitblijft, des te meer· de neiging van de toeschouwers zal toenemen om die beslissing te eigen gunste te doen V;:tlica, uit angst dat anderen hun an-ders voor zullen zijn of van een van de strijdende partijen een gevaarlijll:e bondgenoot mal,E'n. In concrete •-woordingen: het is onbetwistbaar w:>.ar, dat een Arabische overwin-ning voor de Engelsen en AmeriJta-nen VC'illger is dan een Joorlse over-wim1ing, die hun de w1·ol~ van het hele Midden-Oosten op de hals zou halen. Morele en politieke motieven van binnenlandse aard hebben de twee mogendheden (vooral Amerika) er tot dusverre van afgehouden om. regelrecht op hun zuiver machtspoli-tif'l.;c voordeel af te sturen, maar c,t' kan een ogenblik komen, dat b.v. Joodse successen zulk een weerslag in de Arabische staten hebben, dat slechts een Engels-Amerilmanse domper op deze successen (b.v. "een blokkade van de Palestijnse kust) de feodale regimes, en daarmee de En-gels-Amerikaanse positie in het Mid-den-Oosten, van de ondergang lmn-nen reuden.

f\llEf\1-IAf'lDE

Wat doet Rusland

Rusland, dat, zoals g·ezegd, nog geen direct belanghebbende partij is in het Midden-Oosten, zal altijd die partij meer steunen, die minder in de gunst van de Engelsen en de Amerikanen staat. Niet uit voorliefde voor de Joden of de Ara-bieren, maar om het nodige tegen-wicht te geven tegen de Engels-Ame-rikaanse invloed...... en om de ver-warring aan de gang te houden, \vaaruit het slechts vruchten kan plukken. Stijgen bij Engeland en Amerika de Arabische papieren, dan zal Rusland iets meer gewicht in de Joodse schaal werpen, evenwel zon-der al zijn Arabische troeven weg te gooien, want men l

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

Amy Groskamp-'len Have zefl_t:

Leert luisteren met begrip Toen mijn eerste zoon in de wieg lag schreeuwde hij ais een Turk want

hij was een fikse gezonde knaap met een paar uitstekende longen en een krachtig stemgeluid. Daar ik mij in niets onderscheidde van andere meuw-bakken moedertjes, maakte ik mij daar vreselijk ongerust over. "Er prikt hem vast een speld" meende ik de ene maal en een ander maal was ik ervan overtuigd dat hij gestoken moest zijn door een mug of mtsschien wel door een wesp! Ja ik ging zo ver dat ik mij verbeeldde dat er een spin in de wieg verborgen was en toen de zuster mij voor de zoveelste maal hartelijk uitlachte hield ik vol dat het heel goed mogelijk was dat

,,lk .had

veel er een muis onder de dekentjes zat! • Nog zie ik het grijze hoofd van de zuster over de wieg gebogen, - nog

hoor ik haar innige stem zing-.zeggen: "dag m'n kereltje .... dag m'n jon-gen . ... ja toe maar! huil jij maar hoor! toe dan • .• nog een b~etJe har-de1·... goed zo mn jongen!" Eigenlijk was ik in stilte een beetJe veront-waardigd. Of het kind mankeerde wat en dan moest er toch worden inge• grepen of het kind mankeerde niets en dan was het ondeugend, doodge-woon ondeugend en dan moest er opgetreden worden - dan moest hem duidelijk worden gemaakt dat dit zo maar niet ging . •• o zo!

geleerd"

Maar mijn onervarenheid koes-terde een diep ontzag voor de kunde en de ondervinding van de ervaren verpleegster en dus zei ik maar niets. Toen de zuster na drie weken vertrok was het afscheid bi-ZO!lder hartelijk.

"A!.~ ons klein manneke nu flink hard schreeuwt trek er U dan voot'al niets van aan -" druk1- ::: "j me op het r···t. "Nah:--'ijk moet U zich eerst overtuigen dat hem niets mankeert en alles in orde is: dan maar rustig laten schrcr·· .·en!"

Ongetwijfeld heb ik min of meer verbouwereerd gekeken, want zij voegde er ~.an toe: "U moet aar denken: het is zijn wandeluurtje, Het is de enige manier w a a r o p h ij z i c h k a n u i t e n. Hij HEEFT geen andere manier tot zijn beschikking om zijn longen en spieren te oefenen en om zijn onge-noe2"t:n ke!':·,_- -'Vt te mHken!"

"Maar zuster, wier_p ik tegen, als nu ... "

Lachend schudde zij het hoofd. "C' U gcc~: .leine kindertjes

gewend bent, begrijpt U zijn uitin-gen niet en U vertolkt zijn reacties naar de maatstaf van Uw eigen per-S0011. Als U een beetje meer erva-ring zult hebben, zult U de uitingen die U nu verschrikken, onmiddellijk herkennen als de ongevaarlijke en enig mogelijke rea.t;~ties van een we-zen dat volgens een heel andere waardemeter moet worden gemeten dan U zelf." Ik knikte maar ens. Ik vond ··çt :::IL-'c'lal erg ';·ewic'- · · en geleerd ldinken. Hoe dikwijls heb ik later nog aan die wijze afscheids-woorden gedacht!

Toen jaren later mijn tweede zoon geboren werd, schreeuwde die nog veel harder dan de oudste: Deze kleine driftkop brulde tot hij vuur-rood ;s, maar i~ liet me niet me~-· beetnemen. Ik had intussen veel ge-leerd.

* * *

I k had leren luisteren-met-begrip. -Niet alleen naar huilende ba-bies maar naar allen, die volgens een andere waardemeter moeten worden gemeten. Die afscheidswoor-den van de zuster droeg ik als een kostbaar geschenk mede door het leven e1;1. langzamerhand leerde ik begrijpen dat zij een diepe levens-wijsheid bevatten.

Hoe vaak raken wij niet boos en verschrikt door uitingen van ande-ren, omdat wij die anderen naar de eigen maatstaf meten.

Wat schandalig zou zijn als A het zegt, kari heel begrijpelijk zijn als het door B wordt geuit - maar dat vergeten we meestal.

En toch kunnen wij weten dat uit. een tulpenbol nooit en te nimmer een ranke roos tevoorschijn zal g_ eien en dat het een kra~i ten _~nenmale on

1mog"l;Jk is liefelijk nach-

tegalengezang ~e doen horen! .,Het is de enige 1r.anier waarop hij

z:eh kan uiten ... " zeide de zuster van mijn kleine schreeuwlelijk en dat ene simpele kleine zinnetje is mij later zo heel vaak tot richtsnoer geweest.

Wij vrouwen laten ons bijna zon-der uitzondering meer door ons ge-voel dan door ons verstand leiden en dit geldt ook voor de vrouw in zaken en voor de vrouw in de poli-tiek.

Meer gevoel dan verstand - 'at betekent zo heel dikwijls het veront-waardigd afwijzen van een persoon of een groep, waarvan de uitingen ons onaangenaam treffen, omdat wij alleen maar de eigen waardemeter kunnen (en willen) aanleggen. Wan-naar wij de moeite zouden nemen ons te verplaatse1. in anderer gees-tesgesteldheid, in anderer antece-denten, en in de totaal andere waar-dering die anderen erop na houden (en dit is hun goed recht, evenals het ons recht is weer ~nders te zien)"' dan zouden wij ongetwijfeld minder vaak schrikken, minder vaak boos worden en dan zou er een massa minder narigheid zijn niet alleen in het gezin, niet alleen in de staat, maar in de hele mensenmaatschappij.

* * *

En nu zullen: er ongetwijfeld mi-litante vrouwen zijn, die tegen-werpen: "ja maar hoor eens: je hoeft van anderen niet alles altijd dadelijk ma.ar te verontschuldigen! dat zou

wat moois zijn, verbeeld je -! Je hoeft niet over je te laten lopen en alles maar te slikken -"

Neen - dat moeten we ook niet. \Vat we wel moeten doen is: ons

gevoel stevig in de hand houden en een billijke rechtvaardige nuchter-heid betrachten bij ons oordeel en veroordeel. Het begrip gevoeligheid kunnen we ook met andere letters spellen: kwetsbaarheid, of: lichtge-raaktheid, of: overdrevenheid.

Maar wij kunnen het ook zó spel-len: begrip - aanpassingsvermogen -- humaniteit. --- Als wij op deze laatste manier onze vrouwelijke ge-voeligheid kunnen sublimeren, dan zullen wij ongetwijfeld als gelijke van de man naast en met hem veel nuttig werk kunnen verrichten aan de opbouw van C:e maatschappij.

Het is slechts weinigen vrouwen gegeven een vooraanstaande plaats in te nemen in politiek en maat-schappij.

Voor de meesten onzer is dit niet· weggelegd.

Het zijn niet onze handen die de laatste steen aan de trotse toren zullen toevoegen maar - het is aan de grondvesten dat wij mede kunnen arbeiden - aan de fundamenten die de ganse bouw dragen.

IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIItiiiiiiiiiiiiiiiHIIIIIIIIIIHIIIIIIIi\iiiiiiii!HIIIIIIIIIIIIIIIIiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIHIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIi

Eigentp~jze liedjes L.' o n s e 1· v a i' i ey .....

Een strakke kin - twee strakke lippen -Een kuif - -drie lintjes - zwarte jas -Het strakke woord - het stTakke inzicht, Dat ook de lijn zijns vaders was: De wereld draait - de zon bLijft schijnen -liet leven heeft zijn ongerief .... Maar ja .... dat zal het al.tijd houden .... Hij is en blijft con-se1·-va-tief.

Men mag de dingen niet fo1·ceren! Het leven leeft ons:· beidt Uw tijd!

- Der vad'1·en erfstuk zij het richtsnoer -I_ Vpoordow!jsBwhantdva~erlijTk. beleid!

1 t I_

ar n. e ou en. .... Ja .... geac t e, ê Wat IS in feite progressief? ê § 'Een schuilnaam voor de Revolutie! § ; .En dus: IK ben ,.con-ser-va-tief! ;

~ De strakke lippen trekken stmkke1·.... ~ ê Ik gun den mens zijn poule au ROt, ê

: __ ; ~~[a~;~F.f.~l~~:·ko, ~~= En dus, voilà: con-ser-va-tief!

~ Men moet zich niet encanailleren ~ § Met wat men "horde' noemen kan, §

I ~~~~~~~~~I~ti::::::~:.~ I i BRAMMET JE I a ~$ § ~ § ~~ ~

=

llllllllltiiiHIIIIIIIIIIIIIIRIIIIIIHIIIIIIIIIIIUIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIII

30 APRII- t!H8

Ic,ts is er dat iedere vrouw kan doen -~ ongeacht stand of ontwil~keling en dat iets is voor el!< onzE-r een onontkoon~ba;:e plicht, omdat het onze individuële bijdrage is •tan het hc1l der mensheid. Het is: het leren iuistcren mEt begrip -~- le-ren reh:enilrg houde·n lY!Et het sta:ld~Junt van de ander, ook als die ander een tE'genstander is, ook als het stand-punt voor ons weinig bewond('l·ens-waar·digs heeft:

Het aanleweken van begnp .. .. ee1·st in de kleine kring van ltet ge-zin en via het gezin dit begrip uit-dmgen m de maatschappiJ .... het li.ikt bijna lachwekkend in een we-1·eld waa1· grove hebzucht, oorlogs-ch·eiqing en het recht van de sterk· ste heersen.

En toch . .. en toch is dit de scho-ne en ve1·heven funda.mente_le taak, die voo1· ons vrouwen is weggelegel - voor ieder in het bijzonder e1~ voo1· allen tezamen omdat bete1· be-grip de enige b1·ug is, waarop de 7Ja1·tijen in den staat en de IJolkeren in de wereld el1(ander nader kun-nen komen.

NIET "MAAR EEN DIENSTBODE"

! · vrouw A. H. S. Hubenet-T~'jer -te Leeuwarden schrijft ons:

Bij het lezen van het artikel: "Val,: in kwade reuk" van n1evrouw Amy Groskamp ter, I-I:.we in "Vrijhc•iiding?" en d:·_:;l i . .;; het antwoord: "Op de Huishoud-school".

Ik geloof dat veel vrouwen nog niet voldoende doordrongen zijn van de grote waarde van het huishoud-onderwijs voor meisjes uit alle krin-gen van ons volk. Daar wordt de grondslag gelegd voor het val;: van huisvrouw, kinderverzorgster en huishoudel:iJ1re hulp. De eenvoudigst

VRIJHEID EN DEMOCRATIE

AfdelingSnieu ws gcningen, Hoge Woerd H, secretaresse: F. Porteine, penningm.; Mej. G. van Bolhuts; J. de Jongh; G. Kronenberg.

Tevens zij hier vermeld, dat ldden sinds 10-III een jeugdparlement heeft, waar ook onze partij een fractie bezet. Belangstellenden kunnen de zittingen bijwonen.

Wilt U afdelingsnieuws, aan-kondigingen van vergaderin-gen e.d. bestemdvoor dit week-blad richten aan: Mr. E. Elias, Victoria-hotel, kamer 435, Am-sterdam?

Appingedam Fivellngo vergaderde

Te Appingedam is onder voorzitter-schap van de heer Thijssenaar, voorzlt-tat· van de Centrale Groningen, een verga.derlng gehouden van de Onder-centrale Flvellngo, Aanwezig wat·en ver-teglmwoordigers van alle aangesloten afdelingen, te weten: Appingedam, 3ie-rum, Delfzijl, Loppersum en 't Zandt. De· voorzitter hield een inleiding, waar-bij hij de historische ontwikkellng der vrijheid en der democratie bellchtte en een omlijsting van deze begrippen gaf. Hierna werd door de heer Voet en de voorzitter het voeren der propaganda besproken. Bij de daarna gehouden stemmingen werd de heer Brons, te Appingedam, tot vertegenwoordiger der Ondercentrale in de CentrrJe Oroningen gekozen en tot bestuur del' Ondercen-trale de heer Coolman te Bierum, voorz.: de heer 0. de Vries te Delfzijl, secr. en de heren V. d. Woude Venema te Ap-pingedam, Huizinga te Loppersum en 0. Bosman te 't Zandt, leden.

'Arnhem Demosth~nes Redivivus

De afd:!ling Arnhcn1 i;; thans g~komen tot het geven van een ,,.sprekeTs-eursus", waar het sprel~en in het open-baar wo1xlt beoefend. Deze staat onder leiding van een lcrr..rrr, o::delijke werk-zaamheden \'an de P:·ovinciale Str"ek-planclienst, die in Drenthe ook het technisch werk der provinciale schoon-heidscommissie verzorgt. kreeg de ver-gr.dering een goed beeld. Aan het slot van de vergadering dankte de voor-zitter van de Kring. Mr. H. K. de Lat:gen, de spreker voor zijn inleiding en voor de beantwoording der talrijke, door de leden gestelde vragen.

Breda Het bestuur

Het bestuur ""-" de afdeling Breel~ h thans Hls vol~t r;an1engesteld: ~Ir. E II. Toxopcus, Cav::tlcriestruat 13, voa,·c·it:t2r. A. G. R. Mulder, Valkeniers-laan 205, vice-voorz.; A, Kollemao"l,

.,., Ann8. Paulownaban 5, secretaris (iel. Prop. Comm.); Mevr. L. van 't Rood-IClelnsn1iede, CaLhr .. rinastrnG-t 26a, pen-ningmeesteresse (id.); J. A. Coleribran-c:er. Willemstmat 2, Lid. van het Be~ stu•.:r; Mej. Mr. M. H. J.

Leeuwarden Het nestuur

Het afdelingsbestuur van Lceuwardm1 bestaat uit: voorzitter: ir. B. L. van Balen Wal ter· vlce-voorz.: Mr. F. c. Stoop; secret~ris: L. H. Beu;"ing, 2e secretaris: J. A. Landstra; pemungmces-ter: H. Botcrlcooper: leden: Mevr. van Dijlc-Smlt; Mevr. Sissingl1; Mr. B. P. v. d. yeen; IJ. de Walle.

Leiden Prof. C. \V. de Yrles S{n'ak

De jongeren-o.·gadsatie, afd. Leiden, hield een cper}bare vergadering in 1·estaurant ,.Het Guld.en Vlies". Prof. Mr. C. W. cle Vries sprak hier over de ontwikkeling v~,n de hedendaagse po-litieke situa~ie. In het bijzonder behan-delde spreker de Iadlsche lcwestie en de daarmee verband houdende grondwets-wijziging. Een lcvendig